Vísir - 17.09.1942, Blaðsíða 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 660 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Verzíunarráðið.
TT erzlunarráð tslands á aldar-
fjórðungsafmæli í dag, og
var þannig stofnað hinn 17.
september 1917, — eða i lok
heimsstyrjaldarinnar miklu,
sem svo hefir verið kölluð.
Verzlunarráðið í þeirri mynd,
sem það er nú, á sér'þó langan
aðdraganda. Kaupmenn höfðu
um langt skeið liaft samvinnu
sín í milium jafnhliða sam-
keppni, en Verzlunarráð Islands
er i raun og sannleika Ijósasta
dæma félagsþroska verzlunar-
stéttarinnar, sem aldrei hefir
brugðist sem heild vonum
landsins sona.
íslenzk verzlunarstétt er
árangur af sjálfstæðisbaráttu
hinnar íslenzku þjóðar, —
fyrsti frjókvisturinn er hér festi
rætur, þroskaðist og breiðir út
greinar sína i fullum blóma,
þr-átt fyrir margskonar öfug-
streymi á ýmsum tímum. Fyr
vantreystu jafnvel liinir bjart-
sýnustu menn því, að íslending-
ar gætu annast „kauphöndlan“,
en þó börðust þeir fyrir því, að
verzlunin yrði gefin frjáls á Is-
landi. Jón Sigurðsson lét sig
þetta mál miklu skipta, svo sem
öll önnur mál, er til framfara
vissu, og krafðist fulls verzlun-
arfrelsins þjóðinni til Iianda. En
hann skildi til hlítar hlutverk
verzlunarstétlarinnar, en um
það fórust honum orð á þessa
leið: „Jafnframt og beðið er um
verzlunarfrelsi, þurfa lands-
menn og að leggjast á eitt að
afla sér þekkingar á verzlunar-
málefnum, svo að þeir geti vit-
að hag sinn og fengið skynbragð
á að sjá, hvað við tekur og hvers
þeir þurfa að gæta, því ekki er
neinum að vænta að steiktar
krásir fljúgi í munn honum sof-
anda, þó verzlunin verði laus.
Atorku, sparsemi og kunnáttu
þarf allsstaðar og á öllum tím-
um, ef vel á að fara, en því
framar, sem fleiri sækjast að og
keppast á og því betur, sem þeir
eru menntaðir, sem við menn
keppa.“
Á skeiði Jóns Sigurðssonar
var aðalkaupstefna fyrir ís-
lenzkan varning ekki í landinu
sjálfu, og verzlunin var bundin
við eitt land — Danmörku.
Þetta taldi hann hin mestu
vandræði og barðist í gegn. En
Jóni Sigurðssyni var ljóst, að
í kjölfar frjálsrar verzlunar og
raunar jafnhliða, sigldi sam-
keppnin, en til þess að standast
hana varð að mennta verzlun-
arstéttina, þannig að liún yrði
þess umkomin að sinna hlut-
verki sínu á réttan hátt. Jón Sig-
urðsson vildi senda unga ís-
lendinga til Bretlands, Þýzka-
lands og annarra menningar-
landa, þannig að þeir fengju
lært „verzlun og sjómennsku“,
með því að kunnáttan, — eða
vísindin efla allra dáð.
Hin unga íslenzka verzlun-
arstétt braut sér brautina sjálf.
Ungir menn og framtakssamir
ólust ufip við verzlanir þær, sem
hér störfuðu, en það var þeim
ekki nóg, að liirða launin og
láta þar við sitja. Þeir kepptu
að hærra marki. Fyrir eigin at-
beina einan öfluðu þeir sér
verklegrar og bóklegrar fræðslu
erlendis, en stofnuðu þvi næst
Hallgrímur Benediktsson, form. Sveinn M. Sveinsson, varaform.
Björn ólafsson.
Garðar Gislason.
Haraldur Árnason.
Aldarfj órðungsstarfs Verzlunar
ráðs Islands minnst í dag.
WT erzlunarráð íslands
■ minnist aldarfjórð-
ungsstarfsemi sinnar í dag.
He£ir það hlutast til um að
útgefið hefir verið pi'ýðilegt
rit um starfsemi verzlunar-
ráðsins og viðskiptalífið á
árunum 1917—1942, en rit
þetta hefir Vilhjálmur Þ.
