Vísir - 10.07.1943, Page 3

VISIR
Þessi mynd er tekin í vermireit Eiríks Hjartarsonar.í Laugar-
dal. Til vinstri er Hlín Eiríksdóttir og milli stúlknanna er hluti
bananaplöntunnar. — Bonesteel hershöfðingi lét taka þessa
mynd fyrir sig, áður en hann fór af landi burt.
Bananarækt á fram-
tíð fyrir sér á hslandi.
Hægt að nota hita frá rafmagni eða
hveravatni.
Fyrir skemmstu var sagt frá því í blöðum hér, að
ungur Islendingur, sem er í Bandarík junum,
sé að kynna sér þar bananarækt. Hefir hann í
hyggju að stofna til bananaræktar hér, þegar hann hef-
ir kynnt sér hana rækilega vestan hafs.
En hér i Reykjavik hefir farið fram hananarækt undanfarin
fimm ár, þótt það sé fæstum bæjarbúum kunnugt. Það er Eirík-
ur Hjartarson, sem hefir reynt þessa ræktun og gefizt vel. —
Þeir sem leggja eða liafa lagt
leið sína um Suðurlandsbraut
liafa tekið eftir því, að þegar
komið er inn að Múla, sér mað-
ur tvö hvít liús standa niðri i
lægðinni. Innra liúsið er tölu-
vert stærra og umhverfis það
er stór trjágarður. Spölkorn frá
því standa gróðurhús. Hús l>etta
er Laugalækur við Engjaveg, og
býr þar Eiríkur Hjartarson raf-
magnsfræðingur.
Tíðindamaður Visis liefir
farið inn i Laugardal og átt
stutt viðlal við Eirík.
„Hvenær datt yður í hug að
byggja gróðurhús sem hituð
væru upp með rafmagni?“
spyr tíðindamaður.
„Strax og eg kom liingað inn-
eftir eða árið 1929, en fyrstu
tvö húsin voru byggð árið 19S7
og liin 1938. Er eitt þeirra liitað
upp með rafmagni, en fyrir það
þarf eg 50 kw eða 50.000 wött.
Til hitunar nota eg geislaofna
sem komið er fyrir innan á þaki
hússins. Ofna jiessa nota eg þó
ekki að staðaldri en mest á vet-
,urna. Auk þess liefi eg aðrar
gerðir ofna, sem liggja á jörð-
unni og eru lireyfanlegir. Á
þeim logar að staðaldri.
Þá eru í liúsinu 24 lampar
og i hverjum ]>eirra er 1000
watta pera af venjulegri gerð,
en að fengnum upplýsingum
bæði frá Svíþjóð og Ameriku
hafa þær reynzt beztar. Á lömp-
unum læt eg loga kvölds og
morgna, vor, haust og vetur.“
„Þarf ekki að vera mismun-
andi hiti í húsnnum eftir þvi
hvað ræktað er í hverju
þeirra?“
„Jú, við skulum lita inn í þau
og þá getið þér fundið það
sjálfur.“
Við göngum inn í innsta hús-
ið. Þar verður fyrir manni um
það bil mannhæðar liár bauna-
blóms-„veggur“. Mér verður
fljótlega full-lieitt og fyrstu
svitadroparnir koma þegar
fram.
„Hér er hitinn um það bil 25
stig,“ segir Eiríkur, „en eins og
þér sjáið hefi eg mest af blóm-
um i þessum hluta hússins, en í
hinum hluta þess hefi eg ban-
anajurt og þar þarf hitinn að
vera að jafnaði 25—40 stig.“
„Hvað getið þér sagt mér af
bananaræktinni ?“
Við göngum í hinn enda liúss-
ins, sem þiljaður er af, en þar
ber að líta tröllvaxna jurt með
stórum bananaklösum.
„Plöntu þess fékk eg frá Eng-
landi árið 1938. Hún er í sjálfu
sér mjög merkileg, því að hún
er afkomandi plöntu, sem
ræktuð liefir verið undir gleri
á annað hundrað ára, og má
nærri því segja, að hún hafi
aldrei komið undir bert loft.
