Vísir - 07.06.1944, Blaðsíða 2

VISIR
VÍSIR
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIK HJ.
Ritstjórar: Eristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pélsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
AfgreiSsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 188 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Innrásin.
IT EIMSVIÐBURÐIR vekja
eldd ávalt óskipta athygli,
en fullyrða má að allra augu
beinist nú að ströndum Nor-
mandis, og um ekkert verður
mönnum tíðræddara, en innrás-
ina á meginlandið, sem hófst í
gær. Útvarp allra landa skýrir
frá því að fregnirnar um innrás-
ina liafi borist eins og eldur í
sinu frá manni til manns, —
skrafað er og skeggrætt, spurt
og spáð. Allir vissu að atburðir
þessir myndu yfir dynja, en
þrátt fyrir það, er engu líkara en
að þeir liafi komið á óvænt.
Menn hugsa vart um annað, tala
ekki um annað og hafa umfram
allt ekki áliuga fyrir neinu öðru
þessa stundína, en hvernig inn-
rásarliðinu muni reiða af.
Fréttir eru að vonum af
skornum skammti. Tilkynning-
ar eru stuttorðar og gagnorðar,
enda ekki að búast við að þær
verði látnar í té, fyrr en veru-
legur árangur hefir náðst á ann-
an hvom bóginn. Þjóðverjar
virðast .vera kvíðandi fyrir úr-
slitunum. Fjórir af beztu her-
foringjum þeirra stjórna vörn-
inni, — allir þrautreyndir her-
menn og frægir foringjar. Þýzka
útvarpið skýrir jafnframt frá
því, að Bandamenn eigi i höggi
við æfðustu hersveitir, sem hafi
reynt getur sína á mörgum víg-
stöðvum og þannig fengið á-
gætustu reynzlu. Þrátt fyrir það
er vitað að landgönguliðinu hef-
ir tekist að ná fótfestu og vinna
verulega á, þannig að það hefir
nú tryggt sér olnbogarými til
athafna. Eftir að liðið er á land
komið, og hefir tekist að koma
fyrir stórskotahði sínu og
þungahergögnum, er næsta
skrefið að ná á vald sitt ein-
hverri heppilegri höfn, til þess
að venjuleg afgreiðsla skipa
geti farið fram, en hergögnin
séu ekki flutt með landgöngu-
prömmum eða á annan hátl til
strandar. Þegar landgönguliðið
hefir náð höfnum á vald sitt,
verður starf þess allt auðveld-
ara, sóknarþunginn meiri og
greiðara um alla flutninga.
Birgðir þær, sem flytja þarf til
slíks innrásarliðs eru miklu
meiri og fjölbreyttari en unnt er
að gera sér í hugarlund. Það
eitt er víst að aldrei í sögu ver-
aldar hefir slik innrás sem þessi
átt sér stað. Innrásin er djarf-
asta hernaðaraðgerð, sem nokk-
úru sinni hefir framkvæmd
verið, en til þess að hún yrði
framkvæmanleg, þurfti gífur-
lega umfarigsmikinn viðbúnað,
sem staðið hefir yfir árum sam-
an. Síðustu tvö árin hefir inn-
rásin vofað yfir. Nú er tening-
unum kastað, og afdrif innrás-
arliðsins ráða úrslitum styrjald-
arinnar að fullu og öllu. Mis-
heppnist innrásin verður stríðið
langt og erfitt, en til þess eru
litlar likur. Hitt er miklu senni-
legra að innrásin sé upphaf enn
harðari viðureignar, harðari og
heitftúðlegri bardaga en dæmi
eru til.
Athyglisvert er það að inn-
rásarliðið ræðst þar fyrst á land,
sem varnir munu öflugastar.
Þjóðverjar segjast hafa verið
við innrásinni búnir, en banda-
menn telja hinsvegar að svo j
V estur-Islendingar
ust yfir úrslitum
glödd-
þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar.
kom til landsins í gærmorgun,
en hann verður fulltrúi Vest-
ur- Islendinga á hátíð lýðveld-
isstofnunarinnar.
Eftir hádegið í gær voru
blaðamenn boðaðir á fund
prófessorsins að Hótel Borg.
Eftir að blaðafulltrúi utanrík-
isráðuneytisins hafði kynnt
hann fyrir blaðamönnum, tók
prófessorinn sjálfur til máls.
„Eg vil í fyrsta lagi láta í ljós
mikla gleði mína yfir að vera
kominn heim til fslands,“ sagði
prófessor Beck. „Þótt margir af
löndum vestanhafs hafi aldrei
litið ísland augum og aðrir eklci
verið þar nálega mannsaldur,
tala allir um það, sem það
heimkynni, er hugurinn leitar
oftast til með stolti og lotningu.
