Vísir - 27.07.1942, Page 3

V I S I R
HVAÐ BER
^GÓMA
i síðustu -viku var bifreið stolið á Laugaveginum og henni síðan
ekið á grindverk og í grjóthrúgu uppi á Bergþórugötu. Rann-
sóknarlögreglan hefir verið að leita mannanna og er von til þess
að uppi á þeim hafist. Hér á myndinni sést bifreiðin, þar sem hún
er i lamasessi við Bergþórugötuna — en þjófarnir flúnir. —
Eftirfarandi saga er táknrænt
sýnishorn á hinar miklu annir
íslendinga um þessar mundir,
og líka hversu allt gengur fljótt
fyrir sig i Ameríku.
Háttstandandi maður í setu-
liðinu hér ætlaði sér að mæta í
samkvæmi, en til þess fannst
honum hann þurfa að láta
pressa og hreinsa fötin sín.
ifann fer með þau til efnalaug-
ar einnar í bænum og bað um
| pressun á þeim, en kvaðst þurfa
að fá þau innan viku.
Það var ekki liægt. Skemmsti
frestur var hálfur mánuður til
þrjár vikur, sama hvar her-
maðurinn bað fyrir fötin sín.
Þá tók liann það til bragðs,
að hann sendi fötin sín til
Ameriku. Þau komu að þremur
döguni liðnum pressuð og
hreinsuð til íslands — og áfall-
inn kostnaður var 50 cent.
Ragnar Ásgeirsson:
„Afi og amma“
efti p Eyjólf Guðmundsson.
Þessi bók er að vissu leyti
gamaíl kunningi minn, þvi eg
liefi oft í Skaftafellssýsluna
vestri komið og sækist þá jafn-
an eftir að haga ferðum þannig,
að eg geti gist á Hvoli hjá Eyj-
ólfi. Það geri eg af því að þá er
vel séð bæði fyrir líkama og sál
þær stundirnár. Eyjólfur bóndi
er manna minnugastur og hefir
miklum fróðleik að sér viðað og
margt af því skráð og gert það
með prýði. Þar las eg Afa og
Ömmu í handriti fvrir nokkr-
um árum og þótti mér mikið til
koma. Einnig blaðaði eg í
„Pabba og mömmu"; sem er
áframhald verksins, sem er
saga foreldra hans og menn-
ingarsaga héraðsins um leið.
Hef eg jafnan siðan talið Eyjólf
á Hvoli til merkra fræðimanna
og rithöfunda.
Eg hef við og við síðan verið
að stinga þvi að forstjórum út-
gáfufyrirtækja hérlendra, að
þeir ættu að leita til bóndans á
Hvoli um handrit til útgáfu, en
hef jafnan talað fyrir heyrnar-
litlum eyrum. Einn af þeim taldi
ekki vænlegt að fara'að gefa út
„eitthvað eftir bónda austan úr
sveit“, — og svo lagði eg árar i
bát, þvi eg var nú að þessu upp
á.eigin spýtur og óbeðinn.
Þeir, sem fylgst liafa með ís-
lenzkum blaðaskrifum síðustu
missirin munu minnast þess, að
þar hefir verið skrifað í fullri
alvöru um Forlag Stálins á Is-
landi og þá ógurlegu hættu sem
hinni íslenzku þjóð stafar frá
þeim bókum er það dreifir út
um landið, nú og i komandi
framtíð. Sú var tíðin að öllu var
trúað er sást á prenti; „.Teg har
set det pá trykk og satsen er
j;and“, segir Pétur Gautur, en
það er nú langt síðan hann sagði
það og margt breytt síðan.
Eg var staddur í Revkjavík
fyrir jólin og mér varð reikað
fram lijá búðarglugga þessa
hættulega bókaforlags og mig
rak í rogastans, því þar sá eg
útstilt Afa og Ömmu, komna á
prent i snyrtilegri kápu og á-
gætum frágangi að öðru leyti
hjá „Forlagi Stalins“. Eg verð
að segja það strax, að félagi
Jósep Stalin óx töliivert að virð-
ingu í mínum liuga fyrir útgáf-
una á þessari bók, sem eg veit
að verður mörgum íslenzkum
mönnum kærkomin; og þó að
Jiann hafi nú i ýmsu að snúast
heima fyrir sem stendur og í
mörg liorn að líta, þá vii'ðist
hann auðsjáanlega ekki hafa
gleymt okkur hér úti á iiala vei'-
aldar. Hafi hann þökk fyrir bók-
ina, blessaður kaxlixxxx. En með
því að gefa út fyrsta hluta
stærra ritverks, finnst mér hann
gefa loforð um áframhald þess
áður en langt um líður. Hvaða
bakþanka Stalin kann að hafa
með útgáfu þessarai’ bókar —
ef þeir annars eru no'kkrir — er
mér ekki ljóst.
