Vísir - 26.02.1942, Page 2

VlSIR
VISIR

DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 16 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan'h.f.
Þegar Stefán Jóhann
var utanríkismála-
ráðherra.
jþ AÐ er eiginlega ósköp leið-
inlegt að geta ekki sinnt
honutri Jónasi Guðmundssyni
neitt verulega, úr því að hann
vill endilega fá mann til við sig.
En maður getur ekki alltaf ver-
ið að brenna sig á sama soðinu.
Það er engin ánægja að hrelia
Jónas. Hann er svo undur við-
feldinn, blessaður pilturinn. Og
það er svo vandfarið með hann.
Ef maður lábtur sem maður sjái
hann ekki, verður hann afskap-
lega móðgaður. Ef manni verð-
ur á að blaka eitthvað við hon-
um, tekur hann það svo nærri
sér, að mann sáriðrar eftir öllu
saman. Og ef manni verður á —
sem stundum er dálítið freist-
andi -— að skopast eitthvað að
honum, þá er honum öllurn Iok-
ið. Þess vegna er eiginlega ekk-
ert annað að gera en að láta Jón-
as hafa algert „frísprok". Já,
og svo er bara eftir að þakka
honum greinina í Alþýðublað-
inu í gær. Honum til maklegs
hróss skal það sagt, að greinin
er óvenjulega prúðmannlega
orðuð af honum, sennilega ekki
meira en svona 10—20 meið-
yrði, ef allt er reiknað. Svo er
hún aftur svo krölc af „sann-
leikskornum“, að hún getur
sómt sér vel á livaða jónasar-
mælikvarða sem er.
*
En vel á minnst. Það er eitt
atriði í öllu þessu gjálfri Jón-
ásar Guðmundssonar, sem ekki
er úr vegi að minnast ofurlítið
nánar á. Það er alvég rétt, að
þess var óskað hér í blaðinu,
að Stefán Jóhann léti af störf-
um sem utanríkismálaráðherra.
Þetta var á að giska misseri eftir
liernám Breta á íslandi. Það var
ekkert gert Iitið úr hæfileikum
Stefáns Jóhanns. Aðeins var á
það bent, að ástæður hér á landi
hefðu gerbreytzt frá því að hann
tók upphaflega við utanríkis-
málúnum. Auk þess sem störfin
höfðu vaxið mjög, mundi Stef-
áni Jóhanni sýnna um, að koma
ár siiini fyrir borð við Norður-
landábúa en Breta. En hér þyrfti
á röggsömum og vel enskumæl-
andi manni að halda, og hefði
reynsían þótt benda til, að öðr-
um manni innan ríkisstjómar-
innar hefði orðið fullt eins vel
ágengt og St. Jóh., um lausn
varidasamra mála. Við ættum
að hafa réttan mann á réttum
stað, ef þess væri nokkur kost-
ur. Þess vegna væri eðlilegt, að
Stefán Jóhann afsalaði sér utan-
ríkismálunum til |ÓIafs Thors,
og tæki aftur við einhverjum
þeim störfum, sem betur væri
við hans hæfi. Auk þess var á
það bent,* að Sjálfstæðisflokkur-
inn, sem væri næst stærsti flokk-*
ur í stjórnarsamstarfinu, ætti
mjög eðlilega kröfu á því, að
fá utanríkismálin í sínar hend-
ur. —
Þetta voru hinar almennu á-
stæður, sem fram voru bomar
fyrir því, að Stefán Jóhann af-
salaði sér .utanrikismálpnum,
En við þeíta bættust svo töiuvert
þungar sakir, sem ekki verður
hjá komizt að rifja upp. Alþýðu-
blaðið lá á því lúalagi, viku
eftir viku, að brigsla sjálfstæðis-
mönnum um nazisma. Á það
var bent, að þótt ekki væri
venjulega nein ástæða til þess
að kippa sér upp við þessi brigsl,
stæði nú svo á, að hér réði lög-
um og lofum þjóð, sem væri að
berjast upp á líf og dauða við
nazismann. Hér væri þvi um
slík brígsl að ræða, að ekki yrði
lengur við unað. Og verknaður-
inn væri sérstaklega illkynjaður,
þegai- þess væri gætt, að það
væri málgagn sjálfs utanrikis-
málaráðlierrans, sem bæri þess-
ar álcærur fram. Þvi var marg-
sinnis beint til Stefáns Jóhanns,
með fullkomlega hógværum
orðum, að koma í veg fyrir
þessa óhæfu í blaði sinu. En
þvi fór alls fjarri að nokkuð
dragi úr rógnum við þessi til-
mæli. Hann fór þvert á móti
dagvaxandi. — Alþýðublaðið
brígslaði sjálfstæðismönnum
um, að þeir héldu hér uppi und-
irróðri fyrir þýzka nazista,
hefðu gert sig líklega til að rexa
fyrir þá njósnir, störfuðu hér
sem „fimmta hendeild“ o. s. frv.
