Vísir - 28.04.1944, Síða 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Eristján Gnðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjnnni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 16 60 (fimm línnr).
Verð kr. 4,00 á mánnði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f. •
Utanfarir.
M argir amast við utanförum
ungra manna og kvenna,
og telja að smá séu erindin, sem
erlendis skuli leyst. Gamalt ís-
lenzkt máltak segir, að heimskt
sé heimaalið barn. 1 því liggur
að ungviðið þurfi að komast að
að ehiman til að læra af lífinu
og sennilegt er að orðtak þetta
byggist einnig á hinu, að til
forna tíðkuðust utanfarir í
þeim mæli, að enginn þótti
maður með mönnum, sem ekki
hafði framast erlendis og dval-"
ið þar langdvölum. Utanfarir
hafa verið og eru einn þáttur í
uppeldi islenzku þjóðarinnar og
svo þarf þetta að vera í fram-
tíðinnk Við þurfum flesta hluti
að flytja inn í landið, en ekkert
eins og aultna kunnáttu. Hér
eru skilyrði mikil, en smátt um
fullkomnuð afrek og fram-
kvæmdir og flest er óunnið, sem
gera þarf tihjæss að nytja land-
gæði nsvo sem vera ber.
Frá því er styrjöldin hófst
hefir unga kynslóðin aðallega
lagt leið sína til Vesturheims og
nokkuð til Bretlands, þótt á ut-
anferðum séu ýmsir erfiðleik-
ar. Þetta er eðlileg og æskileg
þróun. Sökum þess hve kostnað-
arsamt var að stunda nám í
Bretlandi og Bandarikjunum^
fyrir stríðið, lögðu íslenzkir
námsmenn leið sína aðallega
til Skandinavisku landanna og
annara landa á meginlandi
Evrópu einnig nokkuð. Þetta
var á engan liátt fullnægjandi.
Hvert Iand hefir eitthvað til
sins ágætis, sem önnur hafa
ekki, og lítill vafi er á því, að í
verldegum efnum standa
Bandaríkin fremst allra þjóð-
ríkja. Leiðir það ef til vill af
hinu, að það landflæmi allt
hefir orðið að nytja á skemmri
tíma, en nokkurt annað.
Allt það, sem gert liefir verið
á árþúsundum i gamla heimin-
um, hefir verið gert á jafn-
mörgum öldum i hinum. nýja.
Við Islendingar misstum af
lestinni og höfum orðið að bíða
eftir þeirri næstu í nokkurar
aldir. Verkefnið, sem bíður
komandi kynslóða er að byggja
landið upp og nytja eftir frek-
ustu getu. Við megum engan
tima missa, og því eigum við
að sækja verklega fræðslu á
ýmsum sviðum til þeirra, sem
engst eru komnir í þessúm efn-
um og hrundið hafa afrekum
í framkvæmd á skemmstum
tíma, en það eru Vesturheims-
ríkin, eða öllu heldur Norður-
Ameríka.
Ekki er það eitt nóg að senda
æskulýðinn til Vesturheims,
heldur þarf að gera tvennar ráð-
stafanir hans vegna, jafnframt
því, sem hann er styrktur af
opinberu fé til utanfara. Ann-
arsvegar á að sjá svo um, að
hinir ungu menn og meyjar
nemi það vestra, sem þeim og
ætlandi þeirra má að mestu
gagni koma, og tryggja það
jafnframt, að allir þeir, sem
opinbers styrks njóta, helgi
krafta sína að ioknu námi ís-
landi, en ráðist ekki í annara
þjónuslu. Þetta kann að kosta
nokkura fóm af hálfu hinna
unga manna, en það er ekki
Sumarið í fyrra þriðja
bezta síldveiðisumarið.
Sjötugsafmæli:
Meiri afli á eitt
skip en nokkuru
sinni áður.
JpRAM til þessa hefir ekki
verið skýrt neitt frá síld-
arvertíðinni síðasthðið sumar.
Nú er svo komið, að unnt er
að segja frá helztu niðurstöð-
um um síldveiðarnar, og birt-
ast þær hér samkv. skýrslu
um þessi efm í síðasta tölubl.
Ægis, tímarits Fiskifélags Is-
lands, eftir Davíð Ölafsson,
fiskimálastjóra.
