Vísir - 19.11.1943, Page 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsnaiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgöta 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Svart og rautt.
Landabréf, er sýnir herstöð-
una á árinu 1943 og ný-
léga er ú't gefið í Canada, hang-
ir hér á veggnum fyrir framan
mig. Ýinur riiinn einn yestan
hafs sendi mér það, og er mér
ókunnugt um hvort fleiri slik
hafa horizt hingað tii lands.
Landahréf þetta er vandaðra,
en önriur, sem við höfuin átt að
venjast, og hefir það m. a. sér
til ágætis, að hvert land, sem
ekki nýtur fullrar sjálfstjórnar
er greinilega merkt með rauðu
hlutaðeigandi heimalandi og
nafn þess skráð í sviga undir
nafni lijálendunnar, sem skráð
er svörtu letri. Nokkur dæmi
skulu tekin. Hér stendur: Cor-
sika (Frakkland), Sardinia
(ítalia), ísland (Danmörk). —
Þetta stendur skýrum stöfum.
Um það er ekki að villast. Island
með svörtu, Danmörk með
rauðu letri, — sem sker i augu
öllu frekar en svarta letrið, —
en árið 1918 öðluðumst við
sjálfstæðið, enda skuldbatt
Danmörk sig til að gera það
öllum þjóðum kunnugt.
Þótt sumir íslendingar líti
svo á að við höfum fengið fullt
og ótakmarkað sjálfstæði 1918,
og okkur hafi liðið svo vel sið-
an, að tikki sé áslæða til að vera
að sækja leifarnar af sjálfstæð-
inu í hendur Dana, er ekki fyr-
ir liitt að sýnja, að flestar þjóð-
ir aðrar telja okkur danska hjá-
léndu, sem ekki njóti sjálf-
stjórnar. Sú þjóð, sem ekki fer
með utanrikismál sín, er elcki
sjálfstæð þjóð að almanna-
dómi. Þess vegna er Danmörk
skráð með rauðu letri þvert yf-
ir ísland á hinu nýja landabréfi,
sem gefið er út í ár, en milljón-
ir manna kaupa og kynna sér
og hafa jafnvel hangandi á
skrifstófum sínum til þess að
fylgjast betur með liræringum
á vígvöllunum. Þetta er engan
veginn nýtt fyrirbrigði. Þetta
þekkja allir, sem erlendis hafa
dvalið, en þó eru til menn, sem
um árabil hafa borðað danskan
mat með þeim árangri, að þeir
sjá ekki nauðsyn þess að við
slökurn í engu á þeim rétti, sem
við eigum til algers og óskerts
sjálfstæðis.
Undanhaldsmennirnir Iialda
því fram að við eigum að biðja
og bíða og blessun Dana sé vís
að stríðinu loknu, Þeir segja að
fari sambandsslit fram meðrin
Danir lúti erlendu valdi, sé lagst
á náinn. Þeir neita að viður-
kenna þá staðreynd að Dönum
hafi verið þessi afstaða ljós allt
frá árinu 1918, þeir viðurkenna
eklci að yfirlýsingar, þráfalld-
lega gefnar af öllum stjórnmála-
flokkum á Alþingi, liafi nokk-
ura þýðingu fyrir afdrif máls-
ins. Við eigum að virða norræn-
ar sambúðarvenjur og fara
samningaleiðina, segja þeir. En
norrænar sambúðarvenjur í
sjálfstæðisbaráttu eru nákvæm-
lega þær sömu og hjá öllum
öðrum þjóðum, er afla sér
óskerts sjálfstæðis þegar er
færi gefst. Þjóðirnar semja
ekki um sjálfstæði sitt af fús-
um vilja. Sjálfstæði er of heil-
agt rriál til að vera verzlunar-
vara.
Ný heilbrigðissamþykkt
fyrir Reykj avíkurbæ.
Uppkast héraðslæknis, Magnúsar
Pétupssonar, lagt fyrip bæjapstjópn.
rndanfarin ár hefir héraðslæknirinn í Reykjavík,
Magnús Pétursson, unnið að saraningu uppkasts
að heilbrigðissamþykkt fyrir Reykjavíkurkaupstað.
Sér til aðstoðar hefir héraðslæknirinn fengið dr. Júlíus
Sigurjónsson, kennara í heilsufræði við Háskólann og
áður formann matvælaeftirlits ríkisins.
