Vísir - 30.08.1940, Blaðsíða 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjöri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsraiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hafnhann
Eysteins.
IfVAÐ ætli menn segðu ef
það fréttist einhvern dag-
inn, að nú liefði Hitler fyrirskip-
að hafnbann á Þýskaland, eða
Churchill á England?! Hvað
ætli menn segðu? Menn tæki
þetta auðvitað eins og hvert
annað grín og skömmuðu út-
varpið eða blöðin fyrir að breiða
út slíkan þvætting. Enginn heil-
vita maður lýsir hafnbanni á
sína eigin þjóð, að eins óvina-
þjóðir. Um þessar mundir kepp-
ast allar þjóðir um að viða að
sér vörum, eftir því sem gjald-
eyrisástæður framast leyfa. Það
er ekki langt síðan frá því var
skýrt í fréttum, að Danir hefði
breytt gjaldeyrisnefnd sinni í
vöruútvegunarnefnd. Á sama
tíma lýsir viðskiftamálaráðherr-
ann okkar þvi yfir, að nú sé um
að gera að herða á höftunum
sem allra mest. Höfum við
kanske ekki fengið frílistann og
hvað ætli við höfum að gera
við „kramið“? Því skyldum við
ekki lifa á einu saman brauði, ef
því er að skifta?
★
Eysteinn Jónsson er líklega
noklcuð einstakur meðal þeirra
manna, sem nú ráða örlögum
þjóða. Þegar aðrir keppast viðað
birgja sig upp sem mest, streitist
hann gegn því, að nokkuð sé
flutt til landsins, nema þær sár-
fáu vörutegundir, sem koinnar
eru á frílista. Einhver hefir
stungið að honum slagorðinu
„kram“ og á þessu slagorði þeys-
ir hann nú um allar jarðir eins
smástrákur á brotnu hrifu-
skafti. Hér i blaðinu voru i gær
taldar upp nokkurar „kram-
vöru“-tegundir og geta menn af
þeirri upptalningu farið nærri
um, hvort Eysteinn hafi rétt
fyrir sér í þeirri kenningu að
þjóðin geti vel án allra þessara
vara verið. Reynsla undanfar-
inna ára virðist Ieiða íljós, að
þrátt fyrir býsna strangar tak-
markanir á innflutningi alls hé-
góma, hafi mikið meira en
hehningur af verðmæti alls þess,
sem til landsins hefir flust, ver-
ið í þeim vöruflokki, sem Ey-
steinn nefnir einu nafni „krám-
vöru“.
*
Langmest af því, sem Ey-
steinn kallar „kram“, er varn-
ingur, sem þjóðin getur engan
veginn án verið. Ef þessar vörur
eru ekki keyptar í dag, verður
því meiri þörf að kaupa þær
strax á morgun. En er rétt að
fresta kaupunum til morguns?
Tvær ástæður gæti verið til þess:
önnur sú, að ekki væri gjald-
eyrir fyrir hendi, hin að útlit
væri á verðfalli framundan. Um
hina fyrri ástæðu er það að
segja, að þrátt fyrir leyndina
um viðskiftaástandið, er óhætt
að fullyrða, að gjaldeyrisástæð-
Ur eru ekki því til fyrirstöðu að
hægt sé að greiða allar þær vör-
ur, sem þjóðin þarfnast nauð-
synléga. En um síðari ástæðuna
er það að segja að framundan
er ekki verðfall, heldur verð-
hækkun á flestum vörum. Það
er þessvega hvorki sparnaður
né forsjálni að draga kaupin á
langinn lieldur þvert á móti
eyðslusemi og fyrirhyggjuléysi.
★
Eysteinn Jónsson vill í raun-
inni liafa hafnbann á öllum
„kramvörum“. Ástæðurnar til
þessarar viðskiftastefnu lians
hafa nýlega verið raktar hér í
blaðinu. Ef talið er að inn-
flutningur nauðsynlegrar
„kramvöru“ nemi t. d. 35 mil-
jónum króna, sem sennilega er
frekar of lágt en of liátt áætlað,
þarf ekki nema 10% verðhækk-
un til þess að þjóðin verði 3%
miljón fátækari við að fresta
kaupunUm. En hver þorir að
segja að verðhækkunin, sem
framundan er geti ekki alveg eins
orðið 50% eins og 10%. Það er
sýnilegt að þjóðin á eftir að
skaðast um margar miljónir, ef
hafnbann Eysteins helst. Þess
vegna verða samstarfsmenn
hans í ríkisstjórninni að taka til
sinna ráða og marka nýja stefnu
í viðskiftamálunum.
