Vísir - 13.07.1943, Page 3

VISIK
ANDINN FRÁ
EYRARSUNDI
Carl D. Tuliniuss
Svo virtist um stund, sem al-
ger eining myndi nú ríkja með-
al íslendinga um sambandsslit-
in, allt þar til yfir lyki.
Málum var og svo komið, er
Alþingi hvarf frá störfum nú i
vor, að allir þingflokkarnir
hlutu að teljast liafa komið sér
saman um hina endanlegu lausn
málsins, með einróma, sameig-
inlegri tillögu Stjórnarskrár-
nefndar, en i henni áttu sæti
tveir fulltrúar frá hverjum
þingflokkanna.
En fyrir nokkuru tók, öllum
á óvart, að hera á því, að ekki
væri allt með felldu í aðalher-
búðum Alþýðuflokksins, Al-
þýðublaðinu.
Upphaf þessa máls var það, að
þáverandi danski forsætisráð-
herrann, Buhl, sendi íslenzku
rikisstjórninni frá sinni stjórn
all stór-dönskulega orðaða orð-
sendingu, — sem þar að auki
innihélt hótanir — þess efnis, að
danska stjórnin æskti þess, að
eigi kæmi til sambandsslita án
undangenginna „viðtala“ samn-
ingsaðilanna, að stríðinu
loknu.
Norðurlandahúar eru yfirleitt
ekki auðmýkri né óstærilátari
öðrum germönskum þjóðum,
er þeir þykjast eiga nokkuð
undir sér, enda var orðsending
þessi þann veg úr garði gerð, að
liún gat, jafnt orðalags sem efn-
is vegna, eins vel verið prúss-
nesk sem dönslc, svo dæmi sé
nefnt.
Þetta skjal gaf sem sagt svo
ótvírætt „tóninn“ fyrir mögu-
legum frámhalds umræðum
um málið, að það eitt út af fyr-
ir sig gerir alla gervikurteisi af
vorri hálfu ekki aðeins óþprfa,
heldur beinlínis óviðeigandi.
Þegar þessi Móses norræns
samvinnulögmáls birtist á fjall-
inu, hóf Alþýðublaðið jægar að
flytja boðskap hans.
Lengi vel var j>að á blöðum
hinna flokkanna að heyra, að
þau teldi Aljjýðublaðið í þessu
máli standa á öndverðum
meiði við flokksforystuna, en
jjó var frá fyrstu byrjun uggur
í ýmsum um það,, að sjálfur
formaður flokksins, Stefán Jó-
liann Stefánsson, stæði að flutn-
ingi þessa boðskapar i flokks-
blaðinu, enda j>ótt Iiann með j>ví
yrði að ganga frá fyrri málstað
og undirskrift sinni.
Þvi miður reyndist jietta svo.
Dagana 9. og 10. þ. m. leggur
foringinn fram í Alþýðublaðinu
liina nýju línu. Og línan er öld-
ungis skýr: Við eigum að þykj-
ast ætla að skilja við Dani, en
ekki að gera það.
Eg ætla ekki með jxissum lin-
um að svara jjessari grein sem
heild, það verður eflaust gert
af öðrum, sem nánara samband
hafa haft við St. J. um j>essi
mál, og sem berjast í fylkingar-
brjósti. En eg ætla liins vegar
að vikja að nokkurum einstök-
um atriðum hennar, sem mér
finnast að ýmsu leyti sérstak-
lega athyglisverð.
1. Stefán Jóhann bendir á, að
allt frá árinu 1928 liggi fyrir
yfirlýsingar Alþingis um, að við
ætlum að segja upp Sambands-
sáttmálanum að fullu og öllu,
þegar er ákvæði hans leyfðu.
Meira að segja minnir hann
jafnframt á, að Alþýðuflokkur-
inn lýsti þvi yfir j>egar þá, einn
flokka, að hann vildi, að sam-
tímis skyldi stofnað lýðveldi hér
á Iandi. Með jæssum skýrskot-
unum verður St. J. til J>ess að
undirstrika það, að það var ekki
á stríðsárinu 1943, sem ákvörð-
unin um skilnaðinn nú á næsta
ári var tekin, heldur á árinu
1928, og ómerkir hann j>ar rétti-
lega j>á skoðun, að við munum
með uppsögn nú nota okkur nú-
verandi ástand í málefnum Dan-
merkur.