Áður fyrr ræktuðu Englending-
ar banana i heimalandi sínu
með góðum árangri, en þegar
komizt var að því, að liægt var
að liöggva fullvaxna banana frá
jurtinni og láta þá þroskast
með því að vera i nægilegum
hita, þá tóku menn að flytja
banana í „hita“-skipum frá
hitabeltislöndunum, en það
reyndist svo miklu ódýrara, að
bananaræktin lagðist niður í
Bretlandi. Planta þessi þarf
mjög litla umhyggju, en hún
verður að vera í röku og heitu
lofti. Eins og eg sagði áðan
verður hitinn að vera 25—40
stig að jafnaði og með þeim hita
ætti að vera hægt að fá eina
uppskeru á ári. Strax og plantan
liefir borið ávöxt, deyr hún og
er þá skorin af niður við rót,
en af sömu rótum sprettur svo
hin næsta. Eg hefi fengið 3
„uppskerur“ og voru banan-
arnir þetta milli , 100—200
stykki og fannst mér þeir vera
öllu bragðbetri en bananar þeir,
sem látnir eru þroskast í „hita-
geymslum“.
„Hafa ekki gróðurhúsaeigend-
ur fengið hjá yður plöntur?“
„Jú það hafa ýmsir menn
fengið hjá mér plöntur.“
Að lokum spyr tíðindamaður:
„Haldið þér að bananarækt
eigi sér framtíð hér?“
„Eg er viss um það, svo fram-
arlega að hitinn sé nægur.“
Þegar hitaveitan kemur ætti
það að geta farið svo, að við
hvert hús stæði vermiraitur
með einni eða fleiri banana-
plöntum, og upp til sveita, þar
sem ekki væri heitt vatn að fá,
gæti rafmagnið komið i stað-
inn, þvi eins og menn vita
stendur fyrir dyrum að virkja
ýms vatnsföll landsins.
Bæjar -
fréttír
Messur á morgun:
Dómkirkjan. Kl. n f.h. sr. Bjarni
Jónsson. AÖ Elliheimilinu kr. 2.30
(altarisganga), sr. Sigurbjörn Á.
Gíslason.
Hallffrímssókn. Engin messa
vegna viðgerða á Austurbæjarskól-
anum.
Fríkirkjan. Kl. 5 e. h. sr. Árni
SigurÖsson.
Kaþólska kirkja. 1 Rvík kl. 10
og í Hafnarfirði kl. 9.
LágafeEskirkja. Kl. 12.30', sr.
Hálfdán Helgason.
Viðeyjarkirkja. Kl. 3.30, sr. Hálf-
dán Helgason.
Útvarpið.
/ kvöld: 19.25 Samsöngur af plöt-
um. 20.30 Útvarpstríóið. 20.50
„Temjúdín snýr aftur“ (Úr „Sjö
töframönnum — H. K. Laxness
les). 21.25 Klassiskir dansar af
plötum. 22.00 Danslög til miðnættis.
Á morgun. 11.00 Messa í dóm-
kirkjunni (Bjarni Jónsson). 15.30
—16.00 Danssýningarlög. . 19.25
Ensk tónverk (Bax og Coates).
20.20 Eggert Gilfer leikur gamalt
danslag eftir Bach og brúðarmarz
eftir Reissiger á harmóníum. 20.35
„Á landamærum lífs og dauða“,
erindi eftir Guðmund Friðjónsson.
Jakob Kristinsson les. 21.00 Schu-
bertslög. 21.15 Smásaga eftir Arn-
ulf Överland (Sig. Magnússon
kennari). 21.35 Danslög til 23.00.
Ameríska útvarpið.
/ dag ea. 13.40 Symphonie fan-
tastique eftir Hector Berlioz. Sym-
fóníusveitin í Cleveland leikur und-
ir stjórn Arthur Rodzinski. .
Á morgun. 10.00 Guðsþjónusta.
13.00—14.00 Jascha Heifetz leik-
ur á fiðlu, 1812 forleikurinn eftir
Tsjaikovski. Lög eftir Victor Her-
bert.
Fertugs-afmæli
á í dag Magnús Valdimarsson
rakarameistari.
Lúðraspil á morgun.
Stjórn ameríska setuliðsins hef-
ir sýnt þá vinsemd, að bjóða að
láta lúðrasveit frá setuliðinu leika
á lúðra fyrir almenning öðru hvoru.
Hefir orðið að samkomulagi, að
lúðrasveitin leiki fyrst um sinn
annan hvern sunnudag kl. 3—4 síð-
degis, og verða fyrstu hljómleik-
ar sunnudaginn 11. þ. m. Bæjarráð
hefir fyrir sitt leyti fallizt á, að
hljómleikarnir fari fram á Austur-
velli.