Eitt er eg viss um, að þessi
litla bók verður lesin af ungum
og gömlum, en það tel eg eitt
einkenni góðra bóka að þær séu
bæði fyrir börn og fulloi’ðna og
eg verð að játa að mér er i nöp
við þær bækur sem eru aðeins
„fyrir böm“ og það mun oft
í'eynast svo að þær ein ekki allt-
af góðar barnabækur heldur.
Þessi bók Eyjólfs er óvenju-
lega lifandi bók, skráð á því
daglega máli sem Skaftfellingar
tala, blátt áfram en með ýmsum
skemmtilega sérkennilegum
oi'ðatiltækjum. En margir is-
lenzkir rithöfundar hafa flaskað
á að ski-ifa ritmál sem fáir tala,
er þeir hafa tekið sér penna i
hönd. Vill það þá oft verða stirt,
og steingert þegar verst tekst.
En það er fjarri eðli málsins,
i sem mér virðist niega líkja við
i lifandi tré sem fellir gömul lauf
! meðan nýir spi'otai’ og blöð
j myndast; síungt en gamalt þó.
i Yfir máli Evjólfs bónda er pei’-
: sónulegur, \skemmtilegxir blær
j og liafa útgefendur gert vel í að
| láta bann halda sér að fullu,
; enda hafa þeir menn um hand-
| ritið fjallað sein trúandi var til
að spilla engu.
Dr. Einar ÓI. Sveinsson ritar
formála bókarinnar og má segja
að hann sé bæði formáli og rit-
dómur í senn. Hygg eg að sá
dórnur fái staðist ]irýðilega, en
hann befst á þessari setningu:
„Elíki kæmi mér á óvart, þó að
bók þessari yrði skipaður lxeið-
urssess meðal sagnaþátta frá
síðastliðinni ö^d.“
Því á höfundurinn mikla
þökk skilið fyrir bókina og rit-
störf sín, sem eru meiri en
nxai'ga grunar að vöxtum og
gæðum. Forstöðumönnum Máls
og Menningar ber og að þakka
fyrir að Iiafa dregið þetta vei'k
bóndans að austan frarn í dags-
birtuna.
Efni bókarnnar hirði eg ekki
að ræða um, það kemur fram í
nafni hennar og er þar lýst
liarðri lífsbaráttu landnema við
Pétursey í Mýrdal, frá 1829 og
framundir 1880, er faðir og
móðir Eyjólfs koma til sög-
unnar.
Þá aðfinnslu vil eg gera í garð
forlagsins að gjarnan liefði bók-
in mátt vera nokkrum myndum
prýdd, undan EyjafjÖllum og úr
Mýrdal. Til dæmis af Di-angan-
um í Drangshlíð, sem er ein-
stakur í sinni röð í ríki íslenzkr-
ar náttúru — og kemur við
söguþráð bókarnnar. Vel hefði
einnig farið á að þar hefði verið
liólatúni sem á stendur: Ólafur
liólatúni sem á stendur Ólafur
Högnason reisti hér byggð 1829
—- og af^hinni kringlóttu hlöðu-
rúst Ólafs, sem stendur enn ó-
högguð með snilldarhandbragði
af reksmannsins.
En um þetta liefir Stalin lík-
Iega ekki verið kunnugt, enda
er honum nokkur vorkunn þó
honum hafi sést yfir það síðast-
liðið sumar!
