Vísir - 30.10.1943, Blaðsíða 2

visir?
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR HJ.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteiun Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsiciðjunni
Afgreiðsla Hverfisgöíd 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1660 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan b.f.
Stjórnarmyndun.
FYRIR NOKKRU birtist hér
í blaðinu ein af sögum
þeim, sem, að undanfömu befir
verið dreift út um bæinn varð-
andi stjómarmyndun. Áhuga-
samur flokksmaður sendi blað-
inu bréf þar sem þess var getið
að fullyrt væri að sjálfstæðis-
menn og kommúnistar hefðu
myndað sgmeiginlega rikis-
stjórn, er hafa skyldi forystu á
hendi um lausn sjálfstæðismáls-
ins. Þótt sagan væri ólíkleg urðu
ýmsir til að trúa henni, með þvi
að mönnum er ljóst að sjálf-
stæðisraálið lilýtur óhjákvæmi-
lega að verða sett öllum öðrum
málum ofar, og að endanleg
lausn þess fæst eftir fáa mán-
uði. Menn vissu það ennfremur
að núverandi stjórn er illa séð
af sumum flokksmönnum á
þingi, og líklegt var þvi talið
aíi, þeh’ myndu vilja mikið til
vinna að mynduð yrði stjórn er
nyti fulls og óskoraðs trausts
og stuðnings þingflokkanna.
Afstaða kommúnista til rík-
isstjómarinnar er slík að segja
má að þeir sé eini flokkurinn,
er sýnir stjórninni fullan fjand-
skap og vilja hana feiga svo
fljótt sem verða má.Enginn ann-
ar flokkur þingsins hefir veitzt
á þann hátt að stjórninni, enda
hefir afstaðan til hennar ekki
verið gerð að flokksmáli, en
einstakir þingmenn ráðið því
án nokkurs flokksaga hvort þeir
skipuðu sér í sveit með stjórn-
inni eða gegn henni. Hinsvegar
var ekki fyrirfram talið útilok-
að gð konmiúnistar og einhver
hluti annara flokka kynnu að
geta myndað stjórn, sumpart
með stuðningi flokksbrota og
sumpart með hlutleysi þeirra og
ti'yggt sér á þann veg meiri
hluta á þingi. Slíkt hefði þó
orðið að telja varhugavert, með
því að stjórn, er þannig væri
mynduð, hlyti að njóta stuðn-
ings óverulegs meiri liluta þings-
ins, — myndi verða veik stjórn
og skámmlíf og á engan hátt
likleg til stórræða.
Þannig hugsuðu menn og
sumir báru fyrir því nokkurn
kviðhoga að flokkarnir kynnu
að hneygjast að þessu ráði. Þótt
ekki væri trúnaður lagður á
söguburðinn af þeim, sem. fylgzt
liöfðu nokkuð með gangi þing-
mála, gat ekkert virzt við það
að athuga að þingflokk'unum
gæfist kostur á að kynna kjós-
endum sínum sannleikann í
málinu, og fyrir því var um-
rætt bréf hirt á sinum tima.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir nú
lýst yfir því að stjórnarsam-
vinna slík sem að ofan greinir
liafi aldrei komið til máia, og
ei heldur stjómarsamvinna við
F ramsóknarflokkinn, en á
annan hátt myndu flokkarnir
vart geta myndað stjórn úr þvi
að myndnn vinstri stjómar
tókst ekki er eftir var leitað i
fyrra. Það. má þvi gera ráð fyrir
að núverandi stjóm sitji áfram
enn um skeið, eða þar til sam-
starfsgrundvöllur milli flokk-
anna er fundinn, en vafalaust
verður veralegur dráttur á því
enn þá að til samvinnu dragi
með flokkunum.
Hið póKtíska ástand er ó-
tryggt eins og sakir standa, en
Brnnatr^g^ingfar
Beykjavíknr
boðnar út.
Brunamat samkvæmt vísitölu byggingarkostnaðar.