Síldai'injöl^verd-
Ið Éil bænda.
R íkisstjórnin hefir nú ákveð-
ið verð á síldarmjöli til
bænda og er það um 10% lægra
en í fyrra. Kostar 100 kg. sekk-
urinn nú 25 kr„ kominn um
borð í skip á Siglufirði, en kost-
aði í fyrra 28 kr.
Þessi verðlækkun stafar af
þvi, að þar sem Bretar ætla
ekki að kaupa meira en þau 25
þús. tonn, sem þeir hafa samið
um, en á eina markaðinum, sem
hægt er annars að selja síldar-
mjöl, fæst ekki nema svo, að
það jafngildir því verði, sem
bændur fá það fyrir.
Er þelta hinn mesti búhnykk-
ur fyrir bændur, þar sem hey-
skapur hefir víða gengið mjög
erfiðlega.
Sjóðþurð, er nemur liðlega
21 þús. króna, hjá Verka-
mannafélaginu Dagsbrún.
Formaðnr félagsins ogr
ráðsmaðnr í varðhaldi.
Þau tíðindi gerðust í gærkveldi, að meirihluti stjórn-
ar Dagsbrúnar, þeir Sigurður Halldórsson, Sveinn Jóns-
son, Gísli Guðnason og Torfi Þorbjarnarson ákváðu að
leggja inn kæru til sakadómara á hendur formanni fé-
lagsins, Einari Björnssyni, vegna sjóðþurðar og starfs-
manni þess, Marteini Gíslasyni, fyrir hilmingu og stór-
kostlega vanrækslu í starfi sínu.
Uppgjör, sem framkvæmt var af löggiltum endurskoðanda
sýndi að teknar höfðu verið 1 heimildarleysi úr sjóði félagsins
kr. 21.088.47, að meðtöldum vöxtum, en eftir er að athuga höf-
uðbækur nánar, og verður því verki haldið áfram þessa dagana.
Skrifstofa
í eða við miðbæinn óskast
strax eða 1. október. Tilboð,
merkt: „1. október“ sendist
afgr. blaðsins.
Gangur málsins er í stuttu
máli þessi: Á síðasta aðalfundi
Dagsbrúnar, sem haldinn var í
byrjun þessa árs, stilti Sjálf-
stæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn upp sameiginlegum
lista við stjórnarkosningar í
félaginu, og ákvað hvor flokk-
urinn fyrir sig hvaða menn
skipuðu listann af þeirra hálfu,
en samið var hinsvegar um
verkaskiftingu i stjórn. Alþýðu-
flokkurinn fékk formanns- og
gjaldkerasætið og fulltrúar af
þeirra hálfu voru Einar Björns-
son formaður og Torfi Þor-
hjarnarson gjaldkeri. Höfðu
þessir menn þannig daglega að-
alumsjón með fjárreiðum fé-
lagsins, sem voru i höndum
starfsmannsins Marteins Gísla-
sonar. í stjórn af hálfu sjálf-
stæðismanna voru kosnir: Sig-
urður IJalldórson varaformað-
ur, Sveinn Jónsson fjármálarit-
ari og Gísli Guðnason ritari.
1 fyrstu voru stjórnarfundir
haldnir reglulega, en er á leið
tók formaður að vanrækja störf
sín og boðaði ekki til funda,
svo sem skyldi verið hafa.
Sjálfstæðismenn í stjórninni
og Torfi Þorbjarnarson undu
þessu illa og áttu þrávegis tal
við formanninn og kröfðust
þess, að fundir yrðu haldnir, en
hann færðist lengi vel undan og
bar ýmsu við.
