Vísir - 03.10.1940, Blaðsíða 2

y
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN YÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Dýrtíðin.
TÓNASí JÓNSSYNI hefir sjald-
* an tekist eins vel að sýna hina
„mildu hönd“ í allri sinni dýrð
og þegar frumvarpið um dýr-
tíðaruppbótverslunarmannavar
tii Iokaafgreiðslu í þinginu í
fyrra. Allar aðrar launastéttir
höfðu fengið rétt sinn til upp-
bótar og trygðar, jafnt verka-
menn sem opinberir starfs-
menn. Verslunarmenn höfðu
látið sér til hugar koma, að eitt
skyldi yfir alla ganga í þesum
efnum. Að þeirra tilhlutun bar
Thor Tliors fram frumvarpið
um dýtíðaruppbótina. Málið
liafði gengið gegnum þrjár um-
ræður í neðri deild og tvær
í efri deild. Það var að-
eins ein umræða eftir til þess
að það gæti orðið að lögum.
Jónas Jónsson var fyrir sitt leyti
viss um að málið mundi ganga
fram. Þessvegna greip hann til
þess ráðs, sem lengi mun minst
í þingsögunni. Þinglausnir
stóðu fyrir dyrum. Neðri deild
hafði loldð störfum. Þetta var
síðasti fundur efri deildar. Af-
giæiðsla málsins liafði dregist
svo, að afbrigða þurfti frá þing-
sköpum, til þess að það kæm-
ist á dagskrá, vegna þess, að of
skamt var liðið frá síðustu um-
ræðu. Til þess að afbrigði séu
leyfð þarf % liluta greiddra at-
kvæða. Fimtán þingmenn voru
staddir á fundi deildaririnar. Af
þeim greiddu 8 atkvæði með
afbrigðum, 4 sátu lijá, en 3 þing-
menn með Jónas Jónsson í
broddi fylkingar neituðu af-
brigðunum. Þetta var nóg til
þess að rnálið dagaði uppi. Jón-
as Jónsson liafði komið í veg
fyrir, að verslunarmenn fengju
rétt sinn trygðan með lögum á
sama hátt og aðrar launastéttir
þjóðfélagsins. Svona sýndi þessi
mikli prédikari liinna „friðsam-
legu úrlausna“ hug sinn í garð
einnar fjölmennustu Iaunastétt-
arinnar við þinglokin 1940.
Síðan þetta gerðist Iiafa allar
nauðsynjar hækkað. Einkum
hafa þó innlendar vörur stór-
hækkað. Það er Jónasi Jónssyni
að þakkalausu, að verslunar-
menn hafa fengið nokkra upp-
bót til þess að standast hina
auknu dýrtíð. Hann vildi að
laun þeirra stæðu í stað, sam-
tímis þvi, að tekjur allra ann-
ara launastétta hækkuðu.
Nú er svo komið, að verðlag-
ið á innlendu vörunum er orð-
ið aðalumræðuefni manna á
meðal. Enginn flokkur hefir-
hælt sér jafn mikið af setningu
gengislaganna og Framsóknar-
flokkurinn. Með stuðningi þeirr-
ar löggjafar var svo ákveðið, að
verðlag á kjöti og mjólk skyldi
hækka í ákveðnu hlutfalli við
kaúpgjaldið. Þegar gengislögun-
um var breytt, voru ákvæðin að
því er snerti kjöt og mjólk tek-
in út úr Iögunum. Síðan hefir
verðlagið á þessum vörum verið
ákveðið meira en helmingi
hærra en dýrtíðaruppbótinni
nemur.
Er nokkur furða, þótt haft sé
orð á þessu? Er nokkur furða
þótt mönnum þyki þetta stinga
nokkuð í stúf við þá stefnu, að
eitt skyldi yfir alla ganga? öll
blöð bæjarins hafa að undan-
förnu gert þessi mál að um-
ræðuéfni og öll hafa þau, að
undanteknum Tímanum, áfelst
það óskaplega misræmi, sem
orðið er milli kauplagsins og
verðlagsins.
En Táminn neitar að ræða
þessi mál með nokkrum rök-
um, í stað þess ræðst hann með
skömmum og brigsli á hvern
þann, sem gerist svo djarfur að
hafa orð á því, að honum þyki
verðlagið á innlendu vörunum
hafa stigið fram úr hófi. Það
er engu hkara en að Tíminn
haldi að hann geti hrætt menn
frá því að láta uppi skoðanir
sínar í þessu efni.
