Vísir - 24.02.1944, Qupperneq 2

VtSIR
i
DAGBLAÖ
Útgefandi:
BLAÐAÚ TGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Flóttameim.
AGLEGA berast fregnir um
hörmungar þær, sem her-
teknar þjóðir á meginlandi Ev-
rópu verða að þola. Er þar um
að ræða almenna borgara, sem
heyja baráttu sína án vopna,
befir verið kippt upp með rót-
um úr venjulegu umhverfi og
velkjast án marks eðamiðsfyrir
straumum og stórhríðum styrj-
aldarinnar. Líknar og hjálpar-
starfsemi er rekin í þágu þessa
fólks, en langt mun í land að
starfsemin sé fullnægjandi, og
meira er unnt að gera en gert er.
í síðasta stríði lögðu Norður-
landaþjóðirnar hið mesta kapp
á að greiða úr fyrir flóttafólki
og hjálpa þvi á allan hátt. Starf
það, er Friðþjófur Nansen innti
af höndum á þeim árum mun
seint verða fullmetið, og gat
hann sér þó heimsfrægð fyrir
afrek sín, tillögur og fram-
kvæmdir í þágu þeirra, sém
neyð liðu.íslendingar hafa ávallt
tahð meira um vert að berjast
fyrir mannréttindum og mann-
úðarmálum, en að heyja stríðið
með vopnum í hönd. Þjóðin kýs
frekar að lifa fyrir land sitt og
aðrar þjóðir, en að deyja á víg-
völlum fyrir það eða þær.
Starfsemi Norðurlandhþjóð-
anna í þágu mannúðarmála
eins og nú standa sakir, hlýtur
að verða með nokkuð öðrum
hætti en áður hefir þeklczt. Þjóð-
irnar eru sundraðar með öllu,
sumar í styrjöld, aðrar hertekn-
ar og mega sig hvergi hræra, og
segja má að Svíar og íslending-
ar séu einir þess umkomnir, að
veita frændþjóðum sínum nokk-
urt fjárhagslegt hrautargengi,
og þá fyrst og fremst þeim, sem
hjálpar eru þurfi nú þegar og
unnt er að greiða úr fyrir á einn
eða annan veg. Nú siðustu mán-
uðina hefir mjög verið kreppt
að dönsku þjóðinni heima fyrir,
og hefir fjöldi Dana flúið land
sitt, aðallega yfir til Svíþjóðar.
Þangað má heita að liggi stöð-
ugur straumur flóttamanna, og
taka Svíar þeim af fyllstu gest-
risni, veita þeim landsvist og að-
hlynningu, svo sem við verður
komið. Fjársöfnun hefir þegar
farið fram meðal Dana, sem
dvelja utan heimalands síns, til
handa flóttafólki þessu, og má
ætla, að slíkur fjárhagsstuðn-
ingur mundi verða vel þeginn
hvaðan sem hann kæmi.
Þótt íslendingar vilji i engu
hvika frá fyrri ákvörðunum
varðandi sambúð þeirra og ann-
ara Norðurlandaþjóða, mun ó-
hætt að fullyrða, að allir berum
við hlýjan hug til Dana, og vilj-
um sýna þeim fyllstu vinsemd
og aðstoð, að svo miklu leyti,
sem þeir þurfa þess með og við
getum við komið. Er það og í
fullu samræmi við aðra afstöðu
þjóðarinnar, að efnt yrði til fjár-
söfnunaf til handa dönsku
flóttafólki, sem nú dvelur í Sví-
þjóð, en á óhægt um öll vik sök-
um fjárskorts. Yæri hér verk-
efni fyrir þá menn, sem mest
hafa barizt fyrir norrænni sam-
vinnu og hina, sem helgað hafa
starf sitt líknar- eða hjálpar-
störfum, á hvaða vettvangi sem
er. Ættu slíkir menn að beita
6ér fyrir fjársöfnun til handa
Náttúrufræðifélagið hefur útgáfu
íslenzkra vísindarita á erlendum
málum.
Á aðalfundi Náttúrufræðifélagsins, sem haldinn var þ. 12.
