Vísir - 14.12.1940, Side 2

VÍSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgrciðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsslrœti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
»Versta
plaggiðu
J grein seni Jónas Jónsson
skrifaði um hitaveituna í
aprílmánuði 1938 lét hann svo
um mælt, að engin von væri
til þess að Englendingar vildu
lána hingað meira fé „að ó-
breyttum kringumstæðuin“.
Haustið áður liafði fengist fast
loforð fyrir fé til framkvæmda
þessa mikla velferðarmáls í
Bretlandi. Skýrði Pétur lieitinn
horgarstjóri frá gangi þess máls
á Varðarfundi, sem haldinn var
í byrjun desembermánaðar
1937. Lánstilboðið var háð sam-
þykki breskra stjórnarvalda og
töldu lánveitendur að ekki yrði
synjað um lieimildina. En þetta
fór á annan veg. Þegar til kom
fékst ekki leyfi stjórnarvald-
anna til lánveitingarinnar. Jón-
as Jónsson gaf þá skýringu á
þessu, að það væri ekki von að
Bretar vildu festa meira fé á
Islandi „að óbreyttum kringum-
stæðum“.
Næsta sumar var leitast fyrir
urn Ián til liitaveitunnar ó
Norðurlöndum, en þótt ekki
virtist horfa óálitlega fór
þó svo, þegar á reyndi, að féð
fékst eklci. Það leit út fyrir að
fleiri en Bretar væri ófúsir að
binda fé sitt í jafnvel hinurn
arðvænlegustu fyrirtækjum á
íslandi „að óbreyttum kring-
umstæðum“.
Um þessar mundir var liagur
okkar ekki beisinn. Þótt reynt
væri að telja þjóðinni trú um
að „alt væri í Iagi“, vissu allir
að svo var ekki. Þau ummæli
Jónasar Jónssonar, að skiljan-
legt væri að við gætum ekki
fengið hingað meira fé „að ó-
breyttum kringumstæðum“
vöktu mikla athygli. EJkki
vegna þess, að þau birtu neinn
nýjan sannleik, þeim sem voru
málum gerkunnugir, heldur
vegna jiess, hvað Jiau voru ó-
venjulega hreinskilin og hvað
þau sýndu ljóslega, hversu fjar-
stætt það var, að hér væri „alt
í lagi.“
Það jiarf ekki að Iýsa þeim
vonbrigðum, sem almenningur
hér í Reykjavík varð fyrir, j>eg-
ar tilraunimar til að hrinda
hitaveitunni í framkvæmd
strönduðu hver af annari. Þó
er óhætt að fullyrða að engan
mann tók þetta sárar en Jiáver-
andi borgarstjóra, Pétur Hall-
dórsson.
Eftir að ný skipun hafði ver-
ið gerð á stjórn landsins komst
málið fyrst á verulegan rekspöl.
Þá kom það í ljós, að Jónas
Jónsson hafði ekki ófyrirsynju
sagt „að óbreyttum kringum-
stæðum", Jiegar hann árinu áð-
ur lýsti áliti erlendra fésýslu-
manna á fjárreiðum landsins.
Nokkrum vikum eftir að
sjálfstæðismenn höfðu gengið
til þátttöku í ríkisstjóminni
voru samningar gerðir um
nauðsynlegt fé til hitaveitumi-
ar og framkvæmd verksins.
Vinna hófst siðan og verkinu
liefði verið lokið nú fyrir ára-
mótin, ef ffutningar hingað frá
Danmörku hefðu ekki stöðvast
af völdum styrjaldarinnar.
Aldrei i manna minnum hef-
ir Reykvíkingum létt meira en
Jiegar sú fregn barst, að samn-
ingar hefði verið gerðir um
framkvæmd hitaveitunnar. Með
Jjessu Jjótti sýnt, að lánstraust
landsins væri Jiegar tekið að
rétta við. Hér var um að ræða
mestu menningarframkvæmd,
sem nokkurn 'tíma liefir verið
stofnað til hér á landi. Hér var
aulc þess u-m að ræða eitthvert
arðvænlegasta fyrirtæki, sem
Iagt hefir verið í á íslandi. Og
loks var hér fundin leið til að
hæta ú-r liinu sára atvinnuleysi,
sem hafði komið hundruðum
manna á vonarvöl og var orðið
mesta meinsemd höfuðstaðar-
ins.
