Vísir - 15.11.1943, Blaðsíða 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSlR 'HJ.
Ritatjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1660 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á iwánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Alþingi og forsetinn.
Kónungsvaldið hefir þegar
verið flutt inn í landiS, en
um meðferð I>ess liefir verið
sett bráðahirgðalöggjöf, sem
úr gil'di feilur innan stundar, er
gengið verður frá samþykkt
stjórn/diiiHinarjaga væntanlegs
lýðveldis. Frumvarp til slíkra
stjórnskqumarlaga iiggur fyrir.
Samkvaemt þvi er ætlunin að
skipa konungsvaldinu þannig,
að það vefði að mestu ieyti í
liöndum Alþmgis, en forsetinn
fari með nokkurn hluta þess.
Alþingi er ætlað að hafa róð
forsetans aJgerlega í hendi
sinni, og þvi er fengið einskon-
ar dómsvald yfir forsetanum,
þannig að það getur hvenær
sera vera, vill og fyrirvaralaust
sett hann af. Það metur sjálft
brof hans og dómi þess verður
ekki áfrýjað. Mun það vera al-
geriega óþekkt fyrirbrigði frá
þvi er Alþiugi var endurreist,
að það seilist þannig inn á þetta
svið, og verður það að teljast
meira en varhugavert.
Er stjórnin fluttist inn í land-
ið og innlendur ráðherra var
skipaður upp úr aldamótunum,
voru sett lög um landsdóm, er
skipaður skal allmörgum full-
trúum, völdum meðal þjóð-
arinnar á sérstakan hátt. Lands-
dómur skal dæma um afbrot
ráðherra i embættisverkum.
Með þvi að hætta er á að Lands-
dómur geti orðið um of póli-
tískur, er sakborning heimilað
að ryðja kviðinn, en að því
ioknu taka nýir inenn sæti í
dóminum, svo sem nánar er til
tekið í lögunum og óþarfi er að
rekja. Allt er þetta gert í ör-
yggisskyni, — til þess áð koma
í veg fýrir pólitískan dóm, sem
gæti reynst hið frekasta réttar-
brot. Það skal viðurkennt að
löggjofin um Landsdóm er á
þánn veg, að ekki er sennilegt
áð henni verði nokkuru sinni
beítt, én liún er liyggileg og
byggð á kunnugleik á eðli Is-
lendihga. Engum maiini myndi
vera óhætt að setjast í ráðherra-
stól, hefði Ioggjöf þessi ekki
verið sett. Hánn gæti átt von á
þvi að verðá dæmdur frá æru
og búslóð, er bahn léti af starfi
ég andstæðihgar hans tækju
við, hefðu skorður ekki verið
rfeistar gegn þvi að svo mætti
verða. Alþihgi hefir að þessu
leyti afsaláð sér dómsvaldi yfir
ráðherrunhm, sem bera þó.
fulla ábyrgð gagnvart þvi. Hins-
vegar hyggst stjórnarskrár-
nefnd nú að hverfa frá þessú
ráði, til þess að hafa örlög for-
setans í íiertdi Alþingis. Það
sþáir engu góðu um fraintíðina.
Valdsvið forsetans verður að
ákveða með öðrum hætti en nú
er gert og tryggja jafnframt
stöðu hans gagnvart Alþingi.
Ber þdm mun meiri nauðsyn
til þess, sem forsetinn hlýtur
ávállt að hafa náin afskipti af
utanríkismálum, en á öllu velt-
ur að meðferð þeirra sé örugg
og ágallalaus. Innanríkismálin
mótast af utanríkismálunum,
en ekki hið gagnstæða. Það
æltu menn að hafa hugfast og
liegða sér eftir því. I forseta-
stöðuna væri óforsvaranlegt að
velja annan mann, en þann, sem
héfði náinn kunnugleik af með-
Hörmulegt slys
Patreksíirði.
a
Tatnavextir á Skeið-
arársandi.
Grænalón lilaupid fram.
Tveir drengir á áttunda ári drukkna
Þ.ð hörmulega slys varð á Vatneyri við Patreksfjörð í gær,
að tveir drengir, báðir á áttunda ári, duttu niður um ís og
drukknuðu. Þriðji drengurinn, sem var á fimmta ári, bjargaðist
og er nú úr allri hættu.