þ. m. var mikið rætt um húsbyggingu yfir Náttúrugripasafnið,
og er það mál nú komið á nokkurn rekspöl, enda þótt varla verði
hafizt handa um byggingu á þessu ári.
Stefánssonaiv En svo sem kunn-
ugt er hafa erfingjar Stefáns
heitins gefið Náttúrufræðifélag-
inu útgáfuréttinn að Flóru, á-
samt þvi se mtil var af upplagi
2. útgáfu. Nú er það upplag á
þrotum og í ráði að gefa Flóru
út i þriðja sinn. Menntamálaráð
hefir veitt 3000 kr. lil undir-
búnings útgáfunnar. I undir-
búningsnefndinni eiga sæti
Steindór Steindórsson Mennta-
skólakennari og Ingólfur Da-
víðsson og'Ingimar Óskarsson
grasafræðingur.
Stjórn Náttúrufræðifélagsins
skipa nú: Jóhannes Áskellsson
formaður, Birgir Thorlacius,
Finnur Guðmundsson, Geir
Gígja og Ingólfur Davíðsson, en
til vara Árni Friðriksson og Sig-
urður Pétursson.
Svo sem kunnugt er, veitti
Reykjavíkurbær á fjárhags-
áætluninni i fyrra 50 þús. kr. til
húsbyggingar yfir Náttúrugripa-
safnið, en alls eru um 80 þús.
kr. til í húsbyggingasjóði Nátt-
úrufræðifélagsins.
Þá má geta þess að Alþingi
endurnýjaði einkaleyfi til Ilá-
skólans til happdrættisrekstrar
með þeim forsendum að tekjun-
um yrði m. a. varið til þess að
reisa hús fyrir Náttúrugripa-
safnið. Nú hefir forsætisráð-
herra falið liúsameistara rikis-
ins að gera uppdrátt af væntan-
legu húsi yfir safnið, en svo sem
kunnugt er, er því ætlaður stað-
ur í liáskólahverfinu.
Á ferð sinni til Englands s. 1.
haust, útvegaði Árni Friðriksson
magister ýms góð gögn um
heppilegt fyrirkomulag á
safnhúsi, áþekku því, sem er
fyrirhugað að byggja.
Á s. 1. ári efndi Náttúrufræði-
félagið til tveggja fræðsluferða.
Var önnur 4 daga ferð um Snæ-
ællsnes, en hin 1 dags ferð um
Grafning. Sex fræðslufundir
voru haldnir á árinu og voru á
beim flutt erindi af ýmsum
náttúrufræðingum.
Náttúrufræðifélagið hyggst
að gefa út á erlendum tungu-
málum ritgerðir eða rit, vís-
indalegs efnis, sem íslenzkir
náttúrufræðingar hafa skrifað.
Með þessu er hægt að koma á
ramfæri við erlenda mennta-
menn, ýmsum athugunum,
rannsbknum og niðurstöðum
sem íslendingar hafa gert, en
verið umheiminum lokaðar
vegna málsins. Dr. Finni Guð-
mundssyni hefir verið falin rit-
stjórn á 1. hefti þessa vísinda-
rits, en sérstök dómnefnd mun
aðstoða hann við val á efni.
Þá hefir nefnd manna verið
falið að annast undirbúning
nýrrar útgáfu á Flóru Stefáns
landflótta Dönum, ef til vill i
samráði við Dani, sem hér dvelja
eða félagsskap þeirra, enda eru
þeir öllum hnútum kunnugastir.
Veltur á miklu, að slilc söfnun
yrði vel undirbúin, þannig að
þátttaka yrði sem almennust.
Er ekki að efa, að þjóðin mun
bregðast vel við og leggja tals-
vert af mörkum. Sýndi þjóðin
með þessu hug sinn í garð
dönsku þjóðarinnar og væri
mjög æskilegt, að fram kæmi
sem skýrast að um enga óvild
er að ræða milli þessara fyrri
sambandsþjóða, heldur gagn-
kvæmt velvild og skilningur á
aðstöðu allri.