Með hinni geysilegu liækkun
á innlendu afurðunum er verið
að gefa dýrtíðinni lausan taum.
Verkamenn og aðrir launþegar
krefjast aukinnar uppbótar á
laun sín, sem erfitt verður að
standa gegn. Síðan hækka af-
urðirnar enn á ný. Þá er svika-
myllan komin í fullan gang.
Þegar þar að kemur getur
verið erfitt fyrir þá, sem tóku
stifluna úr fyrir dýrtíðarflóð-
inu, að standa fyrir máli sínu.
a
llátíð ¥estnr-
Íslcndingíi að
tiíiinli.
|7 ftirfarandi fregn var birt í
kanadiska tímaritinu
„Canada’s Weekly“ þ. 6. sept-
ember síðastliðinn:
„Þúsundir gesta frá Banda-
rikjunum og Kanada tóku þátt
i árshátíð Islendinga, sem lialdin
var 5. ág. í Gimli Parlc i Winnip.
Fjallkonuna lék frú Lilja Ey-
lands, kona sira V. J. Eylands
við Fyrstu Lúthersku kirkjuna,
en „Miss Canada“ var Maria S.
Jonsson fná Winnipeg. Hr.
Sveinn Pálmason stjórnaði
hátíðahöldunum. Meðal skemti-
atriða var söngur islenska karla-
kórsins, er söng íslensk alþýðu-
lög.
Skúli Johnson aðstoðarpró-
fessor, sem er fæddur á íslandi,
hefir verið settur prófessor og
forseti klassisku háskóladeild-
arinnar. Þá stöðu Iiafði áður Dr.
F. W. Clark, sem nú er látinn“.
Elliheimilið Grund
10 ára.
Þann 28. sept. 1930 var EIli-
heimilið við Hringbraut tekið í
notkun, en áður hafði elliheim-
ilið húsnæði á Grund við Kapla-
skjólsveg. Reyndist það fljót-
lega of lítið, og þess vegna var
hið myndarlega heimili, mest
fyrir milligöngu Sigurbjarnar
Á. Gíslasonar, reist. Kostaði
byggingin samtals um 680.000
kr., en bærinn gaf lóðina.
Árlega dvelja um 140 manns
á Élliheimilinu, en á Grundar-
heimilinu gátu aðeins 24 manns
verið í einu, með því þó, að
margir væru í hverri stofu.
Reykjavíkurbær annast
geiðslu fyrir 87 gamalmenni á
heimilinu, 17 greiða fyrir sig
sjálfir, aðstandendur fyrir 21,
en lxreppar eða bæjarfélög utan
Reykjavíkur greiða fyrir 10.
Ríkisstyrks naut Ellilieimilið
til 1934 og aftur nú í ár, en úr
bæjarsjóði hefir það árlega
fengið 8000 kr. styrk. Auk þess
hafa Elliheimilinu borist gjafir
frá einstökum mönnum og
sumar þeirra allveglegar, eins
og t. d. gjöf Halldórs Þorláks-
sonar frá Möðruvöllum í Kjós.
Forstjórar Elliheimilisins
hafa verið þeir Haraldur Sig-
urðsson til 1934 og Gísla Sigur-
björnsson síðan.
Næturlæknir.
Sveinn Pétursson, Garðastræti
34, sími x6u. Næturvörður í
Reykjavíkur apóteki og Lyfjabúð-
inni Iðunni.
b clagf:
Bjarni Jónsson
framkvæmdafstjóri.
Þeir, sem sjá Bjarna Jónsson
á Galtafelli og vila ekki aldur
hans, munu eiga bágt með að
trúa því, að hann sé orðinn sex-
tugur maður. Hitt mundi þykja
líldegra, að hann væri innan við
fimtugt. Svo unglegur er hann,
snar í hreyfingum og kvikur í
spori, fullur af geislanda fjöri
og áhuga. En svona er það nú
samt. Hann er sextugur í dag,
fæddur að Gallafelli í Hruna-
mannahreppi 3. október 1880,
en þar bjuggu þá og lengi siðan
foreldrar hans, Jón Bjarnason
(d. 1908) Og Gróa Einarsdóttir
(d. 1921J. Voru þau Galtafells-
hjón orðlögð fyrir snyrtilegan
búskap, góðleik og gestrisni. —
Bjarni vandist öllum venju-
legum sveitastörfum á unglings-
árunum og stóð mjög fyrir búi
forpldra sinna síðustu árin, sem
hann var heima, því að faðir
hans var þá bilaður orðinn að
heilsu. — Þótti sveinninn
snemma liðtækur til verka, á-
hugasamur um margt og svo
hagur, að sýnt þótti, að hann
mundi efni í ágætan smið. Gerði
við alt, sem lagfæra þurfti á
heimilinu, en smíðaði sumt af
nýju. Fór svo mikið orð af liag-
leik hans, að þegar á fermingar-
aldri var sókst eftir honum til
smíða á öðrum bæjum. Fékst
jafnvel við útskurð í tómstund-
um sínum, en ekki mun það
fitl lxafa þótt liorfa til nytsemd-
ar. En enga hafði hann tilsögn-
ina og sannaðist hér sem oftar,
að „náttúran er náminu ríkari“.
