Vísir - 14.10.1940, Blaðsíða 2

DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁPAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Gnðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni. |
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mónuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
ísland og
styrjöldin.
f SLENDINGAR hafa sjaldan
orðið fyrir meiri vonbrigð-
um en 10. maí siðastliðinn. Við
höfðum lýst yfír ævarandi lilut-
leysi okkar í ófriði og fengið
það viðurkent af öðrum þjóð-
um. Okkur var það sjálfum
ljóst að Jilutleysið var fjöreggið
í sjáifstæðisbaráltu okkar. Þess-
vegna gættum við þess út í æs-
ar. Það var ekki okkar sök, að
lilutleysið var ijrotið. Og þó við
játum að margar aðrar þjóðir
liafi orðið fyrir ólíkt þyngri hú-
sifjum en við í þessari styrjöld,
þá föllumst við ekki á, að það
réttlæti þann verknað, sem hér
var. framinn. Við höfðum engin
vopn til að verja lilutleysið. En
jafnframt höfðum við þá lield-
ur engin vopn lil að ráðast á
aðra.
Þegar landið var hernumið
sló óhug á þjóðina. Ríkisstjórn-
in verður ekki sölcuð um, að
hafa slegið undan í þessum efn-
um. Hún gerði það sem hægt
var: móimælti eindregið þess-
um aðförum. Og það er óliætt
að fullyrða, að hún hafði þjóð-
ina nálega óskifta að baki sér.
Því var þá einnig lýst yfir af
Bretum, að þeir mundu hverfa
héðan með her sinn, þegar er
styrjöldinni lyki.
Þó við íslendingar verðum
að una þeim kjörum, að vera
undir lierveldi, meðan slyrjöld-
in stendur, dettur víst fáum í
hug að óska þess að svo verði
í framtiðinni. Það má því furðu-
legt heita, að nokkur íslending-
ur skuli verða til þess, að bera
fram þær skoðanir, að íslend-
ingar þurfi framvegis á vernd
herveldis að halda, til þess að
vera sjálfstæð þjóð. Þó er það
enn furðulegra, þegar slíkar
skoðanír eru bornar fram í
blöðum þeirrar þjóðar, spm
hefir heruumið landið. En
furðulegast er, þegar því er
lialdið fram, að „gáfaðri hluti”
íslenzku þjóðarinnar sé á þess-
ari skoðun.
Snæbjörn Jónsson bóksali
hefir lilaupið í enskt hlað með
þessar hugleiðingar sínar.
Hahn telur sýnilega ekki rík-
isstjórnina með „gáfaðri hluta“
þjóðaiannar, úr því hún mót-
mælti hinni bresku „vernd“. Og
sýnilega telur liann það alt ann-
að en „gáfulegt“ af Englending-
um að lofa þvi, að hverfa héðan
á brott, þegar að ófriðnum lokn-
um.
Snæbjörn ber fyrir sig tvo ís-
lenska stjórnmálamenn. Segir
hann að Jónas Jónsson hafi
haldið þessu sama fram fyrir
þrem árum. Og auk þess hafi
Héðinn Valdimarsson borið
fram þá tillögu, að ísland sækti
um upptöku í Bretaveldi sem
samveldisland. Segir hann að
þessum skrifum liafi ekki verið
mótmælt og dregur af þvi þá
ályktun, að menn séu þessu
samþykkir. Það kann vel að
vera, að greinum Jónasar Jóns-
sonar liafi ekki verið mótmælt.
En um tillögu Héðins er það að
segja, að henni var mótmælt,
að minsta kosti hér í blaðinu.
Það er óþarft að fjölyrða um
V ISIR
Björn Ólafsson:
Skattarnir og
framtíð Reykjavíkur
TWf'argír vilja halda því
AYJL frani) ag skattheimta
sé hvergi á lanHinu fram-
kvæmd af nákvæmni nema
í Reykjavík. Ef til vill er
þetta ofsagt, en þessi orð-
rómur ásamt þeirri al-
mennu óánægju sem ríkir
um skattamálin sýnir að
mörgum þykir nærri sér
gengið með sköttunum í
höfuðstaðnum. Vafalaust
er óvíða sem yfirvöldin geta
fagnað því að borgaramir
séu ánægðir með skattana.
