Vísir - 19.12.1942, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð)
Ritstjórar
Blaðamenn Simt:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 llnur
Afgreiðsla
32. ár.
Reykjavík, laugardaginn 19. desember 1942.
268. tbl.
Verðbólgan stöðvuð
um stundarsakir.
Ríkisstjdrnin leggur frain frumvarp á Alpingi.
8. herinn 30 km.
EINIÍASKEYTI FRÁ UNITED PRESS, New York, í morgun.
Fremstu sveitir 8. hersins eru nú komnar um 200 |
km. vestur fyrir E1 Agheila og eiga aðeins 30
kílómetra ófarna tii hafnarborgarinnar Sirte.
í gærmorgun voru aðaibardagarnir suðvestur af E1
Nofilia, en sá bær er 50 km. vestur af Wadi Matrakin,
jjar sem Bretar brutust norður til strandar og króuðu
hluta af síðustu hersveitum Rommels inui.
Fyrsta frv. nýju ríkisstjómarinnar var útbýtt á Alþingi í
dag, og fjallar það um brevt. á lögum um dómnefnd í verð-
lagsmálum. — Bjöm Ólafsson, fjármálaráðherra, fylgdi frv.
úr hlaði og mælti á þessa leið:
) '
Eins og hæstvirtur forsætis- ráðuneytið jTir því, að ef til
ráðherra tók fram í stefnu-
skrarræðu sinni, telur ráðu-
neytið það höfuðverkefni sitt
að vinna bug á dýrtíðinni, með
því fyrst og fremst að setja
skorður við frekari aukningu
verðlagsbólgunnar, meðan leit-
ast er við að finna ráð til að
lækna hið sjúka ástand, sem nú
er ríkjandi og ógnar allri lífs-
afkomu þjóðarinnar.
I samræmi við þessa stefnu
liefir ráðuneytið lagt liér fram
frumvarp til breytingar á lög-
um um dómnefnd í verðlags-
málum, sem í sér felur lieimild
Jianda rikisstjórninni til að
festa verðlag i landinu til að
setja skorður við allri frekari
liækkun á vöruverði um ákveð-
inn tíma. Gert er ráð fyrir að
það standi um tveggja mánaða
tíma, eða nánar tiltekið til fe-
brúarloka 1943. Rikisstjórnin
telur þessa heimild svo mikils-
varðandi, að hún.álítur liana ó-
hjákvæmilegt grundvaliaratriði
fyrir þvi, að liægt sé að setja
hemil á verðlióiguna og liefjast
handa um frekari aðgerðir.
Þær ráðstafanir, sem gerðar
eru með iagahreytingu þessari
um stundarsakir varðandi verð-
lag í landinu, eru ekki einlilítar
til að halda öllu i skefjum.
Þetta lagafrumvarp tekur ekki
til vörutegunda, sem verðlagð-
ar eru samkvæmt sérstökum
lögum. Það tekur heldur ekki
til grunnkaups. Þessir þættir
verðlagsins eru svo veigamikl-
ir, að sú lagasetning, sem hér
um ræðir, væri næsta lítils
virði, ef ekki væri samtimis
þess skyldi koma, að þetta
leiddi af sér einhver útgjöld
vegna verðlags brýnna lífs-
nauðsynja, þá mun það ekki
!■ inna af liendi shkar greiðslur
nema eftir heimild og í sam-
ráði við Aiþingi.
Ráðuneytið leggur rika á-
herzlu á það, að verðlagseftir-
lilið verði stórum víðtækara og
áhrifameira en verið hefir og
mun gera það sem unnt er í því
efni.
Ráðuneytið fer þess á leit, að
i mál það, sem hér liggur fyrir,
I verði afgreitt með afbrigðum í
dag vegna þess að það vill fram-
I kvæma aðalákvörðun fx-um-
varpsins þegar i stað eftir að
það er orðið að lögum.
Frninvarpið.