2. St. J. vill, „samtímis j>ví“
að „haldið sé á skilnaðarmálinu
með varhyggð og fullkominni
festu (orð St. J.) benda á, að
mikilsverðustu þættirnir i
sjálfstæðismálum þjóðarinnar,
séu ekki fólgnir í átökunum við
Dani o. s. frv. ....“
Það er all athyglisvert, að það
er mjög tiðkað i málflutningi
fyrir viðhaldi Sambandssátt-
málans, að draga upp grýlu-
myndir i sambandi við „ríkjandi
ástand“ liér, og gefið i skyn, að
framkvæmd sambandsslita
gerist á kostnað annara réttinda
til fulls sjálfstæðis. Þetta er að
sjálfsögðu hin mesta firra, þvi
allir sjá, að uppsögn samnings
við eitt ríki breytir ekki né rýr-
ir heit annara ríkja, sem við
höfum heldur ekki rétt til að
bera brigður á.
Riki hefir hins vegar ekki
siðferðilegan rétt til j>ess að
þola neina sjálfstæðisskerð-
ingu stundinni lengur en óhjá-
kvæmilegt er, og hvað myndu
hin rikin, sem hlut eiga að máli,
halda um einlægni okkar í þess-
um málum, hvað þau snertir,
ef við „kæmum okkur ekki að
þvi“ að endurheimta j>ennan
grundvallandi þátt sjálfstæðis
okkar úr höndum j>jóðar, sem
hefir j>jakað okkur um 5 alda
skeið, og haldið i viðjum.
Sjálfstæðismál íslendinga er
heilög eign þjóðarinnar, og’má
aldrei rugla saman við sam-
vinnu íslands við önnur lönd,
og muna má Stefán Jóliann það,
að hann situr á Aljángi sem full-
trúi íslenzku þjóðárinnar, en
ekki neins norræns félagsskap-
ar, hversu göfugur sem hann
er.
3. St. J. segir, að ástæðuna
fyrir undangenginni kúgun
Dana hafi verið að rekja lil
dönsku yfirstéttanna, „aðals,
ihalds og auðvalds“. Þetta veit
St. J. mæta vel, að er blekking
ein. Yfirstétt er hin ráðandi
stétt livei'ra tíma, þótt bæði
„auðvald og íhald“ (Stefáns i
Dani) séu einmitt tveir af meg-
inj>áttum i yfirstéttarvist hans
sjálfs. Hæstaréttarmálaflutn-
ingsmaðurinn Stefán Jóhann er
yfirstéttarmaður alveg eins og
fyrrverandi vindlavefjarinn
Stauning var danskur yfirstétt-
armaður, þótt vindlavefjara-
stéttin teljist ekki til aðals. Og
Stauning var meira. Hann var
Stórdani, og j>að einnig gagn-
vart hinu litla íslandi, og var
hann okkur óþægur ljár i þúfu.
Ekki vegna stéttar sinnar, held-
ur vegna afstöðu Stórdanans. 1
hjarta Staunings rúmaðist
áreiðanlega aldrei annað föður-
land en Danmörk. Og það er
einmitt hans aðalsmerki.
4. St. J. segir (feitletrað og
innanstriks):
Eg fullyrði að öllum þeim
mönnum, í ríkisstjóm og utan,
sem hafa haft með höndum
sambandsmál íslands og Dan-
merkur frá 10. apríl 1940 til
þessa dags, sé það fyllilega
kunnugt, að það er skoðun ís-
lenzkra trúnaðarmanna, sem
hafa af eigin reynd kyunt sér
hug ráðandi manna í Danmörku
til óska og krafna Islendinga, að
lausn fáist á málum Islendinga,
sem fullnægir algerlega öllum
óskum Alþingis í samþykktum
þess frá 17. maí 1941, um leið
og hægt væri að hefja frjálsar
viðræður við Dani, og að fast-
heldni af þeirra hálfu við laga-
atriði yrði ekki neinn þrándur í
götu lausnar, s.em íslenzka þjóð-
in óskaði eftir.
