Vísir - 01.02.1944, Page 2

VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
blabaútgáfan vísir hj.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
Cgengið inn frá Ingólfsstrœti).
Símar: 16 0 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
uFrjáls blöð«
FYRIR nokkrum dögum var
rætt um það hér í blaðinu,
að utanríkismál landsins væri
svo viðkvæm og mikilsvarðandi,
sérstaklega á styrjaldartíinum,
að allral- várúðar þyrfti að gæta
um birtingu fregna í því sam-
bandi. Énda lifefir löggjafanum
verið slíkt ljóst er samþykkt
voru hin afar ströngu ákvæði i
91. gr.< jbegningarlagánna varð-
andi. þeési mál. Eitt blað hér i
bænmit, jMórgunblaðið, liafði
orðið til ‘þess fyrir nokkru, að
ræða; gitt sérstakt utanríkismál
á mjög i óviðejgandi liátt, auk
þess;að þirta fregn, sein var ekki
timabær og gat liaft óþægilegar
afleiðingar fyrir utanríkisþjón-
ustuna.; Hér í blaðinu var bent
á að ótímabær birting um ráða-
ger&it- rflcisins í utanríkismál-
um vacðaði við lög en auk þess
gæti það reynzt hættulegt ör-
yggi lándsms ef Iiægt væri að
fara mieð mikilsvarðandi milli-
rikjamál sem bæjarslúður.
Ritstjóri nefnds blaðs bregzt
illa Við þessu og heimtar að
hegningarlögunum sé breytt,
því að liér sé um óhæfilega
frelsisskerðingu að ræða. Segir
hann að blöðin eigi að vera
„frjáls“ ög að blað sitt óski eftir
niálfrelsi. Mörgum mun verða á
að brosa að þessum barnalega
bægslágangi og verður ritstjór-
anum varla gefið annað betra
ráð en að snúa sér til Alþingis
og biðja það að brey ta fyrir sig
hegningarlögunum á þann veg,
að engin frumhlaup um utan-
ríkismál þurfi að varða við lög.
Skal svo ekki meira rætt um
þetta að sinni.
En það er annað mál, sem
ekki virðist úr vegi að gefa nú
nokkurn gaum, og það er, að
blöðin eigi að vera „frjáls“.
Sú mún vera reynslan hvar-
vetna, að þegar blöðin hætta að
vera frjáls, þá er það merki þess
að þjóðfélagið gengur ekki heilt
til skógár. Þjóðin er þá búin að
taka sjúkdóm sem leiðir til ólgu
eða byltingar fyrr eða siðar.
Hinsvegar greinir heldur ekki á
um það, að þvi frjálsari sem
blöðin eru í því að láta í Ijós ó-
bældar skoðanir og réttmæta
gagnrýni, því sterkari fótum
stendur þjóðfélagið gegn ýms-
um meinsemdum. Hér er ekki
átt við „frelsi“ til þess að svi-
virða eða mannskemma þá
menn er taka þátt i opinberum
málum, eins og sumir gera sér
til liugsvölunar. Hér er heldur
ekki átt við frelsi til að vinna
málefnum þjóðarinnar tjón, ef
einhverjum býður svo við að
horfa. Hér er átt við það að
blöðin hafi slíkt frelsi og frjáls-
lyndi að þau geti birt skoðanir
sinar og annara um velferðar-
mál álþjóðar hver sem í hlut á
og að þau séu ekki bundin á
klafa serstakra hagsmuna eða
þröngrar flokkshyggju. Ef þau
eru þann veg bundin, skortir
mikið á að þau hafi það frelsi
sem hiutverk þeirra krefst.
Mörgum verður nú tíðrætt
um stjórnmálaástandið í land-
inu um þessar mundir. Flokk-
arnir standa öndverðir hver
öðrum og svo virðist sem um
stund sé þeim ekki mögulegt að
Öryggjiiinálin ogr skipaeftírlitið.
