Vísir - 07.03.1944, Qupperneq 2

VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefanái:
BLABAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinu PMsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 16 60 (fimm línur).
Verð kr. 4,80 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
FéalgsprentsmiCjan h.f.
Fyzsta hjálp er bezt.
Fyrir nokkrum dögum
var hafizt handa um. söfn-
un handa nauðstöddum dönsk-
um flóttamönnum, sem nú
dvelja í Svíþjóð aðallega, en þó
víðar um heim. (Högum þessara
manna þarf ekki að lýsa. Þeir
fara flests á mis, en eru góðu
vanir. Svíar hafa að visu séð
svo uní að þessir menn geta
dregið fram lífið, en til þess
tvenns er ekki unnt að ætlazt að
allur þunginn af flóttamanna-
straumnum lendi á Svium ein-
um og auk }>ess að þeir beri all-
an kostnað, sem af þessu leiðir.
Fyrir því hefir verið hafizt
handa um fjársöfnun Dana á
meðal, sem dvelja erlendis og
hafa þeir stutt nauðstadda landa
sína verulega. Þetta hafa fleiri
gert, l>ar ó meðal Færeyingar,
sem í fátækt sinni hafa sýnt
þann manndóm að styrkja
flóttameunina með eitt hundrað
þúsund króna fjárframlagi af
sameiginlegum sjóði. Fé þetta
kemur í góðar þarfir. Sviar hafa
haldið niðri dýrtíðinni, þannig
að kaupmáttur hverrar aðsendr-
ar krónu er mun meiri en í
heimalandinu, enda hefir éngri
Norðurlandaþjóð tekizt að feta
1 fótspor Svía í þessu efni. Segja
má að engir hafi haft aðstöðu
til þess, nema íslendingar, en
þar er svo ólíku saman að jafna
að unnt er að segja öfgarnar
mætist, en ekki skal nánar út
í þá sálma farið.
Fjársöfnun sú, er að ofan
greinir, er studd af fulltrúura
allra flokka og auk þess af ut-
anflokkamöniium. Um hana
stendur þjóðin sameinuð og er
það meir en unnt er að segja
að jafnaði. Hinsvegar er ekki
nóg að eiga hugsjónir eða á-
hugamál, heldur þarf einnig að
hrinda þeim í framkvæmd. Til
þess er ekki ætiazt að menn
leggi mjög að sér um fjárfram-
lög, heldur hins að söfnunin
vérði sém almennust, — hver
leggi fram fé eftir ástæðum, en
allir eitthvað. Nýlega var valcin
athygli ó því í blaði einu hér
i bænum, að hver máltíð flótta-
mannanna kostaði* eina krónu
sspnska, en miðað við núgildandi
gengi samsvarar það einni
krónu og fjörutíu aurum ís-
Jenzkum. Hver er það, sem ekki
hefir ráð á því að leggja til einn
málsverð í söfnunina. Geri
menn það ekki er um trassa-
skap og sinnuleysi að ræða, en
ekki getuleysi. Menn láta fé
af heiidi rakna eftir efnum og
ástæðum og ein króna er jafn-
vel þegin og þaðan af stærri
gjafir, enda gerir krópan sitt
gagn, — og safnast þegar sam-
an kemur.
Efnt hefir verið til söfnunar
hér á landi fyrir Finna og Norð-
menn. Var það vináttuvottur af
okkar hálfu, en svo er sagt að
þar hafi safnast meira fé, en
dæmi eru til i sambærilegri
fjarsöfnun Iiér á landi. Hinsveg-
ar gejtum við gert betur og
miklu meir. Þegar aðrir þjóst
eigum við að bæta úr þeirra
böli, ef getan er fyrir hendi. Nú
er þess kostur að koma fé til
nauðstaddra Dana, og þar sem
neyðin er stærst er hjálpin næst
og engum stendur nær en okk-
Húsahitun með rafmagni
vonlítil í úthverfunum.