*
Stefán Jóliann var formaður
þess flokks, sem gaf Alþýðu-
blaðið út. Eftir að hvað eftir
annað hafði verið bent á þessar
óviðurkvæmilegu ákærur í blaði
lians, gat hann ekki skorast und-
an ábyrgðinni.
• Engum átti að standa nær því
en 'utanríkisráðherranum, að
bera blak af löndum sínum. En
í skjóli hans voru bornar fram
svo magnaðar ákærur, að ef
trúnaður liefði verið á þær lagð-
ur, hefði fjöldi sjálfstæðis-
manna átt að dvelja í brezkum
fangabúðuin — ef þeir hefðu þá
ekki verið skotnir umsvifalaust.
Ef gert væri ráð fyrir því, að
Bretar legðu trúnað á þessar
staðlausu ásakanir, væri fjöldi
íslendinga í hættu staddir. Yæri
liinsvegar gert ráð fyrir því, að
Bretar legðu engan trúnað á
þetta, þá væri jafnframt aug-
ljóst, að utanríkismálaráðherra,
sem léti svona háskalegt og á-
byrgðarlaus fleipur viðgangast
í sínu eigin málgagni, gæti ekki
gert kröfu til þeirrar virðingar
og þess trausts, sem stöðu hans
bæri.
*
Hér 'liafa þá verið raktar i
sem fæstum orðum ástæðurnar,
sem fram voru bornar fyrir því,
að Stefán Jóhann ætti ekki að
fara lengur með utanríkismálin.
Menn geta sjálfir dæint um það,
hvort hér hafi verið ráðist á
þennan heiðursmann að ósekju,
eða hvort framkoma hans hafi
verið til að efla heilbrigði i
stjórnarsamstarfinu.
Svo má aðeins bæta þvi við,
að í fyrravor, þegar brezku
hernaðaryfirvöldin tóku íslenzk-
an þingmann úr þinghelginni
og fluttu hann í enska fangavist
ásamt tveim öðrum íslenzkum
blaðamönnum, var því mótmælt
einarðlega hér í blaðinu. Hvem-
ig brázt Alþýðublaðið þá við?
Nokkrum dögum seinna segir
blaðið m. a. á þessa leið: „Hann
(Á. J.) veit það sjálfur, að Bret-
ar munu láta hvern þann Islend-
ing í friði, sem hér er, þó hann
sé nazisti, ef sá hinn sami reyn-
ir á engan hátt að vinna þeim
tjón. Hafi því nazistarnir það
vit, sem kommúnistana vantaði,
er þeim áreiðanlega engin hætta
búin af Bretum“. Og svo bætir
blaðið við:
„Taki Á. J. sér hinsvegar fyr-
ir hendur að espa þessa menn
til jafn dólgslegrar framkomu
og honum tókst að espa komm-
únistana til, hefir hann nú feng-
ið sönnur fyrir því, hvernig fara
muni“ (Leturbr. hér).
Svona talaði málgagn ís-
lenzka utanríkismálaráðherrans
Stefáns Jóhanns Stefánssonar,
nokkrum dögum eftir að þrir
íslenzkir menn höfðu verið flutt-
„¥ið syngrjnni fyrir
okknr sjólt'a'*.