Fréttaritari Vísis á Vatneyri
símar blaðinu eftirfarandi um
þenna sorglega alburð:
Um klukkan tvö í gær voru
börn og unglingar að leika sér á
sleðum og skautum á Vatneyr,-
artjörn. Var hún nýlögð og is
víða ótraustur.
barn og Agnar Ingason, Krist-
jánssonar húsasmíðameistara.
Danskennsla
írú Rigmor Hansson.
Fyrra laugardag, 6. þessa mánaðar, varð vart við, að vöxtur
var hlaupin i ána Súlu á Skeiðarársandi, og hefir áin verið vax-
andi síðan. Er nú svo komið, að Núpsvötn eru ófær.
Talið er að þessi vöxtur stafi af því að Grænalón liafi hlaupið
fram.
Vísir átti7 í morgun tal við
Hannes Jónsson bónda á Núps-
stað og kvað hann vöxtinn ekki
öran. I gær og i morgun kvað
hann ástandið óbreytt.
Grænalón hljóp síðast fram
1941, og stóðu vatnavextir þá í
hálfan mánuð. Braut hlaupið !
20 símastaura. Þar áður liljóp
lónið fram í júlí 1939, og stóð
það lilaup í 10 daga. Þvarr þá
vatnið og óx á víxl. I september
1935 voru 10 daga vatnavextir
á sömu stöðum af þessum or-
sökum, en þá hafði lónið ekki
j hlaupið fram í rúm þrjú ár.
Nýft strandferðaskip milli
Sauðárkróks og Akureyrar
Vélskipið Víðir, eign h.f. Víðir Akranesi, er nýkomið til
Reykjavíkur og hefir hér stutta viðdvöl, áður en það fer
norður til Skagaf jarðar, þar sem það á að halda uppi strandferð-
um í vetur milli Sauðárkróks og Akureyrar á vegum Skipaút-
gerðar ríkisins.
Þarna voru meðal annars þrír
drengir, sem lélcu sér allir með
einn skíðasleða. Brast ísinn
skyndilega undan drengjunum
og fóru þeir allir í kaf. Fimmtán
ára dreng, Magnúsi 'Guðmunds-
syni og tveimur félögum hans,
tókst með snarræði að bjarga
einum drengjanna, er honum
skaut upp. Stungu jieir sér í
vökina og náðu drengnum, og
mátti ekki læpara standa.
Drengur þessi er fimm ára.
Hinir drengirnir lentu báðir
undir ísnum, en vegna þess að
nokkur snjór var á honum
tókst ekk að finna þá strax,
þrátt fyrir tilraunir nokkurra
fullorðinna manna til að brjót-
ast út í vökina. Munu drengirn-
ir bafa verið rúmlega hálfa
klukkustund undir ísnum, áður
en þeir náðust. Héraðslæknir og
aðstoðarlæknir hans gerðu lifg-
unartilraunir, en þær reyndust
árangurslausar.
Drengirnir, sem drukknuðu,
hétu: Árni Rafn Dagbjartsson,
Gíslasonar, verkamanns, einka-
ferð utanríkismála, en þau mál
fara ekki eftir því hvaða svipti-
byljir kunna að geisa i stjórn-
málunum hér innanlands.Vegna
meðferðar þessara mála væri
áslæða til að ákveða kjörtíma-
bil forsetans sjö ár en ekki
fjögur. Yrði forsetinn kjörinn
af þjóðinni um leið og Alþingi,
eða af fyrsta þingi er setu ætti
eftir lcosningar, myndu leiðir
þessara aðila liggja saman í
fjögur ár og utanríksmálastefn-
an mótast á þeim tíma. Er nýj-
ar Alþingiskosningar færu fram
og þingið yrði skipað allt öðr-
um mönnum og jafnvel flokk-
um en áður var, gæti forsetinn
næstu þrjú árin haft áhrif á
meðferð utanríkismálanna, en
liinn nýi forseti, sem kjörinn
lcynni að vera myndi kynnast
starfinu og stefnunni á einu ári,
sem eftir væri kjörtímabils Al-
þingis, þannig að nokkur trygg-
ing ætti að fást fyrir forsvaran-
legri meðferð þessara málá,
þótt ávallt geti röskun orðið á
kosningum til Alþingis vegna
þingrofs etc.
