Vísir - 19.08.1944, Blaðsíða 2

VISIR
VISIF?
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁFAN VlSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsaon,
Hersteinn Pálsson.
Skrifetofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Simar: 166 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Síldin var síðbúnari í ár en nokkuru sinni síðan rannsóknir hófust
Eftir stríð III.
Fyzstu skiefin
á nýni leið,
Tvennt er þaS, sem hlýtur
að valda miklum breyt-
mgum í þjóSlífi voru 1 ná-
lægn framtiS. AnnaS er
stofnun lýSveldisins, sem ger-
breytir aSstöSu landsins til
annara þjóSa, skapar lands-
mönnum sjálfstraustr og stór-
hug og svarfar allri hinni
pólitísku taflstöSu, eins og
hún hefir veriS síðasta aldar-
fjórSung. Hitt er hin mikla
lífsbreyting, sem hlýtur aS
leiSa af styrjöldinni víSa um
heim og ekki sízt í Evrópu.
Þetta verSum vér aS gera oss
ljóst, þegar rætt er um þaS
ástand, sem er og þaS verk-
efni, sem fyrir höndum er.
Þegar þeir hræddu, hik-
andi og klóku hafa gefizt upp
á „samstarfi allra flokka“ og
yfirvofandi neyS þjóSannnar
hefir þjappaS hinum heil-
brigSu öflum til aS mynda
sterkt framkvæmdarvald í
landinu, þá fyrst er hægt aS
hefjast handa um þær breyt-
ingar og umbætur, sem gera
þarf. „DýrtíSin“ verSur þá
ekki eitt af aSalvandamálun-
um, því að um leiS og allur
þorri þjóSarinnar verSur
sammála um aS skapa jafn-
vægi í þjóSarbúskapnum,
leysist þetta vandamál skjót-
ar en flestir hyggja. ASal-
vandamáliS verSur þaS, aS
tryggja einstaklinga þjóðfé-
lagsins gegn skorti og skapa
þeim Iífskjör, sem þjóSfélag-
iS þarf ekki að bera kinn-
roSa fyrir.
Einstaklingunum, sem þarf
aS skapa öryggi, má skipta í
þrjá flokka. Þá, sem eru
heilbrigSir og vilja vinna.
Þá, sem eru sjúkir, heilsu-
lausir eSa örkumla. Þá, sem
fyrir aldurs sakir geta ekki
séS fyrir sér.
Því marki verður ekki náð,
nema meS blómlegum at-
vinnuvegum, skipulagningu
vinnuaflsins og almennum
þjóðfélagstryggingum. Verð-
ur vikið að því síSar. At-
vinnuvegirnir verða að vera
reknir meS þörf þjóðarinnar
fyrir augum á hverjum tíma,
en þeim verSur líka aS veita
þá vernd, sem þeim er nauð-
synleg.
Ráðuneyti vmnunnar.
Það, sem mest er aðkall-
andi, er. skipulagning vinn-
unnar í Iandinu í sambandi
við tilfærslu og breytingu á
atvinnurekstrinum eftir því,
sem þörf er á. Undirstaða
þess, að ráSin verSi bót á
Orsökin var óvenjulegur sjávarhiti.
Viðtal við mag. Árna Friðríksson, fiskifræðing.
ÁRNI FRIÐRIKSSON fiskifræSingur hefir aS undanförnu
dvaliS á SiglufirSi viS síldarrannsóknir, og hefir hann skýrt
Vísi frá niSurstöSum rannsókna sinna, þeirra er hann hefir
gert þar. Hefir síldm veriS meS síSbúnara móti í ár, vegna
óvenju mikils sjávarhita fynr NorSurlandi, en þegar kom
fram í ágústmánuS lækkaSi hitinn og um leiS kom bæSi áta
og síld.
Árni skýrir svo frá:
„Eins o gkunnugt er hefir síld-
in verið með siðbúnara móti i
ár. Er það að kenna því, að sjór-
inn hefir verið óvenju heitm’
allan fyrri hluta vertíðarinnar.
Má fullyrða að hann hafi 'ald-
rei verið jafn heitur á þessum
tíma árs, síðan við fórum að
fást við rannsóknir á Siglufirði,
ekki einu sinni siðari hluta
sumars 1939, þegar hann var
þó svo heitur, að tók fyrir veiði.