Borgarstjóri auglýsir í dag útboð á brunatryggingum hús-
eigna í Reykjavik frá 1. apríl 1944, en þann dag kl. 12 á há-
degi er núgildandi samningur við Sjóvátryggingarfélagið 4^
runninn. Dr. Björns Björnsson, liagfræðingur bæjarins, hefir
annazt úthoðslýsingu og annan undirhúning, og er útboðsfrest-
urinn til 10. janúar n. k.
Vísitala.
Meðal annars er óskað tilboða
á þeim grundvelli að brunabóta-
mat húsa sé látið fylgja vísitölu
hyggingarkostnaðar, en nú eru
væntanleg lög frá Alþingi, er
heimila slíkt fyrirkomul. Sam-
kvæmt því yrði visitala ársins
1939 gerð 100 og breytingar
byggingarkostnaðar á hverju
ári miðaðar við hana. Færi þá
brunabótamatið eftir vísitölu,
og ætti þetta að tryggja mjög
hagsmuni beggja aðilja, vá-
tryggjenda og liúseigenda.
i
Hitaveitan.
Þá óskast einnig tilgreint í
tilboðum, hver afsláttur fáist
vegna jiess lækkaða brunatjóns,
er leiðir af hitaveitunni. En
augljóst þykir að eldliætta muni
min'nka að mun, þegar mið-
stöðvar og ofnakynding leggst
Frú Þóra Borg Einarsson og
Brynjólfur Jóhannesson með-
stjórnendur voru einnig við-
stödd blaðamannafundinn. Kom
frú Þóra í stjórnina á síðasta
aðalfundi, í stað Hallgríms
Bachmanns Ijósameistara, sem
verið hefir gjaldkeri i fjölda
inörg ár, en var ófáanlegur til
að gegna því starfi áfram.
„Eg get því miður lítið meir
sagt um leikrit Daviðs að sinni,“
sagði Valur. „Við höfum enn
sem komið er, meiri áhuga fyrir
leikriti Priestleys, sem Indriði
Waage er að ljúlca við að æfa.
En uppistaðan i þvi er sú hugs-
un, að á ,,ljósum augnablikum“
geti fólk kannast við sig i nýstár-
legum kringumstæðum og fund-
izt það liafa lifað ævi sina áður.“
Næstu leikritin á eftir jóla-
leiknum ?
„Það verða tvö leikrit, og þyk-
ir mér leitt, að eg get ekki sagt
meira að sinni. En þau eru bæði
ákveðin, en hinsvegar ekki á-
kveðið i hvaða röð þau verða
sýnd. Annað þein-a verður sýnt
í samvinnu við Tónlistarfé-
Jagið.“
„Leikfélagið á við mikla erf-
iðleika að stríða,“ segir Valur
að lokum. „Það er mjög erfitt
að útvega æfingapláss, og kostar
oft of fjár. En áhugi félags-
enginn má þó láta sér til liugar
lcoma að efnt verði til flokks-
klofnings, néma því aðeins að
æmar ástæður réttlæti það.
Kommúnistar hlakka yfir að
Sjálfstæðisflokkurinn sé Idof-
inn. Það er rangt, en hitt rétt
að þar er í bili nokkur mein-
ingamunur, sem þó er ekki
meiri en svo að vel getur hann
jafnazt, og aldrei verður hann öl
á könnu kommúnista.
niður að miklu leyti. Um þetta
eru ákvæði í núverandi samn-
ingi, ög er þar séð fyrir 10% af-
slæíti fyrir þau liús,, sem hita-
veitu njóta, en það ákvæði kem-
ur ekki til framkvæmda að
þessu sinni, með þvi að samn-
ingurinn verður útrunninn, áður
en til kemur að beita ákvæðum
þessum til neinna muna.
Eldvarnir.
í fylgiskjölum útboðsins er
því m. a. lýst, liversu eldvarnir
hafa eflzt, síðan er síðasti samn-
ingur var gerður. Hefir slökkvi-
liðið bætt við sig mörgum ágæt-
um tækjum og fjölgað mönnum
á varðstofu úr 10 í 22. En hins-
vegar er lieldur ekki gengið
fram hjá þeirri auknu eldhættu,
sem stafar af dvöl setuliðsins,
umfram þær auknu eldvarnir,
sem setuliðið hefir lagt til.
manna er mikill, og með þvi
einu móti er hugsanlegt að reka
starfið. En það er erfitt að eiga
að frumsýna leikrit og hafa ekki
fengið að æfa nema fácin
skipti á sjálfu leiksviðinu.“
Hjónaefni.