Ólafur T. Sveinsson skipaskoðunarstjóri hefir beðið Vísi að
birta eftirfarandi greinargerð varðandi skipaeftirlitið og ör-
yggi sjómanna. Skýrir hún viðhorfin af hálfu skipaskoðunar-
innar, sem er úðt af fyrir sig mjög æskilegt.
Aðallega þrjú af dagblöðun-
um í Reykjavík hafa nú á þess-
um mannskaða tímum tekið sig
lil og birt greinar eða fengið
menn til að skrifa greinar um
öryggi manna á sjónum. Vissu-
lega eru menn lostnir skelfingu
yfir þvi, sem skeð hefir, og
vissulega munu atburðimir vera
öllum i svo fersku minni að
allir sjómenn munu með ár-
vekni kosta kapps um að beita
skipum sínum þannig að ekki
liljótist slys af, ef mannlegur
máttur fær við ráðið, og finnst
mér þvi fullsnemmt og að enn
hefði mátt líða nokkrir dagar
þar til blaðaskrifin byrjuðu, en
úr þvi sem komið er, og þar
sem Iiér er um mjög mikið al-
vörumál að ræða, þá hefði mað-
ur vonað að þeir menn einir sem
i blöðin skrifa um þetta mál
gerðu það af drengskap og þekk-
ingu, en ekki kasta fram get-
sökum, eða fara eftir óáreiðan-
Iegum heimildum, ef menn
vegna sérþekkingar geta ekki
sjálfir fullyrt sannleiksgildi
þess, sem þeir skrifa í blöðin.
Blaðagreinar um öryggið á
sjónum hafa alla tið andað
köldu til skipaskoðunarinnar og
jæirra einstaklinga sem fram-
kvæma ákvæði þeirra laga og
með því að sum blöðin að stutt-
um tíma liðnum frá því að ó-
sannindí'þeirra hafa verið hrak-
in lið fyrir lið, rísa þau upp aft-
ur, og byrja á sömu aðferðinni,
að tortryggja framkvæmd
skipaeftirlitsins, með því stöð-
ugt að vera að stagast á „slælegu
eftirliti“, þá gæti það farið svo
að menn á endanum færu að
efast og jafnvel trúa áróðrinum.
Þó að eg oftast hafi látið
þennan ósanninda vaðal blað-
anna afskiptalausan, þá vil eg
samt af áður greindum ástæð-
um ekki láta bjá líða að sýna
fram á hið rétta í þessum mál-
um að svo miklu leyti sem það
snertjr skipaeftirlitið, og rang-
færslurnar í sambandi við það.
Það kemur oftast greinilega
fram í blaðaskrifunurn að
menn vita ekki hvað skipaeftir-
litið er, en rugla saman verk-
sviði eftirlitsstofnananna, og
skal eg í stuttu máli skýra það
fyrir mönnum.
Skipaeftirlit er þrennskonar:
gegna þeirri frpmskyldu sinni
að sameinast um stjórnarmynd-
un. Er þetta ekki nrerki þess að
þjóðfélagið gengur ekki lengur
heilt til skógar?
Ef svo er, hlýtur einhverjum
að koma í hug sú spurning,
lrvort blöðin hafi notið og njóti
þess „frelsis" sem nauðsynlegt
er fyrir þau til að fyrirbyggja
eða lækna þann krankleika sem
hér er á ferðinni. Frá hendi lög-
gjafans njóta þau fulls frelsis.
En er hægt að segja að þau njóti
pólitiskt hins sama af hendi
flokkanna? Víðsýni og um-
burðarlyndi hefir ekki verið hin
sterka hlið íslenzkra stjórnmála
og flokkapólitíkin hefir verið og
er mjög einhliða. Blöðin mega
skrifa en helzt ekki neitt sem
fer í þá átt að unna mótstöðu-
mönnum eða andstöðuflokkum
sannmælis. Blöðin mega birta
greinar en helzt ekki neitt sem
gagnrýnir flokksstefnu þeirra
eða efast um óskeikulleik
flokksforustunnar. Blöðin mega
gagnrýna margt en helzt ekki
neitt sem snertir hagsmuni
flokks þeirra.