Mönnum verður seint gert
til hæfis í því efni, þótt hver
sanngjarn maður viður-
kenni, að sjálfsagt er að
greiða skatt því bæjar- og
þjóðfélagi sem lifað er í. En
skattheimtan er komin á
varhugavert stig þegar
borgararnir eru aíment
orðnir þeirrar skoðunar að
skattarnir séu ranglátif og
fjarri skýnsamlegu viti.
Menn eru yfirleitt þeirrar
skoðunar,að nauðsynlegt sé fyrir
bæinn að endurskoða rekstur
sinn og viðhorf til ýnisra vanda-
mála. Menn eru yfirleitt þeirrar
skoðunar, að því fyr sém mál-
unum er skipað af festu og
hyggindum í samræmi við nú-
verandi viðhorf, því giftudrýgri
verði árangurinn. En undir
árangrinum er það komið livort
skattamálum bæjarins ve'rður
komið í viðunanlegra horf en
nú er. Framtíð bæjarins er mik-
ið undir sköttunum komin, sér-
staklega þeim sem lagðir eru á
atvinnufyrirtæki bæjarbúa.
Lífæðar
bæjarfélagsins.
Reykjavíkurbær lifir aðallega
á útgerð, iðnaði og verslun.
Þessir atvinnuvegir eru máttar-
stoðirnar undir afkomu fólks-
ins. Þeir eru lífæðar bæjarfé-
lagsins. Þeir standa undir fram-
k væm d um, s tyrk tars tarf semi,
menningarstofnunum og stjórn-
arkerfi. Án þeirra mundi bæjar-
félagið sökkva í eymd og fá-
tækt, fólkið mundi flytja í burtu
og mannvirki mundu falla í
verði. Án þessara atvinnuvega
getur bærinn ekki lifað og starf-
að. Alt sem dregur úr heilbrigð-
um þroska þessara atvinnuvega
er andstætt hagsmunum bæjar-
ins.
-Þroska og brautargengi þess-
ara atvinnuvega er ekkert jafn
andstætt og óskynsamlegar
skatta-álögur. Óliæfilegir og ó-
það, hvílíkt ábyrgðarleysi það
er, að bera fram slíkar kenning-
ar sem Snæbjörn Jónsson hefír
gert, .og ekki síst á þeim vett-
vangi, sem raun er á. Verður að
krefjast þess, að ríkisstjórnin
geri ráðstafanir til þess, að þess-
um söguburði sé hnekt. Við vit-
um ekki hvernig styrjöldin
muni enda, en það er von okk-
ar, að sá friður, sem á eftir
kemur, tryggi smáþjóðunum
sjálfstæða tilveru. Þótt útlitið sé
ískyggilegt í bili, getur það engu
breytt um óskir okkar íslend-
inga fe»sjálfstæðismálunum. Og
þær óskir eru ekki fólgnar í því
að við þurfum framvegis að
vera undir vernd erlends her-
veldis, hvorki eins né annars.
a
viturlegir skattar eru eins og
kuldatíð að sumarlagi.' Þeir
kippa úr öllum vexti. Og ef
kuldinn verður of mikill verður
uppskeran engin. Sköttunum í
Reykjavílc er nú þann veg hátt-
að að þeir standa atvinnuvegum
* bæjarins fyrir þrifum. Þeir eru
orðnir hættulegir þeim lífæð-
um sem tilvera bæjarfélagsins
byggist á. Hér er að vísu undan-
tekning um stundarsakir með
útgerðina og kem eg að því sið-
ar.
Hræðslan
við tekjurnar.
Sumuni kann að þykja það
brósleg fjarstæða, að nokkur
muni færast undan því að laka
á móti auknum tekjum ef þær
standa til boða. En þó er slíkt
staðreynd hér í bænum að menn
hafi færst undan að vinna fyrir
eða taka á móti auknum tekj-
um vegna þess að skattarnir
hirtu þær nærri allar. Það er
mannleguf breyskleiki að vilja
ekki vera eingöngu húðarjálk-
ur liins opinbera heldur gera
kröfu til þess að mega njóta að
talsverðu leyti þesí er menn
afla í sveita síils andlitis. Skatt-
arnir eru hér sem refsivöndur,
er gerir menn „hrædda“ við
tekjur sem fara nokkuð fram úr
venjulegum þurftarlaunum.
Menn liirða ekki um að afla
þeirra vegna þess að þær fara
því nær allar í skatta. Þegar svo
er komið er liollast fyrir bæ og
riki að gefa því gætur hvert
stefnir. Hræðslan við skaltana
hefir venjulega í kjölfari sínu
hlédrægni við framkvæmdirn-
ar.
