Vísir - 22.01.1944, Page 2

VlSIR
DAG B LAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Rltstjórar: Kristján Gnðlaugseon,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
' Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 60 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Láusasala 35 aurar.
Félágsprenfsmiðjan h.f.
Hveravirkjun.
NÝLEGA hafa jaröboranir
fariö fram ofanvert viö
Hveragerði, sem gefið hafa þann
árangur að líldegt má telja að
þar megi fá næga gufu til virkj-
unar, sem framkvæma má til-
tölulega auðveldlega. í hinum
nýju borholum er krafturinn
miklu meiri en dæmi eru til hér
á landi áður, og segja þeir, sem
séð hafa að gufugosið standi
marga tugi metra í loft upp.
Boranir þær, sem hér um ræðir
munu liafa verið framkvæmdar
af einstaklíngum og fyrst og
fremst í því augnamiði að nota
gufuna til hitunar gróðurhúsa.
Virðist liggja nærri að hið opin-
bera hefjist lianda um frekari
rannsóknir í þessum efnum,
með því að einstaklingum er al-
gerlega' um megn að standast
þann kostnað, sem slíkum til-
raunum og rannsóknum er sam-
fara.
Gísli Halldórsson verkfræð-
ingur reit fyrir nokkrum árum
greinar um virkjun hvera, eink-
um í sambandi við hitaveitu-
áætlgnir Reykjavíkurbæjar, sem
þá voru á döfinni. Mæltust til-
lögur hans misjafnlega fyrir,
einkum af þeim sökum,að menn
gerðu ráð fjTÍr að þær myndu
valda verulegum töfum á franí*
kvæmd hitaveitunnar, enda
lágu þá engar rannsólcnir fyrir
um öryggi slíkrar hveravirkjun-
ar hér á landi. Var jafnvel talið
sennilegt að öryggið væri í
rauninni lítið vegna tíðra jarð-
hræringa á jarðhitasvæðinu, en
allt er þctta órannsakað mál.
Hinsvegar er full ástæða til að
gefa málinu fullan gaum og láta
fram fara atliuganir í þessu
sambandi, — byrja í smáum stíl
eins og gert var með liitaveit-
unni, — en byggja síðar stærri
framkvæmdir á fenginni
reynslu, verði hún á þann veg
að sæmilega öruggt megi telja.
ítalir hafa þegar um margra
ára skéið notað jarðhita og þá
einkum gufu til reksturs raf-
stöðva og upphitunar. Reynzla
sú, sem þar hefir fengizt, er hin
glæsilegasta, og með því að að-
staða er um flest svipuð og hér,
enda bæði löndin enn í sköpun,
má vafalaust byggja allveru-
lega á reynzlu þeirra og læra af
þeim margt um fyrstu fram-
kvæmdir. Fullyrt er að slík
virkjun hvera sem hér um ræð-
ir sé miklum mUn ódýrari en
virkjun vatnsfalla og verði að
teljast eins örugg vegna jarð-
hræringa. Við Islendingar höf-
um ekki ráð á að láta mál þetta
afskiptalaust, með því að hér
getur verið um stórfellt hags-
munamál að ræða. Fyrstu til-
raunina ætti að gera í Hvera-
gerði, bæði að því er rafvirkjun
og upphitun snertir og gæti þá
Selfoss og önnur kauptún í ná-
grenninu, sem ekki eru Sogs-
virkjunarinnar aðnjótandi né
þæginda jarðhitans,gert sér von-
ir um að fá hvorttveggja með
hægu móti. Auk þessa gæti
Reykjavík fært út kvíamar með
þessu móti, og mun ekki af
veita verði vöxtur borgarinnar
jafn ör og hann hefir verið
hingað til.
Þótt hugmynd Gisla Hall-
dórssonar fengi misjafnar und-
Nýjar leiðir í jarðhitavirkj-
unum Islendinga.
IHerkiIesrar athngranir og: tlllögfnr
i iambandi við gfiifulioruniiia
í Ileykjakoti.