Naudsynlegt að hækka raf-
magnsverðid til samræm—
ingar verðlaginu9 ef vísi-
talan lækkar ekki, . rafmagn*stjóri.
Vegna tíðra rafmagns-
bilana að undanfömu og
mikils umtals í bænum um
að hin væntanlega stækkun
Sogsstöðvarinnar muni
ekki fullnæg.ia rafmagns-
t>örf Reykjavíkur, lagði
Vísir fyrirspurnir varðandi
þessi mál fyrir Steingrím
Jónsson rafveitustjóra.
Rafmagnsstjóri hefir vinsam-
legast svarað þessum fyrir-
spurnum með greinargerð
þeirri, sem hér fer á eftir nokk-
uð stytt.
Afl Ljósafoss og Elliðaár-
stöðvar er samanlagt 12,000
kw. og verður 17,000 kw. eftir
vélaaukningu þá, sem nú stend-
ur yfir. Öll rafmagnsáhöld og
Reykjavík eru saintals um 58500
kw. Aukin notkun rafmagns-
tækja hefir. verið allmikil síð-
ustu árin. Árið 1941 nam aukn-
ingin 3000 kw. árið 1942 5000
kw. og árið 1943 nam aukningin
6770 kw. eða samtals um 34%
á þessum þremur árum, frá því,
sem áður var.
Það er vitanlegt að þessi tæki
eru varki nokkumtíma öll í
notkun á sama tima, enda væri
þá langt frá því, að orkuverin
gætu annað raforkuþörf þeirra.
Af m»ditækjafjöldanum í árs-
lok 1943 eru um 40%, eða 6000
með lieimilistaxtanum B2.
Af hitunartækjunum uppsett-
um 1948 vor« 4445 eldavélar með
3197 kw. afli. Iðnvélar (3 fasa
vélar) uppsettar árið 1943 grein-
vélar, sem nú eru i notkun i ast þaimig: Fjöldi Afl, kw.
Málmsmíði, vélsmíði 103 343
Trésmíði (skipa, vagna 0. fl.) 93 200
Prentun, bókband 82 87
Klæðaiðnaður, ýmiskonar matvæla-, munaðar-
vörur og efnaiðnaður ^76 111
Frystihús, ísmölun, fiskverkun 8 493
Lyftur og dælur fyrir vatn, loft og olíu 39 717
Samtals 401 1951
Af þessum vélum liafa frysti- þeirra. Árið 1941 var hún 23%
húsin verið tengd með skilyrð- hér í Reykjavík. Með óhreyttu
um um lokun á formiðdögum. hlutfalli liefði mesta afl úttekið
Á venjulegum tímum er talið frá aðalspennistöðinni við Ell-
að mesta samtímisnotkun upp- iðaár orðið þannig: \
settra tækja sé um 20% af afli
Ár: 1941 1942 1943
Uppsett afl tækja kw. 46700 51700 58500
Mesta afl til Rvikur og nágrennis 10800 13000 13500
Til Hafnarfjarðar 1100 1350 1500
Samtals aflþörf kw. 11900 13350 15000
Vélaafl fyrir hendi 12000 12000 12000
Skortur kw. 1350 3000
Þessi skortur kemur fram
sem spennulækkun véturinn
1942—’43 aðeins á tímanum
11—12 f. h. en veturinn 1943—
’44 lengur á formiðdeginum og
einnig nokkuð á eftirmiðdög-
um. Spennulækkunin á þessum
vetri byrjaði í okt., og smá jókst
í nóv. og hélt sér nokkuð jafnt
yfirleitt í des. og jan.
Er lækkunin mest 4 daga
miðrar viku, en um helgar
nokkru minni. Þegár verst var
og ekki voru sérstakar bilanir,
byrjaði spennan að lækka um 9
leytið á morgnana og féll með
jöfnu falli til kl. 11, að hún var
komin niður í 140—150 volt
víðast livar í hænum. í ithverf-
unum féll hún sums staðar
nokkru meira. Um hádegið
byrjaði hún að hækka aftur til
kl. 1 og var þá komin upp í 200
—210 volt. Féll Ivún síðan aftur
niður í 190—200 volt til kl.