^IKILEÝ.
Frh af 1. síSu.
liúsa, virkja og grafhúsa. Nú er
þarna veigamikil höfn til við-
skipta viS NorSur-Afriku.
Borgin Messina fórst í jarS-
skjálftanum og' flóSinu 1908, og
var ný borg reist á rústunum.
Sú borg hefir nú aftur orSiS
fyrir miklum loftárásum. Milli
Messínu á Sikiley og San
Giovanni og Reggio (á Kala-
briuskaga) ganga járnbraut-
arferjurnar, en járnbraut-
arsamgöngur eru viS Neapel,
Róm og Pódalinn á NorSur-
Italíu. Annars eru fáar járn-
brautarlínur um eyna, mest
meS sjó fram og kring um Etnu
og milli Palermo og Agrigento.
Línurnar eru einfaldar og hafa
kostaS mikiS verk í byggingu.
Það hefir einnig veriS dýrt aS
leggja bilvegi um hraun og fúa-
mýTförj enda eru vegir víSa
slæmir.
FólkiS er fátækt. Fáir land-
eigendur eiga mestan hluta eyj-
arinnar, og þaS er taliS aS þrátt
fyrir hina miklu frjósemi, sé
aSeins um þaS bil tíundi partur
landsins í góSri rækt.
Sikileyjarbúar bera merki
um langa og gamla kynblönd-
un. Þeir eru mjög dökkir ó hár
og olívulitir á hörund. Þeir eru
taldir slægvitrir, hefnigjarnir
og grimmir viS skepnur. Fyrir
nokkrum árum var Sikiley
heimkynni hins alræmda Mafia-
leynifélags. ÞaS eru lientug skil-
yrSi á eynni fyrir launsát og
skæruhernaS, en telja má vist
aS möndulveldin hafi þar nú
öflugan her og lögreglu.
Varnir Italíu.
Eftir MORLEY RICHARDS,
stríðsfréttar. „Daily Express“.
Þrátt fyrir liið víðtæka eftir-
lit, sem Þjóðverjar liafa með
Itölum, her þeirra, flugher og
flota, lögreglu, dómsmálum og
öllum innanríkisviðskiptum,
verður þess ekki vart að þeir
liafi gert viðtækar ráðstafanir
til verndar landinu ef til innrás-
ar skyldi koma. Þetta verður
því furðulegra, sem nú virðist
draga nær því með liverjum
deginum, sem líður, að banda-
menn geri innrás i Ítalíu.
Tvennt er aðallega hugsanlegt
til skýringar. Annað að Hitler
liafi nú i svo mörg liorn að líta,
að hann neyðist til að fela
Mussolini varnir Ítalíu að mestu
leyti einum, hitt að þýzka her-
foringjaráðiS telji það sennileg-
ast, að bandamenn rnuni ekki
ráðast gegn Italíu.
Við skulum fyrst athuga stað-
reyndirnar. Þjóðverjar hafa nú
meir en nokkuru sinni áður
yfirráð yfir italska flotanum,
sem ennþá er voldugur aðili í
striðinu. Flugfloti Kesselrings
marskálks, um 700 flugvélar,
liefir bækistöðvar á Suður-
Ítalíu og Sikiley. Þjóðverjar
hafa aukið loftvarnir þessara
landshluta með loftvarnabyss-
um frá Þýzkalandi. Þýzka ríkis-
lögreglan hefir ráð itölsku
leynilögreglunnar í hendi sér, og
sækja ítalir til Þjóðverja öll ráð
um hvemig halda skuli al-
menningi í skefjum.
ASstoðarforingjar lialda uppi
sambandi milli italska hersins
og hins þýzka, en samt sem áð-
ur er ekki nema hverfandi lítill
þýzlcur her i Italíu.
Styrkleiki Mussolini.