Nýlega hafa opinberað trúlofun
sína ungfrú Sóley Halldórsdóttir,
Baldursgötu 12, Akranesi, og Guð-
jón Matthíasson frá Helludal í Ber-
vík á Snæfellsnesi.
Eg hef komið hér áður ...
Hefir yður aldrei fujidizt, lesari
góður, sem þér hafið áður lifað
stað og stund? Hafið þér aldrei í
miðju samtali fundið það næstum
' ])ví óhugnanlega ljóst, að allt þetta
hefir átt sér stað áður, og að orða-
skipti og tilsvör falla nákvæmlega
eins og þér áttuð von á allan tím-
ann ? Eg hef að minnsta kosti oft
fundið þetta sjálfur. Brezki rithöf-
undurinn, leikskáldið og útvarps-
fyrirlesarinn J. B. Priestley hefir
kannske fundið til þessa ástands
töluvert skýrar, sennilega af því að
skáldin hafa næmari tilfinningar en
annað fólk. Að minnsta kosti hefir
hann skrifað um þetta heilt leikrit,
og þetta leikrit ætlar Indriði Waage
að sýna Reykvikingum á vegum
Leikfélagsins innan skamms. Sjálf-
ur leikur hann eitt hlutverkið, Val-
ur Gíslason annað og Lárus Páls-
son hið þriðja. En auk þeirra leik-
ur A-sveit Leikfélagsins: Arndís,
Alda og Aðils (ekki Alfreð). B-
sveitin (Brynjólfur, Borg o. fl.)
leikur hinsvegar ekki með, eftir því
sem stjórn Leikfélagsins tjáði olck-
ur blaðamönnum í gær. En stjóm-
ina skipa Valur (form.), Brynjólf-
ur (ritari) og frú Þóra Borg Ein-
arsson (gjaldkeri), og hefir sú
stjóm margt og mikið að gera, eins
og sagt er frá annarsstaðar í blað-
Sveinbjörn
Kristjánsson
byggingameistari,
j verður sexlugur á morgun.
! Ilann er, sem kunnugt er, sonur
Kristjáns heitins Ámundasonar,
bróður Ólafs kaupmanns og
j Guðmundar, sem gamlir Reyk-
víkingar muna vel að sæmd og
atgjörvi, og stóð Kristján þeim
bræðrum eigi að baki. Voru þeir
bræður allir fyrirmyndar menn.
Móðir Sveinbjarnar er frú
Gréta, nú komin yfir hálf-
níræðis aldur, dóttir liins nafn-
kunna prests og blaðamanns
Sveinbjarnar Hallgrím ssonar.
Sveinbjörn Kristjánsson flutt-
ist hingað til Reykjavíkur árið
1901 og lióf trésmíðanám hjá
Samúel Jónssyni, og lauk námi
i þeirri iðn. Hann hefir jafnan
\ erið hér síðan og fylgzt þvi vel
með vexti og viðgangi höfuð-
staðarins, enda átt sinn þátt í
byggingu hans. Hann hefir séð
um byggingu og byggt sjálfur
fjölda húsa liér og víðar, verið
sistarfandi og ávallt reynzt hinn
traustasti í sinni iðn.
Þótt Sveinbjörn sé nú sex-
tugur að aldri gætir þess aldurs
litt, því að liann er liinn léttasti
í allri framkomu og viðræðum,
bjartsýnn og liefir óbilandi trú
á framförum öllum. Hann er
minnugur vel, eins og hann á
kyn til, og segir fjörlega frá
þvi, sem á dagana hefir drifið.