Flestir fögnuðu hinni farsælu
lausn þessa máls. Flestir gátu
unt Pétri Halldórssyni sigursins.
En Jió voru einstaka andstöðu-
menn málsins, sem ekki gátu
setið á sér að mögla. Nú hafa
Jiessir menn fundið ástæðu til
að bæra á sér af nýju. í síð-
asta Tímanum stendur:
„Samningurinn við Dani um
hitaveituna er eitt hið versta
plagg, sem íslendingum hefir
borist, síðan þjóðin var í klóm
Hörmangaranna.“ (Leturbr.
vor.)
Kunnugir fara nærri um það,
hver vera muni höfundur þess-
ara ummæla. Flestir munu
þeirrar skoðunar, að þau séu
nærri lágmarki Jiess, sem hægt
er að bera á horð í opinberum
umræðum.. Fróðum mönnum
telst svo til, að hitaveitan sam-
svari því, að bærinn ætti kola-
námu, sem gæfi af sér árlega
35—40.000 smálesta. Sam-
kvæmt áætlunum átti þessi hita-
náma að vera skuldlaus eign
Reýkjavíkur eftir aðeins einn
áratug. Samningurinn sem
trygði þetta á að vera „versta
plagg, sem íslendingum hefir
borist, síðan þjóðin var í klóm
Hörmangara.“ Hvað líður dóm-
greind og umbótavilja Jiess
manns, sem leyfir sér að bera
fram svona fullyrðingar?
a
Bc&jap
fréffír
Messur 4 morgun.
1 dómkirkjunni kl. ix, síra Frið-
rik Hallgrímsson. Engin síðdegis-
messa.
1 fríkirkjunni verður engin síð-
degismessa, en barnaguðsþjónusta
verður kl. n. — Börn eru beðin
að veita athygli þessari breytingu
guðsþjónustutímans, sem stafar af
flutningi tónverksins „Messías" eft-
ir Hándel.
í kaþólsku kirkjunni: Lágmessa
kl. 6)4 árd. Hámessa kl. g árd.
Bænahald og prédikun kl. 6 síðd.
í Hafnarfjarðarkirkju, barna-
guðsþjónusta kl. II árd.
Hjúskapur.
Gefin verða saman í hjónaband
á morgun ungfrú Margrét Þor-
steinsdóttir og Jón M. Nordgulen,
sjómaður. Heimili þeirra verður á
Vesturgötu 20, Hafnarfirði.
Ungfrú Ragna Jörgensdóttir,
Grettisg. 26, og Sigurður Guð-
mundsson, Bergþórugötu 23, verða
gefin saman í hjónaband í dag.
Hjúskapur.
Gefin verða saman í hjónaband
i dag af síra Friðrik Hallgríms-
syni, ungfrú Valborg Eiríksdóttir
og Guðmundur Guðmundsson, verk
stjóri. Heimili þeirra verður á
Bergþórugötu 10.
Blindrafélagið
hefir fengið leyfi til að selja
merki á götunum á morgun. Fólk
er beðið að athuga, að ágóðanum
af merkjasölunni verður varið til
að gleðja blinda á jólunum. Þess er
vænst, að fólk leggi eitthvað af
mörkum til blinda fólksins á jólun-
um. Margt smátt gerir eitt stórt.
Á bæjarstjórnarfundi
í gær, var samþykt að leggja til
við bæjarstjórn, að Gamla Bíó hf.
fái leyfi til kvikmyndahússreksturs i
gegn árlegu gjaldi til bæjarsjóðs, |
er nemur kr. 30.00 á hvert sæti.
Nemur heildarupphæðin kr. 18 þús.
á ári.
Pre§t§ko§n in garnar
sí morgiiKi.