Ef þetta er hið rétta „frelsi“
opinberrar gagnrýni, þá er vafa-
laust enn langt í land að hér
skapist heilbrigt stjórnmála-
ástand.
1. Það .eftirlit Sem skipa-
eigendur sjálfir annast eða láta
annasí.
2. Skipaeftirht flokkunar-
félaganna, og
3. Skipaeftirlit þess opin-
bera.
Um 1. Þetta eftirlit fela
skipaeigendur einhverjum sér-
fróðum teknisk-menntuðum
manni. Hann er venjulega ráða-
maður eiganda um öll teknisk
mál, sér um viðgerðir á skipun-
um o. m. fl., sem að rekstri skip-
anna lýtur, 1
Um 2. Hér í Evrópu eru
aðallega 5 flokkunarfélög starf-
andi, og hafa hlotið viðurkenn-
ingu allra siglingaþjóða um 1
allan lieim. — Þau eru:
British Corporation
stofnað um 1890
Bureau Veritas
stofnað um 1828
Det Norske Veritas
stofnað um 1864
Germanisclier Lloyd >
stofnað um 1867
Lloyds Register of Shipping
stofnað um 1760
endurskipulagt 1834
Öll þessi gömlu og gagn-
reyndu félög eru viðurkennd af
ísl. rikisstjórninni sbr. 150 gr. j
tilskipunar nr. 43/1922.
í viðurkenningunni felst það, :
að flokkunarfélögin taki ábyrgð
á samkv. gildandi venjum og
reglum, að þau skip sem flokk-
uð eru í viðkomandi félagi full-
nægja kröfum þess, um styrk-
leika- skipsboLsins, eimkatla, :
véla o. fl. |
Vegna þess . framkvæmir
skipaskoðunin ekki þær skoð-
anir sem að styrkleika bols,
véla og katla þessara skipa lýtur,
heldur lætur sanna fyrir sér að
skipið haldi flokki, en úlbúnað-
ur þeirra er skoðaður af liinu
opinbera ísl. skipaefíirliti.
Um 3. Öll önnur ísl. skip
sem óflokkuð eru, eru skoðuð
af skipaskoðuninni, einu sinni á
ári og oftar ef ástæða er til, sbr.
17. gr. laga nr. 78/1938.
Af þessu verður séð, að allar
verulegar breytingar sem gerð-
ar. eru á flokkuðum skipum,
verða að fara fram undir eftir-
liti flokkunarfélagsins eða um-
boðsmanns þess, og þá jafn-
framt allar verulegar breytingar
á þflokkuðum skipum undir
skipaskoðunarinnar eða skipa-
skoðunarmanns hennar.
Eg vona að með þessum skýr-
ingum geti menn aðgreint verk-
svið flokkunarfélaganna og þá
um leið skipaskoðunarinnar.
Eg ætla svo að snúa mér í fá-
um orðum að blaðagreinunum:
I 17. tölublaði „Visis“ er grein
með fyrirsögninni „Sjóslys og
öryggi“. Þar segir „Skipaflot-
inn hefir allur gengið stórlega
úr sér á styrjaldarárunum, og
var þó gamall og lasburða fyr-
s..r
ir“, og síðar segir, erfiðleikar
miklir hafa verið á viðgerðum
skipa, og má þvi ætla að um
fullnægjandi viðhald sé ekki að
ræða“.
Hið rétta í þessu er það, að
flest skipin hafa aldrei fengið
eins góðar og gagnkvæmar við-
gerðir eins og einmitt nú á þess-
um styrjaldarárum, og þarf
ekki að deila um það, þvi stað-
reyndirnar sanna það.
Þá skrifar ritstjórinn um
breytingar á skipunum og telur
það hafa veikt skipin, sumpart
með lengingu skipanna eða
stækkun á þeim, og telur að þess
séu mörg dæmi að skipsskrokk-
urinn liafi liðazt í sundur, og
skipin sokkið á miðunum sök-
um leka, vegna jiess að minni
vélar hafi verið teknar úr skip-
unum og stærri settar í staðinn.