Menn kunna að segja sem svo,
að senn harðni á dalnum, þannig
að óvíst verði um /járráð þjóð-
arinnar og getu til framlaga. Þar
til er því að svara, að sé viljinn
fyrir hendi, munar engu um að
fórna lítilræði til að létta ann-
ara þjáningar, og satt er hið
fornkveðna, að safnazt er sam-
an kemur. Málið ætti að taka
upp á breiðum grundvelli, innan
kirkjunnar, liknarfélaga og allra
annara menningarfélaga, sem í
landinu starfa, auk þess sem
blöð og útvarp ættu að Ijá mál-
inu lið eftir megni. Þeir menn
þurfa að veljast til forystu, sem
nokkurn tíma hafa aflögu og
vilja til starfs í þágu nauð-
staddra. Árangurinn ætti þá að
vera fyrirfram tryggður, þannig
að söfnunin reyndist á engan
hátt þjóðinni til vanza. Hitt væri
skömm, ef ekkert væri aðhafzt
í þessu efni, þegar vitað er um
neyðina og þörfina til úrlausnar.
Siglufjörður:
Geymslu- og þurrk-
hús fyrir veiðitæki.
Stjórn Síldarverksmiðja rík-
isins mun, eftir því sem blaðið
Siglufirðingur skýrir frá, hafa
afráðið að byggja á næstkom-
andi vori geymslu- og þurrkhús
fyrir síldarnætur (og reknet)
síldarflotans.
Hafa veiðiskipin að undan-
förnu átt við allmikla örðug-
leika að striða um geymslu veið-
arfæra sinna. Hafa þau ekki átt
annars úrkosta, en hauga nótum
sínum og netum upp á bryggj-
urnar, til aðgerðar, þurrkunar,
hreinsunar og geymslu, en við
það hafa veiðarfærin oft og ein-
att orðið fyrir stórskemmdum,
og eins og nú er málum háttað,
getur slilit tjón verið með öllu
óbætanlegt.
Hið nýja geymslu og þurrk-
hús mun að mestu leyti bæta úr
þessum annmörkum, og verða
til mikils sparnaðar og öryggis
fyrir veiðiflotann. Einnig mu:i
þejta hafa í för með sér aukna
atvinnu fyrir Siglfirðinga.
Skipaskoðun enn.
Sex verkamenn biðu bana í
bruna, sem varð í verksmiðju í
Yorkshire á Englandi á sunnu-
dag. Ellefu slösuðust, sumir
þeirra hættulega.
Eg hefi verið fjærverandi nú
um skeið, og þvi ekki getað
svarað blaðagreinum þeim, sem
síðar hafa birzt um öryggis-
málin og snerta mig persónu-
lega eða skipaskoðunina.
Ritsjóri Vísis sýndi mér þá
velvikl að taka strax og birta
athugasemdir mínar við þá út
komnar blaðagreinar um ör-
yggismálin, og kann eg honum
þakkir fyrir.
Ritstjórinn svarar grein minni
nokkurum orðum, þar sem
hann lýsir sinni skoðun á nokk-
urum atriðum. I greininni er
hvorki ráðizt á mig né skipa-
skoðunina, og þarf þvi ekki að
ræða það frekar.
í 29. tbl. Vísis sendir hr. A.
mér „Eitt bróðurlegt orð“, og
verð eg því í kurteisisskyni að
endurgjalda hans bróðurlegu
orð, en það getur ekki orðið i
Jangri blaðagrein, lieldur aðeins
í fáum orðum. Grein yðar ber
fúllkominn vott um þekkingar-
leysi á málefninu sjálfu, en
jafnyel fjölkyngi i að snúa
réttu máli i rangt, þess vegna
ætla eg ekki og hefi engan tíma
til að leiðrétta firrurnar, en að-
eins að skýra fyrir yður hvað
eg átti við, að skoðun skipa fari
fram á „tilsettum tíma“, það er,
að annað árið fer fram aðal-
skoðun á skipi en næsta ár
aukaskoðun, og svo endurtekur
þetta sig ár frá ári, en auk þess
fara fram sérstakar aukaskoð-
anir ef ástæður eru fyrir hendi,
og til dæmis nú, er öryggisút-
búnaður skipa skoðaður í hvert
skipti er skip fer til útlanda. Eg
fullyrði, að hvergi í heiminum
er jafn stöðugt eftirlit með
skipum.