3Y2—4, en lækkaði þá enn niður
í 170—180 volt. KI. i/28 byrjaði
hún að stíga og var komin upp
fyrir 200 volt nokkru fyrir kl.
Y29. Frá þeim tíma til morguns
var full spenna.
Það sýndi sig að margar vél-
ar gátu starfað, þótt spennan
félli niður í 170—180 volt og
jafnvel neðar, en aðrar vélar
geta ekki starfað með neinni
verulegri spennulækkun. Svo að
óþægindin af þessari spennu-
ur að veita hjálp að þessu sinni.
Yið eigum að gera það og við
getum það. Sýnum einnig að
við getum verið viðbragðsskjót-
ir. Fyrsta hjálpin er og verður
bezta lijálpin.
lældcun urðu mjög mismunandi
í atvinnurekstrinum.
Um Hitaveituna nvá geta þess,
að hún notar tvær dælur í dælu-
stöðinni í senn og taka þær um
160 kw. hvor eða samtals um
300 kw. nærri jafnt allan sólar-
hringinn. Hvert kw. sem notað
er til að dæla heitu vatni í bæ-
inn gefur margfalt meiri hita í
lvúsin, en hvert kw. rafmagns
notað í rafmagnsofni. Er því
ekki hætta á rafmagnsþörf til
lverhergjahitunar á hitaveitu-
svæðinu, þegar Hitaveitan er
komin vel í gang. Henni er ætlað
að fullnægja þörfum á hita-
veitusvæðinu upp í 10—15°
frost en einstaka sinnum nveð
ára millibili koma kuldaköst
þar yfir. Mætti þá búast við
aukinni notkun á rafmagni til
hitunar á hitaveitusvæðinu í
sliku kuldakasti en senv þó er
eigi líklegt að verði öllu meira,
en það, sem notað liefir verið
til rafmagnslvitunar á s. 1. vetri
á þessu svæði.
Það er ekki líklegt að hægt
verði fyrst um sinn að %oma
upp því leiðslukerfi í úthverf-
um bæjarins, senv þarf til þpss
að lvægt verði að taka þar upp
liúsahitun með rafmagni. Til
þess þarf mikla fjölgun áspenni-
stöðvunv og aukningar á línunv.
Þótt núverandi aukning á vélum
í aflstöðinni konvi, er það ekki
nægilegt, til að leysa úr hitunar-
þörf með rafnvagni í úthverfunv
bæjarins.
Gjaldskrá Rafmagnsveitunnar
er frá því í nóv. 1940. Samkv. á-
kvæðunv lvennar var bætt álagi
ofan á gjöldin eftir því senv
verðlagið liækkaði franv til
haustsins 1941, var þá ál|gið
orðið 7%. Síðan liafa gjöldin
verið óbreytt þangað til í nóv.
s. 1., að gerð var bráðabirga-
breyting á gjaldskránni á þeinv
liðum er rafmagnshitun viðvík-
ur, þannig að þeir liðir voru
hækkaðir 2—25 falt.
Það má telja víst, að ef nú-
verandi verðlag lvelzt til lang-
frama mun verða nauðsynlegt
að sanvrænva rafnvagnsgjöldin
verðlaginu. Það þarf enga stór-
kostlega lvækkun til þess, eitt-
hvað um 16% hækkun frá því
senv nú er, en sú liækkun svarar
til hækkunar á verðlagsvísitöl-
unni frá 180 til 260 stig.
>7 t------
Scrutator:
O k.
TIocUvl afaneniunfys
Útvarpsleikrit.