1 júlímánuði í ár hefir yfir-
borðshiti varla nokkursstaðar
verið undir 10° C, 'Og jafnvel
komizt upp í 13°, þegar hann
hefir verið hæstur. Þetta þýðir
í raun og veru, að fyrir
allri Norðurströndinni hefir
verið svo að segja heitur Golf-
straumssjór, kominn sunnan
fyrir landið með lítilli rauðátu
og lítilli síld.
Um mánaðamótin júli og
ágúst fór að verða breyting á.
Norðansjórinn fór þá að láta
meira til sín taka, svo að sjáv-
böli atvinnuskorts, er sú, aS
vinnuafliS og atvinnurekstur®
inn dreifist ekki á ákveSna
staSi í landinu í misjöfnum
hlutföllum, hvaS móti öSru.
Af því leiSir atvinnuleysi á
einum staS, en fólksekla á
öSrum. Til þess aS gera
mögulegt aS útrýma atvinnu-
leysinu smátt og smátt, er
tvennt nauSsynlegt: Fyrst
vantar fullkomnar atvinnu-
skýrslur og stöSugt yfirlit um
atvinnureksturinn, svo aS
hægt sé á hverjum tíma aS
fylgjast meS öllum rekstri
landsmanna, hverjum ein-
stökum og í heild, atvinnu
hvers einstaklings, afköstum
og fólkshaldi atvinnugreina,
rekstursafkomu, reksturs-
hæfni og öSru, er máli skipt-
ir. Þegar slíkar skýrslur liggja
fyrir mánaSarlega (en ekki
margra ára gamlar), er hægt
aS gera sér grem fyrir á-
standinu og gera ráSstafanir,
sem ella væri óframkvæman-
legar.
Sérstakt ráSuneyti þarf aS
setja upp í þessu skyni, ráðu-
neyti vinnunnar. Þetta er ær-
ið verkefni, að sjá þjóSinni
fyrir stöSugri vinnu.
I öðru lagi er hreyfanleiki
vinnuaflsins nauSsynlegur til
vinnumiðlunar eftir þörfum
atvinnurekstursins, sam-
kvæmt reglum, sem um það
yrði settar.
Þetta tvennt, sem nú hefir
veriS nefnt, er frumskilyrSi
sigursællar baráttu gegn böli
atvinnuskortsins. Einn liður
í frekari aðgerðum ætti að
vera vinnuskólar, er prófi
vinnuhæfni, kenni mönnum
fjölbreyttari vinnuhætti og
leggi áherzlu á aukin vinnu-
afköst og bættar vinnuað-
ferðir. En allt slíkt ætti að
auka hlunnindi og bæta af-
lcomu verkamannsins.
arhitinn komst niður fyrir 9°
á Húnaflóa, og síðar, um 5. ág.,
komst hann niður í „normal-
hita“, eða niður fyrir 8° við
Langanes. Með þessum sjó kom
svo átan. Síðari hluta júlímán-
aðar var hún mjög lítil, 1—4
kúbikcm., en um mánaðamót-
in var liún komin upp í 6,4
kúbikcm., og yfir það mark,
sem eg tel hæfilegt til að
tryggja góða veiði, en það eru
6 kúbikcm. Þó er hún undir
því, sem hún er vön að vera
á sama tíma sumars í meðal-
ári, sem er 8 kúbikcm. 1 ágúst-
mánuði fór hún einnig upp fyr-
ir þetta mark og hefir síðan
verið með ágætum.
Einhverjum kann e. t. v. að
hafa dottið í hug, að síldin væri
gengin hjá eða veiði kynni að
bregðast, en rannsóknir á síld-
inni sjálfri sýndu að slíkt mátti
ekki standast.
Þessar „framsveitir“ sköpuðu
reytingsafla allan júlímánuð,
sýndu það, að síldin hafði ekki
lokið erindi sínu við Norður-
land. Hún átti eftir að taka út
þann þroska, sem hún sældr
þangað, og að því er vitað er,
aðeins þangað. Þannig var t. d.
aðeins 91.3% af henni á því,
sem við köllum 3ja kynþroska
stig, en átti að vera 95,5%. Mör-
inn var 0.8 í staðinn fyrir 1.31,
og þyngdin 350 grömm, í stað-
inn fyrir 365 gr., enda þótt
stærðin væri sízt minni en vana-
lega. Þá var hryggjaliðaf jöldinn
það hár, að sýnilegt var, að
aðalstofninn var ekki kominn
og auk þess vantaði millisíld al-
gerlega, en hún er vön að gera
vart við sig þegar veiðin stend-
ur sem hæst. Loks var bolfitan
2i/2% undir meðallagi. Allt
þetta sýnir, að síldin hefir verið
síðbúnari í ár heldur en jafnvel
nokkurt ár, eins langt og við
getum seilst aftur í tímann til
samanburðar.