M.A.-kvartettinn segrir
í ár er M.A.-kvartettinn 10 ára og í tilefni af því heldur hann afmæliskonserta á næstunni — þann fyrsta á sunnudaginn
kemur í Gamla Bíó.--------M.A.-kvartettinn hefir á þessum liðnu tíu árum surigið sig inn í hug og hjörtu allrar íslenzku þjóð-
arinnar. Hann hefir heillað hana með söng sínum í hljómlistarsölum og útvarpi, fiskhjöllum og bóndabæjum, heillað með
svellandi æskufjöri, léttum galsa og framúrskarandi smekkvísi í meðferð söngsins. Þeir fjórmenriingarnir, sem að honum
standa, þeir Jakob Hafstein frá Húsavík, Jón Jónsson frá Ljárskógum og Steinþór og Þorgeir Gestssynir frá Hæli, eru allir
stúdentar, og þeir hafa tekizt það sanna stúdentahlutskipti á heridur, að vekja fögnuð og gleði, hrifningu og gáska, hvar
sem leiðir þeirra hafa legið um.

- **
Eg sæki M. A. kvartettiim
lieim í Tjarnargötu 10 A. —-
Iievndar fullyrða meðlimir
kvartettsins sjálfir, að það sé
ekki heimili hans, heldur sé
það annaðhvort norður í
Menntaskóla Akureyrar, þar
sem kvartettinn var stofnaður,
eða þá að Hæli í Hreppum, en
þar var grundvöllurinn lagður
að öllu framtíðarstarfi og skipu-
lagi kvartettsins, og við báða
þessa staði er forsaga hans nán-
ast tengd.
En núna bíða þeir uppi í her-
bergi einu i Tjarnargötu 10 og
híða eftir „síra Bjarna“. I fyrst-
unni botnaði eg ekkert í því,
hvaða erindi „síra Bjarni“ ætti
við þá félaga, hvort hann þyrfti
að tala á milli þeirra eins og ó
milli gamalgiftra, geðvondra
hjóna, því ekki sá eg nein merki
þess að hann þyrfti að gifta —-
og því síður að skíra. Og dauður
var enginn í neinni merkingu
þess orðs.
En þegar „sira Bjarni“ birtist
í dyrunum, var hann með
nótnahefti undir hendinni og
þrætti harðlega fyrir að vera
Jónsson eins og eg hafði búizt
við, heldur kvaðst hann vera
Þórðarson, og það var langur
vegur frá, að hann væri nokkuð
séralegur í framan.
Og nú tóku þeir til að spila
og sjmgja svo að glumdi í öllu
húsinu. „Síra Bjarni“ var að
vísu geðvondur yfir því að
þarna skyldi vera gestur —
liann kynokaði sér þó við að
skamma söngmennina eins
mikið og hann lysti — en út
frá þeirra sjónarmiði var það
ofur skiljanlegt, að þeir vildu
liafa sem oftast gesti á söngæf-
ingum.
í hléunum, þegar söngmenn-
irnir vörpuðu^ mæðinni og
þurrkuðu sveitta skallana gat
eg spurt þá einnar og einnar
spurningar á strjálingi.
Meðal annars kemst eg að
raun um það, að það var vetur-
ir úr landi í brezkar fangabúðir.
Finnst mönnum ekki til um
þj óðernistilfinninguna, góðvild-
ina og metnaðinn?
Og svo kemur aumingja sak-
leysinginn, hann Jónas Guð-
mundsson í Alþýðublaðinu í gær
og skorar á Á. J. að „nefna þess
dæmi“, að Alþýðuflokkurinn
hafi nokkurn tíma sýnt óheil-
indi í samstarfinu — og klykkir
út með því að Á. J. eigi nú „að
biðja Alþýðuflokkinn opinber-
lega fyrirgefningar á framkomu
sinni í hans garð meðan sam-
starfið stóð yfir, og taka aftur
allar álygarnar og ótugtarhátt-
inn(H), sem hann sýndi, allan
þann tíma sem samstarfið átti
sér stað“H
Nei, það fer eins og fyrri dag-
inn. Jónas Guðmundsson verð-
ur að hafa „frísprok". Það fær
enginn sig til að tala við hann
eins og aðra menn.
ct
M.-A.-kvartettirin fyrjr 10 árum.
inn 1932—33 sem þessir ungu
menn hittust í fyrsta skipti,
norður í Menntaskóla Akureyr-
ar. — Venjulega er það augna-
tillit, fas og framkoma, eða
líkamsfegurð sem dregur pilt
og stúlku hvort að öðru — en
í þessu tilfelli voru það hljóðin,
sem drógu þessa fugla hvorn
að öðrum, og ó hljóðunum
hafa þeir hangið saman i heil
tíu ár.