Liggur uppkastið nú fyrir af hálfu liéraðslæknis og er það
kömið til bæjarstjórnar og heilbrigðisnefndar til athugunar.
Er þetta bákn mikið í 26 köflum og 279 greinum, en auk þess
fylgja þvi itarlegar athugasemdir, skýringar og greinargerðir.
Má vænta að þessu verði með
fegins hendi tekið, enda má það
teljast merkisviðburður í sögu
heilbrigðismála bæði lands og
Reykjavíkurbæjar. Alls lands-
ins af jieim ástæðum, að þessu
uppkasti er, samkvæmt ákvörð-
un landlæknis, ætlað að verða
fyrifmjaid allra heilbrigðissam-
þykkta í landinu, eftir því sem
ástæður og staðhættir leyfa og
fyrir Reykjavikuibæ vegna
þess að samþykkt jjessi gerir
heilbrigðisnefndina starfhæfa
og markar veruleg tímamót um
hreinlæti, jirifnað og heilsu-
vemd bæjarbúa.
Nokkuru áður en lög j>essi
voru staðfest fól heilbrigðis-
nefnd Reykjavíkur Magnúsi
Péturssyni liéraðslækni að und-
irbúa heilbrigðissamjiykkt fvrir
Reykjavíkurbæ. Að nafinu til
var og er i gildi heilbrigðissam-
jjykkt fyrir Reykjavíg sem gekk
í gildi 1. apríl 1905. Hún er.því
nærri 40 ára gömul og j)að leið-
i raf sjálfu sér að hún er fyrir
löngu úrell og í fullkomnu ó-
samræmi við yfirstandandi
tíma og ástand.
„Þess ber j)ó að geta,“ segir
héraðslæknir, „að nokkurar til-
Eftir að ríkisstjórnin gaf yf-
irlýsingu sína varðandi sjálf-
stæðismálið og lýsti yfir j)ví að
hún væri reiðubúin til sam-
vinnu um sambandsslit, hvenær
sem Aljringi j)óknaðist, varð
undanhaldsmönnuuum Ijóst, að
lengur j)ýddi ekki að spyrna á
móti broddunum. Örlög málsins
og úrslit eru ákveðin að svo
miklu leyti, sem í okkar valdi
stendur. Umræður hafa j)ví fall-
ið niður um málið að öðru leyti
en því, að Alþýðublaðið hefir
verið að birta skrif, sem á sin-
um tíma voru ætluð sem áróð-
ur, en „misstu af lestinni“ og
komu of seint. Þessi skrif verða
þeim einum til hugarangurs,
sem að J)eim stóðu og standa
enn. Þjóðin virðir þau einskis,
— gremst ekki yfir þeim, en
tekur j)eim með góðlátlegri
vorkunnsemi. Á því er enginn
efi að þeir menn ýmsir, sem
haft hafa sig í frammi og boð-
að undanslátt, eru nú horfnir
frá þvi ráði og munu standa
við hlið okkar hinna, er á reyn-
ir. Fyrir þvi á ekki að fjand-
skapast við þessa menn, en taka
j)á inn i þær liðssveitir, sem
vilja standa vörð urn sjálfstæði
íslands i framtíðinni. Þótt leið-
inlegur ágreiningur hafi komið
upp um málið á hann ekki að
vara um alla eilífð. Ilonum
þarf að eyða og íslendingar
verða allir að standa saman
sem einn maður í viðleitninni
við að vernda j)að sjálfstæði,
sem tryggt er að við fáum. Þá
hverfa rauðu stafirnir neðan
við svarta letrið og öll önnur
teikn j)ess, að hér búi þjóð, sem
hvorki vildi afla sér sjálfstæðis
né gat það, sökum þess að
sjálfstæðið þurfti að nota sen^
verzlunarvöru. Um j)að verður
aldrei samið, og í sjálftæðisbar-
áttu má aldrei fresta j)ví til
morguns, sem unnt er að gera
í dag.
raunir liöfðu verið gerðar til
þess að bæta einstöku eyður eða
galla á heilbrigðismálasam-
þykktinni, svo sem, eins og með
reglugerð um sölu á rjómaís
og reglugerð um fisksölu. Slík-
ar umbætur liafa átt erfitt upp-
dráttar í bæjarstjórn, sem
marka má á því, að reglugerðin
um sölu á rjómaís var næstum
2 ár á leiðinni frá j)vi hún fór
frá mér, og fisksölureglugerð-
inni var alveg sturigið undir
stól.