„Eg er hér fyrst og fremst
sem fulltrúi Vestur-fslendinga,
og landar í Vesturálfu kunna
vel að meta þann vinarhug og
lieiður, að fá að eiga sérstakan
fulltrúa á þessu söguríka
augnabliki heimalandsins, er
lýðveldi verður stofnað hér og
líinn aldagamli draumur þjóð-
arinnar rætist, um endurheimt-
ingu sjálfstæðisins.“
1
Þ jóðræknisfélagið.
Því næst vék prófessor Beck
að Þjóðræknisfélagi Vestur-ís-
lendinga og starfsemi þess.
„fslendingar í Vesturheimi
hafa löngum reynt að sameina
það tvennt, að vera góðir þegn-
hafi ekki verið. Varalið er sent
á vetvang til að hefta framsókn
bandamanna, og spáð er enn
harðari átökum en átt hafa sér
stað til þessa, og er þó talið að
aldrei hafi þekkst dæmi til
slíkra átaka. Þetta láta báðir að-
ilar uppi. Bandamenn telja sig
hafa eyðilagt eða þaggað niður
í ýmsum varnarvirkjum Þjóð-
verja, en þeir telja aftur að
varnarvirkiri hafi reynst örugg.
Þrátt fyrir það er liðið komið á
land á miklu svæði og alllangt
frá ströndinni miðað við þann
stutta tíma, sem það hefir haft
til að athafna sig. Innrásin er
upphafið á endinum, — nýr
þáttur i styrjöldinni og. sá síð-
asti. Bandamenn virðast hafa
alger yfirráð i lofti, en veður-
skilyrði fyrir Iofthernaðarað-
gerðir eru sögð erfið og kann
þvi að reyna meira á þá síðar.
Blóðfómir þær, sem færðar
eru á ströndum Frakklands eru
vafalaust tilfinnanlegar. Þó er
tjónið sagt minna, en búist
hafði verið við í upphafi. Mönn-
um hryllir við ógnum þeim, sem
yfir hafa dunið og vona að ó-
friðurinn verði sem fyrst til
lykta leiddur, þannig að mann-
kynið megi á ný byggja það upp,
sem niður hefir verið rifið af'
veraldlegum og andlegum verð-
mætum. Frelsi mannkynsins
eitt getur grætt þau sár, sem nú
blæða, — framfarir og sið-
menning byggt það allt upp, sem
í rústir hefir hrunið. Megi tími
frelsis og framfara renna upp
yfir stríðandi mannkyn.
För bisknp§ var óslitio §ig;urför.
Viðtal við prófessor Richard Beck.
Prófessor Richard Beck ar þess þjóðfélags, sem þeir eru
nú borgarar í, og j afnframt ís-
lendingar, og að halda við
tengslunum við heimalandið og
þjóðernisböndunum. Þeir telja
sér margháttaðan styrk í að
vera þetta hvorttveggja, þótt
stundum sé ýmsum erfiðleik-
um háð að lifa eftir þessu lög-
máli í framkvæmd.
„Eitt af því, sem styður mest
tengslin við heimalandið og
samheldni þjóðarbrotsins vest-
an hafs, er starfsemi Þjóðrækn-
isfélagsins, en auk þess eru hin
kirkjulegu samtök, sem eru
langfjöhnennustu samtök Is-
Iendinga vestanhafs.
„Þjóðræknisfélagið átti 25
ára afmæli í febrúarmánuði síð-
astliðnum. Eins og mörgum
mun kunnugt hér, af skrifum
blaðanna, var það haldið há-
tíðlegt í Winnipeg. Mér er mik-
il ánægja, að fá tækifæri til
að segja það hér heima, að sú
vinsemd, sem íslenzka ríkis-
stjórnin sýndi þjóðarbrotinu
vestanhafs, með því að senda
biskup íslands, herra Sigurgeir
Sigurðsson, sem sérstakan full-
trúa á þari hátíðahöld, vakti al-
mennan fögnuð meðal Islend-
inga vestanhafs. För hans var
í einu orði sagt óslitin sigur-
för, og ég er þess fullviss, að
koma hans varð til að tengja
enn traustari böndum en
nokkru sinni pður vináttu.og
bróðurhug , milli íslendinga
austan og vestan Atlantshafs-
ins.
„Um starfsemi Þjóðræknis-
félagsins er það að segja, að
hún er alltaf í vexti. Á síðast-
liðnu ári voru stofnaðar tvær
fjölmennar deildir, sem starfa
nú með miklum blóma. Yfir-
leitt mun óhætt að fullyrða, að
áhuginn fyrir auknu þjóðrækn-
isstarfi hafi sj aldan verið meiri
vestan hafs en einmitt nú, og
eru ýmsar ástæður fyrir því.