»Hvað er að írétta
úr Höíninni?«
„Þú hefir komið í „Siberíu“
vænti eg ? — Þar lield eg að nú sé
komin síærri borgin, með stór-
hýsum og liimingnæfandi turn-
um.“
„Hversvegna heldurðu það?“
„Hefirðu séð þar nokkrar
stórbyggingar eða liáa turna?“
„Eg held ekkert um það; hitt
veit eg með vissu, að rikissjóður
var láfinn kosta nokkrum
kringlóttum, sennilega svo sem
liálfri milljón eftir núgildandi
peningagildi — til þess að róta
Breiðumýri þar sem hún er allra
blautust allt árið um kring,
minnst frárennslið og jarðveg-
urinn grautfúið enderni. Sjálfur
hefi eg engar byggingar séð og
enga turna, en menn liafa átt
von á að þetta yæri þar allt að
sjá, því þá átti öllu um að turna
og hefja Flóann upp úr allri
eymdinni og aumingjaskapnum,
eins og Höfnina, með öllum,
þeim þúsundum, sem þangað
var ausið úr ríkissjóði. Hvað
sést nú annars þarna?“
„Hafi menn séð einhverjar
byggingar þarna eða turna, þá
hugsa eg að það geti ekki annað
verið, en móliraukar þeirra
Bakkamanna og að. turninn sé
nýi vitinn á Baugsstaðakampi,
senx.er suður við sjó, og „Sí-
bería“ uppundir Sandvíkum, en
þar eru ekki svo miklar bygg-
ingar að sjá, þótt þangað sé
komið, sem einn einasta hunda-
kofa, livað þá meira, nema „Sí-
beríu“ sjálfa, sem er kumbaldi,
einn eða tveir, og sem verka-
mennirnir notuðu sér til skýlis
við skurðgröftinn."
„Jæja! Eg liélt, að þarna væri
kominn einhver aldingarður,
nokkurskonar Eden, trjálundir,
lurnar og hallir; svo mildð vav
gumað af þessu í byrjun. En m.
a. o.: Sásjtu ekki fyrirmyndar-
búið í Laugardælum? Hvernig
skyldi það „bera sig“? Þvi er
víst ekki slælega stjórnað?“
„Eg veit nú ekki; eg lieyrði
það bara alls ekki nefnt. Eggert
er farinn, en ekkert koniið í
staðinn; Það er víst allt og sumt.
Það var mest talað um mæði-
veikina lians Páls og allar þær
milljónir, sem bændurnir þar og
annarsstaðar liafa „hagnazt“ á
ráðstöfunum lians á þeim mál-
um, enda verður það eitthvað
að vera, því enn kvað hann vera
einhver bezti ráðunauturinn
þeirra, bændanna, og drjúglega
þykir hann mæla i útvarpinu
stundum.“
„Ó-já, ekki vantar það; en
segðu mér: Sástu ekki stórhýsið
mikla í Gljúfurárholti? Eg
meina það, sem myndin | birtist
af í Timanum liérna um árið?
Það var fyrsta húsið, sem tekið
var lán út á í Byggingar- og
landnámssjóði, hús á stærð við
Menntaskólann hérna og með
líku sniði, reisulegt Iiús, rétt
við veginn; það var búið að taka
lánið út á það, minnir mig að
blaðið segði. Þú hefir lilotið að
sjá það, engu síður en Kot-
strandarkirkju, sem blasir við
bein á móti.“
„A. . sk... húsið eg sá! — Eg
get fullvissað þig um það, að
þar hefir ekki verið stungið nið-
ur skóflu til þess að grafa fyrir
grunni, enginn steinn hreyfður,
hvað þá meira, en hvort húsið
hefir verið uppi i skýjunum eða
enn hærra á lofti, því tók eg
bara ekki eftir, en þar hefði þess
þó helzt verið að vænta, eins og
allra annára „framfara- og um-
bóta“-stórvirkja, sem rauðmag-
ar þcssir liafa verið að púa ut-
aní, öll þessi 20 ár, enda er
nú þetta árangurinn: A^llt' ein
auðn og eymdarskapur, verra
en áður og öllum til miska. En
hvort ríkissjóður liefir hagnazt
meira á þvi, en lionum Páli og