Margt af J>eim ákvörðunum
og fyrirmælum sem-heilbrigð-
isnefnd nú á síðari árum liefir
gefið út, hafa því verið alger-
Iega ólögleg, Jiar sem þau
hvergi hafa átt stoð i lögum né
reglugerðum, og J)ví aðeins
verið Jægnskap bæjarbúa að
j)akka, að mark hefir verið á
J)eim tekið, enda er J)að vitan-
legt að lieilbrigðisnefnd befir
aldrei leyfi til að fara út fyrir
eða í bág við gildandi lög og
reglur.
■ Við þetta var því ekki lengur
unandi, enda mæla áðurnefnd
lög svo fyrir að nýjar lieilbrigð-
issamþykktir séu samdar í sam-
ræmi við J)au.“
Kaflarnir í þessu uppkasti
að heilbrigðissamþykktinni
eru: Almenn ákvæði, Um
hreinlæti og þrifnað á lóðum,
lendum o. fl„ Um vatnsveitu,
vatnsból og frárennsli, Um sal-
erni, sorpílát o. fl„ Um íbúðir,
Um veggjalýs, kakalaka, rott-
ur og önnur meindýr, Um verk-
smiðjur, verkstæði, vinnustof-
ur og hverskonar iðnrekstur,
Um skrifstofur, afgreiðslustof-
ur og almennar verzlunarbúð-
ir, sem ekki eru sérstök fyrir-
mæli um í samj)ykkt þeSsari,
Um Vöruskemmur og aðrar
vörugeysmlur kaupmanna, Um
verbúðir, verkamannaskýli o.
j).l„ Um skóla og aðra kennslu-
staði, Um kirkjur og hverskon-
ar almenn samkomuhús, Um
eftirlit með matvælum, öðrum
neyzluvörum o. fl„ Reglur um
mjólkur og mjólkursölu, Um
sölu á mjólk úr fjósum beint
til neytenda, Um framleiðslu
og sölu á rjómaís eða öðru ís-
frauði, með eða án bragðbæt-
andi efna, Um peningshús og
áburðargryfjur, búpening, ali-
fugla, hunda o. fl., Um aðstoð
við sóttvarnir, Urn gistihús,
matsöluhús og aðra veitinga-
staði, Um almenn baðhús, rak-
arastofur, hárgreiðlustofur og
hverskonar snyrtistofur, Um
sjúkrahús, barnalieimili, elli-
heimili og aðrar heilbrigðis-
stofnanir, Um eftirlit með
skipum, bátum, bifreiðum o.
fl„ Um kirkjugarða, likhús, lík-
geymslu o. fl. Um íþróttaliús,
iþróttastöðvar, sundhús, sund-
laugar o. fl„ Um fangelsi og
vistarverur handtekinnna
manna og loks lokaákvæði.
Nokkurir þessara kafla eru
algert nýmæli í heilbrigðis-
samþykktinni, en á öðrum
köflum er yfirleilt gerð gagn-
gerð breyting, þannig, að þetta
uppkast má telja nýsmíði frá
rótum.
Gefur að skilja, livílík nauð-
syn j)að er, að fá nýja heil-
brigðissamj)ykkt, sem sem sú
gamla er svo úrelt, að við hana
verður naumast stuðst lengur.
Til J)ess að tryggja sem
minnstar misfellur, hefur hér-
aðslæknir fengið landlækni til
að lesa yfir uppkastið og fellt
síðan inn athugasemdir lians
og leiðbeiningar. Þá hefir hér-
aSskeknir ráðfært sig við þá að-
ila, sem að einhverju leyti
höfðu séi’fræðij)ekkingu um
einstök atriði. Má því gera ráð
fyrir, að uppkastið ætti að vera
nokkurn veginn þannig úr
garði gert, að það ætti ekki að
þurfa að verða fyrir miklum
breytingum eða töfum hér eft-
ir, og vonast héraðslæknir til
j)ess að samj)ykktin geti geng-
ið í gildi um næstu áramót.
Síðar mun Visir gera nánari
grein fyrir einstökum köflum
í hinu nýja uppkasti að heil-
brigðissamj)ykktinni.
Hugmynd um
byggðablöð.
Ólafur B. Björnsson útgerð-
armaður á Akranesi hefir kom-
ið fram með þá hugmynd í blað-
inu „Akranes“, að hin ýimsn
byggðalög landsins og bæir
stofnuðu til sérstakra byggða-
blaða.