Eg hygg að öruggar sannanir
vanti fyrir þessum staðhæfing-
um, því leki getur á margan
hátt komið að skipi án þess að
hægt sé að sanna hvaðan hann
kemur, eða af hvaða ástæðum
hann er sprottinn. Eg verð þvi
að skoða slik ummæh ekki rök-
studd.
Þá segir í sömu grein:
„Hleðslureglum að alþjóða lög-
um mun heldur ekki gætt til
fullnuslu“.
Samkvæmt 2. gr. í alþjóða-
reglum um hleðslumerki skipa
frá 5. júlí 1930 eru öll fiskiskip
og skip minni en 150 rúmlestir
ekki skyldug til að liafa hleðslu-
merki. Að hleðslumerkjaregl-
unum, gagnvart þeim ísl. skip-
um sem alþjóða hleðslumei-ki
eiga að hafa sé ekki gætt til
fullnustu eru alger ósannindi.
Þá er önnur grein í sama
blaði um „Aukið eftirlit með ör-
yggi fiskiskipa nauðsynlegt“.
Þar segir í kaflanum „Skipa-
breytingar“: „Lestarúm skip-
anna hafa verið stækkuð, að því
er virðist algerlega án eftirlits
af hálfu þess opinbera um, hvort
þær stækkanir og breytingar
minnkuðu ekki öryggi skipanna.
Af því sem eg hefi áður sagt má
sjá, að allt þetta er ósatt hjá
greinarhöfundi. Vegna þess að
flokkunarfélögin líta eftir breyt-
ingum á flokkuðum skipum, og
skipaskoðunin á óflokkuðum.
Þá segir ennfremur, að með þvi
.að færa til skilrúmin séu skipin
gerð veikari. Þetta er einnig al-
gerlega rangt, því að skilrúm
sem flutt er til, eins og hér er
um að ræða um tvö til þrjú
bandabil eða svo, og að styrk-
leika samkvæmt reglum flokk-
unarfélaganna, tapar engu i
styrkleika frá þvi sem áður var.
Á sumum skipunum er ekki að
tala um að flytja skilrúm, held-
ur að setja annað skammt frá
hinu. Það veikir ekki skipið,
heldur styrkir það skipið að
miklum mun.
1 25. tölublaði Vísis fer sami
greinarhöfundur aftur af stað,
og minnist þá á Þormóðs slysið
og flak úr skipinu. Um það mál
hefir því miður ekkert verið
birt, og leiði eg því algerlega hjá
mér að skrifa um það, og læt
Scrutator:
C k.
TIgucLcUk aJlmeMwfyS
.j
Oft er þörf ....
.... en nú er nauösyn fyrir lög-
regluna aö hafa nánar gætur á
ökuhraða bíla, þegar allar götur
eru rennndi í bleytu og aur. Einn
starfsbræðra minna var klukkan
rúmlega níu í gærkveldi á gangi
eftir Kirkjustræti, þegar fólksbíll
ók framhjá honum og jós yfir hann
óþverranum af götunni. Varla fer
hjá því, að bílstjórinn hafi séð til
mannsins, en á eftir bað hann þó
afsökunar — hann var að sækja
farþega í hús rétt hjá, — en það
er Iítil bót fyrir óhrein föt.
í þessu sambandi minnist eg
sögu, sem einn kunningi minn
sagöi mér nýlega. Bíll hafði skvett
á hann úr forarpolli, maðurinn
„tók“ númerið og fór þess á leit
við ökumann, a'ð hann greiddi fyr-
ir hreinsun yfirhafnarinnar. Bil-
stjórinn neitaði, en kunningi minn
vissi ráð við því: Hann pantaði bíl
hjá stöð þeirri, sem bíllinn var frá
og bað um að sér yrði sendur til-
tekinn bíll, sá sem hafði óhreinkað
föt hans. Síðan lét hann aka meö
sig, unz ökugjaldið jafnaðist á við
kostnað frakkahreinsunarinnar,
sagði þá bilstjórnum, að nú væri
skuldin greidd og sté út úr bílnum.
Hann hefir ekki enn verið krafinn
um bílleiguna!