Við þvi má búast að undan-
lialdsmenn í sjálfstæðismálinu,1
reyni að nota sér ágreining, sem
upp kann að rísa varðandi valda-
skiptingu forsetans og Alþingis,
til þess að tefja afgreiðslu sjálf-
stæðismálsins. Slíkt má ekki
lienda þvi væri ekki úr vegi að
stjórnarskrárnefnd endurskoð-
aði gerðir sínar og bæri sjálf
fram breytingar, sem hún kynni
að telja hyggilegar að athuguðu
máli. Þær breytingar ættu að
felast í því tvennu að tryggja
kjör forsetans, hvernig sem á
stendur innan þings, og gera for-
setann óháðan dómsvaldi Al-
þingis, en sú stofnun lilýtur á-
vallt að verða pólitískur dóm-
stóll, sem ekki verður að því
leyti borið traust til. Þá virðist
ekki óeðlilegt að kjörtímabilið
yrði lengt upp í sjö ár sam-
kvæmt ofansögðu, en þó hefir
það óverulegri þýðingu.
Dansskóli frú Rtgmor Hans-
son teknr til starfa nú í vikunni,
eins og auglýst er á öðrum stað í
blaðinu í dag.
Vísir hafði tal af frúnni í
morgun og spurði hana hvort
skólinn byrjaði ekki óvenjulega
seint.'
„Jú, eg er vön að byrja i októ-
ber," svaraði frúin, „en það hef-
ir verið svo erfitt að fá húsnæði,
að eg hélt jafnvel, að eg myndi
ekki geta kennt í vetur. Sem
béíur fór rættist þó úr þessu, en
aðeins til bráðábirgða, svo að ef
mér telcst ekki að ná í annað
húsnæði eftir nýár, getur svo
farið, að þetta verði eina mán-
aðarnámskeiðið, sem verður
haldið. — —• Þeir, sem voru
svo vænir, að leigja mér hús-
næði, óskuðu þess, að eg aug-
Iýsti það ekki, svo að nemendur
verða að sækja skírteini heim
til min. Eru þetta góð húsa-
kynni, sem eg hefi fengið.“
Skólinn verður í fimm deild-
um og skiptast þær eftir þvi,
livort nemendur hafa lært áður
eða ekki eða vilja læra nýjustu
dansana, svo sem rumba og la
conga. Fyrsta æfing fyrir full-
orðna er á fimmtudag, föstudag-
inn fyrir unglinga og á laugar-
dag fyrir börn.
Háskólafyrirlestur.
Símon Ágústsson dr. phil flytur
á morgun erindi i I. kennslustofu
Háskólans kl. 6,15. Efni: Helztu
andstæður í sálarlífi manna. Öllum
heimill aðgangur.
Landakot. — Landnám kaþólskra.
Kaþólska trúboðið hér á landi
hefir jafnan haft glöggt auga fyr-
ir fegurstu byggingarreitum á hverj-
um þeim stað, sem valinn hefir ver-
ið til aðseturs.
f Hafnarf irði er naumast hægt að
benda á fegurri sjónarhól og víð-
sýni, en þar sem hinn kaþólski söfn-
uður hefir reist sjúkrahús sitt,
klaustur og skóla.
í Stykkisbólmi er hið myndar-
,lega sjúkrahús og kapella reist á
undurfögrum stað, með útsýn til
Breiðafjarðareyja, og blasir við
úr mikilli fjarlægð.
*
Hér í Reykjavík hefir kaþólsk-
um mönnum tvímælalaust fallið í
skaut einn fegursti sjónarhóll í bæn-
um, og tilkomumestar byggingar-
lóðir.
Sakir mannúðarstarfs þess, sem
kaþólska trúboðið hefir beitt sér
fyrir i þágu landsmanna, einkum
í sambandi við sjúkrahúsin, hef-
ir hið fagra landnám þeirra í bæj-
unum aldrei skapað öfund í þeirra
garð eða eftirsjá, enda þótt erlent
fé hafi að sjálfsögðu verið undir-
staða þeirra framkvæmda.
Forráðamenn kaþólskra, og þá
sér í lagi hinn vinsæli, látni bisk-
up þeirra, Martin Meulenberg, hef-
ir vissulega sýnt hinum fögru stöð-
um fulla virðingu og sóma, með
byggíngu tígulegra stórhýsa, svo
sem Kristskirkju í Landakoti og
hins nýja sjúkrahúss.
Vélskipið Víðir er smiðað á
Akranesi hjá vélsmiðju Þorgeirs
og Ellerts.