Ef gengið er út frá þvi að
handamenn hyggi á innrás,
vaknar sú spurning, livaða varn-
ir Italir liafi gegn henni. Strand-
lina meginlands ítaliu er 4000
kílómetrar, Sikileyjar 1100 km„
Sardiníu 1300 km„ Elbu og
smáeyjanna samtals um 1800
km. Til umráða liefir Musso-
lini 40 herfylki heima fyrir, 34
á Balkanskaga og 6 í SuSur-
Frakklandi. Þau eru mismun-
andi að stærð, frá 8000 til 13000
manns hvert. Útbúnaður er fó-
tæklegur. Ítalía skarst í ófrið-
inn, þótt hún ætti ekki nema
þrjú vélaherfylki, og þeim hef-
ir enn ekki fjölgað. Þetta er
framleiðsluörðugleikum að
kenna, samfara hinu liroðalega
tjóni á mönnum og hergögnum
í Afríku. I stuttu máli lítur
dæmið þannig út, að Mussolini
bauS út 1.500.000 manna her,
jók hann á tveim árum um
300.000, en missti 300.000 af
bezt æfSu liersveitum sinum í
Afríku. Núverandi styrkur ít-
alska hersins er þvi um 1V2
millj. manna, ásamt % milljón
manna i heimavarnarsveitum,
sem teljast mega hálfdrættings-
lið. Þeir eru sæmilega þjálfaðir,
en þá vantar algerlega hergögn.
Lið þetta er mjög dreift, og
telja má, að aðeins um lielming-
ur þess sé fyrir hendi heima
fyrir, til þess að verja meira en
8000 kilómetra strandlengju.
1
I
Kjarkur Itala.
Næsta spurningin er sú, hvort
Italir myndu berjast. Það er
engin óstæða til að draga slíkt í
efa. Italir munu berjast af
hreysti fyrir heimalandi sínu,
enda hafa þeir viða varizt vel,
eins og til dæmis i Marethlín-
unni og í Eritreu. Aðal-vapdi
itölsku herstjómarinnar liefir
verið só, að ítölsku hermenn-
irnir hafa ekki haft nægan á-
huga fyrir hernaðinum í Afriku.
Auk þess hafa fasistar oft verið
lélegir liðsforingjar, betur að
sér i stjórnmálaþrefi en hern-
aði, auk þess sem • ítölum er
meinilla við hrokann i Þjóð-
verjum, sem þeir liafa orðið að
berjast með. Dæmið litur allt
öðruvisi út, þegar italski her-
maðurinn á fósturland sitt að
verja.
Það er hpgsanlegt að Hitler
hyggist að fela Itölum einum
varnir lands síns, og að liann
muni láta sér nægja að láta
þeim i té vopn og kalla heim it-
alska herinn á Balkan, en senda
þeim nægilegan þýzkan flug-
styrk. Þetta væri töluverð á-
hætta, þvi að svo mikið er und-
ir stjórnmálalifi landsins kom-
ið og afstöðu almennings til
fasistastjórnarinnar, en að þessu
er mjög erfitt að leiða getum,
sökum þess hve litið þeir þekk ja
til, sem utan landsins eru.
ítalir byrði
fyrir Hitler.
Þá er að athuga, hvaða leið
aðra Hitler myndi kjósa. Trú-
anlegt er, að hann hugsi sem
svo, að Italir sé Þjóðverjum
hvort sem er ekki til annars en
trafala. Hann gæti liugsað sér
að verja norðurliluta landsins,
strandlengju Suður-Frakklands
og Balkanskaga með þýzkum
hersveitum og herjum fylgi-
fiska möndulsins. En i þessu
myndu enn meiri hættur vera
fólgnar. Ef Ítalía yrði neydd til
að gefast upp, myndi það liafa
ófyrirsjáanlegar afleiðingar
fyrir kjark og mótstöðukraft
allra annara Evrópuríkja, sem
Hitler fylgja að málum, jafnvel
fyrir Þjóðverja líka. Slík upp-
gjöf myndi opna Bretum Mið-
jarðarhafið endanlega og jafn-
vel Adriahaf (mare nostrum)
einnig. Jafnvel þótt „Evrópu-
vigið“ væri eins öruggt og
nokkru sinni áður, gætu þessar
auknu skipaleiðir skapað banda-
mönnum möguleika til land-
setningar liers viðar.
Það er þvi ólíklegt að Hitler
telji sig liafa cfni á að fórna
Ítalíu, og líklegra má telja, að
bezt muni borga sig fyrir hann
að berjast þar um livern þuml-
ung lands.