Gíslason skólastjóri samið
og annast rist jórn á, ásamt
Pétri Ólafssyni fram-
kvæmdastjóra. Er ritið
prýðilega úr garði gert og
hefir mikinn fróðleik að
gevma.
Verzlunarráðið minnist i
kvöld þessa aldarf jórðungs-
starfs með f jölskipuðu sam-
sæti að Hótel Borg.
Árið 1917 var líkt ástatt í
heiminum og nú. Skuggar styrj-
aldarinnar hvíldu yfir Islandi
sem öðrum löndum, hættur
leyndust í og á höfum öllum og
siglingar að landinu og frá voru
ótryggar. Gömul og örugg við-
skiptasambönd á meginlandi
Evrópu urðu að engu, en ís-
lendingar urðu að afla sér við-
skipta í annarri lieimsálfu, —
Ameríku, — þar sem verzlun
var með öðrum og ólíkum liætti
en áður liafði tíðkast. Þótt verzl-
unarstéttin hefði þegar fyrir all-
lÖngu efnt til samtaka og sam-
vinnu sín í milli, liöfðu verið
uppi raddir um það, að samtök
þessi bæri að efla enn frekar.
Kaupmannaráð hafði verið
stofnað, sem gætti liagsmuna
verzlunarstéttarinnar í ýmsum
greinum, og hafði m. a. tekið
upp nána samvinnu við stjórn-
arvöldin um verzlunarmálin á
þessum árum. Var það forboði
Verzlunarráðsins eins og það er
nú, enda var það stofnað að til-
hlutun þess, og þá fyrst og
eigin fyrirtæki, og lifa ýmsir
þessara manna enn í dag, og eru
sumir rétt miðaldra, þótt aðra
skilji eilifðarhöf frá lifendum.
Þessir menn, sem brautryðjend-
ur gjörðust, sýndu að það eitt
var þeim ekki nóg, að þeirra
eigin hagur blómgaðist, heldur
vissu þeir hvað verzlunarstétt-
inni mætti að gagni koma. Því
efndu þeir ekki til skefjalausrar
samkeppni, þar sem hvér otaðí
sínum tota, en efndu til sam-
vinnu,*til þess að tryggja við-
hald og viðgang innlendrar
verzlunarstéttar. „Samkeppnin
lifi“ á að vera orðtak frjálsrar
verzlunar, en „Samvinnan lifi“
jafnframt. Það er einmitt þetta,
sem er meginstýrkur verzlunar-
stóttarinnar, og Verzlunarráð
íslands ber hæst sem samvinnu-
merkið. Það hefir mörgum
skyldum að gegna, vegna hags
heildarinnar, og það hefir aldrei
brugðizt þeim, en þróast jafn-
hliða auknum verkefnum, og
nýtur nú trausts á við sambæri-
legar stofnanir annarra atvinnu-
greina í landinu. Megi það þró-
ast um ólttomin ár og verða ör-
uggasta tákn frjálsrar verzlun-
ar.
Jóhann Ólafsson.
fremst dr. Benedikts Þórarins-
sonar, sem mun hafa átt frum-
kvæði að stofnun Verzlunar-
ráðsips og hrundið af stáð fyrstu
framkvæmdum.
Verzlunarráð Islands var
stofnað á „fulltrúafundi verzl-
unarstéttarinnar“, sem haldinn
var i húsi K.F.U.M. mánudag-
inn 17. sept. 1917. Var þar sam-
þykkt einróma að stofna „full-
trúanefnd fyrir verzlanir, iðnað
og siglingar, er nefndist Verzl-
unaráð íslands", og samkvæmt
samþykktum ráðsins var til-
gangur þess að sjálfsögðu sá,
að „vernda og efla “þessar at-
vinnugreinar.
Að öðru leyti var hlutverk
Verzlunarráðsins ákveðið á
þann veg er hér greinir:
a) að svara fyrirspurnum frá
Alþingi, stjórnarvöldum og öðr-
um um verzlunar-, vátrygging-
ar-, toll- og samgöngumál og
annað það, er varðar atvinnu-
greinar þær, sem ráðið er full-
trúi fyrir. Ráðið skal einnig af
sjálfsdáðum, ef þörf þykir, gera
lillögur og láta í Ijósi álit sitt í
þessum efnum.
b) að vinna að því, að koma
á festu og samræmi í viðskipta-
venjum.
c) að koma á fót gerðardómr
um í málum, er varða þær at-
vinnugreinir, er hér um ræðir.
d) að safna, vinna úr og birta
skýrslur um ástand þessara at-
vinnugreina, eftir því, sem föng
eru á.
e) að fylgjast með breyting-
um á erlendri löggjöf og öðrum
atburðum, er kunna að hafa á-
hrif á atvinnuvegi landsins.
f) að gefa út blað þegar fært
þykir, er skýri frá því mark-
verðasta í viðskiptamálum inn-
anlands og utan. 1 blaðinu skulu
einnig birt lög og stjórnarfyrir-
skipanir, er snerta atvinnumál.