Tilgangur hlaðanna yrði sá að
ræða fyrst og fremst um dægur-
og framtíðarmálefni hvers bæj-
ar eða byggðarlags á hvaða sviði
sem er. í öðru lagi að halda til
haga og skrásetja hverskonar
fróðleik frá eldri og yngri tím-
um er snertir viðkomandi hérað
og loks að ræða önnur mál er
landið allt og J)jóðina varðar
án flokkslegs sérgæðingsháttar
eða út frá einstrengingslegu
flokkspólitísku sjónarmiði.
'ÓJafur hefir liugsað sér
möguleika á j)essu fyrirkomu-
lagi J)annig, að á öllu landinu
yrði stofnað til 9 byggðablaða,
eitt fyrir Vestmannaeyjar, ann-
að fyrir öll Suðurnes, J)riðja
fyrir Reykjavik, fjórða fyrir
Hafnarfjörð, finnnta fyrir Akra-
nes og héraðið í kring, allt vest-
ur í Dali, sjötta fyrir Vestfirði,
sjöunda fyrir Akureyri og Norð-
urlánd, áttqnda fyrir jSeyðis-
íjörð og Austfirði og það níunda
fyrir Suðurlandsundirlendið,
allt austur i Hornafjörð.
Um byggðablöðin og tilgang
þeirra lcemst Ulafur á einum
stað svo að orði: „Byggðablöð-
in eiga svo sem verða má að
útiloka hinn pólitíska ofsa, en
styðja að og sameina hina ólík-
ustu krafta heima fyrir til átaka
um rétta og varanlega lausn
dagsins vandamála. Þjálfa menn
lil að lyfta Grettistökum gagn-
vart framtíðinni um almenn-
ingsheill og menningarlega þró-
un tækninnar, sem hefir og get-
ur valdið aldahvörfum, mann-
kyninu til hags og heilla, ef rétt
er á haldið“.
Þess skal að lokum getið að
blaðið „Akranes“ er sjálft eins-
konar vísir að byggðablaði, með
áþekku sniði og það er Ólafur
ræðir um í grein sinni.
Happdrætti stúkunnar Verðandi.
Dregi'S var 15. þ. m. hjá lög-
manninum í Reykjavík í happdræti
stúkunnar VerÖandi nr. 9. Þessi
númer hlutu vinninga: Nr. 750 mál-
verk, 222 raksett, X40Í rykfrakki,
2022 orðabók Jóns Ofeigssonar,
T357 5° kr- í peningum, 2671 Is-
land í myndum, 1344 hveitipoki,
2643 ljósakróna, 2980 50 kr. í pen-
ingum, 1005 hveitipoki, 2082 María
Stúart, 1004 25 kr. í peningum,
1736 25 kr. í peningum, og 2235
ísland i myndum. Vinninganna sé
vitjað til Brynjólfs Þorsteinssonar
fyrir 1. janúar 1944. (Birt án á-
bygðar).
Starí Thorvaldsensfélagsins:
Barnauppeldissjóður nem-
ur nú rúml. 230 þús. króna.
Félagid liefui* stapfaö að manúöar-
málum í tæpa 7 tugi ára.
BARNAUPPELDISSJÓÐUR Thorvaldsensfélagsins nemur
nú rúmlega 115 þúsund krónum, en fyrir átján árum gaf
félagið Reykjavíkurbæ 50 þúsund krónur til byggingar barna-
hælis og er það fé nú orðið nærri 114 þúsundir króna í vörzlum
bæjarins.
Stjórn Tliorvaldsensfélagsins
bauð blaðamönnum til kaffi-
drykkju í Tjarnarcafé í gær, til
þess að skýra J>eim frá starfi
félagsins voru 68 ár, sem það
hefir verið við lýði.
Hefir J)að látið til sín taka
á mörgum sviðum mannúðar-
mála, en sá þátturinn, sem
lengst mun minnzt og beztan
ávöxt bera, er söfnun félagsins
til barnahælis. Var stofnaður
sjóður í J)ví skyni árið 1900 með
2500 króna framlagi og hefir
hann aukizt jafnt og JxHt síðan.
Var gerð skipulagsskrá fyrir
sjóðinn á j)essu ári, en hún hef-
ir ekki enn fengið staðfestingu
ríkisstjóra. Félaginu hefir einn-
ig verið úthlutað landi fyrir
innan Elliðaár, en J)ó er enn allt
í óvissu um stofnun hælisins.