Fyrir hérumbil hiálfum mán-
uði var loksins haldinn stjórn-
arfundur og lá þá fjöldi mála
fyrir, sem afgreiða þurfti. Sam-
þykti stjórnin á þeim fundi, að
á næsta stjórnarfundi, sem
lialdinn skyldi miðvikudaginn
21. þ. m., skyldu fjárreiður fé-
lagsins sérstaklega athugaðar,
enda skyldu fullgerðir reikning-
ar lagðir fram, og skifti þar
engu máli þótt einhver fulltrúa
úr stjórninni gætu ekki mætt.
Á miðvikudag tilkynti Einar
Björnsson öðrum stjórnarmeð-
limum, að hann gæti ekki mætt
á fundinum, með þvi að hann
þyrfti að fara til Keflavikur, og
óskaði eftir að fundinum yrði
frestað til föstudags. Sjálfstæð-
ismennirnir kröfðust hinsvegar
að farið væri eftir samþykt síð-
asta aðalfundar og mættu því á
fundi á miðvikudagskvöldið.
Ekki rnættu þar aðrir en þeir,
en er þeir liöfðu setið á fundi í
klukkutíma og rætt ýms mál,
er fyrir lágu, bar þar að starfs-
mann félagsins, Martein Gísla-
son, sem liafði lykla að hirslum
félagsins og skjöl og reikninga
undir höndum. Sigurður Hall-
dórsson krafði Martein um
reikningana og önnur gögn,
en hann kvaðst hafa verið við
því óviðbúinn, með því að for-
maður liefði tjáð honum að
fundur yrði ekki haldinn þá um
kvöldið. Sigurður hélt fast við
kröfu sína og vísaði til sam-
þyktar síðasta stjórnarfundar
og stóð í nokkru þrákki um
þelta. Kom þá maður einn og
spurði eftir Marteini og fór
hann þá út á ganginn lil þess
að tala við manninn, en Sigurð-
ur krafðist að hann færi ekki
af fundi nema í 2—3 mínútur.
Leið svo nokkur stund, að ekki
kom Marteinn, og er farið var
að svipast um á ganginum, var
hann allur á bak og brott. Þótli
þá meiri hluta stjórnarinnar
| auðsýnt, að ekki væri alt með
feldu, og ákváðu að krefjast
fundar næsta föstudag, þar
sem öll stjórnin skyldi mæta
og reikningar verða lagðir fram.
Formaður lét undan kröfum
þeirra og boðaði til fundarins
' og mætti þá öll stjórnin, starfs-
■ maður félagsins Marteinn Gisla-
| son og aðstoðarmaður á skrif-
stofu félagsins.
Er fundur skyldi hefjast til-
kynti Einar Björnsson hverjum
' einstölcum stjórnarmeðlim,, að
liann hefði í heimildarleysi dreg-
ið sér úr sjóðum félagsins kr.
, 18.000.00 til eigin þarfa. Var
, siðan fundur settur og samþylcti
stjórnin að fela löggiltum end-
urskoðanda að gera upp reikn-
ingana, en jafnframt voru
teknir allir lyklar að skrifstofu
og gevmslu félagsins af þeim
Marteini og Einari.
Á þessum sama fundi gekk
stjórnin í gegnum reikninga fé-
lagsins og komst að þeirri nið-
urstöðu, að vanta myndi í sjóð
að minsta kosti kr. 20.600.—.
Skrifaði hún þeim Einari og
Marteini hréf og krafðist
greiðslu í síðasta lagi fyrir 27.
þ. m. á-allri upphæðinni eins og
liún kynni að revnast að fram
farinni endurskoðun, og án þess
að nokkuð yrði ákveðið um að
Vilhelmína Hollandsdrottning
sextíu ára
Á morgun, laugardaginn
31. ágúst, verður Vilhelm-
ina Hollandsdrotning 60
ára. Hún lifir nú landflótta
í Bretlandi, og hefir verið
bannað að halda upp á af-
mæli drotningar í Hollandi
sjálfu. En liún er elskuð og
virt af þegnum sínum og
munu þeir vafalaust reyna
að gera sér einhvern daga-
mun í þessu tilefni.