Síðastliðið sumar stunduðu
133 skip síldveiðar með 117
nætur. Va^ það 20 skipum
fleira en árið áður og 17 nót-
um fleira. Aflamagn í bræðslu
nam 1,895,395 hl. yfir sumarið
og mun það vera þriðja mesta
aflasumar, sem komið hefir.
Sumurin 1940 og 1937 voru
aflahærri, eða yfir 2,000,000 hl.
bæði sumurin.
Aflahæsta skipið í sumar
fékk meiri afla en nokkurn-
tíma hefir náðst hér á eitt skip
áður, eða 30,353 mál. Einnig
varð meðalafli allra skipaflokk-
anna, að línugufuskipunum
urídanteknum, meiri í fyrra-
sumar en nokkru sinni fyrr.
M.s. Eldborg varð aflahæsta
skipið, en næst kom vélbátur-
inn Gunnvör frá Akureyri.
Hafði hann fengið 26,216 mál.
Dagný frá Siglufirði varð
þriðja með 24,778 mál.
Síldarsöltun hófst 3. ágúst-
mánaðar. Flökun var leyfð frá
25. júlí. Alls nam söltunin 53,-
680 tunnum af síld. Þar af 8830
tunnur af Faxasíld, sem veidd
var í reknet um sumarið og
haustið.
Tunnur voru engar fluttar
inn áð þessu sínni. • Var það
hvorttveggja, að afar erfitt er
að fá þær utanlands frá og svo
hitt, að nógar tunnur voru til
í landinu fyrir það magn af
síld, sem til mála gat komið að
salta. Heildarsöltunirí nam
nokkru meira en árið næsta á
undan.
Síldin var yfirleitt fremur
horuð og var verkun hennar
því hagað nokkuð öðruvísi en
árið áður. Matjes-söltun var
einnig minni af þeim orsökum,
eða aðeins þriðjungur Norður-
landssíldarinrrar. Mest af síld-
inni var hausskorið. Um 77%
af Norðurlandssíldinni var salt-
að á Siglufirði.
Síldarútvegsnefnd sá að
þessu sinni um sölu á allri
Norðurlandssíldinni. Er verðið
var ákveðið var reiknað með
læjckun á tolli í Bandaríkj-
unum. Sú tolllækkun þýddi
þyngri fórn en sú, sem krefjast
verður af hverjum einstaklingi,
er hér er borinn og hlotið hefir
hér fyrsta veganestið. Einnig
má orða þetta svo, að hér sé
um skyldu að ræða, en enga
fórn af hálfu þeirra manna, sem
til náms eru styrktit. Vafasamt
kann að vera að þessu hafi
nægur gaumur verið gefinn til
þessa, en nauðsynin mun segja
til sín og af reynslunni munum
við læra. Hinu má ekki gleyma
að utanfarir eru og verða einn
þáttur í þjóðaruppeldi íslend-
inga, og hann ekki sá óveruleg-
asti. Helzt ættu allir ungir
menn og meyjar að eiga þess
kost að dveljast erlendis nokk-
ura hríð sér til sáluhjálpar og
veraldlegs gengis einstakling-
anna og þjóðarinnar i framtið-
inni.
raunverulega hækkun á síldar-
verðinu og skipti Síldarútvegs-
nefnd þeirri hækkun þannig til
síldarsaltenda, að 4/r, skyldu
renna til fersksíldarseljendanna
sjálfra, þ. e. a. s. útvegsmanna
og sjómanna. Hér var raun-
verulega um að ræða sem næst
þriðjungshækkun frá fyrra ári.
Kostnaður við síldarsöltunina
hafði hins vegar stóraukizt alla
vega, sérstaklega vegna gifur-
legrar hækkunar á vinnulaun-
um. Þá lét Sildarútvegsnefnd
gera tilraunir með frystingu og
marineringu fersksildar í því
augnamiði að athuga hvort
unnt væri að flytja ferska
Norðurlandssíld á Evrópu-
markað. Niðurstaðan af þeim
tilraunum lofar góðu um ár-
angurinn.
Stofiiim dýra-
g:arð§ í Rrík.
Mitaveitan ætti ad skapa
ákjósanleg skiiyröi til
þess.
amall kunningi Vísis hef-
ir sent blaðinu bréf það,
sem hér fer á eftir. Kemur
hann þar með eftirtektar-
verða tillögu, sem vel er þess
verð, að athugað sé, hvort
hægt er að framkvæma hana.