Með j>essu segir St. J. m. a.
tvennt athyglisvert: I fyrsta lagi,
að danskir forystumenn hafi
fyrirfram fallið frá þeim einu
atriðum, sem þörf ætti að vera
á, að dómi St. J., að ræða. 1 öðru
lagi talar hann um óskir okkar
og lcröfur um lausn á málum
okkar, seái fullnægi algerlega
öllum óskum Alþingis í sam-
þykktum þess 17. mai 1941.
Rétt eins og Alj>ingi væri orðið
ráðgefandi stofnun til Dana i
J>essum málefnum.
5. Aðal niðurstöður greinar
St. J. er í 5 liðum, og er rétt að
taka þær hér upp.
St. J. telur aðalatriði:
að staðið sé á ótvíræðum réttar-
i
grundvelli,
aðekki sé sköpuð að ástæðu-
lausu tortryggni og óvild
annara, vinveittra ríkja, sem
samstarfs er sérstaklega ósk-
að við í framtíðinni,
að haga málum þannig, að Is-
land bíði ekki álitshnekki
sem fullkomið réttar- og lýð-
veldisríki,
að vænta megi þess með fullum
rökum og sanngirni, að þær
þjóðir, sem við, af eðlilegum
og æskilegum ástæðum höf-
um mest saman við að sælda,
viðurkenni hina nýju skipan
málanna, og
að stofnun lýðveldisins geti far-
ið fram með sem mestum
glæsileik og samhug þjóðar-
innár.
1 öðrum lið telur St. J. aðal-
atriðið vera, að ekki sé sköpuð
að ástæðulausu tortryggni og
óvild annara, vinveittra ríkja,
en í fjórða liðnum gefur hann
ótvírætt í skýn, að okkur skorti
bæði rök og sanngirni i mál-
flutningi okkar, til þess að vin-
veittar J>jóðir viðurkenni okkur.
— Hvernig dettur flokksfor-
ingjanum í hug að leggja slikar
og þvílíkar bollaleggingar und-
ir „smásjána“. Og mór er spurn.
Hvernig ættu Bretar að láta sér
til hugar koma, áhent eða óá-
bent, að beita okkur slíkri kúg-
un J>vert ofan í fyrri yfirlýsíng-
ar, land, sem ekki hefir einu
sinni „vernd‘í okkar með hönd-
um, heldur hefir afsalað sér
henni, og lilýtur slik aðdróttun
i j>eirra garð þess utan að telj-
ast bein osvífni, en framsetning
slíka sem hér hefir átt sér stað
í vorn garð af Islendingi, skirr-
ist eg við að nefna nafni sínu.
Loks hefir ríki það, sem eitt
allra ríkja hefir tekizt á hendur
vernd vora gegn öllum öðrum
ríkjum, gefið skuldbindingar,
sem vér eigi leyfuin oss að
draga í efa.
Að lokum:
Stefán Jóhann og samherjar
hans segja:
Það er sjálfsagt að láta sanrn-
inginn framlengjast um sínn, en
þó að þvi tilskildu, að hann gildi
aðeins svo lengi, sem hann er
óframkvæmanlegur.
Mikilsvirði slíkt plagg, — ef
ekki lægi fiskur undir steini.
1 fyrsta lagi ber að álykta,
að einhver ástæða sé til
hinna fast sóttu „óska“ Dana
um framlengingu. Kurteisi hef-
ir engum dottið í hug í alvöru
að væri ástæðan, en orðsending
Buhl sannar, að svo er ekki. Þá
er eftir von Dana um að hafa
áhrif við væntanlegt samninga-
borð, og á öðru getur ósk þeirra
ekki byggzt.
Danir vita, að á okkur er að
finna snögga bletti, sem varla
eiga sina líka með öðrum sjálf-
stæðiselskandi þjóðum. Síðasta
reynsla hefir sýnt á áþreifan-
legan hátt, að einn þessara
snöggu bletta er núverandi for-
maður Alþýðuflokksins.