Lögreglan verður að hafa hend-
ur í hári allra þeirra ökumanna,
sem taka ekkert tillit til annara
vegfarenda, þegar færð er sem nú
í bænum.
hann því einan um sína speki
að sinni. En ennþá kemur herra
„A“ með sömu endaleysuna að
flutningur skilrúma veiki skip-
in af því að þau séu sett á veik-
ari bönd. Sé smiði hins nýja
skilrúms samkvæmt reglum
flokkunarfélaganna, veikir það
alls ekki skipið.
Þá spyr hr. „A“: „Hvar er
eftirlit rikisins með skipunum,
hefir það eltki aðstöðu til að
koma í veg fyrir þessar ráðstaf-
anir? og spyr ennfremur: hvort
lögin og framkvæmd þeirra sé
svo lélegt að hver og einn geti
rokið í að breyta skipum sínum
án nokkurs orðs frá skipaeftir-
litinu? Eg hefi áður svarað
þessu, bæði hvað skipaeftirlitið
og flokkunarfélögin snertir, en
vona að hr. „A“ hafi Iært af því,
sem áður er bent á í þessu efni.
Þá kemur kafli um „Ný skip“,
þar segir hr. „A“, að Ieyfi þurfi
til að byggja húskofa, en allt
öðru máli sé að gegna um
skipabyggingar, þar fái hver
maður að hjálpa sér sjálfur án
ónæðis frá hinu opinbera. Það
er léiðinlegt að þurfa aftur og
aftur að segja manninn fara
með alger ósannindi, en hjá þvi
verður ekki komizt, vegna þess,
að sannleikurinn er sá, að frá
því liaustið 1936 hefir ekkert
íslenzkt skip frá 10 rúmlestum
og að 180 rúmlestum verið smíð-
að liér á landi án þess að skipa-
skoðunin hafi áður samþ. teikn-
ingar af skipunum og frá þvi
byrjað var á smíðinni, og er
skipið alla tið, undir eftirliti
þess manns, sem "það eftirlit
hefir verið falið af skipaskoð-
uninni.
Sama er að segja um leng-
ingu skipa, til þess verða skipa-
eigendur einnig að fá samþykki
skipaskoðunarinnar og senda
teikningar til samþykktar. Það
er því vægast sagt mjög leiðin-
legt, að lægar eitt blað af óefað
góðum ásetningi vill ræða al-
vörumál, að þá skuli settur til
þess maður, sem ekki er vand-
aðri að efnisflutningi en það, að
mikið af því er algerlega rangt.
Eg vona að það sem síðar verð-
ur skrifað um þetta mál verði
gert af meiri drengskap og
þekkingu án áfellisdóma, því
með þvi móti kem§t maður á-
reiðanlega fyr að því takmarki
sem þessi blaðaskrif stefna að.
Blaðaskrifin um ofhleðslu
skipa skal eg aðeins fara fáum
orðum. Allir sem vita hvex-nig
togari er smíðaður vita það, að
allur fannurinn er um og fyrir
framan miðju, þess vegna hætt-
ir þeim við að hafa of mikinn
stafnhalla þegar þeir eru hlaðn-
ir.
í vöruflutningaskipum er
fármurinn bæði framan og aft-
an í skipinu og liggja þau þvi
venjulega með svipuðum stafn-
halla þegar þau eru full fermd.
Með því að færa farminn í tog-
urunum aftar hleðst skipið
jafnara, og verður því beti*a í
sjó að leggja.
Sé eitthvað athugavert við
lileðslu togaranna, er það varla
oflileðsla, heldur vanhleðsla
sem um er að ræða, það vill
segja það, að farminum, sem Iát-
inn er i skipið, gefur þvi ekki
réttan stafnhalla, eða breytir
svo jafnvæginu að það verður
Iakara sjóskip.
Hafi skipin áður verið full-
fermd, þegar farmrúmin voru
full, áður en lestin var stækkuð,
þá segir það sig sjálft að ekki
má fylla hið nýja Iestarrúm,
nema skilið sé eftir tómt i*úm
framantil i lestinni, en þá mun
farmurinn í hinu nýja farm-
rúmi gefa skipinu jafnari
hleðslu og meira haffæri.