Villielmína fæddist 31. ágúst
1880. Foreldrar hennar voru
Vilhjálmur 3. Hollandskonung-
Ur og Emme af Waldeeck-Pyr-
mont. Var Vilhjálmur tvíkvænt-
ur og lést fyrri kona hans árið
1877, en árið 1879 gekk hann að
eiga Emme.
Vilhjálmur konungur lést ór-
ið 1890 og tók ekkjudrotningin
þá við stjórn ríkisins í nafni
dóttur sinnar, en 31. ágúst 1898
varð Vilhelmína drotning, 18 ára
að aldri. Fór krýning hennar
fram í höfuðborginni, Amster-
dam, 9. sept. sama ár.
Hin unga og fríða drotning
var eftirlætisgoð þjóðarinnar og
munu fáir þjóðhöfðingjar hafa
átt eins miklum- vinsældum að
fagna meðal þegna sinna og Vil-
helmína. Árið 1901 giftist hún
Hendrik, prins af Mecklenburg-
Schwerin og fæddist þeim dóttir,
Júlíana, árið 1909. Hendrik lést
árið 1934.
Árið 1937 fór fram brúðkaup
Júlíönu prinsessu og Bernhards
prins af Lippe-Bisterfekl og
eiga þau tvær dætur, Beatrice og
Irene.
Vilhelmína drotning hefir
stjórnað ríki sínu með mikilli
staðfestu og lipurð.
Þegar heimsstyrjöldin hófst
þ. 31. júli 1914, vofði mikil
hætta yfir Hollandi. Þ. 29. úlí
var lýst yfir þar allsherjar her-
væðingu. Holland var ákveðið í
þvi að verja hlutleysi landsins.
Hinn 4. ágúst 1914 ruddust
Þjóðverjar inn i Belgíu og voru
nú Hollendingar hræddir um,
að hlutleysi Hollands væri Iiætta
búin. Á þessum tíma kom mik-
ill fjöldi flóttamanna til JIol-
lands, og varð ríkið að sjá rúm-
lega 1 milj. flóttamanna far-
borða. Fólkið átti við hin erfið-
ustu kjör að búa, og aðflutning-
ur á nauðsynjum var miklum
erfiðleikum bundinn, og var
sökt fyrir þeim fjölda skipa.
Drotningin gerði alt, sem í
hennar valdi stóð til að hlífa
landinu fyrir hörmungum
styrjaldarinnarj og þótt nægilegt
tilefni væri þá til þess að segja
Þjóðverjum stríð á hendur, var
það ekki gert.
Þess má geta, að þegar Vil-
hjálmur Þýskalandskeisari
flúði land sitt fékk liann vernd
í Hollandi og, þegar stórveldin
heimtuðu að, keisarinn yrði
framseldur, neituðu Hollending-
ar að verða við slíkum tilmæl-
um.
Eftir styrjöldina tóku Hol-
lendingar á móti lugum þús-
unda barna frá ^Þýskalandi,
Austurríki, Belgíu og Norður-
Frakklandi. 1 nóvember 1918
var gerð tilraun til algerðrar
stjórnarbyltingar í IJollandi, en
byltingartilraun þessi yar bæld
niður með harðri hendi 17. nóv-
ember 1918. Að þvi loknu var
drotningunni boðið i heimsókn
til hinna ýmsu héraða landsins,
og var þessi för hennar um land-
ið sannkölluð sigurför.
—o—
Eftir styrjöldina blómgaðist
iðnaður og verslun landsins á
mjög skömmum tíma. Kola-
námum fjölgaði, en Holland
mun nú vera eitt af stærstu
kolavinslulöndum Evrópu. Þá
rná geta hinna heimskunnu
Philips-verksmiðja, sem árið
1930 munu hafa haft um 15.000
manns i þjónustu sinni. Enn-
fremur má minna á konung-
lega flugfélagið, sem haldið hef-
ir uppi reglulegum flugferðum
milli Hollands og Austur-Ind-
lands. Þá var haldið áfram að
þurka Zuider-Zee (Suðurhaf),
sem nú hefir að mestu verið
breytt í ræktað land, og er Zui-
der-Zee nú ekki lengur til á
landabréfinu, en að eins eftir
stöðuvatn, sem lieitir Yselmeer
(Yselvatn). Hollenski verslun-
arflotinn er hlutfallslega stærsti
verslunarfloti heimsins.