»Fárviörið« — bezta orustuflugvél Breta
Typhoon-vélin er talin einliver bezta orustuflugvél, sem Bretar eiga nú. Hún er knúin 2000
ha. hreyfli og er ýmist vopnuð 12 vélbyssum eða 4 fallbyssum. Þessi flugvél er mjög notuð
til árása á skip og járnbrautir. Myndin sýnir sveit þeirra á flugi.
Bastíllndagfnr-
inn á morgnn.
Á morgpm, 14. júM, minnast
Frakkar um allan heim þess,
að fyrir 154 árum féll Bastillu-
kastalinn fyrir árás byltingax-
manna.
Fjórtándi júli hefir æ síðan
verið þjóðminningardagur
Frakka. Striðandi Frakkar um
allan heiin munu halda daginn
i heiðri og minnast hans í Lond-
on og New York en Jx> fyrst og ■
fremst i Alsir, sem telja má
að orðin sé höfuðborg Stríðandi
Frakka.
I Frakklandi liafa öll manna-
mót, þar á meðal íþróttamót
verið bönnuð. En Stríðandi
Frakkar hafa skorað á al-
menning að fjölmenna á götun-
mn kl. 7.45 til jiess að sýna sam-
lieldni þjóðarinnar. Hinsvegar j
liafa J>eir varað fólk við að fara ;
í hópgöngur eða gefa Þjóðverj-
um á annan hátt höggstað á sér. |
Sendimaður Stríðandi Frakka !
hér á landi, M. Henri Voillery, ■
tekur að venju á móti gestum á i
morgun. ,
Útvarpið í kvöld.
KI. 20.30 Erindi: Indversk trú- ■
arbrögð, íy (Sigurbjörn Einars- i
son prestur). 20.55 Hljómplötur:
a) Kirkjutónlist. b) 21.15 Endur- 1
tekin lög.
Ameríska útvarpið.
í dag: 16.00—17.13 Söngvar úr
Gilbert og Sullivan óperum, Nel-
son Eddy o. fl. Samtal við Valdimar
Björnsson um Vestur-íslendinga.
A morgun: 16.00 Þjóðlagasyrpa,
Roy Harris.
Naeturakstur.
BifreiðastöÖ Rvíkur, sími 1720.
Næturvörður.
Ingólfs apótek.
Næturlæknir.
\
Slysavarðstofan, sími 5030.
RafmagnS'
blikk-klippnr
vír-burstar
blilck-trektir
Verzl.
' O. Ellingsen
Tau og rússklnnshanzkar
hvítlr og gulir.
H. Toft
Skólavörðustig 5 Simi 1035
2 uppsettir
silíurrefir
til sölu með tækifærisverði í
Hátúni 27. —
Kaupum afklippt
síít hár
HÁRGREIÐSLUSTOFAN
P E R L A.
Bergstastræti 1.
Krlstján Guðiaugsson
Hæstaréttarlögmaðœff.
Skrifstofutimi 10-12 og 2-®.
Hafnarhúsið. — Sími 340*.
vantar. Húsnæá getur fylg,t
— Café Centrai, sími 2200.
Ford
(model 1935) p sölu. —
Uppl. i síma 9267 frá kL
6—9.
Skrifstofa
Garðyrkjnráðunants bæjarins
I
er flutt af Vegamótastíg í Austurstræti li), 4. hæð. og (
verður framvegis opin ld. 11—12 f. h. og Aít 6—6 e. h. jl
alla virka daga, nema laugardaga. — SíriH 6378.
Rafmagns-blikkklippur.
Nokkur stykki fyrirliggjandi,
Verri. Málme^
Garðastræti 2, sími 3991.
TlTNIIlÍðÍ
vantar nú þegar að LjóSafossi
og í bænum.
Almenna Byggingafélagið h.f.
Barnavagn
til sölu. Uppl. í síma 2637.
Stúlka
sem er vön skrifstofuvinnu, óskast
nú þegar.
Garðar Bí§las§on
_______Hverfisgötu 4._