Vidtal við Pálma Hannesson rektor og
Gísla Halldórsson verkfræðing.
Svo sem frá hefir verið skýrt i Vísi, skömmu fyrir
áramót, myndaðist nýr hver i Reykjakoti i Ölfusi, 6
metra í þvermál. Síðan liann kom upp liafa orðið þarna
verulegar breytingar. Var rekin 30 metra löng pípa
niður í hverinn og hefir undanfarnar tvær vikur gosið
upp úr henni gufa og vatn með gífurlegum krafti.
Vísir liefir leitað til þeirra Pálma Hannessonar rektors og
Gísla Halldórssonar verkfræðings og telja þeir að með horun-
inni í Reykjakoti liafi fengizt mikilvæg reynsla um jarðliita-
horanir og ennfremur að nauðsynlegt sé að hefja víðtækar
i annsóknir um gufuboranir með. rafvirkjun fyrir augum.
Páhni Hannesson rektor
sagði:
„Nýi hverinn sem upp kom í
Reykjakoti fyrir jóliner nú horf-
inn, 'sem betur fer, og miklu
betur komið þessari borun en
á horfðist. í samráði við Stein-
þór Sigurðsson mag. scient. var
fengið 3Va þuml. pípu og rekin
með fallliamri niður i hverinn,
sem myndazt hafði þai’na. Eg
vil gjarnan geta þess með þakk-
Jæti, að vegamálastjóri lánaði
fallhamar og allt efni og tæki,
svo að vinna mætti liættulaust
við hverinn.
Síðan var borað innan úr
þessari pipu og að þvi búnu kom
gos, jafnvel enn kraftmeira en
nokkuru sinni fyrr, bæði gufa
og vatn, sem Jagði a. m. k. upp
í 60 m. liæð.
Sem dæmi um orku gossins
má nefna það, að fílefldur karl- liefir unnizt.
hafi fengizt urn virkjun hvera,
og í raun og veru fundizt ný að-
ferð, sem sé sú, að reka pipu
niður í sjálfa Iiverina, og bora
innan úr henni, í stað hins, sem
áður var gert. Hygg eg að þetta
muni koma að mjög mildu
haldi við virkjun stórra hvera.
Annars væri rétt að ræða það
mál frekar við Steinþór Sigurðs-
son mag. scient., sem er þeim
hnútum kunnugastur.
Að öðru leyti vil eg taka það
fram, að öll framkvæmd verks-
ins lcom í hlut jieirra bræðra,
Sveins og Aðalsteins Steindórs-
sona, og Jóns Guðmundssonar
pípulagningarmeistara, en þeir
hafa allra manna mesta raun-
hæfa reynslu um jarðhitaboran-
ir of hvervirkjun. Og eiga þeir
allir, sem að þessu liafa unnið,
riflegan þátt í því, lwersu vel
maður reyndi að halda sóp-
skapti yfir horliolunni, en það
var ekki viðlit. Nú er gufan al-
gerlega hrein, ekki vottur af
steinum eða leir, og þannig hef-
Nú erum við hér í skólanum
að gera áætlanir um það, að
breyta gamla livernum í sund-
laug, en það er annað mál, sem
kemur þessu ekki beinlínis við,
ir það lialdizt sl. tvær vikur. j og nú skuluð þér snúa yður til
Héðan af hýst maður ekki við
breytingum iil neinna muna.