Sveinbjörn er kunnur borgari
þessa bæjar og vinmargur; er
því óþarfi að lýsa honum til
hlýtar nú, því að ]>eir, sem
þekkja hann bezt vita að hann
á eftir margt ógert, sem hann
hyggst að koma i framkvæmd;
hann hefir aldrei skort stórhug
né áræði. — Sá, sem þessar lín-
ur ritar tekur undir með þeim
mörgu er á morgun færa Svein-
birni Kristjánssyni ái’naðar-
óskir.
inu. Valur og Brynjólfur eru út-
blaðamannafundina háÖ. Hinsvegar
er frú Þóra ný í stjórninni, og gat
því ekki sagt, eins og eldri stjóm-
endurnir: „Eg hef komið hér áður“.
Efnileg leikkona.
Eg brá mér í gærkveldi aS sjá
„Veizluna á Sólhaugum", sem eg
hefi ekki séð síðan í vor, þegar hún
var sýnd í fyrsta sinn. Mér var
einna mest forvitni á a'ð sjá leik
ungfrú Helgu Valtýsdóttur (Stef-
ánsdóttur ritstjóra), sem eg hafði
heyrt vel látið af. Það brást held-
ur ekki, að eg varð mjög hrifinn
af ungfrúnni. Hún hefir mjög eðli-
legan leikhátt, aðlaðandi framkomu,
skýra framsögn og fríð er hún sýn-
um. Hún er óefað mikill fengur
leiksviðinu, og er óskandi að hún
láti ekki við þessa einu sýningu
sitja, heldur leiki oftar. Ungfrú
Helga hefir lært hjá frú Soffíu
Guðláugsdóttur, sem leikur aðal-
hlutverkið í Veizlunni með miklum
tilþrifum og glæsileik, en þetta
hlutverk lék áður ungfrú Edda,
dóttir frú Soffíu, og verður eigi
annað sagt en að frúin hafi haft
mikla ánægju af nemendum sínum.
En án þess að eg vilji á nokkurn
hátt gera litið úr kennslu frú Sof fíu,
famir í að víkja sér undan spum-
ingum blaðamanna, enda marga
Bcejcsp
fréttíp
Messur á morgun.
Dómkirkjan: Kl. u, sira Bjarni
Jónsson (Ferming). Kl. 17, síra
Friðrik Hallgrímsson. (Ungu fólki
og börnum sérstaklega boðið að
koma í síðdegismessuna).
HallgrímsprestakaU. Kl. 14 í
Dómkirkjunni (ferming), síra Jak-
ob Jónsson. Kl. 11 f. h. barnaguðs-
þjónusta í Austurbæjarskólanum.
sr. Sigurbjörn Á. Gislason.
Elli- og hjiikrunarheimilið Grund:
Kl. 13.30. Sr. Sigurbjörn Á. Gísla-
son.
Nesprestakall: Messað í Há-
skólakapellunni kl. 14.
LaugamessprestaknU: Barna-
guðsþjónusta kl. 10 f. h. Engin sið-
degisguðsþj ónusta.
Fríkirkjan t Reykjavík. KI. 14,
síra Árni Sigurðsson.
prjálslyndi söfnuðurinn. Mess-
að verður á morguti kl. 5. (Allra
sálna messa) síra Jón Auðuns.
Kaþólska kirkjan: í Reykjavík
kl. 10 og í Hafnarfirði kl. 9.
Fríkirkjan í Hafnca-firði. Mess-
að verður annað kvÖld kl. 8.30.
(Allra sálna messa). Jón Auðuns.
Bjarnastaðir: KI. 14, síra Garð-
ar Þorsteinsson. \
Brautarholtskirkja: Kl. 13, síra
Hálfdán Helgason.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir Lénharð fógeta annað kvöld
og hefst sala aðgöngumiða kl. 4 i
dag.
Stúdentar!
Kjósið B-listann, lista „Vöku“,
félags lýðræðissinnaðra stúdenta.
Næturakstur.
B.S.Í., sími 1540.
Helgidagslæknir.
Ólafur Jóhannsson. Freyjugötu
40, sími 4119.
Næturvörður.
Ingólfs apótek.
Næturlæknir.
Slysavarðstofan, sími 5030.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 20.30 Leikrit: „Macbeth“ eft-
ir William Shakespeare. Þýðing
Matthíasar Jochumssonar (stytt).