Sú kona, sem mest hefir unn-
ið að J)essu bugðarmáli félags-
ins, er frú Sigríður Jensson.
Hún var formaður barnaupp-
eldissjóðsins frá 1906—41, er
liún lét af störfum vegna heilsu-
brests. Lét liún einskis ófreist-
að til þess að efla sjóðinn.
Eins og allir bæjarbúar vita,
liefir félagið starfrækt bazar
sinn síðan 1. júní 1900. Fyrsta
árið nam veltan 3840 krónum,
en hefir aukizt með hverju ári
og er á þessu ári um 200 Jms-
undir króna. Fær félagið tíu af
hundraði í sölulaun af múnum
þeim, sem bazarinn selur.
Það er engan veginn liægt að
gera starfi félagsins skil i
stuttri grein, svo að sómasam-
legt sé eða í samræmi við verð-
leika þess, en menn munu
undrast, Jægar þess er gætt, að
félagskonur eru aðeins 42 —
fjörutíu og tvær — (og J)riðj-
untguriíhn yfir jsextugt, sagði
einhver). Félagið J>arfnast
nýrra, ungra krafta, sem geta
aukið veg þess enn meira og
blásið í J)að nýju afli. Það ætti
að vera áhugamál allra kvenna
höfuðstaðarins, að efla Tlior-
valdsensfélagið á allan J)ann
hátt, sem J)ær mega.
Núverandi stjórn J>ess skipa:
Fr.SvanfriðurHjartardóttir for-
maður, frú Rósa Þórarinsdóttir,
gjaldlceri, frú Sigurbjörg Guð-
mundsd., frú Soffía Hjeltested
og frú Franciska Olsen. Stjórn
barnauppeldissjðsins skipa:
Frú Guðrún Helgadóttir, frú
Ingibjörg ísaksdóttir og frú
Margrét Rasmus.
Sala á jólamerkjum félags-
ins er þegar hafin, en ágóðinn
af J>eim rennur til barnaupp-
eldissjðsins, og ætti allir að
styrkja liann með J)ví að kaupa
merkin nú fyrir jólin.
Innbrot.
Innbrot var í nótt framið í
Heildverzlun Garðars Gíslason-
ar á Hverfisgötu 4.
Var innbrotið framið með
þeim liætti að brotin var glugga-
rúða og smogið þar inn i sýnis-
hornageymslu lieildverzlunar-
innar.
Hafði þjófurinn á brott með
sér talsvert af sýnishornunum
og auk þess átta vínflöslcur, sem
einn starfsmaðurinn átti geymd-
ar i tösku í herberginu.
Hitaveitan:
Verið að skola mið-
bæjarleiðslur.
Nú er næstum lokið við að
skola aðalleiðslurnar í austur-
bænum, og einnig er lokiö við
að skola mikinn hluta af Hriag-
I)rautarleiðslu í suður- og vost-
urbænum. í gær var tekið að
skola miðbæjarleiðsluua syðri,
en hún liggur um Kirkjustræti
upp Túngötu. Verður í dag
sennilega skoluð öll sú leiSsIa
vestur á Bræðraliorgai’shtíg.
Engar óvæntar tafir hafa ortS-
ið á skoluninni, og liafa leiðsl-
urnar reynzt vel, eftir þvi sem
forstjóri Hitaveitunnar tjAði
Visi í morgun. i
Svínakjöt
Nautakjöt
Hangikjöt
Saltkjöt
Svið
Verzlunin
Kjöt & Fiskur
Sveskjur
Rúsínur,
Ávextir, blandaðir,
Ferskjur,
Perur,
Epli.
VERZLUN
THEÓDÓR SIEMSEN.
Munið að
Gerbers
Barnamjöl er nauðsynlegt
í skyi’leysinu.
VERZLUN
THEÓDÓR SIEMSEN.
óskast nú jiegar. —• Hátt
kaup í boði. — Uppl. í síma
5561.
Stúlku
vantar strax í
Þvottahús
Elli- og hjúkrunarheimilisins
Grund.
Uppl. gefur ráðslcona Þvotta-
hússins.
Krlstján Giðlaegssoo
Hæstaréttarlögmaðnr.
Skrifstofutími 10-12 og 1-ð.
Hafnarhúsið. — Sfmi 3406.