Þegar gosið var komið, var
horfið að þvi, að reyna að loka
hvemum umhverfis, en upp úr
honum komu tveir sek.-litrar af
vatni. Voru fyrst settir niður í
liann strigapokar með stein-
steypuefni, síðan stórgrýti og
möl, allt upp að yfirborði. Þann-
ig tókst raunverulega að fylla
hverinn og loka fyrir vatns-
streymi neðan frá. Jafnframt
þessu tók nú að lækka í stóra
hvernum, sem áður hafði hitað
Skólaselið og aðrar byggingar í
Reykjakoti, kólnaði hann og
varð gagnslaus. Þetta var í
mestu frostunum um daginn og
urðu nokkurar skemmdir í hita-
lögninni bæði í selinu, gróður-
Iiúsunum og bænum. En við lát-
um það eldci á okkur festa, þvi
að nógur hiti er fenginn og er
rm verið að virkja hann, en það
er að vísu nokkurum erfiðleik-
um bundið og kostnaðarsamt.“
„Hafið þér nokkuð fleira um
hverinn að segja?“
— Ekki annað en það, að með
þessu tel eg að mikilvæg reynsla
irtektir af þeim sökum að hún
kom fram á óheppilegum tíma,
er ekki hyggilegt að láta hana
gjalda þeirrar óvildar um aldur
og ævi. Tillagan er skynsamleg
og byggist í rauninni á fenginni
reynslu annara þjóða, sem er
jafngóð fyrir okkur og ættum
við sjálfir í hlut. ísland er land
hinna miklu og óþekktu mögu-
leika, en þó því aðeins að þjóð-
in hafi framtak og áræði til að
notfæra sér þá aðstöðu. Hvera-
virkjun er og verður eitt af
stærstu framfaramálum lands-
ins, og því þarf að hefjast handa
um rannsóknir og undirbúning
þeirra nú þegar.
Gísla Halldórssonar verkfræð-
ings, sem mun láta uppi við yð-
ur álit sitt á jarðliitaborunun-
um almennt.“
Gísla Halldórssyni verkfræð-
ingi sagðist svo frá:
— Það er langt síðan byrjað
var að tala um nauðsyn þess, að
hora eftir gufu hér á landi, án
þess að af framkvæmdum liafi
orðið. En gufu, þar sem hún fæst
með nokkurum krapti úr jörðu,
er liægt að hagnýta á tvennan
hátt, sem sé bæði til rafmagns
og liitunar. Og að því leyti er
gufan miklu verðmætai’i en
hveravatnið.
Gufuboranir voru fyrst fram-
lí.-----------
Scrutator:
kvæmdar í Hveragerði árið 1942.
Voru þær gerðar til þess að fá
gufu til upphitunar gróðurhúsa,
og hafa borið hinn prýðilegasta
árangur til þessa, gufuútstreym-
ið haldizt jafnt allan tímann.
Skömmu fyrir jól var loks
horað eftir gufu i Reylcjalcoti og
fyrir tveim vikum kom þar
upp gufa með lieljarafli. Enn
sem komið er hefir orka
hennar úr borholunni ekki ver-
ið mæld, en það verður gert
næstu daga. Krapturinn er það
mikill, að gufustrókurinn stend-
ur 30—40 metra i loft upp og
sem dæmi um orlcuna má geta
þess, að láti maður t. d. húfu
sína yfir borholuna, þeytist hún
í álíka hæð og hús Nathan & 01-
sens í Austurstræti. Þvermál
holunnar er 3% þumlungur, og
dýpt um 30 metrar.
Árangur sá, sem hingað til
hefir fengizt og allar líkur benda
til þess, segir Gísli ennfremur,
að því nær sem dregur Henglin-
um vaxi gufuorlcan en vatnið
minnki, og í botni Innstadals er
einn kraftmesti gufuhver, sem
um er vitað. Er liklegt, að þar
mætti fá með borun geysimikið
afl. Fyrst og fremst þarf að
bora fleiri gufuholur i grennd
við þessa i Reykjakoti, bæði í
rannsólcnarskyni og til að hag-
nýta orkuna. Koma þyrfti upp
smá gufuaflstöð, i rannsókna-
skyni, sem framleiddi rafmagn
fyrir Menntaskólaselið til að
byrja með, en síðan e. t. v. fyrir
allt Hveragerði. Jafnframt yrði
rannsóknunum haldið áfram i
Henglinum, og þeim mun frem-
ur, sem þar mætti vænta meiri
árangurs. Þarf elcki að efa að
með þessum rannsóknum feng-
ist merlcileg reynsla, og i lcjöl-
far hennar stóraulcnir mögu-
leikar fyrir liagnýtingu gufu-
orlcunnar, sem hugsanlegt er að
verði jafnvel töluvert ódýrari i
virlcjun heldur en vatnsorlcan.