Eg vona að þér skiljið þetta
og býð yður góða nótt, því lítill
ljómi stafar af yðar bróðurlegu
orðum.
Eg held að flest dagblöðin
hafi .farið lofsorði um ræðu þá
er Þorvarður Björnsson þélt á
Fiskiþinginu 3. febrúar, einmitt
þann dag, sem minningarguðs-
þjónusta var haldin eftir „Max
' Pemberton“ slysið.
Eg get ómögulega látið hjá
hða að athuga svolitið þessa
ræðu, og maður skyldi ætla, að
það sem þessi maður flytur á
Fiskiþinginu og á þessum degi
sé satt og rétt.
Þorvarður ségir í ræðu sinni,
að flest okkar skip séu keypt
gömul frá útlöndum. Þetta er
alls ekki rétt, mikill meiri liluti
þeirra er keyptur nýr, og mörg
nýleg, það er fárra ára, þegar
þau voru keypt. Þetta atriði í
ræðu hans skiptir litlu máli, en
j liann spyr þá hvort nægilega
hafi verið athugað hvort þau
uppfylltu þær kröfur sem okk-
ar aðstæður heimta. Vegna
þess að hann er svo ófróður um
þessi mál skal upplýst, að allir
logarar og stærri skip, sem
keypt liafa verið til landsins,
voru og eru flokkuð og full-
nægja því styrkleikakröfum
þeim, sem til þeirra ber að gera.
En um eldri skip veit eg ekki
til annars en að á þeim liafi far-
ið fram ítarleg skoðun og þurft
að fara fram veruleg viðgerð
um leið og skipið var skoðað í
fyrsta sinn liér á landi.
Þá minnist hann á aðkeypt
skip og þá sérstaklega eitt 20
ára gamalt, allir vita hvaða skip
hann á við.
Hann segir að skipið liafi
verið smíðað til reknetaveiða,
stutt sigling, farið út að kvöldi
og komið inn að morgni. Þetta
á að sanna að skipið hafi verið
veikbyggt.
Eg hygg að þessi skip séu
smíðuð að minnsta kosti með
þeim styrkleika sem þurfa þyk-
ir til þess að að skipið geti mætt
þeim veðrum og sjóum, sem á
farsviðinu má venjulega búast
við og án tillits til, hvort skipið
er úti yfir nóttina eða lengur,
því ekki er lengi að breytasl
veður í lofti, og höfum við alt-
of dýrkeyptar sannanir fyrir
því. Þá hygg eg að sjóar i Norð-
ursjó og við vestanvert Skot-
land séu lítið skárri en hér við
land. Eftir að hafa lýst skipinu.
liversu prýðilega það líti út efl-
ir breytinguna, sem á því hafi
verið gerð segir hann, að innan-
borðs hefir það ótal „dokument“
undirrituð af skipaskoðunar-
stjóra ríkisins um að skipið sé
nú fyrsta flokks og megi nú
sigla um „öll heimsins höf“.
Ekkert sannar betur löngun
þessa greinarhöfundar til að
bera tilhæfulaus ósannirtdi á
mig eða skipaeftirlitið, því
sannleikurinn er sá, að það skip,
sem hér um ræðir hafði ekki
eitt einasta plagg undirritað af
mér, er lýtur að haffæri þess,
hvað þá lieldur mörg „doku-
ment“. Haffærisskírteini skips-
ins var útgefið af réttu yfir-
valdi, byggt á skoðunarvottorði
skoðunarmanna.
Þá kemur kafli um innlendar
skipasmiðar. Eftir að hafa lýst
nýju slcipi, sem að allra áliti
hafi verið traust, smíði og út-
búnaður hið vandaðasta og, sem
hverfur án þess að nokkuð
heyrist frá því, bætir hann við:
fL
Scrutator:
„Þolinmæðin
þrautir vinnur allar.“
ÞaS er í rauninni búiö aö stagast
svo oft á ásigkomulagi gatnanna
hér í bænum, aö þaö mun þykja aö
bera í bakkafullan íækinn aö koma
fram meS enn eina slíka umkvört-
un. En í krafti þess, að „aldrei er
góð vísa of oft kveðin", ætla eg að
birta bréf, sem mér hefir borizt
frá „Leigubilstjóra R....“.