Skömmu %rir aldamótin (1897)
hóf hann trésmíðanám hjá
Kristni Jónssyni (síðar vagna-
smið), en áð því námi loknu
riaut hann ágætrar tilsagnar i
útskurði hjá Stefáni hinum odd-
haga Eiríkssyni.
Árið 1903 héldu þeir Árnes-
ingarnir, Bjarni Jónsson og Kol-
beinn heitinn Þorsteinsson, til
Danmerkur þeirra erinda, að
læra húsgagnasmíð og útskurð
til fullnustu. Komust þeir brátt
undir liandleiðslu ágætra smiða
og listfengra í liúsgagnavinnu-
stofu Chr. Kjær, er þá þótti
einna fullkomnust vinnustofa
í Kaupmannahöfn í öllu því, er
að húsgagnasmíði laut. Voru
þeir félagar lítt að heiman bún-
ir, en kaup nemanda Iágt á þeirri
tíð. Vildi þvi oft verða þröngt í
búi, en þeir létu það ekki á sig
fá. Þóttust góðir, ef þeir gátu
leyft sér það óhóf og eyðslu um
helgar, að sitja i veitingahúsi
yfir mjólkurglasi. Dvaldist þeim
oft furðanlega við mjólkursop-
ann, voru hinir ánægðustu og
nutu þess, sem um hönd var
haft til skemtunar, einkum
hljóðfæraslátlar.
Eftir þriggja ára nám og starf
i Kaupmannahöfn hélt Bjarni
Jónsson heim aftur (1906),
gerðist þegar í stað meðeigandi
í húsgagnafirmanu Jóii Hall-
dórsson & Co. og slarfaði þar
árum saman. Stundum mun
hafa borið við á þeim árum, að
félagið tæki að sér verk utan
bæjar. Meðal annars smíðaði
það Stóra-Núpskirlcju (1908)
og stóð Bjarni fyrir verkinu. En
áður en hann sigldi liafði liann
unnið að smið Hrepphólakirkju
með meistara sínum (Kr.J.). Og
sitt hvað fleira mun hann hafa
slarfað að smíðum austur þar í
átthögunum, en ekki kann eg
nánara frá því að greina.
Bjarni Jónsson þótti ágætur
smiður, vandvirkur svo sem
best verður á kosið, hugkvæmd-
arsamur, smekkvís og listfeng-
ur. Hefir hann smíðað og skorið
út ýmsa forkunnar-fagra gripi,
sem bera hugkvæmd hans og
listgáfu fagurt vitni. Og enn
þykir honum gaman að grípa til
smíðanna og verður tíðgengið í
skemtilega vinnustofu, sem
hann hefir komið sér upp á
heimili sínu, Galtafelli við
Laufásveg.
—o—
Kvikmyndasýningar hófust
hér á landi árið 1906. Þá tók
„Gainla Bió“ til starfa og verður
sú stofnun því hálf-fertug að
ári. „Nýja Bíó“ hóf starfsemi
sína sex árum síðar — 29. júní
1912. Fyrirtækið var hlutafélag
og framkvæmdarstjóri þess
fyrstu tvö árin Pétur heitinn
Brynjólfsson, ljósmyridari. Sýn-
ingar fóru fram á „Hótel Is-
land“. Húsakynni voru þröpg
og óhentug. En ekki var þá völ
á hagkvæmara liúsakosti. Bjarni
Jónsson var ráðinn fram-
kvæmdarstjóri kvikmynda-
hússins í marsmánuði 1914 og
fór þá brátt utan, ásamt Sveini
Björnssýni, síðar sendilierra,
einum af stofnöndum og stjórn-
öndum fyrirtækisjns, til þess að
kynna sér rekstur kvikmynda-
húsa. Dvöldust þeir félagar
lengst af i Kaupmannahöfn og
varð för þeirra að miklu gagni
fyrir starfsemina hér. — Árið
1916 keypti Bjarni Jónsson
„Nýja Bíó“ af lilutafélaginu og
rak það einn til 1920. En þá
seldi hann Guðmundi Jenssyni,
frænda sínum, helming hluta-
bréfanna og hafa þeir rekið
kvikmyndahúsið i félagi nú um
tuttugu ára skeið.
