Vísir - 07.01.1941, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
Ritstjóri 1 Blaðamenn Sími:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 línur
Afgreiðsla I
31. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 7. janúar 1941.
4. tbl.
Roosevelt hyltur
Bandaríkj amanna
þjóðþinginu.
Meírl lilnti þiugrs ogr þjjóðsii* styður
eiiiilreg'ið stefnu liaus ima aiðiiiiig’
við Itretloml ogf lýðræðisríkin.
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Róosevelt flutti þjóðþinginu boðskap sinn í gær-
kveldi, en hans hafði verið beðið með mikilli
óþreyju, enda þótt talið væri víst að forsetinn
myndi endurtaka, að stefna stjórnarinnar, að því er
snerti stuðning við lýðræðisríkin í baráttu þeirra, væri
óbreytt. Lýsti hann og yfir því, að hótanir einræðisherr-
anna myndi engin áhrif hafa á stefnu Bandaríkjastjórn-
ar eða Bandaríkjanna yfirleitt. Allur þingheimur hyllti
forsetann ákaft í ræðulok og margsinnis undir ræðunni
gullu við fagnaðarópin og ætlaði þeim aldrei að linna,
er Roosevelt lýsti yfir, að Bandaríkjamenn myndi styðja
Breta áfram.
Eftir ræðu Roosevelts verður ekki um það deilt, að
hann er höfuðleiðtogi þjóðarinnar og nýtur yfirgnæf-
andi fylgis á þingi og meðal alls almennings, og munu
því tillögur hans í utanríkismálum sem öðrum fá ör-
uggan byr.
1 fregn frá Washiiigton segir, að áform Roosevelts um, að láta
lýðræðisþjóðunum, sem berjast gegn ágengni einræðisþjóð-
anna í té skip, flugvélar, fallbyssur og önnur hergögn í stöðugt
stærri stíl, kunni að verða framkvæmd þannig, að her- og flota-
málastjórnin fái algera heimild til þess að láta Bretlandi og lýð-
ræðisþjóðunum hverskonar hjálp í té, sem nauðsynleg telst. —
sem leiðtogi allra
eítir ræðuna á
Þjdðverjar verOa
aO hjálpa Itölnm
Verður hjálpin framkvæmd á
Balkan — um Frakkland — eða
með innrás í England?
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Það er nú almennt talið, í Bretlandi og víðar, að Hitler geti
ekki lengur komist hjá því, að veita Mússólíni einhverja aðstoð.
Það er nú svo komið fyrir ítölum, að þeir hafa misst % herafla
síns í Libyu og helming allra hergagnabirgða. Sú hætta vofir
yfir, að Bretar taki Tobrouk og síðar Tripoli, og nái allri Libyu
á sitt vald, og allt nýlenduveldi ítala hryrvji til grunna. I Albaníu
gengur ítölum ekkert betur en áður. Gengi Breta og Grikkja í
styrjöldinni við ítali hefir aukið samúðina með bandamönnum
-í Balkanlöndum og víðar og dregið úr ótta þjóðanna þar við
jnöndulveldin. Það líður því óðum að því, að Hitler verði að
hef jast handa Mússólíni til hjálpar, til þess að reyna að rétta við
álit ítala og Þjóðverja.
»Hinir liandteknn
hafa gefið mikils-
verðar npplýsingar«
Tveir kommúnistar liandteknir í viðbót
Cíðdegis í gær voru tveir kommúnistar teknir fast-
wir, auk þeirra Haralds Bjarnasonar og Helga
Guðlaugssonar, sem haridteknir voru á sunnudag, eins
og skýrt var frá í Vísi i gær. Þessir tveir menn eru Ed-
vard Sigurðsson og Eggert Þorbjarnarson.
I fyrslu, þegar þeir Haraldur
og Helgi voru til yfirheyrslu, og
þeir voru spucðir, livaðan fregn-
miðarnir væri upprunnir og
hverjir hefði fengið þá til að
dreifa þeim út, svöruðu þeir, að
einhverjir menn, sem þeir
þekktu ekki og liefðu hitt á förn-
um vegi, liefði fengið þá til að
úthýta þeim.