Nokkrar leidbeinigar* tii almennings
Prestskosningar fara fram á morgun, en til leiðbeiningar fyr-
ir almenning vill Vísir birta eftirfarandi:
Kjósandi setur kross (x) með blýanti framan við nöfn þeirra
umsækjenda, er hann kýs. Engin önnur merki má gera á seðil-
inn, svo að atkvæðið verði ekki ógilt.
Vegna umtals í bænum og fyrirspurna til sóknarnefnda, hefir
verið send fyrirspurn til yfirkjörstjórnar um það. hvort kjós-
anda beri að kjósa tvo umsækjendur, eða hvort kjörseðill mundi
verða metinn gildur, þótt aðeins einn væri kosinn.
Svar yfirkjörstjómar er á þessa leið:
„Yfirkjörstjórnin telur eðlilegt og sjálfsagt, að hver kjósandi
prestakallsins, er neytir kosningarréttar síns, kjósi tvo presta.
hinsvegar mun kjörstjórnin ekki ógilda atkvæði, þótt ein^ti sé
kosinn, ef seðillinn er ógallaður.“
. Kosningin fer fram á morgun (sunnudag) og hefst kl. 10 f. h.
11. gr. laga um veitingu
prestakalla hefir inni að halda
ákvæði um kjörfundarsókn og
kosningu, og er svohljóðandi: j
Þeir, sem neyta vilja atkvæð-
isréttar síns, verða að sækja
kjörfund sjálfir. Kjósendur
ganga fram og kjósa í Jieirri
röð, er þeim líst, og eftir Jiví,
sem Jieir komast að. Án lej’fis
kj'örstjórnar mega ekki vera i
kosningastofunni með henni
aðrir en umsækjendur og um-
boðsmenn Jæirra, svo og kjós-
endur, er koma og fara. Kjör-
stjórnin getur kvatt menn sér
til aðstoðar, til að halda uppi
reglu meðan á kosningunni
stendur. Þá er kjörstjórnin hef-
ir kannast við kjósanda, afhend-
ir hún honum kjörseðil og vís-
af honum til atkvæðaklefans,
og má þar enginn annar inni
vera; kjósandi merkir Jiar kross
framan við nafn þess umsækj-
anda, er hann kýs, brýtur síðan
seðilinn saman, þannig að letr-
ið snúi inn, gengur með seðil- j
inn að atkvæðakassanum í
fundarherberginu og stingur
honum niður um lokrifuna á
kassanum. Jafnframt merkir
maður úr kjörskránni við nafn
kjósenda á kjörskránni.
ÓnýÚist seðill hjú kjósanda
eða gallist, getur hann fengið
nýjan seðil lijá kjörstjórn gegn
því að skila liinum, er ónýttist
eða skemdist. Sé kjósandi ekki
fær um að kjósa vegna orsaka,
er kjörstjórn metur gildar, skal
sá úr kjörstjórninni, er kjós-
andi tilnefnir, hjálpa honum til
Jiess. Þess skal stuttlega getið í
gjörðabókinni. Gengur svo koll
af kolli Jiangað til enginn gef-
ur sig fram; þá kjósa þeir, er
í yfirkjörstjórn sitja, og um-
boðsmenn umsækjendanna, eigi
Jieir atkvæðisrétt, á sama hátt
og. aðrir kjósendur, og er kosn-
ingunni Jjar með lokið.
Þó má kosiiingarathöfnin
eigi standa skemur en 2 stund-
ir, nema allir kjósendur, er á
kjörskrá standa, hafi neytt
kosningarréttar áður en sá tími
er liðinn.
Tveir síðustu opinberu
háskólafyrirlestrarnir.
Hinn 30. nóvember flutti
próf. Sigurður Nordal hinn svo
kallaða Haralds Níelssonar fyr-
það ekki gikli ritsins, að liað
væri samið af hálfslurluðum
irlestur, og var hann um trúar-
líf síra Jóns Magnússonar, sem
kallaður var Jiumlungur og rit-
að hefir píslarsögu sína, þar
sem lýst er galdraofsóknum,
sem hann þóttist hafa orðið
fyrir. Var húsfyllir lilýðenda ög
erindið hið snjallasta.