1. gr. — 5. gr. laga nr. 79/
1942 orðist svo: ,
Ríkisstjórnin getur ákveðið
með auglýsingu, aö ekki megi
; frá útgáfudegi auglýsingar og
j þai- til nánar verður ákveðið,
selja almenningi á landi hér
nokkra vöru innlenda eða er-
j lenda við hærra verði en lægst
var á henni á hverjum stað á út-
! gáfudegi auglýsingar. Samskon-
| ar bann við hækkun verðlags
j má og láta taka til farmgjalds
og flutninga á landi, sjó og i
j lofti, viðgerða, smiða, sauma-
j skapar, prentunar og annars
sliks. Ef ágreiningur etSa vafi
verður um það, við hvaða verð-
lag skuli miða, sker dómnefnd
úr.
Dómnefnd skal hafa eftirlit
með öllu verðlagi, og hefir hún
bæði af sjálfsdáðum og að fyr-
irlagi ráðuneytisins vald og
skyldu til aö ákveða hámarks-
verð á liverskonar vöru og verð-
mæti, sem i 1. málsgrein segir,
þar á meðal hámark álagningar,
uinhoðslauna og annarrar þókn-
unar, sem máli skiptir um verð-
lag í landinu. Svo getur dóm-
nefnd og úrkurðað um aðra
kostnaðarliði, sem máli skipta
um verðlagningu á vöru. Þá get-
ur dómnefnd ákveðiö greiðslu
fyrir flutninga, viðgerðir, smíð-
ar, saumaskap, prentun og því
um líkt.
Akvæði 1. og 2. málsgr. taka
ekki til vörutegunda, sem verð-
lagðar eru samkvæint sérstök-
um lögum, né til vöru, sem seld
er úr landi, eða launa fyrir verk,
sem ákveðin hafa verið með
samningum milli réttra aðílja.
2. gr. — 1. málsliður 3. máls-
gr. 12. gr. oröist svo:
Rrot gegn öðrum ákvæðum,
laga þessara, reglugerð, er sett
kynni að verða samkvæmt ]>eim,
eða ákvæðum auglýsingar sam-
kvæmt 1. mgr. 5. gr., varða sekt-
um frá 100—100000 krónum.
3. gr. — Lög þessi öðlast gildi
þegar í stað.
Athugasemdir við lagafrumvarp
þetta.
i Eins og tekið er fram í stefnu-
skrárræðu forsætisráöheri'a, tel-
ur ráðuneytið það höfuðverk-
efni sitt að vinna bug á dýrtið-
inni, nxeð þvi fyrst og fremst að
setja skorður við frekari verð-
lagshólgu meðan leitást er við
að lækna meinsemdina og vinna
bug á erfiðleikunum.
Sú lagabreyting, sem í 1.
málsgrein getur, er sett fram í
samræmi við þessa yfirlýsingu.
Nú er dómnefnd i verðlags-
málum ekki liáð fyrirmælum
ríkisstjórnarinnar. Ráðuneytið
telur hinsvegar nauðsyn bera til,
að það hafi vald til að gefa dóm-
nefndinni fyrirmæli um fram-
kvæmd verölagsmálanna. Þess
vegna er fram komin sú breyt-
ing, sem fram kemur í 2. máls-
grem.
Að öðru leyti þykir ekki skýr-
inga þörf.
tryggt, að verðlag í þessuin
greinum breytist ekki frá því
sem það nú er og tii loka febrú-
armánaðar næstkomandi.
Þessa tryggingu telur ríkis-
stjórnin sig þegar hafa fengið
og þess vegna kemur hún til
Alþingis með beiðni um að fá
heimild þá, sem um getur í
lagafrumvarpi þessu.
Rikisstjórnin liefir fengið
yfirlýsingu frá kjötverðlags-
nefnd um að kjötið skuli ekki
hækka umræddan tíma, nema
með leyfi landbúnaðarráðherra.
Mjólkurverðlagsnefndirnar
þrjár, sem á' landinu eru, hafa
lofað á sama liátt að mjólkin
skuli ekki hækka. Sama loforð
hefir verðlagsnefnd Grænmetis-
verzlunar ríkisins gefið um
kartöflurnar.
Rikisstjórnin hefir fengið
þannig lagaða skýrslu og um-
sögn frá stjórn Alþýðusam-
bands íslands, að liún telur ör-
ugt, að engin grunnkaupshækk-
un fari fram á umræddu tíma-
bili.