1 morgun hafði svo tíðinda-
maður Yísis tal af Capt. Wise
og spurði hann tíðinda í málum
þessúm. Ivvað Wise þá félaga
hafa leyst frá skjóðunni og gefið
mikilvægar upplýsingar, svo að
rannsóknin væri nú alllangt á
leið komin.
Þegar tíðindamaðurinn spurði
í hverju þessar upplýsingar
væri fólgnar svaraði Capt. Wise,
að hann gæti ekki skýrt frá
þeim á þessu stigi málsins, en
liinsvegar mætti vænta tilkynn-
ingar frá herstjórninni áður en
mjög langt liði.
Capt. Wise sagði og, að
hrezka herstjórnin liti þetta mál
mjög alvarlegUm augum, þvi að
með flugmiðunum liefði verið
reynt að æsa hermennina til
uppreistar gegn yfirmönnum
sínum.
Það er illa farið, ef íslensk
yfirvöld fá ekki mál þelta í sínar
liendur. Þau gera sér fulla grein
fyrir þvi, hversu alvarlegt það
er og myndu fyllilega þvi vaxin
að leiða það til lykta á fullnægj-
andi hátt.
í ræðu sinni lýsti Roosevelt
jrfir þvi, að það væri elcki hern-
aðaraðgerðir að veifa lýðræðis-
þjóðunum stuðning með þeim
hætti, sem Bairdaríkin gera, þ.
e. með því að láta þeim í té
skip, flugvélar og liverskonar
hergögn. Roosevelt sagði, að
einræðisherrarnir lýstu fram-
komu Bandaríkjanna sem hern-
aðarlegum athöfnum, en þetta
væri einliliða túlkun, og myndi
þær ekki bíða eftir því, að
Bandaríkin hefðist handa um
hernaðaraðgerðir, ef þær ætl-
uðu að ráðast á þau, og hefði
þær ekki verið að hiða eftir
neinu slíku, þegar ráðist var á
litl.il lýðræðisþjóðirnar í Ev-
rópu, svo sem Norðmenn, Hol-
lendinga og Belgíumenn.
Roosevelt ræddi um þörf lýð-
ræðisþjóðanna til þess að fá að-
stoð í Bandaríkjunum. Þessar
þjóðir, sem berjast gegn á-
gengni og ofbeldi einræðisþjóð-
anna, skortir ekki menn, held-
ur hergögp. Vér getum elcki
sagt \ið lýðræðisþjóðirnar, er
þær hafa ekki peninga fyrir
liendi til þess að greiða fyrir
hergögnin, að þær verði að gef-
ast upp, af því að þær hafi ekki
peninga, eins og á stendur, til
þess að greiða fyrir það, sem
þær þarfnast.
Roosevelt kvaðst vilja hjálpa
lýðræðisþjóðunum áfram, ekki
með því að veita þeim dollara-
lán, heldur þannig, að þær gæti
haldið áfram, að fá liergögn og
því haldið áfram baráttu sirini
gegn ofbeldinu. Vér Banda-
ríkjamenn, sagði Roosevelt,
eigum mikið undir því, að þess-
ari baráttu lýðræðisþjóðanna
verði haidið áfram, því að hún
' er einnig vor harátta, og mun-
um vér leggja fram auð vorn
og orkri lýðræðisþjóðunum, til
styrlctar i baráttu þeirra.
Roosevelt kvaðst þeirrar
skoðunar, að Bandaríkin
ætti að afla fjár lil vigbún-
.íiðar síris með auknum skött-
um, en eklci með lántökum.
Bandarikjaþjóðin væri fús til
þess að taka á sig allar þær
fórnir, sem nauðsynlegar væri,
iil þess að varðveita frelsi, trú-
frelsi og skoðariafrelsi. Banda-
ríkjamenn vilja vera frjálsir að
því áfram, að tilbiðja guð sinn,
liver á þann liátt, sem liann
vildi. Styrkur vor er i því að
vér erum einhuga í haráttunni,
sagði forsetinn.
Hann boðaði þátttöku Banda-
ríkjanna í að koma á betri
heimsskipan, að styrjöldinni
lokinni. — Sú þátttaka byggist
á samvinnu hinna frjálsu þjóða
heims.
London ekki
skemmd.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London í morgun.