Þegar vér nú á dögum tölum
um galdra, köllum vér þá hind-
urvitni og hjátrú. Þetta er
nokkur misskilningur hjá okk-
ur. Hindurvitni og hjátrú eru
ekki fastskorðuð hugtök, held-
ur breytileg. Hindurvitni og
hjátrú nefnir maður J>á trú eða
Jiær skoðanir, sem eru í ósam-
ræmi í þekkingu manna, eins
og menn telja hana vera í hvern
svip. Merking Jiessara hugtaka
geigar því til eftir þeim sveifl-
um, sem á þekkingarforðanum
verða. Það getur því hæglega
verið, að Jiað, sem var talin
beinhörð Jiekking í fyrra sé orð-
ið hindurvitni og hjátrú í ár.
Það er því og gersamlega rangt
að tala um dimmar aldir og
hjátrúar, J)ó að það, sem þá var
talið víst og fullsatt, hafi síðar
reynst reykur einn, því svo
mun og síðar meir verða um
margt Jiað, sem nú á tímum
alls ekki er dregið í efa og
myndi vera talið fáviskuvottur
að bera brigður á. Á svo nefndri
galdraöld var galdratrúin engin
hjátrú, heldur var þetta full,
vissa manna og vísindalega
studd eftir því, sem efríi lágu
þá til. Því má ekki heldur
gleyma, að margt býr þokunni.
Ræðumaður lýsti því, hvert
bókmentalegt afrek píslarsagí
sira Jóns væri fyrir sakir kyngi
orða og myndauðgi, og breytti
manni, eins og satt er. Ilann á-
lasaði réttilega ýmsum íslensk-
um höfundum, sem fjallað liafa
um ritið og fyrir Jiröngsýni
mælt Jiað á kvarða sinnar þekk-
ingar og síðan athugalítið
flokkað það með bulli. Ræðu-
maður benti og á, hversu ágæt
menningarsöguleg heimild ritið
væri einmitt um galdrana. Að
öðru Ieyti fór hann ekki út í
Jiá lilið málsins, heldur reyndi
á grundvelli einstakra kafla í
ritinu að gera grein fyrir trú-
arlífi höf.
Ræðumaður gerði grein fyrir
tveim tegundum kristindóms,
sem liann nefndi hinn klass-
iska kristindóm og liinn róman.
tíska kristindóm. Hinn klass-
iski kristindómur bygðist á
bjargfastri trú á hin helgu
sannindi, sem ekki yrði raskað
og grundvallaðist á hugsunar-
vissu, en fæddi af sér trúariðk-
anir og bænagerðir, sem intar
yæru af hendi vegna skyldu og
þarfa. Hinn rómantiski kristin-
dómur væri aftur á móti háður
tilfinningum manna og geð-
brigðum, en hugsunin væri þar
síður að verki; þeir, sem hann
aðhyltust væru kristnir með
hjartanu, en heiðnir með höfð-
inu, eins og síra Matthías orð-
aði J>að. Vísaði ræðumaður til
dæma af sliku annarsstaðar, og
nefndi sérstaklega Blaise Pas-
cal sem dæmi manns hins
klassiska kristindóms. Ræðu-
maður bar saman trú þeirra
Jóns Magnússonar, Hallgríms
Péturssonar og Jóns Vídalíns,
og taldi þá Jón Magnússon og
Hallgrím mundu hafa verið
kristna bæði með höfði og
hjarta, sérstaklega Ilallgrím, en
Jón Vídalin taldi hann mundu
hafa verið heiðinn með lijart-
anu. Það sem aðallega auð-
kendi trú síra Jóns var stað-
festa hennar og Jirautseigja við
bænaiðkanirnar, og laldi ræðu-
maður, að Jiað mundi einmitt
liafa verið hið ríka trúarlíf
hans mitt í öllum vesaldómin-
um og geðbiluninni, sem olli
]>ví, að hann bjargaðist frá
l'ullri sturlun.
j AÐEINS
25 KRÓNUR
KOSTA
BARNAHÚSGÖGN
FflTflBÚÐHRINNfiR
Sunnudaginn 8. þ. 111. flutti
próf. Guðmundur Tlioroddsen
erindi sitt fyrir troðfullu liúsi.