Ráðuneytið leggur á það ríka
áherzlu, að ráðstafanir þessar
þurfi ekki að hafa i för með sér
nein útgjöld fyrir ríkissjóð og
það er þeirrar skoðunar, að það
megi takast. Hinsvegar lýsir
Indlandistiei*
Wavells bser-
ir á sér.
Sir Archibald Wavell, yfirhershöfðingi banda-
manna í Indlandi hefir sent menn sína gegn
Japönum í Burma í fyrsta sinn, síðan hann
tók við herstjórninni á þessum slóðum.
Land- og flugher hafa gefið út sameiginlega lii-
kynningu um hemaðaraðgerðir síðjustu daga. Segir þar,
að undanfarna daga hafi brezkar hersvertir verið látn-
ar sæk ja suður á bóginn í áttina til Akyab. Tóku þær
bæina ÍVIaundar og Buthidaung, en sá fyrri er á strönd-
inni og tengdur hinum með járabraut. Þó að Japanir
hafi verið búnir að koma sér upp vömum þarna, létu
þeir undan síga, án þess að reyna að verjast.
Um leið og þessar aðgerðii- voru hafnar, hóf brezki fluglier-
inn allviðtæka leiðangra. Ráðizt var á bæ, er heitir Raplieban og
er um það hil miðja vega milli Akyab og Maundar. Orustuflug-
vélar liafa einnig farið í leiðangra og skotið á ýmsar stöðvar
Japana og Wellingtonsprengjuflugvélar hafa ráðizt á Akyab.
— Enga flugvél vantar úr þessum leiðöngrum.
I síðasta mánuði liafa bandamannaflugvélar gert 30 árásir á
stöðvar Japana í Burma, þar á meðal 6 á Akyab og 5 á Rangoon.
Eftirförin er nú orðin miklu hraðari en fyrstu dagana eftir
að möndulsveitirnar fóru frá E1 Agheila. Stafar það af því, að
jarðsprengjusvæðin eru nú að mestu leyti að baki 8. hernum,
en fyrstu dagana töfðu þau eftirförina mjög mikið. En her-
sveitir Rommels skilja þó eftir allskonar sprengjugildrur, sem
eru i því fólgnar að sprengjum er komið fyrir i ýmsum hlut-
um eða t. d. farartækjum og þegar þetta er hreyft til, springa
þær og verða þeim að bana, sem næstir eru. Skýra blaðamenn
svo frá, að sprengjum sé jafnvel komið fyrir i klæðum líka með
þeim afleiðingum að þær springa, þegar farið er að jarða menn-
ina. Er það hlutverk verkfræðingadeildanna að finna slikar
gildrur og gera þær óskaðlegar.
Orustunni hjá Wadi Matrakin
er lokið og hefir nú verið skýrt
frá því, hvernig gangur hennar
var. Jafnskjótt og möndulher-
sveitunum, sem síðastar fóru,
varð ljóst, að Bretar væri komn-
ir fram fyrir sig, hættu þeir
vörninni að austan og skunduðu
vestur á bóginn, þar sem þær
lögðu strax til atlögu og tefldu
fram öllu, sem þær áttu til.
Bardaginn var afarharður og
segjast Bretar liafa , eyðilagt
marga skriðdreka fyrir möndul-
hersveitunum, en J>eim tókst
samt að brjótast vestur á bóg-
inn. Segir i fregnum frá Kairo,
að einungis nokkrir skriðdrekar
liaífl kon^izt vestur fyrir, en
ekki er ósennilegt að þeir hafi
veriK öllu fleiri, enda eru fregn-
ir ógreinilegar af J>essu.
Flugsveitir halda áfram við-
stöðulausum árásum á hinar
flýjandi möndulhersyeitir, sem
njóta lítillar sem engrar vernd-
ar flugvéla.
i
Hvar verður varizt?
Sú spurning, sem bandamenn
velta nú niest fyrir sér, er hvar
Rommel ætli sér að verjast. Eins
og áður hefir verið frá skýrt,
var gert ráð fyrir því, að liann
íeyndi að húa um sig í Wadi
Kahir, sem er um 320 km. fyrir
vestan E1 Aglieila.