Það er furðu þrálátúr sá sið-
ur, að lesa jafnan ýmislegar lang-
lokur, sem ekkert konva málinu við,
á undan útvarpsleikritum. Þannig
fenguni við að heyra það á laugar-
daginn, að görnul kona, sem Gunn-
þgrunn Halldórsdóttir lék, væri
dapureyg, Éíkiaitug eti liti út fyrir
dfe vára >4^94 flHí l&eðd. d»etta
er auðvitað frótíegt íytir þá, sem
þekkja leikkonuna og vita að hún
er sgötug, an lítur ú± fyrir að vera
fimmtug, vel klædd og ljómandi
af fjöri. En það, sem máli skiptir
er sú mynd, sem skapast í huga
hlustandans við leik frk. Gunnþór-
unnar. Takist henni, eins og á laug-
ardaginn, að skapa lifandi persónu,
er svarar til lýsingarinnar, þá er
það nóg, og leiðbeininguna á leik-
stjórinn að geyrna handa sjálfum
sér og leikkonunni. Hlustendum ber
að hlífa við slíkum hugleiðingum
leikritahöfundar, ' sem hefir sett
hugleiðingar sínar fram til leiðbein-
ingar við sviðsetningu leiksins. Á
laugardaginn fylgdi þessi „etiketta“
hverri leikpærsónu, og varð það
langur lestur áður enda tæki. Þetta
tiltæki minnir ttrig1 alltaf á leikar-
ann, sem þótti hlutverkið sitt full-
stutt. Hann þuldi því leiðbeining-
arnar, þegar inn á sviðið kom, á
/þesea leítS f „Þj'GÍÉÍH. Kemur inn frá
hægri með hakka og glös, hneigir
sig og fer.“
VerSlaunaaamkeppni.
Páll ísólfsson stakk upp á því
við þjóðkórinn á dögunum, að vel
mætti efna til samkeppni um það,
hver kynni flest sönglög. Nú hefir
alvara verið úr þessu gerð, og efnir
útvarpið til samkeppninnar. Heitið
er tvennum verðlaunum, 1000 og
500 krónum, og koma þeir til greina,
er flest sönglög tilgreina á lista,
er þeir senda útvarpinu. Nóg er að
greina nafn sönglagsins eða fyrstu
ljóðlínu kvæðis, en betra er að til-
greina höfunda, einkum ef kepp-
andi telur fram mörg lög við sama
kvæði. Tilskilið er að keppandi
kunni sönglagið og eina textavísu,
og færi hann sönnur á það á sín-
um tíma, ef hann kemst í úrslit.
Hinsvegar þarf hann ekki að syngja
neitt sérlega vel, og ekki þarf hann
að kunna undirraddir. Á prófi, sem
haldið verður yfir þeim keppenda,
er í úrslit kornast (þ. e. tilgreina
flest lög á listum sínum), verður
þess krafizt, að þeir kunni lögin
rétt. Þetta tilkynnti Páll ísólfsson
í þjóðkórstímanum á laugardaginn,
og nú geta þeir lagvísu farið að
taka saman 'listann. Til rnikils er
að vinna.
Efnjíeg1 söngkona.
í gærkveldi söng ungfrú Svava
Einarsdóttir nokkur lög með undir-
Ieik dr. Urbantschitsch. Hefir hún
mjög háa sópranrödd og furðu ör-
ugga tónmyndun. Þó mætti til for-
áttu finna, að röddin titrar fullmik-
ið, svo að stundum nálgast tremolo.
Ungfrú Svava fór mjög fallega með
vandasama ariu úr Jóhannesarpass-
íunni fyrir tæpu ári, og má segja
að röddin hafi síðan tekið fram-
förum. Hún vakti einnig talsverða
athygli fyrir meðferð sína á hlut-
verki Guðnýjar í Lénharði fógeta
í vetur. Virðist hún vera mjög sam-
vizkusöm og námfÚ9, enda tekur
hún miklum framförum.
Guðmnndur
Pétursson.
rtuddlæknir.