Hann segir:
„Mér kemur ævinlega í hug mál-
tækið „þolinmæðin þrautir vinnur
allar“, þegar eg ek um Banka-
stræti. Eg man ekki hvað það er
orðiö langt síöan grafin var renna
þvert yfir „bakarabrekkuna" inn
í Skólastræti, en eg held aö eg
muni það rétt, aö síðan hafi renn-
an ajvinlega verið hinn versti far-
artálmi.
Þegar búið var að moka ofan
í rennuna, var ekki hirt um þaö
aö malbika yfir hana, svo aö þar
myndaöist brátt nokkurskonar
jaröfall. En hér kemur til sögunn-
ar þolinmæðin — hjá þeim, sem
eiga aö sjá um að gatan sé nokk-
urnveginn fær.
Hvað eftir annaö hafa þeir látið
aka einhverjum ofaníburði í iavð-
fallið og tekiö þvi með „fílósof-
iskri“ rósemi, þótt hann hafi verið
horfinn og rennan orðin jafn djúp
og ógreiðfær eftir einn eða tvo
daga. Vegna hallans og umhleyp-
inganna að undanförnu stendur
ofaníburðurinn ekki við stundinni
jengur — en alltaf er ekið í renn-
una á nýjan leik, í þeirri von, að
þolimnæðin beri nú árangur og
fjárans ofaníburðurinn hafi nú vit
á því að tolla á sínum stað.
Þetta er aö vísu ekki hið eina,
sem eg gæti fundið að götum höf-
uðstaðarins, en eg held að það hafi
átt að vera vandalítið að maibika
yfir þessar og fleiri rennur. Eg
minntist sérstaklega á þessa, því
að ekkert annað en malbik, ge ur
kornið aö nokkuru haldi við hana.
Eg er nefnilega ekki þeirrar skoð-
unar, aö „þplinmæðin þrautir vinni
allar“, að minnsta kosti ekki í þessu
tilfelli."
Um daginn og veginn.
Sú undarlega venja hefir verið
að skapast um þennan dagskrárlið,
að hann hefir færzt í hendur ein-
hverskonar pólitískra fulltrúa. Þess-
ir kommissarar virðast helzt vera
sira Gunnar Benediktsson (SAS),
Gunnar Thóroddsen og Sigurður
Bjarnason (S) og Bjarni Ásgeirs-
son (F), en ókunnugt er, hver á að
tala fyrir (A). Það er mjög leiðin-
legt til þess að vita, að þessi hressi-
legi vettvangur dægurrabbsins skuli
hafa orðið togstreitu stjórnmála-
flokkanna að bráð. Sennilega verð-
ur næsta sporið það, að kosnir verða
fulltrúar á Alþingi „einn úr hverj-
um flokki”, eftir gamla nefnda-
reseptinu, til að spjalla við hlust-
endur. Það er óþarfi að taka það
fram, að þótt ofangreinddir menn
geti átt það til að Vera skemmti-
legir, þá er það orðið mjög þreyt-
andi, að fá þá borna á borð fyrir
sig eftir almanaki, og þessi tilraun
til „hlutleysis" er ákaflega lítið að-
laðandi. Það ,er alveg nóg að hlusta
á pólitíkusana mala sitt malt og salt
í útvarpsumræðum frá Alþingi. 1
dagskrárliðinn „um daginn og veg-
inn“ á útvarpið að verða sér úti
um menn, sem hafa eitthvað að
segja og þora eitthvað að segja. Frá
hljóðfræði-sjónarmiði eru náttúr-
lega Sigurður (vestfirzka) og síra
Gunnar (nesjamál) nokkuð sér-
kennilegir, og hefðu þeir sjálfsagt
verið liðtækir í Pygmalion, en þá er
náttúrlega heldur ekki gætt sann-
girni og hlutleysis gagnvart þing-
eysku, eyfirzku, ölvesku og öðrum
héraðstungum.