Aðalrannsóknir á aldri síld-
arinnar fara ekki fram fyrr en
komið er til Reykjavíkur, en
bráðabirgðaathugun á nokkrum
sýnishornum hefir leitt í ljós,
að ekkert nýtt virðist hafa
bætzt í stofninn frá því í fyrra.
Þannig eru árgangarnir frá 1930
og 1932 einna sterkustu þætt-
irnir í stofninum, sérstaklega
árgangurinn 1932, sem nú er 12
ára. Hann gerir nærri þriðju
hverja síld, sem veiðist.
Lengsta gönguferð um óbyggðir, sem
sögur fara af.
Nýlega fóru 2 menn fótgangandi þvert yfir öræfi landsins
frá austri til vesturs. LögSu þeir af staS í öræfagöngu sína
frá Brú á Jökuldal og komu til Kalmanstungu í BorgarfirSi
eftir 11 daga göngu. Menn þessir eru þeir Þórarinn Ölafsson
íþróttakennari á EiSum og Bérgur Ölafsson frá Þingum í
SkriSdal. Vísir hefir átt tal viS Þórarinn og fékk hjá honum
eftirfarandi upplýsingar.
Við lögðum af stað frá
Skjöldólfsstöðum á Jökuldal þ.
1. ág. s.l. og fórum þann dag
að efsta bæ á Jökuldal, en það
er Brú. Næsta dag lögðum við
svo upp í hina eiginlegu öræfa-
för okkar. Höfðum við með-
ferðis „nesti og nýja skó“, tjald
og byssu og allan nauðsynlegan
útbúnað til slíkrar farar. Þegar
allt kom til alls munu bakpok-
ar okkar hvors um sig hafa veg-
ið rúml. 30 kg. og háði það okk-
ur nokkuð til að byrja með,
hversu pokarnir voru þungir, en
þeir smáléttust, eftir því sem
okkur skilaði áfram. Að kvöldi
fyrsta dags göngu okkar vorum
við komnir að Laugavöllum i
Laugavalladal, en hann liggur
upp af Jökuldal, suðvestur í ör-
æfin. Tjölduðum við þarna 'og
létum fyrirberast þar um nótt-
ina. Urðum við hvíldinni fegnir,
því að fyrsta daginn þreyttumst
við fljótt, enda óvanir meiri
háttar hreyfingu eftir kyrrsetur
vetrarins. Næsta morgun,
snemma, héldum við ferðinni
áfram í ágætu veðri.og kom-
umst um kveldið að Kreppulóni
norður af Vatnajökli. Létum við
fyrirberast þar um nóttina í
tjaldi olckar. Snemma næsta
morguns héldum við enn ferð
okkar áfram og varð nú brátt
áin Kreppa á vegi okkar. Öðum
við hana upp í hendur.#Dvöld-
um við því næst 6 klst. í
Hvannalindum, en héldum síð-
an af stað aftur og komum að
kvöldi þessa dags, sem var
þriðji dagur öræfagöngu okkar,
að Kverkfjallarana fyrir miðj-
um Vatnajökli norðanverðum,
slógum þar upp tjaldi okkar og
vorum þaf um nóttina. Þennan
dag hfepptum við mikinn sand-
byl. Var veður fram eftir deg-
inum þurrt og hvasst, en tók að
rigna seinnihluta dags. Um
kvöldið stytti upp, en hellirigndi
alla nóttina. Næsta morgun,
sem var fjórði dagur ferðar
okkar, hertum við gönguna sem
við mest máttum, þar eð fyrir
okkur lá nú að fara yfir upp-
takakvíslar Jökulsár á Fjöllum
og óttuðumst við, að vatnsmagn
hefði mjög aukizt í þeim um
nóttina, vegna rigningarinnar.
Gekk okkur allgreiðlega að
komast yfir kvíslarnar er reynd-
ust ekki mjög djúpar, en svo
breiðar, að yfir tveggja ldló-
metra samfelldan vaðal var að
fara. Kræktum við fyrir vest-
ustu kvíslarnar og komum að
kvöldi að Urðarhálsi, tjölduðum
austan undir honum og létum
þar fyrirberast um nóttina.