Hann andaðist 18. þ. m., tæp-
lega 71 árs að aldri, fæddur 24.
maí 1873 í Reykjavík, sonur
hjónanna Péturs Jónassonar
bæjarfógetaskrifara og Jóliönnu
Einarsdóttur. Föður sinn missti
Guðmundur er hann var tveggja
ára og ólst síðan upp með móð-
ur sinni, sem liann ávallt minnt-
ist með ást og virðingu. Þó hún
væri lítt efnum húin, kom liún
honum til mennta, enda var
hann bráðþroska og gæddur
góðum námshæfileikum. Gekk
hann í Lærða skólann og lauk
stúdentsprófi árið 1894. Eftir
það lagði hann stund á lælenis-
fræði, en hvarf frá því námi ef t-
ir nokkur ár, fór til Kaupmanna-
hafnar og lagði stund á nudd-
lækningar. Að loknu námi lióf
hann fyrstur manna nudd- og
rafmagnslækningar í Reykjavík,
árið 1903, og varð brautryðjandi
í þeirri grein læknisfræðinnar
liér á landi. Þóttu lækningar
hans gefast vel og vann liann
sér skjótt álit. Árið 1922 fluttist
Guðmundur til Eskifjarðar og
dvaldist þar síðan. Hélt hann
starfi sínu áfram þar og leituðu
til hans sjúklingar af Austur-
landi. Kom það og einatt fyrir,
að hann var sóttur í fjarlæg
héruð, og fengu úiai’gir hót
meina sinna fyrir aðgerðir
hans.
Guðmundur var kvæntur El-
ínu Runólfsdóttur frá Eskifirði,
mestu myndar- og gáfukonu.
Stundaði liún mann sinn í liinni
löngu og þungu banalegu hans
með stakri alúð og umhyggju.
Þéim lijónum varð fjögra barna
auðið og eru þrjú á lífi: Inga,
gift liéraðslækninum í Ólafs-
firði, Pétur vélstjóri í Reykja-
vík og Sigurjón, bifreiðastjóri á
Eskifirði, og eru háðir kvæntir.
Guðmundur heitinn var einn
þeirra manna, sem settu svip
sinn á Reykjavik fyrstu tvo tugi
aldarinnar. Hann var mikill
maður vexti og liinn gjörvuleg-
asti og sópaði að honum livar
sem hann fór, gleðimaður með
afhrigðum, söngmaður góður,
margfróður, skemmtilegur í við-
ræðum og hnyttinn í tilsvörum,
braustmenni rnikið og kapps-
fullur, en sást ekki alltaf fyrir,
ef hann var við skál, sem oft
kom fyrir á hans yngri dögum.
Á síðari árum ævi sinnar liafði
hann leitað jafnvægis i þeim
efnum, þó jafnan talaði hann
um Bakkus með nolckurri virð-
ingu,
1 stuttri minningargrein, sem
Matthías Jochumsson ritaði um
föður Guðmundar, lýsir liann
honum svo, að hann hafi verið
bráðger, lipur, glaðlyndur og
einhver hinn bezti drengúr,
hreinlyndur og hispurslaus.
Munu þeir, sem bezt þekktu
Guðmund, geta um það borifí,
að mjög liafi honum kippt í kyn-
ið. — Hinn 1. þ. m. fór fram
minningarathöfn i dómkirkj-
unni um Guðmund heitinn. Var
lík hans flutt til Eskifjarðar til
greftrunar og fór jarðarförin
fram i gær, en þar liafði Guð-
mundur ef til vill lifað heztu
ár ævi sinnar, tekið ástfóstri við
staðinn og eignazt fjölda vina,
sem kunnu að meta hæfileilca
hans og mannkosti.
M. G.
Fimmtugsafmæli
á í dag frú María Níelsdóttir,
Eiríksgötu 4.
Kaupum afklippt
sítt hár
HÁRGREIÐSLUSTOFAN
P E R L A.
Bergstaðastræti 1.