Á ítalíu hafa fleiri tugir þúsunda
hestafla þegar verið virkjaðir úr
gufuorlcu, og ekkert ætti að
vera því til fyrirstöðu, að hið
sama mætti takast hér.
Loks slcal á það bent, að rik-
ið þarf að eignast mun stærri og
fullkomnari bor, en notaður
hefir verið til þessa. Vinnulaun
eru mjög milcill þáttur i kostn-
aðinum, og borunin verður eftir
því dýrari, sem laikin eru ófull-
lcomnari. Árangur sá, sem feng-
izt hefir með þeim mjög veiga-
Iitlu tækjum, sem notuð hafa
verið, nú síðast í Reykjakoti,ætti
að ýta stórlega undir áframhald-
andi gufuboranir.
Samkór Reykjavíkur
og karlakórinn Ernir.
Ctselt er á samsöng Samkórs
Reykjavíkur og Karlakórsins
Ernir á morgun
Vegna þessa hefir verið á-
kveðið, að næsti samsöngur
verði á þriðjudagskvöld klukkan
11,30.
í frásögn í blaðinu í gær hafði
slæðst inn sú villa, að samsöng-
urinn á morgun ætti.að hefjast
kl. 1,30 eftir hádegi, en hann á
að hefjast kl. 1,15. Ætti fólk að
atliuga þetta.
Samningar um kaup
og kjör yfirmanna
á fiskiskipum.
Samningar hafa náðzt milli
Skipstjóra- og stýrimannafé-
lagsins Gróttu annarsvegar og
Vélbátafélags Reykjavilcur,
Línu- og flutnjngaskipaeigenda-
félags íslands, Útgerðarfélags
Keflavíkur og Útvegsbændafé-
lags Garðahrepps hinsvegar um
kaup og kjör stýrimanna og
slcipstjóra á slcipum allt að 75
rúmlestum.
Á síldveiðum slcal skipstjóri
hafa 7% af brúttósöluverði afl-
ans, en stýrimaður 3,7% og
skulu báðir greiða fæði sitt. Sú
kvöð hvílir á skipstjóranum, að
vera veiðistjóri. Sé skipið i flutn-
ingum, slcal skipstjóri hafa kr.
800 á mánuði, en stýrimaður lcr.
600, báðir með fullum uppbót-
um. Á dragnótaveiðum hafi
slcipstjóri tvo hásetahluti, en
stýrimaður IV2 hlut. Báðir
greiði fæði sitt. Við línu- og
botnvörpuveiðar hafa skipstjór-
ar og stýrimenn sama hlut og á
dragnótaveiðum, en á þeim land-
róðrabátum, sem skyldir eru til
að hafa stýrimenn, skal stýri-
maður hafa 1% hásetalilutar.
Yfirmenn greiði fæði sitt sjálfir
i öllum tilfellum, en njóti sömu
lcjara um áliættuþóknun og gilda
hjá Slcipaútgerð ríkisins á hverj-
um tíma. Slíka áhættuþóknun er
þó ekki skylt að greiða nema á
þeim bátum, sem eru í sigling-
um á milli landsfjórðunga.
Þá eru ákvæði um það i þess-
um samningi, að útgerðarmenn
láti félagsmenn úr Farmanna-
og fiskimannasambandi íslands
sitja fyrir öðrum i skipstjóra og
stýrimannastöður á skipum sín-
um
Samningur þessi gildir frá 1.
janúar 1944 og framlengist frá
ári til árs, hafi honum ekki verið
sagt upp í millitíðinni af öðr-
um hvorum aðla fyrir 1. nóvem-
ber ár hvert.

‘RjOucLcLúl cJÍMjmnwfyS
Útvarpsþáttur.
