Vísir - 20.03.1944, Blaðsíða 3

VISIR
Saga Islendinga
í Vesturheimi.
I nýkominni Heimskringlu er
skýrt frá því, að annað bindi
af sögu Vestur-íslendinga sé
komið á markaðinn. Þorsteinn
Þ. Þorsteinsson liefir skrifað
þetta bindi eins og liið fyrsta og
fær það mjög góða dóma. í rit-
dómi um bókina í Heimskringlu
segir m. a.:
Bók þessi er að sniði til alveg
eins og hin fyrsta, en er tals-
vert meiri að blaðsíðutali. Hún
er ennfremur skreytt landa-
bréfum af stöðunum, sem ís-
lendingar hafa flutt til, sem er
mikill kostur. Útgefandinn er
Þjóðræknisfélagið, en kostnað-
armenn nokkrir einstaklingar,
sem áður hefir verið getið og
ennfremur er sagt frá hverjir
eru i formála þessarar bókar.
Innihald þessa annars bindis
er landnámssaga fyrstu fimm
eða sex íslenzku byggðanna
vestra: Utah-, Brazilíu-, Ros-
seau-, Milwaukee- og Marklands
byggða. Innan um eða á milli
sagna byggðanna, eru kaflar,
sem vegna tímatalsins eiga þar
heima eins og um „Uppliaf vest-
urferða“, „Stórhópurinn fyrsti“
og „Vestur í óbyggðir“. Er þá
komið að byggðunum í Vestur-
Canada og Dakota og að. nokkru
lýst tildrögunum og flutningi
landa úr Austur-Canada til
Nýja-íslands.
Landnámi í byggðum þess-
um lýsir höfundur skemmtilega
og all-itarlega. Landnámsmanna
er fleStra getið og ættir þeirra
raktar, ef til vill óþarflega langt
stundum. En hér er um fróð-
leik eigi síður að ræða, sem gott
getur verið að grípa til og ís-
lendingar liafa sjaldnast á móti
haft. Að öðru leyti eru byggða-
sögurnar ágætar aflestrar eins
og allt, sem höfundur skrifar.
Þeir sexn kunnir eru, eða lesið
liafa flest af því, sem áður hefir
um byggðir þessar verið skrif-
að, kemur að vísu mikið af bók
þessari kunnuglega fyrir sjón-
ir. En höfundiur hefir 'viðað
nokkru að sér fram yfir það,
eins og t. d. bréfum héðan að
vestan á fyrstu innflutningsár-
unum, sem birt hafa verið
heima, en íslendingum hér hafa
mörgum aldrei fyrir sjónir
komið. Auk þess hefir höfundur
aflað sér upp'lýsinga lijá ein-
staklingum, sem kunnir eru
byggðunum og á þann liátt kom-
ist að mörgu, sem áður liefir
aldrei verið skráð.
Með þessu öðru bindi af Sögu
íslendinga í Vesturheimi, byrj-
ar hin eiginlega landnámssaga.
Fyrsta bindið skoðast auðvitað
sem inngangur og tilraun að
gera grein fyrir ástæðum vestur-
ferðanna.
En hvað sem einum eða öðr-
um kann að finnast, er óhætt
að halda þvi fram, að með þessu
bindi Sögu íslendinga í Vestur-
lieimi, sé hafið bókmenntastarf,
sem hver Vestur-íslendingur
ætti að finna sér skylt að lilúa
að. Almenningur gerir það með
kaupum verks þessa aðallega,
en sem lionum ertt mjög gagn-
liagkvæm, því með þvi á liann
kost á mildum fróðleik á ein-
um stað um það, sem á daga
Vestur-íslendinga hefir drifið.
Og um það efni er víða vel
ritað í þessari bók. Verði áfram-
lialdið af því svipað í hinum
næstu bindum, hvort sem tvö
verða eða fleiri, hefir verið stig-
þessari útgáfu."
Þá segir einnig í nýkomnum
blöðum að vestan, að Soffónías
Þorkelsson verlcsmiðjueigandi,
sem mörgum er hér að góðu
kunnur tíafi tilbúin handrit
i tvær bækur af ferðaminning-
um sínum frá Islandi. Verða
bækur þessar á stærð við Sögu
Vestur-íslendinga og er byrjað
að prenta aðra bókina lijá Col-
umbia Press í Winnipeg.
Milliþinganefnd ræðir uxn
bætur i skólamálum.