Nú nálgast hann J>að svæði
óðum og svarið fæst e. t. v. strax
eftir helgina. Líkur þykja yfir-
leitt fyrir því, að hann reyni að
verjast J>arna, þvi að hver dag-
urinn, sem bandamenn eru tafð-
ir, er dýrmætur, eins og nú er
komið.
Knldar í Rnsslandi
anka loftliernaðinn
Kuldar fara nú mjög í vöxt í Rússlandi, segir í fregnum
frá Moskva í morgun, en það hefir haft í för með sér,
að flugaðgerðir hafa orðið á stærri mælikvarða en að undan-
förnu. Kveðast Rússar hafa skotið niður 99 þýzkar flugvélar
síðasta sólarhringinn.
En svo virðist af fregnum frá
vigvStöðvunum sem, þessir kuldar
í liafi ekki dregið verulega úr
; hernaðaraðgerðum á landi. Báð-
S ir skýra frá hatrömmum viður-
i eignum á sömu stöðum og áður
— áhlaup rekur gagnáhlaup og
telja báðir sér sigur.
Rússar segja að sér miði hægt
og hitandi norður hjá Reshev
og Veliki Luki, þar sem Þjóð-
verjar geri hverja tilraunina af
annari til að koma vistum og
hirgðum til smávirkja sinna,
sem rússnesku hersvjeitimár
i hafa farið á snið við og innr
i kringt.
j Norðvestur af Stalingrad segj-
ast Rússar og hafa getað hrakið
ÞjóSverja aftur á l>ak á nokkru
svæði.
í Stalingrad eru J>að aðallega
verki’ræðingasveitir, sem teflt er
fram gegn Þjóðverjum. Eru þær
lálnar grafa göng undir liús J>aH,
sem Þjóðverjar liafa á valdi sinu
og sprengja J>au í loft upp.
Skipastóll Rússa.
Siðan styrjöld Rússa og
Þjóðverja hófst segjast hinir
síðamefndu hafa sökkt meira
en þrem fjórðu hlutum J>ess
skipastóls, sem Rússar höfðu á
Svartahafi. 1 júní 1941 nam
skipastóll Rússa 400 þús. smá-
lestuin, en nú kveðast Þjóð-
verjar vera búnir að sökkva
svo mörgum skipum fyrir
Rússum að ekki sé meira en
75.000 smál. eftir og Jxiu skip
liætti sér vart úr höfn.
Alls segja Þjóðverjar, að
Rússar liafi átt 1.3 millj. smál.
skipastól 1939, en komizf yfir
hálfa milljón að auki í litlu
Eystrasaltslöndunum. Þegar
Þjóðverjar brutust til Lenin-
grad tókst miklum hluta þessa
skipastóls að komasl eftir
skipaskurðum til Hvitahafsins,
en fjölda þeirra var sökkt,
grandað á annan hátt eða voru
tekin í höfnum Eystrasaltsland-
anna.
4 stúlknp særdap
med linfti.
Fjórar stúlkur urðu í gær
fyrir áverkum af hendi óðs
manns í Ingólfs Café.
Réðst liann að þeim, hverri
af annari, með hníf í hendi og
stakk þær. Hlaut ein svo mikið
sár, að flytja varð hana á spif-
ala til aðgerðar.
Lögreglan hefir handtekið
mann — íslenzkan — sem er
sakaður um þetta.
frá Sirte.
Kona skaðbrennist.
í morgun um tíuleytið skað-
brenndist kona á Fálkagötu 17,
er hún var að kveikja upp eld.
Kona }>essi heitir ída Samson-
ardóttir. Hafði hún kveikt upp
eld í kolaeldavél, en fannst eld-
urinn lifna nokkuð seint, og til
að flýta fyrir hellti hún oliu í
eldinn.
Er olían kom, í eldinn bloss-
aði upp í vélinni og konan skað-
á öðru lærinu, ennfremur eitt-
hvað lítilsháttar i andliti.
Konan var flutt i Landspítal- •
ann. !