Skattar sem fara í bága
við eðlilega þróun
atvinnuveganna.
Ef vel á að fara er nauðsyn-
legt að ríki og bær liafi nána
samvinnu um skattamál og á
eg þar við ákvörðun um álagn-
ingu tekjuskatts og útsvars.
Báðir þessir aðilar, ríki og bær,
sækja tekjur sínar til hinna
sömu skattþegna. Hlýtur það
því að vera sjálfsögð réttlætis-
krafa borgaranna, að þessir
tveir aðilar, sem raunverulega
hafa ótakmarkað vakl yfir tekj-
um manna, ákveði ekki skatt-
ana hvor í sínu lagi, án tillits
til hvors annars. Nú ákveður
Alþingi tekjuskattinn, sem und-
anfarið hefir tekið tiðum breyt-
ingum, og niðurjöfnunarnefnd
ákveður útsvörin, sem farið
hafa hækkandi frá ári til árs.
Þetta er gert eftir þörfum hvofs
aðila, án nægilegrar athugunar
á því hvort hinn sameiginlegi
skattþungi sé skynsamlegur eða
sambærilegur við gjaldþolið.
Ekkert sannar þetta betur en sú
staðreýnd, að skattarnir saman-
lagðir taka 108% af einstak-
lings tekjum umfram 22 þús-
und, auk veltu-útsvars og
eignaskatts. Eða hitt, að þeir
taka af einstaklingsfyrirtæki er
hefir 30 þús. árshagnað, um
111% af tekjunum. Þetta eru
vitanlega öfgar í skattlieimtu,
því að skattur á tekjur á aldrei
að geta farið fram úr tekjun- .
um. Mun mörgum þykja nóg j
um að þær séu teknar allar.
Útsvarið er aðal-tekjuli'nd !
bæjarins en liins vegar er tekju- ;
skatturinn lílill hluti af tekjum |
ríldsins. Virðist því sanngjarnt j
að ríkið láti eignaskattinn að
miklu leyti af hendi við bæinn
meðaijHiann er að komast yfir
þá erfiðleika sem undanfarið
hafa snúist í fang honum.
Þvi hefir stundum verið hald-
ið fram í blaðagreinum, að
tekjuskatlurinn til ríkissjóðs
væri atvi n n ufyrirlajkj unum of-
viða. Þetta er ekki rétt að því er
hlutafélög snertir. Það er út-
svarið til þæjarins sem er að
reisa fyrirtækjunum lmrðarás
um öxl, sem sjá má af því, að
lilutafélag i verslun eða iðnaði,
sem hefir 40 þús. kr. tekjur,
greiðir kr. 32481.00 í útsvar, en
að eins kr. 1713.00 í tekju- og
Tekjuskattur á einstaklings-
rekstur er að vísu mjög hár,
vegna þess að sá rekstur nýtur
ekki þeirra hlunninda í skatti
sem iTlutafélög hafa, en þó er
útsvarið jafnan liærra.
IJér fara á eftir nokkur dæmi
um það hvernig skattlögð eru
fyrirtæki bæjarmanna i útgerð,
iiðnaði og verslun. Skattarnir cru
reiknaðir sérstaldega fyrir ein-
staklinga og Iilutafélög vegna
þess að liin síðarnefndu hafa
sérstök hlnnnindi, eins-og áður
er sagt. Víð útreikninginn er
gert ráð fyrir að félögin leggi
allan hagnaðinn i varasjóð og
verður þá helmingurinn skatt-
frjáls. Slíkt er að vísu ekki rétt,
því ekki er hægt að búast við
þvi að menn leggi fé í fyrirtæki
sem aldrei mega gefa arð af
peningunum. Eignaskattur eða
eignaútsvar er ekki reiknað af
árstekjunum, og persónufrá-
dráttur er ekki reiknaður. Hin
tilgreinda eign er hjá hlutafé-
lögum talin sem hlutafé. Þessi
dæmi liafa verið reiknuð af lög-
giltum endurskoðanda.
gnarskalt.
Iðnaður og verslun. Einstakl. Hlutafél.