Að morgni næsta dags, sem
var fimmti dagur ferðarinnar,
héldum við enn af stað. Var nú
komið gott veður og hélzt það
allan daginn. Um kvöldið kom-
um við að Gæsavötnum, rétt
norðan við Kistufell. Tjölduðum
við þar og tókum síðan á okk-
ur náðir.
Næsta morgun var indælis
veður. Héldum við nú áfram
ferðinni og gengum yfir
Tungnafellsjökul. Nutum við á
jöklinum hins ágætasta útsýnis
og sáúm þaðan fjöllin á Norð-
ur- og Austurlandi. Einnig sá-
um við Heklu og fleiri fjöll
sunnanlands. Að kvöldi þessa
dags, sem var sjötti dagur ör-
æfaferðar okkar, komum við að
Fjórðungakvísl, rétt fyrir vest-
an Tómasarhaga og tókum okk-
ur þar náttstað.
Þaðan héldum við svo árla
næsta morguns vestur yfir upp-
takaár Þjórsár suðaustan und-
an Hofsjökli. Var þar yfir sam-
felldan vaðal að fara, því að
kvíslarnar eru margar og
skammt á milli þeirra. Þennan |
dag allan, sem var sjöundi dag-
ur ferðar okkar, var hið bezta
veður og útsýni gott til allra
Scrutator:
©
QaAdvL cdljnmnwfys
Óliæfa.
í gær, 18. ágúst, var afmælis-
dagur Reykjavíkurbæjar. Þann dag
fyrir rúmri hálfri annari öld fékk
bærinn kaupstaðarréttindi.
Ma'Öur skyldi nú ætla, a8 þess-
um degi hefði verið einhver sómi
sýndur af bæjarbúum, en því var
ekki að heilsa. Eg fór víða um bæ-
inn og sá aðeins tvo fána dregna
við hún. Þeir voru báðir í Mið-
bænum, annar á húsi Reykjavíkur
Apóteks, þar sem bæjarskrifstof-
umar eru til heimilis, og hinn á
Hótel Borg. Og hótelið flaggaði
auðvitað, því að þar átti um kveldið
að halda veizlu í tilefni dagsins.
Það hefði ekki verið úr vegi að
tjalda einhverju af þeim fánum, sem
einstaklingar og fyrirtæki öfluðu
sér fyrir lýðveldishátíðina, þótt eng-
inn ætlist til þess, að haft væri
eins mikið við og þá. En hitt er
óhæfa, að loka niðri fánana á slík-
um degi, sem afmælisdagur höfuð-
staðarins er.
fþróttasvæðið í Laugadalnum.
G. Þ. hefir sent mér pistil vegna
bréfs Jóns Arnfinnssonar, sem birt-
ist hér x dálkunum í fyrradag.
Hann segir m. a.:
Leiðrétting.
1 greinarkorni um Laugadalinn
við Reykjavík eftir hr. Jón Arn-
finnsson garðyrkjumann, að komið
hafi til mála að gera all an Lauga-
dalinn að íþróttasvseði, og i því sam-
bandi að eyðileggja hinn fagra og
sérkennilega gróðrarlund hr. kaup-
mgnns Eiríks Hjartarsonar við hús
hans í Laugadalnum. Hér er um
algjöran misskilning að ræða hjá
greinarhöfundi. Nefnd sú, sem fal-
ið var af bæjarstjórn að gera til-
lögur til hennar um hagnýtingu á
Laugadalnum eða landssvæði innan
hans, hefir í ítarlegum álitsgerðum
til bæjarstjórnar lagt til að megin-
hluti Laugadalsins (ca. 95 ha.) verði
i framtíðinni hagnýttur sem íþrótta-
og skemmtisvæði borgarbúa. Ætl-
ast nefndin til að rösklega þriðjung-
ur þessa landsvæðis verði hagnýtt
sem íþróttasvæði, en um 2/ hlutar
þess sem skemmtisvœði. Samkv.
tillögum nefndarinnar er íþrótta-
svæðið allt staðsett á vesturhluta
svæðisins, allfjarri landi hr. E. H.
Skemmtisvæðinu .er hinsvegar
ætlaður staður austast og miðsvæð-
is í Laugadalnum, og er land hr.
E. H. einmitt innan þess svæðis
Laugadalsins, sem nefndin gerir tiL-
lögur um að hagnýtt verði sem
skemmtisvæði borgarbúa í fram-
tíðinni. Ástæðan til þessa er m. a.
sú, að starfsbræður greinarhöfund-
ar telja, að hvergi í bænum eða
næsta nágrenni hans séu jafn góð
skilyrði til trjá- og blómaræktun-
ar sem á þessu svæði Laugadalsins.