I gærkveldi flutti frú Aðalbjörg
Sigurðardóttir mjög eftirtektarvert
erindi um útvarpið að undirlagi út-
varpsráðs, og þakkaði frúin það,
að útvarpsráð hafði gefið henni al-
gerlega frjálsar hendur. Þetta væri
í sjálfu sér ekki þakkarvert, ef sú
illa liefð hefði ekki skapazt á und-
anförnum árum, að útvarpsráð
væri með nefið niðri í hvers manns
kirnu og þættist þurfa að bera á-
hyrgð á öllum þeim margvíslegu
skoðunum, sem af nauðsyn þurfa
að koma fram í útvarpinu. „Hlut-
leysið“ hefir verið Iagt út á þá leið,
að allt þurfi að vera sviplaust og
flatneskjulegt og að helzt megi eng-
ar skoðanir koma fram. Frú Aðal-
björg drap á Jætta rneðal annars og
harmaði það, að útvarpsráð skuli
vera kosið af alþingi, því að reynsl-
an hefir sýnt, að þangað veljast oft
harðsnúnir pólitískir bardagamenn,
eða (eins og frúin benti á) flokks-
menn, sem nauðsyn þykir þurfa að
veita nokkra uppreist í almennings-
áliti. Taldi hún mjög æskilegt og
jafnvel nauðsynlegt, að aftur yrði
komið á einhverju skipulagi í þá átt
að útvarpsnotendur fengju að ráða
vali útvarpsráðsmanna. Þótt erindi
frú Aðalbjargar hafi að sjálfsögðu
flutt skoðanir, sem allir geta ekki
fallizt á, var það mjög hressandi
hugvekja, og er það efaíaust kostur
fyTÍr útvarpið að geta sem oftast
notið á svipaðan hátt hreinskilinnar
og velviljaðrar gagnrýni,
I
Gamanþættir.
Margir hafa látið það í ljós við
mig, að útvarpið skorti létta kímni
og gamanþætti, og má sjálfsagt með
réttu segja að dagskráin sé á stund-
um full-þunglamaleg og alvörugef-
in. En því er til að svara, að eng-
inn mundi fagna góðri útvarpskímni
meir en útvarpsráðið sjálft. Gall-
inn er aðeins sá, að hverfandi lítið
herst að af sliku efni, og «það er
hvergi.nærri allt gott, sem að berst.
Útvarpsráð getur ekki, fremur en
aðrir menn, skipað höfundum að
vera fyndnir. Þegar til samanburð-
ar eru tekin blöð landsmanna, þá
er sá samanburður útvarpinu sízt í
óhag. Blöðin flytja yfirleitt miklu
minna af léttu efni en útvarpið. Vel
má vera, að hægt mundi að afla
kímniþátta, ef nægur fjárafli væri
fyrir hendi, því að það er alkunna,
að miklu erfiðara og tímafrekara
er að semja kímniþætti en alvarlegt
efni, og niundi því þurfa að greiða
það efni hærra verði. En þeir kímni-
höfundar, sem fram hafa komið hjá
útvarpinu, virðast síður en svo eiga
hærri laun skilið en aðrir höfundar.
Einu sinni var ...
Mér er sagt, að þessi skortur á
kímni hafi snemma gert vart við
sig í útvarpinu, og hafi verið tek-
inn til umræðu í einu -af fyrstu út-
varpsráðum þess. En sú saga varp-
ar nokkru ljósi yfir fátækt sögu-
þjóðarinnar á þessu sviði. Útvarps-
ráðsmaður vakti máls á því á fundi,
að eitthvað þyrfti að gera í þessu
efni. Nú vikli svo til, að annar út-
varpsráðsmaður hafði á sér nokk-
urt orð fyrir haglega gerðar gam-
anvísur, er fluttar höfðu verið á
árshátíðum eins hinna fjögurra
landsfjórðunga hér í bænum. Varð
það úr, að þeir tveir tóku að sér
að undirbúa og flytja gamanþátt,
og var svo ráð fyrir gert á dag-
skránni. Nú leið tíminn og dagur-
inn nálgaðist. Tók þá að færast al-
vara mikil yfir tvímenningana, en
síðustu dagana er sagt, að þeim hafi
liðið álika skemmtilega og húsfreyj-
unni, sem beið eftir Gilitrutt. Gam-
anþátturinn fór ekki vel, og lögðu
Kristín Sigurðardóttir
Fædd 3. júní 1926.