Er þetta eitt af myndarleg-
ustu skipum, sem smíðuð hafa
veríð liér á landi, 102 smálestir
að stærð og með 320 ha. Lister-
diéselvél, enskri.
Er skipið hið laglegasta og
hagánlfegasta að sjá og virðist
traust í byggingu.
Upphaflega var Víðir smíð-
aður sem fiskibátur, en til
bráðabirgða hafa verið sett í
liann nokkúr farrými, til að
hann geti annað farþegaflutn-
ingum.
Tilætlunin var að Víðir færi
í sumar sem leið áætlunarferðir
milli Akraness og Reykjavikur,
en vélin í bátinn kom svo seint,
að úr þessu varð ekki.
í vetur á hann að halda uppi
ferðum milli Sauðárkróks og
Akureyrar og er þá gert ráð fyr-
ir að hann standi í beinu sam-
bandi við hraðferðirnar milli
Reykjavíkur og Akureyrar. Mun
báturinn fara eina liraðferð milli
.Sauðjárkróiks og Akureyrar 'í
viku hverri, með viðkomu á
Siglufirði og reynt yrði að hafa
Má því með sanni segja, að þess-
um fögru byggingalóðum hafi ver-
ið vel borgið í höndum kaþólska
safnaðarins, undir handleiðslu hins
smekkvísa og ötula látna biskups,
sem unnið hafði sér óskipta hylli
bæjarbúa.
=♦=
í útmælingargerð frá 1787 er.
þess getið, að Landakot sé hjáleiga
eða úthagi Reykjavíkur, án nokk-
urra sérstakra nota. Á næsta ári er
gefin út tilskipun um að Landakot
skuli teljast til bæjarlandsins, ásamt
öðrum aðliggjandi úthaga.
í byrjun 19. aldar bjó í Landa-
koti Lauritz Michael Knudsen,
verzlunarstjóri, einn mætasti borg-
ari bæjarins, fyrstu þrjá áratugina,
en hann átti marga afkomendur,
sem mikið hafa komið við sögu
Reykjavíkur. Kona hans, Maddama
Knudsen, bjó í Landakoti eftir lát
manns síns, en jörðin var 1835 seld
Helga G. Thordarsen dómkirkju-
presti, sem bjó þar til ársins 1845,
er hann varð biskup, og flutti að
Laugarnesi.
Næstur bjó þar eftirmaður hans,
Ásmundur Jónsson, en árið 1860
keypti kaþólska trúboðið staðinn, og
settust prestar þar að.
Árið 1902 er hið eldra sjúkrahús
Iiyggt í Landakoti, og bætir þá úr
brýnni nauðsyn. Hin veglega kirkja
þeirra er reist 1927—29, en nýja
sjúkrahúsið 1935.
Hafa kaþólskir jafnframt rekið
skóla í Landakoti, jafnt fyrir báða
söfnuði.
*
Af þessu er ljóst, að Landakot
er nátengt sögu bæjarins frá fyrstu.
þá ferð i sambandi við bifreiða-
hraðferðina milli Sauðárkróks
og Reykjavikur. Svo er i ráði
að báturinn fari aðra ferð milli
Akureyrar og Sauðárkóks með
viðkomustöðum á venjulegum
flóabátahöfnum.
Þeim mun meiri þörf er fyrir
þennan strandferðabát, sem á-
kveðið hefir verið að hætta við
hestaferðina yfir Öxnadalsheiði,
sem upphaflega var gert ráð
fyrir i sambandi við bifreiða-
hraðferðirnar.
Eldci er enn vitað hvort
Slcipaútgerð ríkisins tekur að
sér ferðirnar milli Alcraness og
Reylcjavíkur eftirleiðis, en ef
svo verður, þá mun Víðir taka
við þeim ferðum næsta vor.
Útvarpsbilun.
varð í fyrrákvökl í byrjun aðal-
dagskrártíma að kvöldi. Biluðu 2 af
aðal-sendilömpum stöðvarinnar, en
þeir voru orðnir átta ára gamlir,
eða helmingi eldri en aldur þeirra
' var áætlaður. Vegna mikils efnis-
| skorts og erfiðleika um útvegun
mun hafa verið ákveðið að nota
lampana, unz þeir biluðu, en tilvilj-
un réði að það varð á óhentugum
tíma.