— Reynslan hefir og sannað rétt-
mæti þessa;' um það vitnar bæði
trjálundur hr. E. H. og trjágarðar
nokkurra annarra íbúa Laugadals-
ins.
Það er því fjarri öllum sanni,
að komið hafi til orða, að eyðileggja
trjálund E. H. — Þvert á móti á
að varðveita allan þann trjágróð-
ur, sem komið hefir verið upþ í
Laugadalnum undanfarið af ein-
stökum mönnum. En auk þess á
að koma upp plöntuuppeldi og
gróðrarstöð í dalnum, til þess að
auka við þá trjá- og blómarækt,
sem þar er nú og með þvi skapa
skilyrði fyrir því að komið verði
upp í framtíðinni í Laugadalnum
— auk fullkomins nýtízku íþrótta-
svæðis, — rúmgóðu, skjólsömu og
fögru 'skemmti- og hvíldarsvæði
fyrir bæjarbúaJ'
G. Þ.
átta. Að kvöldi komum við svo
að Arnarfelli hinu milda og vor-
um þar um nóttina.
Næsta dag lögðum við leið
okkar yfir Hofsjökul sunnan-
verðan, fyrir ofan Nauthaga og
stefndum á Loðmund í Kerl-
ingafjöllum.
Héldum við síðan norður
með jöklinum og komum siðla
kvölds að sæluhúsi Ferðafélags-
ins í Árskarðsmúla. Veður var
gott framan af þessum degi,
sem var áttundi dagur ferðar
okkar á öræfum, en er á daginn
leið tók að þyngja að og um
kvöldið skall á með rigningu. 1
skálanum gistum við um nótt-
ina og voru það mikil viðbrigði
fyrir okkur, að sofa undir þaki
og láta fara vel um okkur, eftir
meira en viku útilegu.
Næsta dag vorum við um
kyrrt í skálanum, Var þá vont
veður og ekki ferðafært að
okkar áliti.
Næsta morgun var veður tek-
ið að skána og lögðum við nú
enn af stað og stefndum í vest-
urátt sem fyrr. Tókum við nú
stefnu á Langjökul, þar eð ætl-
unin var að ganga yfir hann,
en á leið okkar þangað varð á
vegi okkar Fúlakvísl og óðum
við hana í mitti. Héldum við
síðan upp á jökulinn, en þar
skall á ðkkur blindbylur. Gát-
um við nú ekki notið neins
stuðnings af landslagi eða
kennileytum, en urðum ein-
göngu að láta áttavita ráða ferð
okkar. Er við héldum niður af
jöklinum að vestanverðu urðu
á vegi olckar margar sprungur
og sumar stórar. Töfðu þær
mjög för okkar, því að fyrir
margar þeirra urðum við að
krækja, en yfir aðrar minni
stukkum við. Loks, eftir 6 klst.
erfiða ferð komumst við niður
í Flosaskarð norðvestan undir
jöklinum og tjölduðum við ann-
að vatnið, sem þar er. Vorum
við mjög ferðlúnir eftir þenn-
an dag, sem var 10. dagur ferð-
ar okkar, enda höfðum við
gengið samfleytt í 18 klst þenn-
an dag.
Næsta dag, sem var síðasti
dagur ferðar okkar urn óbyggð-
ir, náðum við að Kalmanstungu
í Borgarfirði. Fengum við þar
hinar prýðilegustu viðtökur.
Þar með lýkur ferðasögu
þeirra félaga. Leið sú, sem þeir
fóru, mun vera sú lengsta, sem
sögur fara af að menn hafi farið
fótgangandi. Er loftlína frá Brú
í Jökuldal að Kalmanstungu
rúml. 250 lon. löng, en með öll-
um þeim krókum og mishæð-
um, sem þeir fóru yfir, mun
Jeið þessi vera fjögur til fimm
hundruð lon. að lengd.
Húsnæði,
3-4 herbergi með
nýtízku þægindum
óskast. - Mikil f yr-
irframgreiðsla. Há
leiga. Uppl. í síma
5 0 5 1.
Sá„ sem tók
reiðhjólið
á Ránargötu 22 17. þ.
m., gjöri svo, vel og skili
því þangað aftur sem
fyrst.
HSOOOOOQOQOOOOOQOOQÍXSOOOOÍX
BEZT AÐ AUGLÝSA I VISI
MQaoaaooaoaQOQQCooQOOOOooi