„Það var ekki langt liðið á
veturinn þegar við byrjuðum
að syngja á skólaskemmtunum,
þ. á. m. á útvarpskvöldi skól-
ans síðari hluta vetrar.
Við vorum tveir stúfar og
tveir slánar, og á fyrstu
skemmtuninni sem við „tróðum
upp“, sungum við með skóla-
húfurnar. En annaðhvort höf-
um við eða húfurnar farið í
taugarnar á kerlingunum, því
þær sögðu að við værum drabb-
aralegir. Þetta varð til þess að
við gengum almennt undir
nafninu „drabbarar“ upp frá
þessu. Þá var það, sem við
björguðum heiðri okkar með
því að gangast undir skírn —
og kalla okkur M. A. kvartett.
Upp frá því leyfði enginn sér
að kalla okkur „drabbara“.
Annars var ekki hægt að
segja að M. A. kvartettinn væri
fæddur á Akureyri — enda þótt
hann væri skírður þar. Hann
fæddist ekki fyrr en í febrúar-
mánuði 1935 austur á Hæli —
heimili þeirra bræðra Steinþórs
og Þorgeirs. í þann tíma voru
þeir Jón og Jakob innritaðir á
Háskólann, en heimsóttu bræð-
urna austur, dvöldu hjá þeim í
hálfan mánuð og lögðu þar —
allir fjórir í sameiningu —
grundvöllinn að framtiðar-
starfi kvartettsins.
Og svo komum við í bæinn
— fullir af vonuni og fullir af
kvíða. — Það er vafasamt hvort
nokkurir fjórir menn hafi skolf-
ið jafn átakanlega í takt — eins
og við, dagana áður en við héld-
um fyrsta samsönginn okkar.
— Annars áttum við það velvikl
þeirra bíóstjóranna, Bjarna
Jónssonar og Guðmundar Jens-
sonar að þakka, að við réðumst
í að halda konzert. Við bjugg-
umst ekki við hálfu húsi — en
við fylltum það sjö sinnum.
Á þessum söngskemmtunum
höfðum við ekki annað hljóð-
færi til að styðja okkur við —
en tónkvíslina. Eftir það spannst
sá orðrómur út að Steinþór
Gestsson — hann var, vel að
merkja, söngstjórinn — hefði
með sér blýant á konsertana til
að klóra sér með á bak við eyr-
að.
Það var „Visir“ sem varð til
þess, fyrst allra blaða, að gera
okkur „ódauðlega“, með því að
geta tilveru okkar, með smá-
klausu i bæjarfréttum 16. febr-
úar 1935, eða daginn óður en
við sungum í fvrsta sinni hér í
höfuðstaðnum.
Þar segir m. a. að við séum
„ágætlega samsungnir, höfum
hreinar og frískar raddir, og
umfram allt æskufjör“. —
Þetta kom eins og sólargeisli í
kvíðahörmungum okkar, enda
bjuggumst við þá fastlega við,
að þetta yrði eina lofið sem um
okkur yrði sagt. — Það fór þó
á annan veg, en á það viljum
við ekki minnast neitt nánar.“
„Hvaða lög sunguð þið aðal-
lega ?“
„Bellmannssöngvarnir voru
undirstaðan að okkar söngstarfi
og í miklum meiri hluta á fyrstu
konsertunum. Seinna hefir
breyting orðið á þessu og Bell-
mann sálugi orðið að rýma fyr-
ir öðrum tónskáldum. Ekki af
þvi, að þeir hafi allir tekið hon-
um fram, heldur til að auka
fjölbreytnina í söngskránni. —
Við erum búnir að halda um
100 söngskemmtanir alls og á
þeim öllum hefir hann „Gamli
Nói“, þessi hérna guðhræddi og
vísi, verið okkur tryggastur
förunautur. Það er eina lagið,
sem aldrei hefir fallið úr á nein-
um konsert.“
„Þið hafið sungið'víðar en í
Reykjavík?“
„Já, eitt sinn fórum við vest-
ur og norður um land í söngför
Það var í nóvembermánuði
1935. Þá,sungum við á ísafirði,
Siglufirði, Akureyri, Dalvik og
Húsavík — oftast með sjósótt.“
„Var það af kveifarskap, eða
vai* vont í sjóinn?“
„Biddu sannan fyrir þér!