mæðiveikinni, veit sá, sem allt
veit, en eg ekki.“
— Þú hefir nú sagt mér sitt
hvað um það, hvernig þeir láta
„verkin tala“ i Höfninni, Síberíu
og Gljúfurárholti. Fékkstu ekki
hlustarverk i bæði eyrun af því
að lilusta á þau? Þa,ð hefir nú
verið meiri hávaðinn, —• þau
hafa öskrað i eyrun á þér! Og
þau hafa öskrað að fleirum:
Kjósendurnir þekkja nú híjóðin
þau. — Var hann ekki þarna
fyrir , austan, hann „heyrnar-
lausi Steindór“? — Ja, það má
svei mér vara sig, að vera ekki
of nærri, þegar „verkin tala“ um
það, sem ekkert er, aldrei hefir
neitt verið, né gelur orðið: Menn
geta átt það á liættu, að missa
heyrnina! — Það er ekki svo
hætt við því, liérna i Rauðhól-
unum, þvi þótt háir séu skot-
hvellirnir, „skrúfar maður bara
fyrir“, rær sér á rúminu sínu,
þótt maður eigi það á hættu, að
missa af einhverri inannasiða-
prédikuninni, fræðslunni um
fyrirmyndar-skírlífi unga fólks-
ins, eða afreksverkum búnaðar-
félaganna, íþrótta-metunum og
öðru þvilíku. — Hvernig líst þér
annars á, .að ég fari að liypja
mig liéðan, fari austur í „Siber-
iu“ og reyni að dubba upp á
greyið? Ætli eg fengi ekki styrk
til þess, örorkubætur eða þess-
konar? Því ekki kemur mér til
hugar, að snerta á nokkru verki :
Eg læt bara „verkin tala“ fyrir
mig. .Að Gljúfurárholti eða i
Höfnina fer eg ekki, þvi þar
verða „verkin“ annaðhvort í
jörðu hulin eða fara i sjóinn
m,eð hverju flæði; þau sjást þar
ekki, en í „Siberíu“ sjá þau allir.
sem um veginn fara. -—- Eg sé,
að þú ert farimi að ókyrrast og
kveð þig því á hreinni islenzku:
Bless — Ó-key! — Bless!“
Rauðhóla-Runki.

BRÉFHAUSA&
FIRMAMERKi
HEIL-
HVEITI
Vörugeymsla
sem næst höfninni óskast nú þegar eða 1. september.
HEILDVERZLUN ÞÓRODDS JÓNSSONAR.
Hafnarstræti 15. — Simi 1747.
Stnlka
oskast
um borð í farþegaskip. Létt starf. Laun kr. 543.00. — Uppl. í
síma 2504,
Leikföitg
Boltar — Dúkkur — Bílar — Flugvélar — Stell —
Hringlur — Gúmmídýr — Blöðrur — Rellur — Mec-
cano — Saumakassar — Sparibyssur — Puslispil og
ýmiskonar þrautir og spil.
K. Einar§son «fc Björnsson.
Skrifstofa
min verðnr lokuð firá jiilí
til O. ágnst.
Harald Faaberg
skipamiðlari
Bróðir minn,
Magnús Stefánsson
(Órn Arnarson, skáld)
.imdaðist á SL Josepsspitala i Hafnarfirði laugardagmn
25. þ. m.
Jarðarförin verður ákveðin siðar.
Fyrir mína hönd, fjarstaddra systra og annara vanda-
mannna.
Stefanía Steíánsdótíír:
Konan mín og dóttir,
Ólafía Lilja Sigurðardóttir
Grundarstíg 4, andaðist 25. þ. m.
Runólfur Eiríksson.
Helga Eiríksdóttir.
Ástkær móðir mín, teugdamóðir, amma og systir okkar,
Þórunn S. Jónsdóttir Skaftfeld,
frá Bárugerði á Mfiðnesi verður jarðsett á morgun þriðju-
daginn 28. þ. m.
sAtliöfnin hefst.með húskveðju kl. 12y2 á li. að heimili
liennar, Blómsturvölluim í Garði.
Helga Þ. Skaftfeld. Guðmundur Guðmundsson.
Valgerður F. Skaftfeld og syjstkini.
Jarðarför tengdamóður minnar,
Guðleifar Crlendsdóttur,
fyrrv. hjúknmarkonu,
\ fer fram þriðjudaginn 28. þ. m. og hefst méð húskveðju
að Sólvallagötu 25 ld. 1 % miðdegis,
Jarðselt verður í Bessastaðakirkjugarði eftir kveðjuat-
höfn þar í kírkjunni.*
Pétur Lárusson.
TEIKNARI: STEFAN JÓNSS0N
/