Dáin 9. janúar 1944.
Nú er hún horfin liéðan, í
byrjun þessa nýja árs, þessi góða
unga stúlka, sem öllum var svo
lilýtt til, sem nolckuð þeldctu
hana. Hún var rúmlega 17 ára,
er liún lézt. I tvö ár átti hún við
vanheilsu að slríða, sem að lok-
11 m varð lienni um megn, I þrjú
skipti varð hún að fara að heáai-
an í sjúkrahús, en vouin um að
fá bata og mega korna heim
aftur í litla herbergið sitt hélt
henni uppi. Hún kunni bezt yið
sig lieima, þar sem mamma
hennar hjúkraði henni; þar yar
ávallt bjart og hlýtt. Stínas. —
en það var liún ávallt kölluö, —
átti sjálf svo mikla hlýju, svo
fallegt bros, sem yljaði öðrum.
Það eru bjartar endurminningar
um hana. Eg var svo lánsöm;
að þelckja liana um 10 ára skeið.
Framkoma hennar öll var fögur,
öðrum til fyrirmyndar, Trú-
mennskan i því, sem henni var
trúað fyrir, var framúrskar-
andi. Það er því sár harmuc
kveðinn að foreldrum hennar,
systlcinum og öðrum ástvinum,
að sjá á balc henni á hezta skeiði
lífsins, en það er milcil rauna-
bót, að hún var góð stúlka, sem
átti góðan vitnisburð. Yið er-
um þess fullviss, að henni líður
vel. Guð blessi henni nýju heim-
lcynnin.
Vinkona,
Útgerðarfélagið Kveldúlfur
Ii.f. hefr gefið 150.000 krónur
til væntanlegs Dvalarheimilis
aldraðra sjómanna. Richard
Thors afhenti Sigurjóni Á. úl-
afssyni j>essa gjöf, en Sigur-
jón er formaður fjársöfnunar-
nefndar dvalarheimilisins.
Það skilyrði fylgir gjöfinni,
að 13 af herbergjuin heimilisins
verði nefnd eftir skipum Kveid-
úlfs h.f. og að sjómenn er starf-
að hafa hjá félaginu eigi for-
gangsrétt að vist á heimilinu að
öðru jöfnu.
Innbrot.
í nótt var framið innlbret í
húsakynni Smjörlíkisgerðarian-
ar Smára við Veghúsastíg og
stolið þaðan allmiklu af pemíng-
um og e. t. v. fleiru.
Innbrotið hefir verið framið
með þeim hætti að farið hefir
verið inn um glugga í verk-
smiðjusalnum, en síðan hrotnar
up]> tvær hurðir og farið upp
á skrifstofuna og i vörugeymslu.
Stolið var á 3ja þúsund krón-
um úr læstri slcrifborðsskáffu
sem brotin hafði verið upp. í
vörugeymslunni var öllu uin-
turnað og tætt sundur en ekki
er vitað livort noklcuru hefir
verið stolið þaðan.
Þá var í gærlcveldi brotin upp
hifreið sem stóð á Skúlagötu og
stolið tösku með verðmætum
þvotti, sem var í aftursæti
bifreiðarinnar.
þessir útvarpsráðsmenn Iitt tíi mál-
anna næstu vikur á eftir. En t lang-
an tíma á eftir mátti helzt ekki minn-
ast á gamansemi á fundum útvarps-
ráðs, því að augnaráÖ hinna treggja
grínista bar það ljóslega með sér,
að þeim fannst um margt annað
skemmtilegra að tala.