■p.yrir tæpum tveimur árum var samþykkt á Alþingi
* ályktun þess efnis að fela ríkisstjórninni að
skipa milliþinganefnd skólafróðra manna til þess að
rannsaka kennslu og uppeldismál þjóðarinnar og gera
tillögur um skipun þeirra. Skyldi stefnt að því að gera
skólana sem hagfeldasta, samræma skólakerfið og á-
kveða betur en nú sé starfssvið hinna ýmsu skóla og
sambandið þeirra í milli.
ÚTBOÐ
Sölubúðirnar við bæjarbyggingamar á Mel-
unum, Hringbraut nr. 135 og 149, eru til sölu.
Skriflegum verðtilboðum veitir skrifstofa
mín viðtöku til miðvikudagsins 12. apríl
næstk., en þann dag kl. 2 e. h. yerða tilboð
opnuð.
Útboðsskilmálar og aðrar upplýsingar fást
hjá húsameistara bæjarins, Austurstræti 16,
4. hæð. Gengið frá Póslliússtrætí.
Reykjavík, 18. marz 1944.
BORG ARST JÓRINN.
Hjartanlega þakka eg öllum, sem glöddu mig með
heimsóknum, gjöfum, blómum og skeytum á 80 ára
afmæli mínu ift. marz.
'
Katrín G uð rún Bjarnadóttir,
Amtmannsstig hA.
\
Jarðarför
Karls Nikulássonar,
konsúls,
fer fi’am frá fríkirkjunni þriðjudaginn 21. þ. m. kl. iyz
eftir liádegi.
Varidamenn.
Systir mín,
Þórdíi Jónsdóttir, \
andaðist 18. þ. m.
Þöroddur Jónsson.
HVAD BER
"GÖM'\
ÁFENGISM Á L.
„Vinn það ei fyrir vin-
skap manns, að vikja af
götu sannleikans.“
Enda þótt það sé margra
manna mál, að skrif lir. B. G.
blaðamanns, í „Raddir almenn-
ings“ í Vísi, séu skrifuð á svo
einkennilegan bátt i mörgum
tilfellum, að vart geti talizt til
að heyra undir „Raddirnar“, og
að æði margir lesi þessi skrif sér
til skemmtunar, og þessvegna
ekki ástæða til að taka það „há-
tiðlega“, þó að með slæðist um-
ræður um alvarleg mál, saman-
ber skrif B. G„ um áfengismál
i Vísi, fimmtudaginn 16. þ. mí
er liann lcemur með mjög ein-
kennilegar liugleiðingar um
drykkj uskap Ameríkumanna
og íslendinga, get eg ekki látið
þeim með öllu ósvarað.
Ameríkumenn* munu nú lík-
lega fara sínu fram um áfeng-
isneyzlu og brugg „eitraðs“ og
„baneitraðs“ áfengis, eins og B.
G. segir, hvað sem líður drykkju-
skap okkar eigin landa. En
vegna þess að einhverjir kynnu
að verða til þess að taka þessi
skrif „bátíðlega“, er rétt að taka
fram nokkur atriði.
1. Er ekki skemmtanalífið í
Reykj avík komið út á þá braut
í alltof mörgum tilfellum, að
þrátt fyrir mjög undirbúin
skemmtiatriði, virðist aðalatrið-
ið verða „sameiginkgur alls-
herjar drykkjuskapur“ alla
nóttina.
. 2. Er það ekki minnimáttar-
kennd þátttakenda í svona sam-
kvæmum, sem ræður?
3. Veit B. G. nokkuð um sorg-
lega re^mslu íslendinga af
„staupa“-veitingum og sölu að
fornu og nýju, fram yfir síðustu
aldamót, í Reykjavík og víðar
hér á landi?
4. Vill nokkur neita því, að
Olafía Jóliannsdóttir og Guðrún
Lárusdóttir og fleiri mætar leon-
ur og menn, í hópi templara
þeirra tíma, bafi gert sér glögga
grein fyrir þessum málum, er
jiær stóðu „vakt‘‘ kveld eftir
kveld við „vínhótelið“ og
reyndu, og tókst það í mörgum
tilfellum, að koma í veg fyrir
að ungir og gamlir færu inn 1
„knæpuna“ og keyptu sér
„staup“?
Nei, það er engin „aðferð“
í sambandi við áfengi, sem
dugar nema sterlct almennings-
álit sem fordæmir sölu og
neyzlu þess. Og það kemur.
Slík stefna, sem kemur fram
í umræddum skrifum, mun sem
betur fer, „eiga formælendur
fá“, því að nokkrar likur eru
til að almenningur sé að fær-
ast nær hinni „réttu“ skoðun í
þessu máli, en það er: burt með
áfengið úr skemmtana- og
einkalífi íslendinga!
Þ. J. S.