Sú stofnun í stóborgum er-
lendis, sem fjölsóttust er bæði
vegna fræðslu þeirrar, er hún
veitir og svo skemmtunar, eru
dýragarðar. Aldrei minnist eg
þess, að hafa séð á því ymprað
í íslenzku blaði, að æskilegt
væri að 'stofnað yrði til dýra-
garðs í Reykjavík og undrar
mig ekki á því, vegna þess að
engin skilyrði hafa verið þess
liingað til að hægt væri að
koma þeirri stofnun á laggirn-
ar. En þessi skilyrði eru nú
nægileg hér í Reykjavík. Síð-
an heita vatnið kom i ríkum
mæli, er liægt að koma hér upp
dýragarði, sem gæti verið til
sóma og í sambandi við hann
gróðurhúsi allmiklu, sem hægt
væri að láta dafna i suðræna
páhna og plöntur, og yfirleitt
gróður hvaðanæva af hnetti
vorum. Færi vel á, að þessar
tvær stofnanir væri saman og
undir umsjá Háskóla Islands,
því að nemendur við þann
skóla kæmi til með að hafa
þeirra mest not, þótt almenn-
ingur lærði að meta þær og
sækja engu síður, er stundir
liðu.
Sumir munu nú spyrja hvar
fé eigi að fá til þessara stofn-
ana. Jú — fram hjá því má
ekki ganga þegjandi, eins og
allt komi af sjálfu sér.
Það hefir nú veri^ búið svo
vel við Háskóla íslands að und-
anförnu í happdrætti og bió-
einkaleyfum, að sú stofnun
hlýtur að vera orðin sæmilega
sett fjárhagslega. þótt maður
fái aldrei að gleðjast yfir góðri
afkomu stofnunarinnar, vegna
þess að reikningar eru eigi birt-
ir almenningi í blöðunum. En
það er vafalaust hægt að fá að
vita hvernig afkoma Háskóla
Islands er og hvort sú stofnun
þarf að fá meiri fríðindi hjá
ríki og höfuðstað til þess að
bæta þessum tveim stofnunum
á reksturinn.
Það vill nú svo vel til, þegar
vér Islendingar endurheimtum
sjálfstæði vort, eigum vér
menn í æðstu menntastofnun
landsins, sem eigi eru einungis
ágætiij menntamenn, sem gætu
verið við háskóla hvar í ver-
öldinni sem væri og getið sér
orðstír, heldur og duglega at-
hafnamenn. Þarf eigi annað en
sjá hve myndarlegur bragur er
á öllu, sem við kemur háskól-
anum, og gegnir furðu, að eigi
skuli slík stofnun hafa sætt
meira hnútukasti, þegar þess
er gætt, í hve fámennu þjóðfé-
lagi hún starfar, en í fámenn-
inu er hættast við árekstrum.
Væri hægt að koma hér upp
vísi að dýragarði, er eg sann-
færður um að margir létu fé
af hendi rakna til þeirrar stofn-
unar. Það þarf ekki að byrja i
stórum stíl, heldur auka við
\ eftir efnum og ástæðum. Hægt
er að fá til hins fyrirliugaða
garðs fjölda dýra í skiftum fyr-
ir önnur og sé öllu vel fyrir
komið, efast eg ekki um, að
tekjur kæmist. hátt upp í kostn-
að við slíkt fyrirtæki.
Visir beinir því til Háskól-
ans, sem bréfritarinn vill að
hafi veg og vanda af dýragarð-
inum, að liann athugi, hvort
þetta sé framkvæmanlegt.
Allt er fertugum
fært
nefnist bók eftir Walter B.
Pitkin i þýðingu Sverris Krist-
jánssonar, sem hókaútgáfa
Spegilsiris hefir sent á markað-
inn nú nýlega. Á frummálinu
nefnist bókin „Life Begins at
Forty“ og munu margir ensku-
lesandi menn kannast við hana
undir því heiti, en 25 útgáfur
hafa komið af bókinni í Banda-
ríkjunum frá því er liún fyrst
kom út árið 1932. Hö.fundurinn
er liámenntaður maður. Var
hann lektor í sálarfræði við
Columbia-háskólann 1905—
1909, en hefir starfað að blaða-
mennsku frá því árið 1912. Hef-
ir hann ritað yfir 30 bækur um
margskonar efni, einkum sál-
arfræði og þjóðfélagsmál.
i
Bók þessi er í senn skemmti-
Ieg til aflestrar og innilialdsrík.