ERNIE PAYLE, blaðamaður
Scripps-Howard blaða-
hringsins í Ameríku, hefir sent
blöðum sínum skeyti, sem fjall-
ar um áhrif loftárásanna á
London. Payle, sem kom til
London um áramótin, símar á
þessa leið:
„Þegar eg kom var eg við
hinu versta búinn, en þegar eg
hefi nú farið um London
þvera og endilanga, get eg sagt
m,eð sanni, að hún hefir ekki
fengið eins slæma útreið og eg
hafði búist við.
Blöðin hafa skýrt rétt frá
tjóninu. Það er satt, að það lief-
ir verið geysilega mikið, en á-
yásirnar liafa þó valdið minna
tjóni, en menn geta gert sér
Ijóst án þess að sjá borgina.
Borgin er ekki fremur dauð en
maður, sem hefir marist á
fingrunr.
Lífið er næstum því eins og
ó venjulegum tímum. Fram,-
í Bretlandi gera menn sér
Ijóst, að Bretar og bandamenn
þeirra verða að vera við öllu
búnir, þvi að Þjóðverjar kunna
margt til bragðs að taka.
Þeir liafa sent mikinn her-
afla til Balkanlanda og auka þá
flutninga stöðugt, Ætla þeir að
hjálpa Itölum i styrjöldinni við
Grikki með árás frá Búlgaríu?
Tyrkir segjast ekki öttast inn-
rás frá Búlgaríu og vera við
öllu búnir. Þeir hafa senl aukið
lið til landamæra sinna og
Grikkir kveðja aukið lið til
vopna. Að sumra ætlan hafa
Þjóðverjar í hótunum og senda
Iierafla til Balkan í varúðar-
skyni aðeins, og til þess að
draga úr áhuga Balkanþjóða
fyrir samvinnu við Breta og
bandamenn þeirra.
Þá er talið ekki ólíklegt, að
Þjóðverjar kunni að gera úr-
slitatilraun til þess að knýja
Vichy-stjórnina til samkomu-
lags við sig. Ef þjóðverjar flytti
herafla yfir lrið óhernumda
Frakkland, fengi franslca flot-
ann og flotahafnir við Miðjarð-
ai’liaf, fengi þeir allgóða að-
stöðu til þess að lijálpa ítölum.
í amerískri útvarpsfregn var
þvi haldið fram, að Þjóðverjar
myndi brátt taka öll ráð Itala
í sínar liendur-, til þess að koma
í veg fyrir, að þeir gefist upp,
og Ítalía verði framvegis eilt
aðal vopnabúr og virki Þjóð-
verja.
1 Bretlandi telja menn enn-
fremur líklegt, að Þjóðverjar
kunni að hjálpa ítölum með
því, að gera innrás í Bretland.
En éf þeir gera það, eru Bretar
viðbúiwr. Það er sameiginlegt
álit brezku blaðanna.
leiðsla, samgöngur og hugrekki
liafa ekki beðið alvarlegan
hneklii.
Vinir mínir frá Bandaríkjun-
um, sem hafa verið hér lengur,
segja, að Lundúnabúum sé hætt
að bregða við að sjá lieimili sín
og’ eignir eyðilagt. Þeir bíta í
þess stað á jaxlinn og segja:
„Við jöfnum sakirnar áður en
Iýkur.“
Ailsherjar atkvæðagreiðsla om tillög-
nr samninganefndar Dagsbrúnar heíst
i dag aö tilmælum sáttasemjara,
Níiitaseiiijari kveð§i ckki grcta liorid fram frckari
kfaralióta tillög'iir cii jsaiiiniiig'aiicfiidiii kcfir náð.
Þau tíðindi ltafa gerst í Dagsbrúnardeilunni að sáttasemjari í vinnudeilum hefir
sent stjórn félagsins bréf, og fer þar eindregið fram á að allsherjafatkvæða-
greiðsla verði látin fara fram innan félagsins, er sýni hinn sanna vilja verka-
manna um það hvort þeir vilji halda áfram verkfallinu eða ekki. Birtist bréf sátta-
semjara hér á eftir.