Prófessor Guðmundur er eink-
ar Jjægilegur fyrirlesari og
kemur álieyrendum sínum í á-
kaflega golt skap með flutn-
ingnum og öllu orðfærinu.
Efni hans „Um krabbamein“
var auðvitað svo, að marga fýsti
að fræðast Jiar um.
Krabbamein væri nú, sagði
ræðumaður, algengasta dánar-
orsölc hér á landi, næst elli-
lirumleik. Svo hefði eklci verið
áður, en Jietta mætti þó ekki
skilja svo, að sjúkdómurinn
væri að færast i aulcana hér,
heldur myndi sökin frekar vera
sú, að vegna þess live dregið
væri úr barnadauða kæmust
miklu fleiri á krabbameinsald-
ur, sem hefst með fertugsaldr-
inum, en einnig það, að vegna
aukinnar rannsóknartækni væri
nú oft greint krabbamein, sem
ekki myndi áður hafa verið
skilgreint á þann veg. Orsölc
meinsins væri ókunn, og væri
ekki við að búast framförum
í viðureigninni við J>að, meðan
svo stæðu sakir. Það sem verst
væri í bili væri það, að menn
gæfu sig of seint fram við lækn-
inn, Jjví ef nógu snennna væri
að gjört, væru vonirnar um bata
mun meiri, en ef í eindaga væri
komið. Það lakasta væri, að
sjúlcdómurinn gæti i fyrstn ver-
ið svo meinleysislegur, að menn
vöruðu sig ekki á honum, fyrri
en hann væri kominn í algleym-
ing. Það væri Jrví áriðandi, að
menn á hættualdri létu •gera á
sér röntgenskoðun, J)vi hún
tæki af skarið, en því væri svo
skrítilega fyrir komið um
sjúkrasamlögin, að þau væru
ótæp á að gusa í menn meðul-
um á sinn kostnað, en rörít-
genskoðun á mönnum vildu Jjau
ekki borga. Annars væri það
sorglegur sannleikur, að árang-
ur handlæknisaðgerða við þess-
um sjúkdómi sýndi ekkert góð-
ar niðurstöður.
IÞví vcjrður eikkí neitað, að
niðurstöður erindisins voru ekki
uppörfandi fyrir mig og mína
lika, sem eru á hættualdrinum,
en auðvitað er gott, hvað sem
þvi liður, að vita hvernig þess-
um málum er varið.
Bæði Jæssi erindi voru há-
skólanum til mikils sóma, eins
og öll erindin hafa verið í sjálfu
sér.
G. J.
Dlt Jnlaiiésskraul
og annan
JÓLAVARNING.
Einnig:
SNYRTIVÖRUR,
VATTTEPPI,
LEÐURTÖSKUR
o. m. fl.
MYNDIR INNRAMMAÐAR.
Kaupið jólagjafirnar hjá
Verslunlnni KÖTLU
Laugavegi 27.
Söludrengir
eða aðrir óskast til að selja
merlci fyrir Blindravinafélag-
ið sunnudaginn 15. des. Há
sölulaun og verðlaun. Komið
á afgreiðslu merkjasölunnar í
Ingólfsstræti 16 — syðri dyr
— kl. 10 á sunnudagsmorgun.
K. F. U. M.
Á morgun:
Kl. 10 f. h. Sunnudagaskólinn.
— iy2 e. li. Y.-D. og V.-D.
— 5 V2 e. li. Unglingadeildin.
— 8y2 e. li. Samkoma. Séra
Gunnar Jóhannesson tal-
ar. Allir velkomnir.
Bresku
hjálparteitiskipi
sðkt.
London í morgun.
Breska flotamálaráðuneytið
tilkynti i gær, að breska hjálp-
arbeitiskipinu Forsar hefði ver-
ið sökt. Mun þýskur kafbátur
liafa sökt þvi. — Um manntjón
var ekki getið.
Waterman’s Lindarpennar
mikið úrval.
Verð ffá 25 — 60 k r.
Bokaver§Inn
Sigrfúsar líymunilssonar
Þvottapottar
Eldavélar og:
Kolaofnar
í öllum stærðum.
Helfii Maonðsson $ Co.