Bcbiqp
fréffír
Næturakstur.
Litlabílastöðin, sími 1380.
70 ára
er í dag (20. marz) frú Vilborg
Margrét Magnúsdóttir, Hverfis-
götu 100. Hér er ekki rúm fyrir
langa ritgerð til að lýsa lífsbaráttu
frú Vilborgar frá bernsku til þessa
tíma. Verðum við ástvinir hennar
að láta okkur nægja að óska henni
hjartanlega til hamingju með af-
mælisdaginn. Guð blessi hana og
gefi henni bjarta og gleðiríka frarn-
tíð í Jesú blessaða nafni. — Ást-
vinir.
Aðalfundur
Byggingasamvinnu félags Reykj a-
víkur er í kvöld kl. í Kaup-
þingssalnum.
Samkvæmt þessari þingsá-
lyktun skipaði kennslumálaráð-
herra sjö manna nefnd 30. júni
f. á. Voru það þessir:
Aðalbjörg Sigurðardóttir frú,
Ármann Halldórsson skóla,
stjóri, Ásmundur Guðmundsson
prófessor, Ingimar Jónsson
skólastjóri, Jakob Kristinsson
fræðslumálastj óri, f ormaður,
Kristinn Ármannsson yfirkenn-
ari, Sigfús Sigurlijartarson al-
þingismaður. Ritari nefndar-
innar var ráðinn Helgi Eliasson
fulltrúi fræðslumálastjóra.
Skömmu eftir skipun nefnd-
arinnar voru fyrstu fundir
baldnir og komið á verkaskipt-
ingu með nefndarmönnum.
Unnu nefndarmenn síðan um
sumarið að viðfangsefnunum
hver í sínu lagi eða tveir saman.
En fyrst um haustið liófust
reglubundin fundarliöld allrar
nefndarinnar tvisvar í viku.
Um miðjan nóvembermánuð
tók Ágmundur Guðmundsson
við formannsstörfum í nefnd-
inni sökum lasleika Jakobs
Kristinssonar og var frá síðustu
áramótum skipaður formaður.
I stað fræðslumálastjóra, er
baðst um þær mundir lausnar
frá nefndarstörfum, var Helgi
Eliasson skipaður.
Babbitt er ein gagnmerkasta
skáldsaga sem út hefir komið
eftir ameriskan höfund. Bókin
fjallar um fasteignasala í með-
alstórri lx>rg í Ameríku um
1920. Lýsir liún viðhorfi smá-
borgarans og umhverfi hans á
mjög lifandi hátt og er skarp-
leg aldarfars- og þjóðlifslýsing,
en þó einkum hárfín sálarlifs-
lýsing.
I formála fyrir bókinni segir:
„Án þess að draga fjöður yfir
einn einasta af brestum Babb,-
itts, heimskupör lians, ósann-
indi, liégómaskap, liarðdrægni,
blekkingar, hefir skáldinu tek-
izt að gera liann svo mannlega
úr garði, gera hann svo sannan
og umkomulausan i nekt sins
innra manns, að liann hefir svar-
ið sig í ætt vor allra, og um leið
falið liann í vernd allrar rnann-
legrar samúðar. En um leið er
einnig felldur gífurlega þungur
áfellisdómur yfir viðskiptaheimi
Ameríku, þeirri veröld, sem
skóp Babbitt.
Það er torvelt fyrir útlend-
ing, og mann sem stendur fyrir
utan lirunadans amerískrar
kaupsýslu að meta það, hvort
sá áfellisdómur er réttmætur.
En Babbitt er svo sannur að
ekki er unnt annað en trúa hon-
um og þar með lifi hans eins
og þvi er lýst, og lifi borgarinn-
ar, þar sem örlög hans eru ráð-
in. Ljesandinn kynnist Babbitt
á öllum sviðum lífsins, rekst
á hann allsstaðar þar, sem
manni ber að leysa slcyldur áf
hendi, í viðskiptum, atvinnu-
rekstri, heimilislífi, lijúskap,
trúmálum, bæjarmálum, þjóð-
málum, kynnist ástalífi hans,
ástríðum og tilfinningum, leynd-
ustu þrám hans og óskum. —
Lewis gleymir engu og allsstað-
ar er Babbitt sjálfum sér sam-
Störf nefndarinnar hafa fram
til þessa einkum verið i þvi fólg-
in að athuga núgildandi lög og
reglugerðir um Skóla landsins
og ræða breytingar þær, er
nauðsynlegar væru til bóta.