Stjórn Dagsbrúnar hélt fund á skrifstofu félagsins i morgun og ákvað að verða við
tilmælum sáttasemjara, og fól jafnframt kjörnefnd að undirbúa allsherjaratkvæða-
greiðslu innan félagsins. Kjörnefndin liélt fund laust fyrir hádegið og ákvað að at-
kvæðagreiðslan skyldi hefjast kl. 5 i dag og stendur hún yfir allan daginn á morgun.
Er þess fastlega að vænta að félagsmenn í Dagsbrún neyti atkvæðisréttar síns, og komi
i veg fyrir að þetta þýðingarlausa verkfall haldi áfram lengur.
Breytingar þær á fyrri samningi, sem fólust í tillögum þeim,
sem samninganefnd Dagsbrúnar hafði náð samkomulagi um
við stjórn Vinnuveitendafélagsins, voru í stuttu máli þær, er
hér greinir:
Samkvæmt 3. gr. samnings-
uppkastsins skyldi bætt við ein-
um kaffi tíma frá því, sem áður
hafði tíðkast, fyri't þá, sem leyft
er að vinna í næturvinnu, og
var kaffitími sá ákveðinn kl.
6/2—7. Auk þess voru sett skýr-
ari ákvæði um kaupgjald í
kaffitíntum, ef í þeim er unn-
ið. —
Samkvæmt 4. gr. skal grunn-
taxti kaupsins haldast óbreyttur
í almennri vinnu, en fyrir vinnu
við ketilhreinsun og í kolabox-
um skipa hefir verið greitt
hærra kaup, en í algengri vinnu.
Er ákveðið í samningsuppkast-
inu lágmarkskaup fyrir slíka
vinnu: í dagvinnu kr. 2.50 um
klst., eftirvinnu kr. 3.70 og næt-
ur- og helgidagaVinnu kr. 4.65.
Segir svo í samningsuppkast- i
inu ennfremur:
„Grunntaxti kaupsins greiðist
með fullri dýrtíðaruppbót, sam-
kvæmt aukningu dýrtíðarinnar
frá 1. jan. 1940 og sé dýrtíðar-
vísitala kauplagsnefndar lögð til
grundvallar mánaðarlega frá
fyrsta degi næsta mánaðar eft-
ir að sú dýrtíðarvísitala er birt.“
í 6. gr. er þetta nýmæli:
„Nú eru 12 menn eða fleiri
menn að vinnu á sama vinnu-
stað í úthverfum bæjarins hjá
sama vinnuveitanda og skal
hann þá hafa þar skýli fyrir
verkamenn til þess að drekka
kaffi og matast í. í skýlinu
skulu vera borð og bekkir og
skal þess vel gætt, að það sé á-
valt hreint og þrifalegt. Enn-
fremur skulu vera í skýlinu upp-
hitunartæki.“
í 8. gr. er ákveðið að útborg-
un vinnulauna skuli fara fram
í vinnutímanum.
Samkvæmt 10. gr. skal verka-
maður, sem slasast végna vinnu,
halda óskertu kaupi eigi skem-
ur en 6 virka daga.
Uppsagnarfrestur er ákveð-
inn þannig, að ef samninginunv
er sagt upp fyrir 1. nóvember
1941, fellur hann úr gildi hinn
1. febrúar 1942, ella framleng-
ist hann um eitt ár í senn.
Allar breytingar á saming-
inum voru gerðar að ósk sámn-
inganefndar Dagsbrúnar, og
má fullyrða, að vinnuveitendur
hafi sýnt fyllsta skilning á þeim
kröfum —■ jafnvel meiri en
hægt var að gera sér vonir um.
Má það þvi teljast furðulegt, að
svo ógæfusamlega skyldi til tak-
ast á Dagsbrúnarfundinum liinn
1. janúar, að samningsuppkast-
ið var fellt. Verða verkamenn
að gera sér það ljóst, að allir
þeir menn, sem litu með fullri
sanngirni á kröfur þeirra i upp-
hafi, telji nú að þeir liafi fengið
fyllstu kjarabætur, sem unnt
var að gera sér vonir um, og
óráð sé og vitleysa, að stofna til
verkfalls þegar svo er komið
málum.
Allir liugsandi verkamenn
munu vera á sömu skoðun, en
þeir verða nú að neyta atkvæð-
Frli. á bls. 4.