Aukin tengsli við heimalandið.
„Eitt af því, sem hefir glætt
áliugann fyrir þjóðræknisstarf-
inu seinni árin vestan liafs, eru
Próf dr. Richard Beck.
tengsli við
lieima-
hin auknu
landið, sem hófust á árunum
fyrir styrjöldina og hafa auk-
izt að miklum mun nú styrj-
aldarárin. Meðal annars fyrir
starfsemi og samvinnu Þjóð-
ræknisfélagsins hér heima.
Dvöl íslenzka námsfólksins
í Ameríku hefir liaft mjög
mikil áhirf í þessum efn-
um. Það hefir rifjað upp sam-
bandið við gamla landið í svo
fjölda mörguni efnum. Það
hefir vakið mikla ánægju með-
al Vestur-íslendinga að kynn-
'ast námsfólkinu almennt, enda
er það yfirleitt mjög mannvæn-
legt og getur sér hvarvetna
hinn besta orstír fyrir
frannnistöðu sína. Sjálfur liefi
ég kynnzt mörgu af þessu fólki
og æfinlega mér til mikillar
uppörfunar og gleði.
Prófessor Beck sagðist álíta
að urn 30,000 Islendingar væru
nú til heimilis í Ameriku og
þar af um 10,000 í Bandaríkjun-
um. Fjölmennasta Islendinga-
byggðin i Bandarikjunum er í
Norður Dakota, en þar er einnig
heimili prófessorsins í bæ, sem
heitir Grand Forks. Prófessor
Beck lét í ljósi það álit, að Is-
lendingum vestan hafs liði yfir-
leitt vel, og kvað hann þá engu
síður standa framarlega nú en
áður meðal liinna þjóðarbrot-
anna. Hefir mörgum þeirra
veitzt margskonar sómi. Þeir
taka sinn þátt í styrjaldarrekstr-
inum og hafa beðið mikið af-
hroð í missi ungra manna og
vina. Prófessorinn kvaðst vera
viss um, að úrslit atkvæða-
Þátttaka i síldveiðum að
líkindum álíka og í fyrra.
Tillaga frá stjórn Síldarverksmiðjanna um
afkastaaukningu tveggja verksmiðja. \ j
smiðjanna á Siglufirði, Pauls-
vei-ksmiðjunni og SR-30. Breyt-
^ttjórn Síldarverksmiðja
ríkisins býst við því, að
þátttakan í síldveiðunum
verði álíka mikil og í fyrra.
Þá veiddu um 85 skip fyrir
ríkisverksmið jurnar.
Vísir átti í gær tal við Svein
Benediktsson framkvæmdar-
stjóra, formaður stjórnar verk-
smiðjanna, og skýrði hann blað-
inu frá ýmsu um rekstur verk-
smiðjanna í sumar, m. a. um
endurbætur á þeim og bætt
vinnuskilyrði.
Á Raufarhöfn verða tekin til
afnota ný löndunartæki, sem
flýta mjög fyrir afgreiðslunni,
svo og nýr síldarsjóðari með
pressu og varamótor.
Á Siglufirði er nú í smíðum
nótageymsluhús, sem mjög
mikil þörf liefir verio á. Þeg-
ar nætur liafa legið í landi
að sumarlagi hafa þær off
viljað skemmats. En með
þessu geymsluhúsi er komið í
veg fyrir það og sparast því
mikil verðmæti við þetta. Á
Siglufirði verður einnig tekinn.
i notkun nýr 430 hestafla mótor
með rafal.
, i
Erfitt að afla
kola og poka.
I vor hefir það reynzt miklum
erfiðleikum bundið, að afla kola
og poka sem verksmiðjurnar
þurfa, til að geta starfað. Nokk-
ur liluti af rekstrarvörum er þó
kominn, en liorfur ískyggilegar
þar sem megin hluti þeirra er
enn ókominn, en óðum líður að
síldarvertíð.
Verksmiðjurnar munu byrja
að taka við síld, þegar vika er
af júlí.
i
Tillaga um
afkastaaukningu.
Stjórn síldarverksmiðjanna
liefir farið fram á það við rík-
isstjórnina, að hún veiti heimild
til aukningar á tveim verk-
greiðslunnar um lýðveldismálið
hér heima hefðu glatt íslendinga
vestan hafs mjög mikið.
„Eg á að bera öllum kærar
kveðjur“, sagði prófessor Beck.
„Auk þess hefi eg sérstakar
kveðjur til ýmissa aðila, þings,
ríkisstjórnar og Háskólans.“
Scrutator:

Qcbddvi cdlm£jiMM£S
Fyrstur með innrásarfréttirnar.