Eg álít að hin nýju hleðslu-
merkjaákvæði sem nú er beitt
dragi mikið úr ofhleðslunni, þvi
hafi skipin áður haft hleðslu-
borð, sem fetundum mun hafa
verið ekkert eða því sem næst,
en nú um Yt meter og me#ra, þá
Iilýtur það að hafa hjálpað.
Að endingu skal eg aðeús
fara fáum orðum uni slc^pa-
skoðun ríkisins.
Nú í þessum umrótum haía
komið fram eins og áður raddir
um að skipaeftirlitið sé slælegt,
og að skerpa þurfi það að mikt-
um mun. Fyrst að menn setja
slíkar fullyrðingar í yíídesiu
blöð, þá væri lika rétt, að beut
væri á í hverju þetta síæiega
skipaeftirlit er fólgið, því að til-
gangurinn hlýtur þó að vera sá,
að fá úr því bætt, því ekki skal
eg fortaka að mönnum í þessu
starfi sem öðrum geti yfirsézt
um eittlivað atriði, en það er
ekki rétt að dæma alla skipa-
skoðunina fyrir það.
Skipaeftirlitið tekur réttmæt-
um aðfinnslum með sluiningi,
en upplognum ásökunum eins
og þeim sem bomar hafa vérið
áður á skipaeftirlitið bájði, í
Þjóðviljanum og Alþýðublað-
inu, og sem liraktar liafa ýéríð
opinberlega í blöðunúm varpa
skugga og torti-yggni á ýíörf
þeirra og skrif um öryggtsíáál-
in.
En ykkur djörfu og íiráþstu
sjómenn, bið eg um, að Joið
sjálfir stuðlið að því að eítirUt-
ið nái sem beztum árangri, sak-
ið ekki skipaeftirlitið um |>að
sem það á enga sök á, verið
hreinskilnir, segið það sama við
skipstjórnarmenn ykkar, út-
gerðarmenn og stéttarfélög og
skipaeftirlitið ef ykkur finúst
eitthvað að, hvort heldur er pm
hleðslu skipanna eða utbúnað,
og þér skipstjórar, látið ékki
kappið deyfa ábyrgðartilfínn-
ingu yðar gagnvart skiþi, farmi
og skipshöfn. S<: þessa alis gætt
munu öryggismálin njola itíéira
réttlætis, bæði í ræðu óg rltíi.
Þá skal að endingu beat á
það, að það er ekki skipaskpð-
unin ein sem ber ábyrgð á því
hvort skip er ofhlaðið eða van-
búið að útbúnaði, og nægir að
sanna það með tilvísuú tíi % gr.
laga nr. 78 1938, en fyrstá niáls-
grein er þannig:
„Eiganda skips eða útgerðar-
manni, svo og skípstjórá, ei*
skylt að sjá um, að skíp sé haf-
fært, er það leggur úr höfn. Hið
sama gildir um haffæri skips
' vegna hleðslu, ef það tékúr £aí*m
utan hafnar eða aflar fisk á hafi
úti. Skylt er skipstjóra að öðru
leyti að gera allt það, er hánn
má, til að halda skipi haffæru á
ferð.“
Hinsvegar ber skipaskogun-
inni á tilsettum tíma og samkv.
áðurgreindum lögum að lita
eftir því hvort skipstjóri eða eig-
andi hafi útbúið skip siii sam-
kvæmt ákvæðum Iaganna.
Reykjavík, 31.*jan, 1944.
ó). T, Sveinssosi: .
Spánverjum hefir ekki enn
verið skýrt frá því, að banda-
menn hafi tekið fyrir ollusöhi
til þeirra vegna afstöðu stjórn-
arinnar.
Til sölu
kommóða, bókahilla, Raáio-
borð og rúmslæði. Alít sem
nýtt.
Selt með niðursettu verði
vegna plássleysis.
Til sýnis kl. 5—7.30 í
Suðurgötu 5.
Notaða
blikkdunka
kaupir
Verzl. O. ELLINGSEN.