(Leikendur: Regína Þórðardóttir,
Gunnþórunn Halldórsdóttir, Anna
Guðmundsdóttir, Þorsteinn Ö. Step-
hensen, Haraldur Björnsson, Valur
Gislason, Lárus Pálsson o. fl. —
Leikstjóri: Lárus Pálsson). 22.00
Fréttir. Dandslög til 24.00.
Útvarpið á morgun.
Kl. 11.00 Messa í Dómkirkjunni.
Fermingarmessa (síra Bjarni Jóns-
son). 12.10—13.00 Hádegisútvarp.
14.15—16.00 Miðdegistónleikar
(plötur): Óperan „óthelló" eftir
Verdi. (Scala-óperan í Milanó.
Sungin á ítölsku). 18.40 Barnatími
(Vilhj. S. Vilhjálmsson, Þorst. Ö.
Stephénsen, Árni Björnsson, Ragn-
ar Jóhannesson). 19.25 Hljómplöt-
ur: .„Rómeo og Júlía“, forleikur
eftir Tschaikowsky. 20.20 Einleik-
ur á píanó (Fritz Weisshappel):
Sónata í d-moll eftir Weber. 20.35
Erindi: „Fórnfæring dýranna“
(Guðmundur Friðjónsson skáld á
þá finnst mér ástæða til'að skora
á hina ungu verðandi leikkonu að
afla sér sem allra fyrst þeirrar
fyllstu menntunar, sem völ er á,
jafnvel þótt það þurfi að kosta
menn þá ánægju að fá að sjá hana
á Ieiksviðinu um óákveðinn tíma.
Veizlan á Sólhaugum.
Mér hefir orðið tíðrætt um ung-
frú Helgu, af því að hún er ný-
ungin i leikarahópnum. En yfirleitt
er „Veizlan á Sólhaugum" mjög vel
leikin, og ber þó leikur frú Soffíu
langt af. En hitt er kannske ekki
þýðingarminna, að sýningin í heild
er mjög glæsileg og íburðarmikil,
músík Páls ísólfssonar hrífandi og
allur heildarsvipur hinn glæsilegasti.
Eg á að visu alveg nógu sterk orð
til að lýsa sýningunni, en mér finnst
ekki ástæða til að gripa til þeirra.
Nær er hverjum einum að sann-
færa sjálfan sig, enda eru leiksýn-
ingar fyrst og fremst til þess falln- i
ar að sjá þær (og heyra), og er til
þess miklu rikari ástæða en að skrifa
um þær.
Æðri sjónarmið.
í síðustu ræðu sinni kvað Musso-
lini ítali myndu standa fast saman
að baki Þjóðverjum. Eins og Bjöm
að baki Kára, bætti ísak Isax við
og drap tittlinga ...
Samtal við si.iorn L. R.
,Vopn guðanna*
— nýtt leikpit eftir Davíd.
,Ég hefkomiö hér áður‘
— eftir Priestley.
JÓLALEIKRITIÐ verður nýr sjónleikur, „Vopn guðanna“,
eftir Davíð Stefánsson, sagði Valur Gíslason formaður
Leikfélagsins við blaðamenn í gær. En næsta leikritið, sem
frumsýnt verður heitir „Eg hef komið liér áður“ og er eftir
J. B. Priestley, hinn ágæta enska rithöfund, sem margir kann-
ast við af sögum hans („The Good Companions“ o. fl.) og út-
varpserindum („Post Scripts“).
H.
r
Scrutator:
^joudÁbi cJkrrumAmjys
Sandi — Knútur Arngrímsson
kennari flytur). 20.55 Hljómplöt-
ur: Norðurlandasöngvarar. 2I.IO
Upplestur: Kvæði eftir Guðmund
Friðjónsson o. fl. (Sigurður Skúla-
son magister). 21.30 Hljómplötur:
Menúettar úr symfóníum. 22.00
Danslög til kl. 24.00.
Ameríska útvarpið.
/ dag: 13.00 Symfónía eftir Si-
belius. — Á morgun: 10.00 Guðs-
þjónusta. 13.00 Píanóleikar Kath-
ryn Overstreet. Mánudag: 16.00
Píanókonsert (þrieg’s.