10. maí s. 1. ruddust Þjóðverj-
ar fyrirvaralaust yfir landamæri
Hollands, og leiddi það til þess,
að Hollendingar sögðu Þjóð-
verjum strið á hendur. Nokkuru
áður hafði hollenska stjórnin
stofnað fjármálaráðuneyti i
Wasþington í Bandaríkjunum,
til þess að tryggja að engin
greiðslustöðvun þyrfti að verða
í sambandi við greiðslur til
hinna mörgu starfsmanna ríkis-
ins í liollensku nýlendunum og
víðar, og til þess að tryggja
stjórn ríkisins ótti drotningin
og stjórn hennar eigi annars úi’-
kosta en að flýja til Englands, og
láta málið þar með niður falla.
Er hráðabii-gðaendurskoðun
hafði farið fram kom i Ijós, að
í sjóð vantaði að minsta kosti
liðlega 21 þúsund krónur, svo
sem getið var i upphafi.
Þrátt fyrir frest þann, sem
gefinn var og loforð um greiðslu
frá liendi fonnanns, gat hann
ekki greitt félagixxu nerna kr.
2.300.—, er hann greiddi í gær-
kveldi, á stjórnai-fundi. Á þeim
fundi lagði Sigurður Halldórs-
son franx kæru á lxendur þeim
Einari Björnssyni og Marteini
Gíslasyni, er aði’ir stjói’ixarmeð-
limir liöfðu allir undirritað.
Jafnfx’amt hafði lögx’eglunni
verið gert aðvart og lók hún þá
Einar og Martein í sínax’ hend-
xir, er Sigurður Halldórsson
hafði tilkynt þeim livað til stóð.
í dag mun sakadómari halda
próf í nxáliixu, og er ekki annað
um það að segja á þessu stigi.
Sextugsafmæli
á í dag Gróa Stefánsdóttir,
Laugavegi 70 B.
Ntamley
verkfæri:
NÝKOMIN í STÓRU
DRVALI:
Skrúfjárn,
Hallamælar,
Heflar allsk.
Vinklar,
Rissmót,
Hamrar, margar teg.
Borsveifar,
Sleggjur — Smíðatangir,
Járnsagir.
DI»ston§
verkfæri:
Sagir, margar teg.,
Járnsagir,
Kjötsagir,
Stingsagir,
Þjalir,
margt nýtt.
Jámvörudeild
JES ZIMSEN.
er drotningin og stjórn hennar
nú í London, og þaðan stjói’nar
hún sínu mikla nýlenduriki, og
hefir því engin stöðvun komist á
hin víðtæku viðskifti liollensku
nýlendnanna. Fólksfjöldi i Hol-
landi mun vera h. u. b. 8V2 mil-
jón, en í nýlendunum er fólks-
fjöldinn um 60 milj., og er því
ekki hér um neitt smáríki að
ræða.
—o—■
Margar skemtilegar smásögur
eru sagðar af Vilhelmínu drotn-
ingu. M. a. kom það fyrir eitt
sinn, er hún var í fræðslutíma
hjá enskri kenslukonu, að hún
kunni eklti vel lexíu sína. Setti
þá kenslukonan henni fyrir að
teikna Evrópukort, og gerði lxún
það. Síðan lagði hún kortið fyr-
ir lcenslukonuna og voru þá
Bretlandseyjar teiknaðar sem
lítil eyja við strendur afar víð-
áttumikils konungsi’íkis, Hol-
lands. Ái’ið 1935 var Vilhelnxína
drotning á ferð i Englandi og
s taðnæmdist j árnbrau tarles tin
við lítið þorp nálægt Lundúna-
borg. Á brautai’stöðinni stóð
í-oskin kona og beið di’otningar.
Vilhelmína sté úr lestinni og
kysti gömlu konuna, og geklc
heim með henni til te-drykkju.
Þetta var fyrverandi kenslu-
kona di’otningar.