Þriðja nmferí hridtje-
keppninnar.
Þriðja umferð bridgekeppn-
innar fór fram að Hótel Borg á
sunnudag. Að henni lokinni
stendur ‘ stigatala þátttakenda
þannig:
Sveit. Stig.
1. þlarðar Þórðarsonar .. SÖ0
2. Gunnars Guðmundss. .. 919
3. Axels Böðvarssonar .... 891
4. Lárusar Fjeldsted.....873
5. Stefáns Þ. Guðmundss.. 851
6. Gunngeirs Péturssonar . 850
7. Brands Brynjólfssonar 807
8. Axels Júlíussonar ..... 791
•
Fjórða umferð verður spiluð
í Félagsheimili V. R. annað
kvöld kl. 8, en vegna þrengsla
komast ekki aðrir áhorfendur
að en meðlimir Bridgefélags
Reykjavíkur.
Skemmtanir skóla-
barna á AksreyrL
Einkaskeyti til Vísia.
Akureyri á laugardag.
Skólabörnin halda hinar ár-
legu skemmtanir sínar þessi
kveldin í samkomuhúsinu og
annast öll skemmtiatriði sjálf.
Fyrsta skemmtunin var í gær-
kveldi. Skemmtunin hófst á því,
að harnahópur söng undir stjórn
kennara síns, Björgvins Guð-
mundssonar, en síðan var upp-
lestur, samleikur á gítar og slag-
hörpu, éinleikur á slaghörpu,
sjónleikur, þjóðdansar og
skrautsýning.
Meðal annars sýna börn úr
fyrsta bekk sjónleik á skemmt-
ununum, en ágóðanum verja
börnin til sumarferðalaga og
hjálpar börnum i hernumdu
löndunum. Job.
1000 krónur mlnningar-
gjðf 1 Vðggnstofnsjóð.
Stjórn félagsins Sumargjafar
hefir ákveðið að gefa 1000 krón-
ur í Vöggustofusjóð Ragnhildar
Sigurbjargar ísaksdóttur, er
stofnaður var í desember s.I.
Þessi gjöf félagsstjórnarinnar
er til minningar um ungfrú Ingi-
hjörgu Þorsteinsdóttur, for-
stöðukonu barnaheimilisins
Vesturborg, er lézt 28. febr. s.l.
Vitað er ennfremur um ýmsa
vini forstöðukonunnar, sem
hafa í liyggju að gefa minning-
argjafir um liana i Vöggustofu-
sjóðinn.
Stofnfé Vöggustoíusjóðsins
var 5000 krónur. Hefir skipu-
lagsskrá verið gerð og hún stað-
fest af ríkisstjóra. Samkvæmt
henni rennur ákveðinn hluti af
ársvöxtum sjóðsins til styrktar
munaðarlausum börnum í
Vöggustofum Sumargjafar.
Gert er ráð fyrir þvi, að sjóð-
urinn aukist með minningar-
gjöfum, og þvi hafa verið gefin
út minningarspjöld og keypt
minningargjafabók, sem nöfn
þeirra, sem minnzt er, svo og
nöfn gefenda eru færð i.
Minningarspjöld sjóðsins fást
hjá forstöðukonum barnaheim-
ila Sumargjafar og hjá for-
manni félagsins.
Áfengisverzlunin.
Undanþáguskrifstofa áfengis-
verzlunarinnar hefir nú verið
flutt í ný húsakynni í Nýborg.
í fyrra var byggð viðbygging
vestan við gömlu bygginguna
og hefir nú verið flutt í liana.
Er þar nú lyfjadeildin o. fl., e*
við rýmkunina hefir verið
unnt að flytja úthlutunar-
skrifstofuna í Nýhorg. Við lilið-
ína á „biðsal dauðans“ liefir
svo verið útbúið afgreiðsluher-
bergi fyrir viðskiptavinina. Er
því hægt að segja, að þarna sé
„allt á sama stað“.