Efnið er að verulegu leyti mið-
að við almenning í Bandaríkj-
unum, en á þar fyrir erindi til
allra. Annarsvegar geta menn
fræðst af bólcinni um menning-
arleg verðmæti og þjóð-
félagsháttu, en hinsvegar gert
sér grein fyrir þjóðfélagsvanda,
sem víðar gerir vart við sig en
þar, — samkeppninni milli
ungu kynslóðarinnar og þeirrar
rosknu. Höfundurinn heldur
því fram að lífið byrji fyrir al-
vöru eftir fertugt. Þá standi
menn í blóma lífsins, auðugir
af reynslu, gersneyddir oflát-
ungshætti æskunnar og fljót-
ræði, liafi óskerta andlega og
líkamlega krafta, og hafi verið
hyggilega lifað geti menn búið
sig undir elliárin þannig að þau
verði innihaldsrik og afkasta-
mikil. Þá list eigi allir að læra.
Nefnd eru mörg kunn dæmi um
afrek manna á þroskaskeiðinu
og efri árum, og það jafnframt
sannað, að ýms þau verk, sem
rinoor sioir
Hrafnkelsstöðum.
Á sumardagirín fyrsta (20.
apríl) varð sjötugur Guðbrand-
ur Sigurðsson oddviti, Ilrafn-
kelsstöðuni' Ilraunhreppi,
Mýrasýslu.
Hann er fæddur í Miðhúsum
í Álftaneshreppi, Mýrasýslu,
sonur hjónanna Sigurðar
Brandssonar frá Fornaseli og
Halldóru Jónsdóttur, Árnason-
ar, ættaðri úr Hvítársíðu. Guð-
brandur ólst upp hjá foreldrum
sínum til tiu ára aldurs, en fór
þá frá Miðhúsum að Smiðju-
lióli í sama lireppi, til Péturs
Þórðarsonar og konu lians Sig-
ríðar Jónsdóttur, og dvaldist hjá
hjá þeim við ágæta aðbúð, unz
þau hættu búskap 1892. Eftir
það var hann vinnumaður í þrjú
ár og svo lausamaður um skeið,
þar til hann fór að húa með for-
eldrum sírium í Miðliúsum 1899.
Árið 1901 geklc Guðbrandur að
eiga |Ólöfu dóttur hjónanna
Gils Sigurðssonar og Guðrúnar
Andrésdóttur í Krossnesi í
Álftaneshreppi, og byrjuðu þau
búskap í Þverholtum, sama
hreppi, en fluttust voi’ið 1902
að Litlu-Gröf i Borgarhreppi og
bjuggu þar i 5 ár. Vorið 1907
fluttust þau að Hrafnkelsstöð-
um í Hraunhreppi, sem Guð-
brandur hafði þá keypt. Þar
hafa þau hjón búið síðan. Þau
hafa eignazt 11 börn, og eru 10
þeirra á Iifi, þrír synir og sjö
dætur, öll uppkomin.
Eftir þau hjón liggur mikið
starf, og vitanlega mest á Hrafn-
kelsstöðum, þar sem þau hafa
lengst dvalizt. Þau liófu búskap
sinn sem fyrr segir, í Þverliolt-
um, stórri jörð og erfiðri, eink-
um á þeim tíma, er þau komu
þar, og jafnvel illfært þangað
með liesta, því að vegir voru
engir, enda mun Guðbrandur
hafa orðið að flytja talsverðan
hluta búslóðar sinnar þangað á
bakinu. Það var á æskuárum,
sem eg heyrði Guðbrandar fyrst
getið, en þá bjó liann í Litlu-
Gröf. Eg man vel, að ávallt var
rætt um Guðbrand sem stór-
huga atorku- og drengskapar-
mann á þeim árum, og það álit
manna á Guðbrandi hefir eng-
um breytingum tekið. t
Þegar Guðbrandur kom að
Hrafnkelsstöðum voi'U hús öll
fallin og túnið kargaþýft. Reisti
Guðbrandur liús öll af nýju,
mestrar heimsviðurkenningar
liafa notið, hafa verið unnin af
mönnum, sem komnir hafa
verið af léttasta skeiði. Aðal-
atriðið er að menn eigi eða skapi
sér áhugamál, sem þeir geta
sökkt sér niður í og unnið að.