1. (Tekjur 15.000) Útsvar 8602.00 9102.00
(Eign 75.000) Skattur 3913.00 187.00
(Velta 250.000)
Samtals 12515.00 9289.00
Skattar á tekjur 83% 62%
2. (Tekjur 20.000) Útsvar 13830.00' 14330.00
(Eign 100.000) Skattur 6237.00 285.00
(Velta 400.000)
Samtals 20067.00 146x5.00
Skattar á tekjur 100% 73%
3. (Tekjur 30.000) Útsvar 22320.00 22820.00
(Eign 100.000) Skattur 10941.00 1713.00
(Velta 600.000)
Samtals 33261.00 24533-oo
Skattar á tekjur iii%' 82%
4. (Tekjur 40.000) Útsvar 31981.00 32481.00
(Eign 200.000) Skattur 16731.00 1713.00
(Velta 600.000)
Samtals 48712.00 34194.09
Skattar á tekjur 122% 85%
5. (Tekjur 50.000) Útsvar 39916.00 40416.00
(Eign 250.000) Skattur 22090.00 2632.00
(Velta 600.000)
Sámtals 62006.00 43048.00
Skattar á tekjur. 124% 86%
Útgerð. Einstakl. Hlutafél.
r. (Tekjur 50.000) Útsvar 25702.00 26202.00
(Eign 20.000) Skattur 20347.00 7571.00
Samtals 46049.00 33773-00
Skattar á tekjur 92% . 67%
2. (Tekjur 100.000) Útsvar 57339.00 57839.00
(Eign 50.000) Skattur 45098.00 19084.00
Samtals : 102437.00 76923.00
Skattar á tekjur 102% 77%
3. (Tekjur 200.000) Útsvar 119439-00 119939.00
(Eign 50.000) Skattur 94378.00 43724-00
Sanrtals : 213817.00 163663.00
Skattar á tekjur 107% 82%
4. (Tekjur 500.000) Útsvar............ 307291.00 307791.00
(Eign 100.000) Skattur ........... 242557.00 116412.00
Samtals 549848.00 424203.00
Skattar á tekjur 110% . 85%
Ef skattarnir eru teknir eins
og þeir liggja fyrir samkvæmt
þessum dæmum, mætti segja að
engu fyrirtæki væri líft hér í
bænum. En hér kemur á móti
að leyft er að draga skattgreiðsl-
ur frá tekjum næsta framtals.
Þetla gerir að vísu skattana
þolanlegri. En fyrir þá sem hafa
mjög mismunandi telcjur frá ári
til árs, getur frádráttarlieimildin
verið mjög litils virði. Þetla er
ljósast á tímum eins og þeim
sem nú eru, þegar ýniS fyrir-
tæki geta grætt mikið fé þetta
ár en hafa ef til vill litlar eða
engar tekjur næsta ár. Að mínu
áliti eiga skattar ekki að vera
frádráttarhæfir en skattstiginn
á að vera í skynsamlegu hlut-
falli við tekjur borgaranna.
Samkvæmt núverandi skatts-
og útsvarsstiga er einstaklings-
reksturinn dæmdur til tortím-
ingar og félagsreksturinn gerð-
ur mjög erfiður vegna þess að
fyrirtækjunum er varla kleift
á nokkurn hátt að tryggja fjár-
hagslega afkomu sína með þvi
að safna varasjóðum. Af völd-
um skattanna hlýtur einstak-
lingsrekstur að hverfa, eins og
nú er að honum búið og félags-
relcstur koma i staðinn. Hér er
að vísu að eins um mismunandi
form að ræða og eg er þeirrar
skoðunar að hlutafélagsformið
sé að ýmsu leyti lieppilegra fyrir
átvinnurekstur, en hvað sem
því líður, þá er afar ósanngjarnt
og ekki viðunandi að skattarnir
séu mjög mismunandi eftir þvi
í hvaða formi fyrirtækin eru
rekin.
Þær tölur sem hér hafa verið
nefndar, eru ekki gripnar úr
lausu lofli. Þetta eru raunveru-
legar tölur fyrir liin stærri fyrir-
tæki í iðnaði, v.erslun og útgerð.
Mörg félög sem fást við útgerð,
græða nú í fyrsta skifti í mörg
ár lalsvert fé, sum svo skiftir
hundruðum þúsunda króna.
Þessi fyrirtæki geta ekld nú
safnað neinum varásjóðum ef
þau eru skalllögð eftir ahnenn-
um reglum. Skattarnir hirða þá
mestan hluta teknanna og ef
um einstaldinga er að ræða, eins
og sérstaklega á sér stað í út-
gerðinni, mega þeir telja sig
sæla ef þeir þurfa ekki að gefa
því meira með tekjunum sem
þær eru hærri.