Hin spurningin var, livort
herráð Þjóðverja hefði komizt
að þeirri niðurstöðu, að land-
setning liðs af hálfu banda-
manna á ítaliu væri svo ólikleg,
að ekki þyrfti að gera miklar
ráðstafanir hennar vegna. Her-
ráðinu er fullkunnugt um að
slíkt væri tröllaukið verk og
yrði sennilega að vinna Sikit-
ey og Sardiniu fyrst. Það er al-
kunna, að herflutningar banda-
manna fá ekki örugga vernd
orustuflugvéla, nema þessar
eyjar hafi náðzt á vald þeirra
fyrst. En hitt er víst, að það
myndi kosta miklar sjóorustur
og loftbardaga og margra vikna
áframhald. Það er ekki útilokað
að þýzka herstjórnin liafi kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að slíkt
borgaði sig ekki fyrir banda-
menn og liagi sér nú í samræmi
við þá skoðun. Hinsvegar benda
liinar ofsalegu loftárásir banda-
manna á Italiu og eyjarnar í
gagnstœða átt.
Varnar-
árás.
En það getur verið um aðrar
röksemdir að ræða, sem liggja
ekki eins í augum uppi. Allir
vita, að þýzkir hershöfðingjar
treysta meira á sókn en vörn.
Það getur þvi hugsazt að þeir
sendi ekki vamarher til Italíu
af þvi að þeir ætli að nota her-
imi til sóknar annarsstaðar.
1942 réð Hitler yfir 325 her-
fylkjum, en af þeim voru 194
þýzk og 34 önnur á Rússlands-
vigstöðvunum. t lok marzmán-
aðar i ár hafði hann 70 her-
fylkjum minna úr að spila, og
allir vita, aö hann reynir eins
og óður maður að vinna það tap
upp. Hann getur sennilega
aldrei bætt sér tapið með jafn-
góðum hersveitum, eii jafn-
mikinn mannafla er ekki ó-
liugsanlegt að hann geti öðlazt.
Ef Þjóðverjar ætla sér nú að
halda styttri viglínu í Rússlandi
i sumar, þá er það auðsætt, að
mikill her verður afgangs til
stórræða.
Sóknai-
möguleikar.
Hvar eru þá ipöguleikar til
sóknar fyrir Þjóðverja, annars-
staðar en í Rússlandi? Bersýni-
lega aðeins á Pýreneaskaga, íiE
Gíbraltar, i því skyni að loka
Miðjarðarhafiim aftur, og ums
Tyrkland, ný sókn til Miðjarð-
arhafsbotns. Nú hefir Hitler
mikinn heraflá í •suðvesturhluta
0
Evrópu, 50—60 herfylki undir
stjórn Lást marskálks. Eins og
stendur hefir her þessi ekki
nægilega flugvernd lil sóknar-
aðgerða, en, • slíkt mætti á
skomipum, • tima taga. Sóknin
um Balkan er erfiðari, ekki sizti
vegna fjandskapar Balkanbúa
og skæruherjanna þar. Hins-
vegar má gera ráð fyrir að liægft
sé fyrir hann að h$fa Spánverja
góða.
Nú er mjög líktegt, að Þjóð-
verjar geri alvöi u úr sókn sinni
i Rússlandi og þá um leið úr-
slitatilraun lil að gersigra Rússa,
áður en það verður of seint. En
hitt er Íiugsanlegt líka, að sókn
þeirra hjá Kursk sé yfirvarp
eitt, gert í því skyni að fela hinn
raunverulega tilgang Þjóðverja,
sem sé þann að rugla áformum
bandamanna með nýrri og ó-
væntri sókn frá Evrópu, ti!
auslurs eða vesturs, þvi að það
er ástæðulaust að ætla að þeir
sitji rólegir hjá, meðan banda-
menn bollaleggja um innrás
sína i Evrópu.
Útgerðarmenn!
Lítil holbauja og Drwgnót
til sölu á Kárastíg 13..
í fjarvem
minni iil 12. ágúst gegnir hr. 'j
læknir Karl Sig. Jónasson
læknisstörfum fyrir mig: á í
lækningastofu minni.
Öfeignr J. ófesgsBon. ^
Haður
sem é nýja fólksflutnings-
bifreið ásamt útflutnings-
eyfi þar og flutningsleyfi,
komast í samband við
mann, sem á innflutnings-
leyfi hér, með viðskipti fyrir
augum. Uppl. i sima 4888.

Ford
5 manna, tíl sölu og sýnis á
Mímisveg 2, eftir kL 2*4 i
dag.