Uppeldi æskunnar þarf að ger-
breytast frá því sem nú tiðkast.
Það á að lcenna ungmennunum
að bjarga sér og vinna sjálf-
stætt, en venja þau af að heimta
alt af foreldrunum og hyggja
að losaraskap einum. Það á að
kenna þeim að meta raunveru-
leg verðmæti, en ekki yfirborð
eitt, sem engar kröfur gerir til
ungmennanna, hvorki í hugsun
né starfi. öll venjuleg verk eiga
að vera ungmennum eðlileg,
þannig að þau geti unnið að sínu
eftir því sem þörf gerist, og það
á að glæða skilning þeirra á
gildi vinnunnar og sjálfshjálp
einstaklinganna.
Þetta er i meginatriðuVn inni-
hald bókarinnar, en ekki er að
efa að roskna kynslóðin finnur
þar margt, sem hún liefir ekki
athugað til fulls, en liggur þó í
augum uppi. Bókin vekur menn
til umhugsunar og glæðir skiln-
ing þeirra á ýmsu því, sem þeir
hafa ef til vill ekki gefið veru-
legan gaum. Því á hún erindi til
allra, ungra sem gamalla.
K. G.
fyrst haðstofu með torfveggj-
um og nauðsynlegustu penings-
liús, og hófst svo handa um
ræktun. Er nú stprt, vel sléttað
og fagurt tún á Hrafnkelsstöð-
um, sem gefur af sér fimm
sinnum meiri heyfeng, en þegar
Guðbrandur kom þangað. Árið
1930 var reist stórt íveruhús
úr steinsteypu á Hrafnkelsstöð-
um. Yar þá Ingólfur, sonur
Guðbrands, farinn að búa á
móti honum.
Guðbrandur hefir verið for-
ystumaður í sinní sveit í jarð-
ræktar- og búnaðarmálum og
gegn fjölda mörgum trúnaðar-
störfum. Hann beitti sér fyrir
fimtmudagskvöld. Tefla þá Ás-
greiða flutningskaostnað á
ins og var kosin þirggja manna
því, að stofnuð var kaupfélags-
deild i Kaupfélagi Borgfirðinga
fyrir hreppsfélag hans og var
deildarstjóri hennar i 30 ár unz
hann baðst undan endurkosn-
ingu. Hann var og formaður
búnaðarfélags hreppsins i 23 ár.
I hreppsnefnd hefir hann verið;
frá 1913 og.oddviti hennar frá
1919, og sýslunefndarmaður frá
1924. .
Einn vina minna á Mýrum,'
sem þekkir Guðbrand vel, sagði
eitt sinn við mig, að ef Guð-
brandur tæki eithvað að sér,
væri öllu vel borgið, og veit eg,
að þetta var ekki ofmælt. Hann
er maður traustur og hreinlynd-
ur, sem jafnan hefir notið verð-
skuldaðs trausts og virðingar
allra, sem þekkja hann, livort
sem kynnin eiga sér langan eða
skamman aldur. Um pcrsónulcg
kynni mín af hinum sjötuga
heiðursbónda ætla eg ekki að
fjölyrða, en þau kynni eru góð
og eg er þakklátur fyrir þau.
Vil eg þvi vera i hópi þeirra,.
sem í dag senda Guðbrandi
hlýjar kveðjur og óska honumt
og fólki hans alls hins bezta á
komandi dögum.
20. apríl 1944.
A. Th.
I.O.O.F. l.=1264288 /2 =
Unglinga
Dömu,
og
Herra
P
©
F
N
II
r
VERZL.C?
Stulka
óskar eftir léttum sauma-
skap fyrir verzlun. Upplýs-
ingar í síma 4035.
Stúlka
óskast til eldhússtarfa frá 1.
maíA— Herbergi.
Brynjólfur J. Brynjólfsson
Austurstræti 3.
gróf og sterk til sölu £
Bergstadastræti 61
Sími 4891