„Manni gæti dottið í hug hvort
botnþungi skipsins hafi verið
í réttu hlutfalli við hina fyrir-
ferðarmiklu yfirbyggingu þess,
og hvort skipaskoðunarstjóri
muni liafa athugað það, er hann
gaf út haffærisskírteini þess og
aðra pappíra.“
Hvorki greinarhöfundur né
aðrir geta með neinni sann-
girnþkrafizt þess af skipaskoð-
unarstjóranum, liver sem hann
er, að hann fari um borð í öll
nýsmíðuð skip og önnur, til
þess að athuga hvort skipið
liafi hæfilega kjölfestu. Aftur á
móti fullyrði eg, að það sé verk
skipstjóra skipsins að sjá um
það, að skip hans sé liaffært að
þessu leyti.
Um hitt atriðið, hver hafi gef-
ið út haffærisskírteinið skiptir
litlu máli, en enn segir hann ó-
satt, að eg hafi gert það. Það
lítur út fyrir að ósannindin séu
orðin honum svo töm, að hann
viti ekki af, þó hann bregði þeim
fyrir sig.
Þá kemur langur kafli um
„aukinn farm“.
í enda þessa kafla hyggur
greinarhöfundurinn að ástand-
ið með hleðslu togaranna hafi
litið batnað við hleðslumérkja-
reglugerðina. Eg fullyrði að
ástandið hefir mikið batnað
hvað snertir hleðslu togaranna,
þegar þeir fara frá Reykjavik
til útlanda. En aftur á móti get-
ur skipaskoðunin ekki sagt fyr-
ir um hleðsluna úti á sjó, en það
er verk skipstjórans.
í kaflanum um umbætur tal-
ar greinarhöfundur réttilega um
að launa þurfi menn svo, að
þeir ekki þurfi að hafa á hendi
önnur störf, en það var mjög
ódrengilegt af honum að amast
við því í blaðagrein þó að að-
stoðarmaður minn færi eina
ferð með togara til Englands og
eyddi í það hluta af sumarfríi
sínu, og helgidögum jóla og ný-
árs, og bætti með þvi nokkuð
laun sín, og ekki fór hann með
hlaðnara skip en lög mæla fyrir
um, því hann skoðaði hvorki
hleðslu þess né útbúnað fyrir
þessa ferð, því það gerði annar
, skipaskoðunarmaður. Þetta var
því mjög óverðskuldað og ó-
sæmandi hnútukast að stéttar-
bróður.
Grein Þorvarðs Björnssonar
sannar það, að nú er ekki leng-
ur verið að ræða um hvort
breyta þurfi lögunum um eftir-
lit með skipum og reglunum,
nei, árásunum er beint að mér
persónulega og tel eg það ágætt
að það er ekki lengur málefnið,
heldur mín litla persóna, sem
skotunum er beint að, og læt
eg mér það í léttu rúmi liggja.
Það væri nú ekki úr vegi rétt
aðeins að nema staðar og at-
huga hverjir þessir menn eru,
sem eru að véfengja styrkleika
sldpa og gizka á að þetta kunni
að vera svona og svona, og gefa
í skyn að slysin kunni ef til vill
að stafa af þessu eða hinu, þeir
tala um stórar og veigamiklar
yfirbyggingar, styrkleika þeirra
og þunga í hlutfalli við annan
styrkleika skipsins. Þessir menn
þyrla upp moldviðri með mikl-
um bægslagangi sem þeir sjálf-
ir eru að kafna í. Hvernig er
svo skipasmíða- og viðgerða-
þekking þessara manna, miðað
við okkar þaulreyndu skipa-
smiði, sem í áratugi hafa feng-
izt við viðgerðir og nýsmíði
skipa, jú, eg get sagt ykkur það,
þeir kunna ekki að reka nagla
í spýtu, eins og stundum er
| tekið til orða, á móts við hina
þaulreyndu skipasmiði. Þetla
eru þá mennijáiir, sem ræða um
, breytingar og styrkleika skipa,
og með skrifum sinum bera
vantraust á skipasmíðastöðv-
arnar og þeirra reyndu skipa-
I smíði, og bera allt skipaeftirlit
þungum sökum, en þó skipa-
eftirlit ríkisins mestum, því þeir
1 þykjast víst eiga einhvern að~