Skattfrelsi útgerðarinnar.
Talsverðar umræður hafa
spunnist út af skattfríðindum
er álcveðin voru til viðreisn-
ar hágstöddum útgerðarfé-
lögum og til að lcoma út-
gerðinni yfirleitt til hjálp-
ar. Að visu hefði þessi fríð-
; indi komið litlu lil leiðar ef
rekstur skipanna og afrakstur
hefði ekki gerbreyst vegna ó-
friðarins. En eins og nú standa
sakir hafa þau blásið byr í segl
framkvæmdanna. Vafalaust má
telja að skattfrelsislögúnum
verði breytt á þinginu í vetur,
enda ér það fjarri allri sann-
girni að útgerðarfélög sem eru
vel stæð fjárhagslega og græða
stórfé, greiði því nær __ enga
skatta til ríkis og bæjar. Hins-
vegar er það jafnmikil fjar-
stæða og að öllu leyti óviturlegt,
að skattleggja útgerðina á þann
hátt er núverandi skattalög og
útsvarsreglur gera ráð fyrir.
Með þeim eru allir þeir sem nú
hagnast á útgerð sviftir mestum
eða öllum hagnaði sem þeir fá
og félögin standa eftir góðærið
lítið betur selt en áður.
Það leikur ekki á tveim tung-
um livers virði togaraflotinn ís-
lenski verður að ófriðnum lokn-
um. Skipin eru gömul. Þau eru
dýr í rekstri og langt frá því að
uppfylla kröfur tímans um
togaraveiðar. Skipin verða því
ekki meira virði en gamalt járn
einum eða tvemur árum eftir
að friður hefir verið saminn.
Togaraflotinn verður því að
endurnýjast. Framtíð Reykja-
víkur er að miklu ley ti undir því
komin. Slíkt tækifæri sem nú er
til að endurnýja togaraflotann
mun ekki gefast næsta manns-
aldur. Þau auðæfi sem hinir
gömlu togarar landsmanna
vinna nú úr skauti hafsins, eiga
að leggja grundvöllinn að nýj-
um og fríðum skipastól að
ófriðnum loknum. Reykjavík
þekkir ekki sinn vitjunartíma
ef þessu verður ekki sint.
Leiðin til að ná þessu marki
er sú að félögin geti komið sér
upp nýbyggingarsjóði. Þessi
sjóður ætti að vera slcattfrjáls
að einhverju ákveðnu marki
fyrir hvert skip. Sjóðnuni ætti
ekki að halda í rekstrinum lield-
ur ætti að ávaxta liann á tryggan
liátt svo hægt sé að gripa til
lians þegar að því kemur að
hægt er að kaupa ný skip. At-
hugandi væri hvort ekki sé
sanngjarnt, að helmingur slíks
sjóðs sé ávaxtaður í skammær-
um skuldabréfum ' ríkis og
bæjar með lágum vöxtum, t. d.
3% án affalla. Á þennan hátt
fengi ríki og bær nokkur hlunn-
indi fyrir skattfríðindi þessara
sjóða. Yrði sjóðunum varið á
nokkurn annan hátt en til ný-
byggingar mundu þeir verða-
skattskyldir á venjulegan liátt.
Með þesSu móti ætti ríkissjóði
að verða kleift að fá ódýrt fé
til greiðslu erlendra ríkisskulda
meðan ófriðurinn stendur.
Þegar um hægist að ófriðnum
loknum ætti ríkissjóður að
standa vel að vigi með að fá er-
lend lán til þess að útvega gjald-
eyri til bygginga nýfra fiski-
skipa. Hér verður um stórar
fjárhæðir að ræða sem ekki er
hægt að greiða með hinum ár-
legu gjaldeyristekjum þjóðar-
innar.
t
Útgerðin er áhættumesti al-
vinnuvegur landsmanna. Þess
vegna væri sanngjarnt og vitur-
legt að hann væri háður öðrum
skattalögum en aðrir atvinnu-
vegir þjóðarinnar. Þeir sem
liafa útgerð að aðalatvinnu,
verða að geta safnað varasjóð-
um til tryggingar relcstrinum.
Það er ekki liægt með þeim
skattalögum og útsvarsreglum
sem nú gilda. Sú tekjurýmun
hjá bæ og' ríki sem„verða mundi
með mannúðlegri og viturlegri
skattalögum gagnvart útgerð-