Er þetta í annað sinn með
stuttu millibili, að konur skað-
brennast á þenna hátt hér 'í bæn-
um.
Fr*á Islendingum
f Þýzhalandi*
Jólakveðjur frá Islendingum
i Þýzkalandi' verða lesnar í út-
varpi frá Berlin eftir helgina.
Fyrsti lestur fer fram næst-
kontandi mánudag kl. 17.45—
18.00 (5.45—6.00). Er útvarpað
á 41 m.
I.O.O.F. 5 = 12412202= 0.
Messur á morgun.
Dómkirkjan. KI. n barnaguðs-
Jijónusta (sira Bjarni Jónsson).
Engin síðdegismessa.
Hallgrímsprestakall. Kl. io f. h.
sunnudagaskóli í Gagnfræðaskólan-
um við Lindargötu. BarnaguÖsJijón-
usta og messa falla niöur, vegna
þess að salúrinn verður notaður i
J>arfir t>anVaskólans.
Nesprcstakall. Barnamessa i
skólanum á Grimsstaðaholti kl. n
árdegis.
Fríkirkjan í Rcykjavík. Kl. 5, síra
Árni Sigurðsson.
Frjálslyndi söf nuðurinn. Barna-
guðsj>jónusta i fríkirkjunni í Rvík
kl. 2 e. h. (Jólin). Börnin taki sálma-
bókina með sér. — Jón Auðuns.
Kaþótska kirkjan: Reykjavik;
Hámessa kl. 10 og bænahald kl. 6y2
síðd. — í Hafnarfirði: Hámessa
kl. 9 og bænahald kl. 6 síðd.
Hjúskapur.
1 dag verða gefin saman i hjóna-
band, aí hr. Sigurgeir Sigurðssyni
biskupi, ungfrú Guðrún Hafstein
og Hans A. Hjartarson, fulltrúi.
1 dag verða gefin saman i hjóna-
, band af sira Jóni Thorarensen, Ingi-
björg Björnsdóttir, Laufásveg 9, og
Jón Sigurðsson, skipstjóri, Görð-
um. Heimili þeirra verður á Hring-
braut 20J.
1 dag verða geíin savnan i hjóna-
band, af lögnianni, Kristiii Mátthí-
asdóttir, Hallgriinssonar kaup-
tnanns frá Siglufirði, og Gunnar
Guðmundsson, Guðnasonar guíl-
smiðs, Óðinsgötu 8, hér i bæ.
Á morgun verða gefin saman i
hjónaband frk. ólafía G. Jónsdótt-
ir (Ólafssonar bankastjóra) og Thor
Hallgriinsson (sonur Guðiiiundar
Hallgrínissonar Jæknis). ÞaU verða
gefin saman í háskólakapelfunni af
síra Jóni Thorarensen.
CltvarpiS á morgun.
Kl. 10.00 Morguntónleikar (plöt-
ur): „Pláneturnar" ; lagafWkkur
eftir Holst. 11.00 Ungmennaguðs-
þjónusta i dómkirkjunni (sira
Bjarni Jónsson). 12,10 Hádegisút-
varp. 15,30 Miðdegistónleikar, plöt-
ur: Létt klassisk lög, sungin og leik-
in. 18,15 Islenzkukennsla, aukatimi
fyrir byrjendur. 18,40 Barnatími.
19,25 Hljómplötur: Valsar eftir
Chopin. 19,35 Ávarp frá Vetrar-
hjálpiimi í Reykjavik (Stefán A.
Pálsson). 20,00 Fréttir. 20,20 Ein-
leikur á eelló (Þórhallur Árnason) :
Sónata eftir Marcello. 20,35 Erindi:
Wilfred Grenfell, I (Pétur Sigurðs-
son erindreki). 20,55 HljómpKtur:
Sönglög. 21,00 Upplestur: „Sögu-
þættir landpóstanna", kafli úr nýrri
bók (Jón Sigurðsson skrifstofnstj.)
21,20 Danshljómsveit Bjarna Böðv-
arssonar lcikur og syngur. 21,50
Frétti*, '22,®0 Ðauslög til kl 23.