Veðrið var svo hryllilega vont,
að við vissum sjaldnast hvort
við vorum ofansjávar eða neð-
ansjávar. Þrátt fyrir það stóð-
um við okkur eins og hetjur,
og þegar til ísafjarðar kom,
voru ekki nema tveir lagstir. 1
Jakob féll síðastur, enda hafði
hann þefað af sjó alla sína ævi j
og stundum róið út á höfnina í
Húsavík þegar gott var veður. j
Þegar kom út með Stigahlíð-
inni fékk Jakob skyr að borða
—- gulgrænt graðhestaskyr,
kekkjótt og súrt — og þá þoldi
liann ekki lengur mátið. Hann
kastaði upp, okkur hinum, sem
veikari vorum, lil ólýsanlegrar
ánægju.
Sem dæmi upp á veðráttufar
á þessari leið, má geta þess, að
fró Akureyri til Húsavíkur vor-
um við 14 klukkustundir á leið-
inni. Þegar við komumst loks
til Húsavíkur, var búið að af-
lýsa konsertinum og það átti að
fara að snúa honum upp í minn-
ingarathöfn um okkur, þar eð
allir töldu víst, að skipið hefði
farizt á leiðinni.
Þarna sungum við samt, 15
mínútum eftir að við stigum á
land, ekki samt sem englar við
útför okkar sjálfra, heldur lif-
andi með holdi og blóði, en gul-
grænir í framan — eins og skyr-
ið sem Jakob át — af sjósótt,
og með svo mikla sjóriðu, að
við urðum að styðja hvorn ann-
an á söngpallinum. — Annars
eigum við það móttökum og
veitingum sýslumannshjónanna
á Húsavík að þakka, að þessi
konsert var haldinn um kvöldið.
í þessari söngferð gerðist það,
sem annars kemur aldrei fyrir
okkur — við rifumst. Það var
ó Dalvík, og svo var mál með
vexti, að i síðasta laginu á und-
an fyrsta hleinu, fór einn okkar
út af laginu. Þetta getur komið
fyrir beztu menn, enda allt í
lagi ef þetta hendir ekki nema
eina sál — en að þessu sinni
varð almenn truflun hjá öllum
söngmönnunum og það var með
naumindum að komizt varð hjá
stórri hneisu.
En sagan er ekki öll úti enn.
Svo er málum háttað, að þarna
á Dalvík var tjald dregið fyrir
söngpallinn, meðan á hléunum
stóð. Og nú hnakkrifumst við
eins og grimmir hundar ó bak
við tjaldið, í áheyrn allra gest-
anna, enda mun þetta í þeirra
eyrum hafa verið skemmtileg-
asti liðurinn á skemmti-
skránni.“
„Hafið þið ferðast viðar í
söngerindum ?“
„Já, ekki megum við gleyma
fiskhjallinum i Sandgerði eða
Borgarfjarðarförinni sællar
minningar, þegar við héldum
f jóra konserta á einum degi.
Þá ferð fórum við í nóvem-
bermánuði, eins og yfirleitt
aðrar slysaferðir okkar. Við
ókum í bíl frá Akranesi, sung-
um í Reykholti, Hvanneyri og
Borgarnesi um daginn og vorum
búnir að auglýsa konsert kl. 11
um kvöldið ó Akranesi. En á
leiðinni þangað festist bíllinn í
lækjarsytru undir Hafnarfjalli
og vegna þess að hörkufrost var
á, fraus allt hafurtaskið fast,
nema við, sem í bílnum sátum.
Við komuriist við illan Ieik heim
að Höfn úm miðja nótt, kaldir,
svangir, þreyttir og úrillir —
og þar héldum við konsertinn
um nóttina, þann sama, sem við
höfðum ákveðið að halda á
Akranesi kl. 11 úm kvöldið. Þar
fengum við Ííka þakklátasta og
bezta publikum sem við höfum
nokkurntíma fengið. — Það var
Pétur bóndi í Höfn.