Þegar „Nýja Bíó“ tók til
starfa og fyrstu ár þess, var all-
ur sýningar útbúnaður harla
frumbýlingslegur og ófullkom-
inn, eiris og að líkum lætur, þvi
að rekstur kvikmyndaliúsa
mátti þá enn heita i bernsku.
Til dæmis má geta þess, að þá
varð að snúa sýningarvélinni
með handafli. Yar það örðugt
verk, og ærið vandasamt að
stilla svo í hóf, að liraðinn yrði
livorki of né van. Bæri eittlivað
verulega út af, gat sýningin far-
ið i handaskolum, orðið mis-
hröð, rykkjótt og óboðleg.
Bjarna Jónssyni var ljóst, að
ekki mætti við svo búið standa,
og lét það vera eitt hið fyrsta
verk sitt í þágu fyrirtækisins,
að útvega sérstaka vél (mótor),
er knúið gæti sýningarvélina. —
Árið 1920 fluttist „Nýja Bió“
í liin veglegu húsakynni sín við
Austurstræti (og Lækjargötu).
Var mjög til byggingarinnar
vandað. Húsið var rúmt ár i
smíðum og fór byggingarkostn-
aður stórkostlega fram úr áætl-
un. Hafði verið gert ráð fyrir, að
húsið fæiá ekki fram úr 150 þús-
und lvgónum, en kostnaðurinn
varð 360 þúsund! Sem dæmi
þess, hversu gífurlega bygging-
arefni hækkaði í verði um þess-
ar mundir, má nefna það, að
þegar áætlun yar gerð kostaði
steinlims-tunnan 15 krónur, en
áður liúsið væri fullgert, var
liún kornin upp í 55 krónur.
Annað byggingarefni liækkaði
og mjög í verði. Kom því þarna
á bak eiganda 210 þúsund kr.
skulda-baggi, sem ekki hafði
verið gert ráð fyrir, er bygging
lxússins var ákveðin og hafin.
En húsið varð hið pi’ýðilegasta
að öllu og alt fór vel.
Bjarni Jónsson hefir alla tíð
gert sér far Um, að hafa góðar
kvikmyndir á boðstólum. Vit-
anlega hefir verið örðugt að
koma í veg fyrir, að lélegar
myndir slæddist með stöku
sinnum. En honum liefir ávalt
þóft fyrir því, að verða að sýna
fánýtar myndir. Honuin er
ljóst, að kvikmýndir eiga að
vera menningartæki. Hefir og
löngum vex’ið að þvi stefnt af
báðum kvikmyndahúsunum
hér, að sýna mestmegnis og
helst einvörðungu myndir, sem
boðlegar þykja í þeim kvik-
myndahúsum erlendum, sem
talin eru einna vöndust að
virðingu sinni og vandfýsnust
um myndaval. — Margvíslegat’
endurbætur hafa oi’ðið á kvik-
myndasýningum hin síðari ár-
in, því að sýningartæki verða æ
fullkomnari o. s. frv. Hafa kvik-
myndahúsin hér í bæ ekki horft
í neinn kostnað til þess, að gera
sýningarnar sem bestar og full-
komnastar.
—o—
Bjarni Jónsson er átthaga-
rækinn maður og ann bernsku-
stöðvum sínum fölskvalaust.
Galtafellsland er honum heilög
jörð. Þar bjuggu foreldrar hans
langa ævi, börðust hinni góðu
baráttu, undu við sitt „í sæld og
nauð“. Þar leit hann sjálfur
ljósið fyrsta sinn og þar sleit
hann barns-skónum í hópi
glaðra og góðra systkina. Hann
keýpti jörðina, svo að hún gengi
ekki úr ættinni, og hefir sýnt
henni mikinn sóma: Húsað
hana af mikilli rausn og prýði,
gert stórkostlegar jarðabætur,
stækkað tún og sléttað, marg-
faldað töðufenginn. Galtafell er
vafalaust meðal allra fegurstu
og skemtilegustu bújarða hinna
fögru Hreppa, og þar verður æ
betra og búsældarlegi’a, þess
lengrá sem líður og ræktunar-
starfsemin eykst. — Sé Bjarni
Jónsson um það spurður, hversu
mörgum tugum þúsunda hann
liafi varið til umbóta á jörðinni,
víkur liann spurningunni hjá
sér, en lætur þess getið, að hann
sjái ekki eftir þeim krónum.