Fyrsta stjórn Verzlunarráðs-
ins var kosin á stofnfundi þess-
um og hlutu þeir kosningu: Jes
Zimsen, Garðar Gíslason, Jón
Magnús Kjaran.
Brynjólfsson, Ólafur Johnson,
Carl Proppé, Jensen-Bjerg og
Olgeir Friðgeirsson. I vara-
stjórn voru kosnir: Þórður
Bjarnason og L. Kaaber, en end-
urskoðendur Pétur Þ. J. Gunn-
arsson og Jón Þorláksson. Hef-
ir Pétur gegnt starfinu ávallt
síðan og gegnir enn. Garðar
Gíslason stórkaupmaður var
kosinn formaður ráðsins og
gegndi hann því til ársins 1921.
Var Ólafur Jolmson þá kosinn
formaður, en þá Garðar Gísla-
son aftur og hafði hann nú
starfið á hendi til ársins 1934
er núverandi fprmaður, Hall-
grímur Benediktsson, tók við af
honum. "
0
Núverandi stjórn er þanmg
skipuð: Ilallgrímur Benedikts-
son formaður, Sveinn M.Sveins-
son varaformaður, Björn Ólafs-
son, Garðar Gíslason, Haraldur
Arnason, Jóhann ólafsson,
Magnús Kjaran, Richard Thors,
Sigurbjörn Þorkelsson. Vara- ’
menn eru: Eggert Kristjánsson, 1
Ragnar Blöndal, Sigurliði Krist-
jánsson. Endurskoðendur eru:
Pétur Þ. J. Gunnarsson og Jón 1
Helgason, en til vara Ólafur H.
Ólafsson.
Fyrsti skrifstofustjóri Verzl-
unarráðsins var ráðinn Georg
Ólafsson, síðar bankastjóri. Var
það ráðinu mikið happ að njóta
starfskrafta hans. Lét hann af
störfum árið 1921. Þá gegndi
Björn Sigurðsson um stund
starfinu, en Lárus Jóhannesson
gegndi fundarritarastörfum, þar
til 1934. Sigurður Guðmundsson
var þá einnig ritari ráðsins, en
síðar skrifstofustjóri til ársins':
1934, er dr. Oddur Guðjónsson
réðst til Verzlunarráðsins, en
hann hefir gegnt skrifstofu-
stjórastarfinu siðan méð mik-
illi prýði. Annað starfsfólk
Verzlunarráðáins er nú Helgi
Bergsson fulltrúi og Auður
Proppé.
Verzlunarráðið hefir haft
mikil áhrif á viðskiptalifið í
Dr. Oddur Guðjónsson,
skrifstofustjóri Verzlun- (
arráðs.
Richard Thors.
landinu, sumpart með forgöngu
en sumpart íhlutun um laga-
setningu eða reglugerða. Enn-
fremur hefir ráðið gert sitt til
að greiða fyrir viðskiptum og
gera þau öruggari en áður var,
og hefir því orðið vel ágengt í
þessu efni. Þá hefir ráðið rekið
upjjlýsingaskrifstofu, sem sjálf-
stæða stofnun í sambandi við
Verzlunarráðið, þar sem veittar
eru margyíslegar upplýsingar
um innlend og erlend fyrirtæki
og verzlunarsambönd.
Frá þvi er ísland öðlaðist
sjálfstæði sitt árið 1918 liefir
mjög að því kveðið, að gerðir
hafa vérið margvíslegir við-
skiptasamningar við útlönd af
hálfu hins opinbera. Hefir þá
ráðið og fulltrúar frá því haft
íhlutun um þá samninga beint
eða óbeint, og hefir veitt ómet-
anlegan stuðning við slíkar
samningagerðir þannig, að
heppilegur árangur hefir náðst.
Fulltrúar Verzlunarráðsins hafa
einnig sótt kaupþing og kaup-
stéfnur erlendis, og ávallt lagt
lcapp á að fylgjast sem bezt með
öllum nýjungum, á sviði við-
skiptamálanna.