Hjúskapur.
í dag verða gefin saman í hjóna-
band ungfrú Jóhanna Gísladótfcir og
Ólafur Guðjónsson, starfsmaðtir í
Félagsprentsmiðjunni. — Heimili
brúðhjónanna verður á Stórholti 28.
Hjúskapur.
í dag verða gefin saman í hjóna-
bandband ungfrú Oddný Sigmuncls-
dóttir og Ellert Sölvason verzlunár-
maður, hinn snjalli knattspymu-
maður Vals. Heimili brúðhjónanna
verður á Hávallagötu 44.
í dag verða gefin saman i hjóna-
band ungfrú Sigurlaug Ottesen og
Björn Þorgeirsson, starfsm. hjá
Heildv. Eddu. Heimili ungu hj,ón-
anna verður á Hringbraut 184.
Systrabrúðkaup.
Gefin verða saman í hjónaband
i kvökl af síra Árna Sigurðssyni
ungfrú Svanfríður Jóhannsdóttír
og Magnús Brynjólfsson, bókbtnd-
ari, og ungfrú Unnur Jóhannsdótt-
ir og Björgólfur Stefánsson, skó-
kaupmaður.
Vélbáturinn
Þorsteinn, RE 21, hefir vertö
dæmdur í 29.500 kr. sekt fyrir veið-
ar í landhelgi, en hann var staðiwi
að veiðum 18. maí síðastl. við Önd-
verðarnes.
Tarzan
í borg leyndardómanna, mynda-
sagan, sem birtist í Vísi fyrir
skemmstu, er nú komin út sérprent-
uð á forlagi Leifturs h/f. Það er
allstór bók, yfir 130 bls. í stóru
broti. Tarzan-bækurnar eru ein-
hverjar skemmtilegustu bækur fyr-
ir börn og unglinga, sem völ er á,
og fjöldi fullorðinna les þær sér
til afþreyingar.
óðinn
heldur aðalfund sinn á morgun kl.
2 e. h. í Kaupþingsalnum. Dag-
skrá er samkvæmt félagslögunum.
Félagar eru beðnir að fjölmenna og
sýna félagsskírteini við innganginn.
Fjalakötturinn
.sýnir Iæynimel 13 á mánudags-
kvöldið kl. 8. Aðgöngumiðar verða
seldir á morgun kl. 4—7 og eftir
kl. 2 á mánudaginn.
Sakadómarinn
í Reykjavík hefir nýlega kveð-
ið up 10 dóma yfir nokkurum karl-
mönnum og einum kvenmanni, að-
allega fyrir þjófnaði, en einnig fyrir
óleyfilég viðskipti við setuliðið o.
fl. — Fléstir sákborninganna voru
dáemdir í 30 daga fangelsi, ýmist
skilorðsbundið eða óskilorðsbundið,
einn hlaut þó allt að 3ja mánaða
fangelsi, tveir 45 daga fangelsi, eimi
15 daga varðhald og annar 20 daga
varðhald. Sumir þessara manna
voru og dæmdir til sekta eða skaða-
bóta og sviptir kjörgengi og kosn-
ingarrétti.
Stúdentar!
Kjósið B-listann.
Vegfarendur!
Farið varlega í umferðinni. Övar-
kárni og kœruleysi. getur valdið því
að þér verðið fatlaður alla œvi.
Hækkandi tekjur
og gjöld ríkissjóðs.
Yfirlit fjármálaráðuneytisins
uin tekjur og gjöld rikissjóðs
á 3. ársfjórðungi þessa árs kom
út í morgu.i. Samkvæmt þvi eru
héiidártekjut’ ársins til septem-
herlolca (imiheimtar) 47%
milljón krona, en i'ekstarút-
gjöld tæp 51 milljón. En í fýrra
námu tölur þessár á saina tíitna
39,2 millj. og 30,6 millj.
smipautcerð
„Ægir“
til Vestmannaeyja kL 6 ár-
degis á morgun. Teknr póst
og farþega.