Jafnframt liefir nefndin ritað
þeim, er veita skólunum for-
stöðu eða starfa við þá, og borið
undir þá ýmsar vandaspurning-
ar. Þá hefir nefndin varið all-
miklum tma til athugunar á því,
hvernig skólakerfi landsins
verði liaganlegast fyrir komið,
liver skuli skólaskylduárin og
livaða lcröfur beri að gera til
skyldunámsins. Of snemmt er
þó að gera grein fvrir niðurstöð-
um nefndarinnar í þessum efn-
um, því að enn geta þær breytzt
og margt nýtt komið til greina.
Allir þeir, sem nefndin hefir
leitað til, liafa brugðist hið bezta
við tilmælum hennar og skrifleg
svör berast nú að við ýmsum
spurningum liennar. Yæntir
nefndin þess að geta átt sem
bezt samstarf við málsaðila og
treystir góðum skilningi þeirra
og samúð, en hvorttveggja er
mjög nauðsynlegt skilyrði þess,
að störf hennar fái komið að
varanlegum notum.
kvæmur. Það er mjög ósenni-
legt að islenzkir lesendur kom-
ist ekki á lag með að lesa Babb-
itt, njótá bókarinnar og hríf-
ast af henni. Sem listaverk er
liún furðulega hrein og tær og
sem skilríki um mannlegt sál-
arlíf er liún næsta girnileg til
fróðleilcs, og þó er hún framar
öllu lífið sjálft í sínum lirjúfa,
kátbroslega, harmsögulega
veruleik. Hún kynnir oss fast-
eignasalann Babbitt, en einnig
annan, sem býr nær oss, því að
i bókarlok erum vér ekki ein-
ungis orðin þaulkunnug Babb-
itt og félögum hans, heldur,
þekkjum vér og sjálfa oss og
vini vora betur en áður. Svo
likir eru mennirnir báðum meg-
in Atlantshafsins.“
Ávarp um Flóru ísl.
Á þessu ári eru liðin 20 ár síð-
an 2. útgáfa af Flóru íslands
eftir Stefán Stefánsson, skóla-
meistara,kom iit.Er hún nú upp-
seld að mestu. Erfingjar Stefáns
Stefánssonar, skólameistara,
liafa sýnt Hinu íslenzka nátt-
úrufræðifélagi þá rausn, að gefa
því útgáfurétt að Flóru. Stjórn
félagsins liefir því hafið undir-
búning þess, að ný útgáfa Flóru
geti komið út sem fyrst. Hefir
stjórnin valið þrjá menn í nefnd,
til að annast útgáfuna, þá Stein-
dór Steindórsson, menntaskóla-
kennara, Ingólf Davíðsson,
magister, Reykjavik, og Ingimar
Óskarsson, grasafræðing, Dal-
vík. Hin nýja útgáfa á að sjálf-
sögðu að gefa fullt yfirlit um þá
þekkingu, sem fengin er á gróðri
landsins, eins og hinar fyrri út-
! gáfur gerðu hvor á sínum tíma.
Nú er það vitanlegt, að ýmsir
menn viða um land, þótt ekki
séu lærðir grasafræðingar, liafa
safnað plöntum og gert gróður-
athuganir, jafnvel árum saman.
Er þannig í þeirra fórum meiri
og minni fróðleikur, sem að
góðu gagni getur komið við
nýja útgáfu Flóru. Það eru þvi
vinsamleg tilmæli útgáfunefnd-
arinnar til þessara manna, að
þeir komi sér í samband við
hána og láti henni í té þann
fróðleik, er þeir hafa í liöndum,
svo sem Flórulista, athuganir
um vaxtarstaði, blómgunar- og
fræþroskunartíma plantna og
yfirleitt allt, sem auki getur við
efni Flórunnar. Emnig eru þeir
beðnir að senda vandgreindar
og sjaldséðar tegundir til athug-
unar og staðfestingar fundum
sínum. Verða allar slíkar plönt-
ur að sjálfsögðu endursendarv
Biðjum við því alla þá^
sem eitthvað vilja og geta a£
mörkum látið, að láta formann
útgáfunefndarinnar vita, þvi fyr
því betra. Utanáskrift lians err
Steindór Steindórsson, mennta-
skólakennari, Munkaþverár-
stræti 40, Akureyri.
Utgáfunefnd
Flóru íslands.
„Babbitt“
— fræg skáldsaga eftir Nóbelsverdlauna-
höfund komln út á íslenzku.
Babbitt eftir NóbelsverðJaunahöfundinn Sinclair Lewis er
að koma út í íslenzkri þýðingu eftir Sigurð Einarsson dócent,
á vegum Menningar- og fræðslusambands aiþýðu.