Eg var spurður að því nokkurum
sinnum í gær, hvernig Vísir hefði
getað komið með svo margvísleg-
ar fréttir af innrásinni og fróðleik
um hana, aðeins rúmum hálftíma
eftir að vinna hófst í prentsmiðj-
unni og vart fjórum stundum eftir
að heiminum bárust fyrstu fregnir
um að eitthvað mikið væri um að
vera suður við Ermarsund, og áður
en nokkurt morgunblaðanna hafði
náð í fréttina.
Þeirri spurningu var auðsvarað,
því að unnt var að gera ýmsar ráð-
stafanir til að létta og hraða útgáfu
innrásarblaðs.
Með því að hafa allt tilbúið, sem
hægt var að vita fyrirfram — og
það var hægt að renna grun í margt,
ef menn höfðu hugann við störf
sín — var unnt að renna fyrsta
blaðinu fullprentuðu gegnum press-
una kl. 8,27 — aðeins tuttugu og
sjö mínútum eftir að vinna var
hafin. Fáeinum mínútum síðar var
búið að prenta svo mikið, að hægt
var að láta blaðið fara út á götuna.
Fyrir mörgum vikum.
Annars er bezt að byrja á byrjun-
inni. Það var þegar skömmu eftir
áramótin, að blaðamenn Vísis fóru
að viða að sér margskonar efni,
sem þeir töldu, að koma mundi að
gagni, þegar innrásin væri hafin.
Fyrst og fremst varð að fá allar
mögulegar upplýsingar um þá, sem
stjórnuðu fyrir báða aðila, reyna
að gera sér grein fyrir þvi, hvar
bandamenn mundu helzt hyggja á
landgöngu 0g afla þá lýsinga á
þeim héruðum — og svo þótti held-
ur ekki úr vegi að hafa örlítið yfirlit
um helztu viðburði styrjaldarinn-
ar.
En þetta var ekki hið eina, sem
var grafið upp. Myndum var safn-
að saman, greinar ritaðar um ýmis
atriði, sem koma innrásinni við bein-
linis eða óbeinlínis — þær munu
birtast smám saman á næstunni —
og þegar flest eða öll kurl þóttu
komin til grafar, var ekki um ann-
að að ræða en að bíða átekta — og
vera vakandi.
„Morgunstund gefur gull í mund.“
Já, aðalatriðið var að vera vak-
andi — og ekki á kvel'din, heldur
eldsnemma á morgnana, því að það
þurfti engum blöðum um það að
fletta, að fyrstu fregnir af inn-
rásinni mundu koma snemma að
morgni og ekki á öðrum tíma dags.
Það þurfti engan hernaðarsérfræð-
ing til þess að geta gert sér það
ljóst.
Blaðamaður við Vísi vaknaði því
klukkan sex á hverjum morgni, til
þess að fylgjast með því, sem gerð-
ist. Margar vikur liðu svo, svo að
hann hefði alveg eins mátt sofa
áfram, en loks'kom „D-dagur“,
eins og bandamenn voru búnir að
skíra innrásardaginn fyrir löngu.
Þá var ekki beðið boðanna. Fleiri
blaðamenn voru vaktir, prentarar
sömuleiðis og því var allt tilbúið
til prentunar, þegar tæpur hálftími
var liðinn af venjulegum vinnutíma.
Þegar blaðið kom út á götuna,
hafði fregnin um innrásina borizt
allvíða, svo að menn rifu blaðið
bókstaflega út úr höndunum á sölu-
drengjunum, meira en klukkustund
áður en nokkurt annað blað nefndi
innrásina einu orði.
ingar þær, sem verksmiðju-
stjórnin vill láta gera, munu
auka afköst verksmiðjanna um
3500—4000 mál og kosta aðeins
hálfa aðra milljón króna. Ef
ráðizt væri í að reisa nýja verk-
smiðju með 10 þúsund mála af-
köstum á sólarliring, þá mtmdi
kostnaðurinn verða meira en
tífaldur eða sextán milljónir
króna.
Þegar Vísir átti tal við Svein
Benediktsson í gær, liafði stjóm
síldarverksmiðjanna ekki hor-
izt svar ríkisstjórnarinnar. —
Gert er ráð fyrir að ljúka breyt-
ingunum fyrir vertiðina 1945,
ef þær verða afráðnar.
TJÖLD
Svefnpokai
Bakpokar
Hliðaitöskui
Stoimblússui
Ullaipeysui
Spoitbuxui
Spoithúfm
Gönguskói
Göngustafii
VERZL
Skrifstofumaðui
óskar eftir atvinnu. Hef-
ir unnið mörg ár við
verzlun og skrifstofu-
störf, ennfremur hjá út-
gerðar- og hraðfrysti-
húsa-fyrirtækjum. Til-
boð sendist Vísi, merkt
„Sölumaður“.