—o—
Bjarni Jónsson er mikill at-
hafnamaðui’, örlyndur og stór-
huga, kann ekki við seinagang-
inn, unii’ sér ekki nema því að
eins, að hann liafi alt af eitt-
hvað fyrir stafni, all af nóg að
gera. IJann er hinn mesti liöfð-
ingi í lund, hverjum mamw vin-
sælli, „lieima glaður og við gesti
reifur“, örlátur og lijálpfús,
fullúr samúðar með þeim, sem
undii’ verða eða utanveltu í
stríði lífsins. Mun og ekki lattur
góðvei’kamia af hinni ágætu
konu sinni, því að frú Sesselja
er þannig af guði gerð, að liún
mundi helst kjósa, að geta allva
böl bætl og mega leggja líknar-
liendur yfir hvern hrjáðan
smælingja.
Bjarna Jónssyni hefir farnast
vel i lífinu og er það mjög að
verðleikum. Hann er góður
drengur, opinskár og falslaus,
ungur í anda, hlýr og ástúðleg-
ur, hefir auðnast að varðveita
barnið í sál sinni.
Og nú er hann sextugur, þessi
ungi maður!
„Tíinans breiða móða líður
— líður“.
Páll Steingrímsson.
Aðalfundur Ármanns.
Jens Guöbjörnsson,
formaöur í 14, sinn./
Aðalfundur glímufélagsíns
Ái-manns var haldinn i Varðar-
húsinu í fyrrakvöld, var liann
mjög fjölsóttur og fór piýðilega
frarn. Stjqrnin gaf ítarlega árs-
skýrslu um liina stórmiklu og
fjölbreyltu starfsemi félagsins.
Ármenningar liafa nú um það
bil lokið við smíði bátaskýlis-
ins i Skerjafii’ði er bygt hefir
verið i sjálfboðaVinnu. Hafa
i’æðarar félagsins er mest hafa
lagt í þá vinnu, unnið félagi sínu
og róðraríþróttinni ómetanlegt
gagn. Á árinu var stofnaður
„íþróttavallarsjóður“ félagsins,
með samskotum félagsmanna,
er sá sjóður nú um 1000.00 kr.
I stjórn félagsins voru lcosnir:
Jens Guðbjöi’nsson form., nú í
14. sinni, en alls hefir liann ver-
ið löjsinnum kosinn í stjórn fé-
lagsins, meðstjórnendur voi’u
kosnir: Ólafur Þorsteinsson,
Sigríður Arnlaugsdóttii’, Loftur
Helgason, Jóhann Jóliannesson,
Guðm. Ófeigsson og Sigurður
Norðdahl i stað Þórarins Magn-
ússonar, sem baðst eindregið
undan endui’kosningu. Hefir
Þórarinn stax’fað í stjórn Ár-
manns um 18 ára skeið og það
með ágæturn. Þakkaði form.,
Jens Guðbjörnsson, honum
hans prýðilegg. stax-f í þágu fé-
lagsins. I vhrastjórn voru lcosn-
ir: Baldur Möllei’, Margrét Ól-
adóttir, Guðm. -Sigurjónsson,
Sigurgeir Ársælsson og Ásgeir
Jónsson. Endurskoðendur:
Konx’áð Gíslason og Stefán G.
Bjöi’nsson. Formaður skíðaskál-
ans var kosinn Ólafur Þorsteins-
son og forinaður róðrardeildar:
Skarpliéðinn Jóhannsson.
Mikill áhugi í’íkti á fundinum
fyi’ir velgengni félagsins og
kom þar skýrt í Ijós að félagið
mun á vetri komandi starfa með
enn meiri fjölbreytni og áhuga
en fyrr í hinum ágætu liúsa-
kynnum liins fullkomnasta
íþróttaliúss landsins, íþróttahúsi
Jóns Þorsteinssonai’. Þar æfðu
yfir 500 manns á vegum félags-
ins á liðnum vetrí. Vetrarstarf-
semi félagsins hófst í gær og
verða kennarar félagsins allir
þeir sömu og í fyrra. Upplýsing-
ar viðvikjandi starfsemi félags-
ins geta menn fengið í ski’if-
stofu þess í íþróttahúsinu, sími
3356, sem er opin á hvei’ju
kvöldi og verður Ögmúndur
Guðmundsson stúdent þar for-
stöðumaður sem að undan-
förnu.
Gr.