Á þessum aldarfjórðungi,
sem liðinn er frá því er Verzl-
unarráðið var stofnað, hefir á
ýmsu oltið í íslenzku þjóðlifi,
og misjafnlega verið að við-
skiptalífinu búið. Skal það á
engan hátt rifjað upp hér, en
ofsagt mun það ekki, að Verzl-
unarráðið liafi mjög orðið að
standa á verði um hagsmuni
verzlunarstéttarinnar gegn
margvíslegri áreitni og þving-
un, sem i frammi hefir verið
höfð af opinberri liálfu.
Auk þeirra mála, sem getið
er í hinni upprunalegu stefnu-
skrá, og Verzlunarráðið hefir
sinnt öllum, t. d. með því að
stofna til kaupþings, verzlunar-
þinga og gerðardóma i verzlun-
ar- og siglingamálum, hefir
ráðið haft mjög.hönd í bagga
með skólamálum stéttarinnar,
og átt þátt í að efla Verzlunar-
skólann á margvíslegan hátt.
Störf skrifstofu Verzlunar-
ráðsins eru orðin umfangsmik-
il, en ráðið hefir átt því láni að
fagna, að eiga ávallt hinum á-
gætustu mönnum á að skipa,
ekki. sízt þar sem slíkur maður,
sem dr. Oddur Guðjónsson, hef-
ir valizt þar til forstöðu. Mun
verða unnið að málum verzlun-
arstéttarinnar með fullum
dugnaði hér eftir sem hingað
til, með því að allir byrjunar-
erfiðleikar eru að baki, enda
Sigurbjörn Þorkelsson.
mun það ósk allra þjóðhollra
manna á afmæli Verzlunarráðs-
ins nú í dag.
Stefanía Jónsdóttir
frá Elliða
er 75 ára í dag, en hún dvelur
nú á heimili sonar síns, Jó-
hanns Sæmundssonar læknis,
hér i bænum.
Frú Stefanía er liin mesta
merkislcona á alla lund. Hún er
borin og barnfæddur Snæfell-
ingur. Faðir hennar, Jón Jóns-
son, hjó að Elliða, en síðar tók
frú Stefanía, ásamt manni sín-
um, Sæmundi Sigurðssyni, þar
við búsforráðum. Þeim hjónun-
um varð 9 barna auðið, en af
þeim dóu 4 i æsku. Guðmundur
ldæðskerameistari hér í bæ,
hinn glæsilegasti maður, lézt af
uppskurði fyrir tveimur árum,
en önnur börn hennar eru: Jó-
hann læknir* Sigurður verka-
maður, Oddfríður og Aðalheið-
ur, sem báðar eru giftar og eru
börnin öll búsett hér í bænum.
Frú Stefanía missti mann
sinn er börnin voru í æsku.
Fluttist hún til Reykjavikur ár-
ið 1915 og barðist með miklum
dugnaði fyrir góðu uppeldi
barna sinna, sem hún kom til
mennta og styrkti á allan hátt.
Eiga þau til liennar að sækja
góðar gáfur og prúðmannlega
hætti.
Frú Stefania er bókhneigð
kona en hneigðist einkum að
þjóðlegum fræðum. Hún er ró-
lynd og svo kjarkmikil, að þótt
hún hafi sjaldnast gengið heil til
skógar, hefir hún aldrei æðrast
og borið allar raunir sem hetja.
Hannyrðum ann hún mjög, en
það er fyrst nú síðustu árin,
sem henni hefir gefizt verulegt
tóm til slíkra iðkana, en þá hefir
hún einnig sýnt hvers hún er
umkomin á þessu sviði.
Á skólaárum mínum var eg
um skeið daglegur gestur á
heimili frú Stefáníu, og naut
þar hinnar mestu gestrisni og
vinsemdar. Þótt lítt hafi vegi
borið saman síðan vil eg þakka
henni hið gamla og góða og
senda henni árnaðaróskir á
þessum merkisdegi. Gleður það
mig og alla vini frú Stefaníu,
að hún er nú við það góða heilsu
að nýkomin er hún úr yfirreið
um Snæfellsnes, — gömlu
heimahagana, — og stóðst
þá raun með prýði. Megi hún í
ellinni fá umbun allra góðverka
sinna og alls erfiðis hinna liðnu
ára. K. G.