Eftir að bærinn fór að byggjast
til muna, má telja það happ, að
liin víðlendu tún Landakots vom í
höndum og umsjá manna, sem meta
kunnu fegurð og verðmæti staðar-
ins, þvx ella er eigi ósennilegt, að
lönd þessi hefðu verið meira bút-
uð niður í einstakar byggingalóðir
en raun hefir á orðið. Hefir eig-
endunum þannig tekizt að skilja
undan stórt ópið svæði viS hinar
veglegu byggingar, og má að veru-
legu leyti þakka það forsjá og
smekkvísi Meulenbergs biskups.
1 *
Svæðið umhverfis kirkjuna er nú
eini stóri grasvöllur vesturbæjarins.
Um leið og Reykvíkingar árna
hinum nývígða Hólabiskupi allra
heilla, mundi það geta orðið fyrsta
islenzka biskupi kaþólskra manna,
síðan Jón Arason leið, fagurt og
táknrœnt byrjunarstarf, að stuðla að
því, að Lahdakotstún verði opnað
bœjarbúum, og gert að fyrirmynd-
ar skrúðgarði.
Tvímælalaust mundi bæjarstjórn
annast þær framkvæmdir og við-
hald garðsins, í samráði við eig-
endur, til móts við þau íríðindi, að
garðurinn yrði opinn almenningi,
og þann fegurðarauka, sem skrúð-
garður á þessum fagra stað hefði
í för með sér fyrir bæinn í heild.
*
Til þessa hefir túniS umhverfis
is kirkjuna verið afgirt, en Landa-
lcotsbúar hafa hirt af því töSu í
kúabú sitt. Sjálfsagt yrði Reykja-
víkurbæ eigi skotaskuld úr að bæta
þeim töðumissinn með jafngildi kýr-
fóðurs frá stórbýlunum í Mosfells-
sveit.
Skíðafexðir um
helgina.
Nægur snjór er á fjöllum og
skíðafæri ágætt, segja þeir sem
lögðu leiðir sínar til fjalla um
helgina.
Tvö félög munu aðallega hafa
cfnt til skíðaferða um helgina,
í. R. og Ií. R. Um 50 manns gistu
á Kolviðarhóli í fyrrinótt ea 70
—80 manns voru á skíðum við
Hólinn í gær.
Fjörutíu K.R.-ingar fóru upp
í Skálafellsslcálann á laugardag-
inn og voru þar á skíðuiu í gser.
Þá fóru fáeinar stúlkur úr I-
þróttafélagi kvenna up|) í slcála
sinn um helgina. Önnur félög
efrtdu elcki til skiðaferða, enda
efu flest önnum kafin við skála-
byggingar, svo sem Árnuran,
Valur og Vílcingur og leggjá of-
urkapp á að gera skálana vist-
liæfa sem fyrst.
Fólk það, sem var á skifhum
i gær lét xnjög vel af færinu og
sagði að snjór væri nægur ug
víða ágætar brekkur.
Blómaverzlunin
Flóra flytur.
Blómaverzlunin Flóra huRr
flutt í ný húsakynni í AuhIm**
stræti 8, eða þar aem aetjnra-
salur ísafoldarprentamiðju wwtt
áður.
Ixxnrétting verzlunarinnor dg
fyrirkomulag allt er smekklegt
svo af ber og verzlunarrúnúi
stórt og haganlegt.
Eigandi Fióru er frk. Ragna
Sigurðardóttir. Byrjaði frf:.
Ragna að reka blómaverdun á
Vesturgötu 17 árið 1932 og v«r
þá í félavi með bróður sínum,
lngimar Sigurðssyni. Árið 1935
fluttu þau verzlunina í Austur-
stræti 1 og þremur árurn seinna
í Austurstræti 7, þar sem verzl-
uuin liefir verið þar til nú.
Frá því 1940 hefir frk. Ragna
verið ein eigandi vei*zlunarinn~
ar.
Oott herbergri
vStúlka óskast í vist. Gott
kaup. — Sérherbergi.
Metha Olsen,
Laufásveg 22.
HREINAR
lérefÉstnskur
hvitar og mislitar kaupir
HERBERTSPRENT.
Ranðrúfor
Verzlunin
Kjöt & Fiskur
Stúlka
óskast á prjónastofu — vön
prjónakona gengur fyrir. —
Fæði á staðnum. Sírni 4474. ;