Vísir - 21.08.1944, Blaðsíða 2

VISIR
VISiR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Hrístján Gnðlangsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrífstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötn 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1660 (fimm Iínnr).
Verð kr. 4,00 á mánnði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Eftir stríS IV.
Bú ei landstólpi.
JJver jijóð, sem leitar far-
sældar, verður að vinna.
Vinnan er uppspretta allrar
velmegunar. Hversu frjósöm
og örlát sem náttúran er, fæst
ekkert af gæðum hennar
nema með vinnu í einni eða
annarri mynd.
öll starfsemi í landinu
byggist á höfuðatvinnuveg-
um þess, búskap og útvegi.
öll önnur starfræksla er
byggð upp í kringum þessar
meginstoðir vinnunnar og
vex eða rénar eftir afkom-
unni í þessum höfuðgreinum.
Þess vegna ber fyrst að snúa
sér að því að undirstaða þess-
ara atvinnuvega sé traust og
örugg. Nú sem stendur
byggja báðir þessir atvinnu-
vegir tilveru sína á sandi.
Þótt útvegurinn sé stórfelld-
ari atvinnugrein um fjáröfl-
un og útflutning en búskap-
urinn, verða þó þessar grein-
ir báðar uppistaðan í atvinnu-
lífi landsins og getur hvorug
án annarra þróazt, svo að
vel fari.
Frá landnámstíð hefir
menning bændanna verið
kjölfestan í lífi þjóðarinnar.
Þessari kjölfestu verður að
halda, þótt tímarnir breytist.
Ræktun Iandsins og samlífið
við náttúruna heldur við því
bezta, sem til er í kynstofn-
inum. Bylting í landbúnaðin-
um verður að fara fram á
næstu árum. Það átak þarf
að skipuleggja strax í ein-
stökum atriðum og marka því
ákveðinn tíma. Ríkið verður
að gera bændum kleift að
breyta jörðum sínum í vél-
tækt land. Það verður að
gera þeim mögulegt að eign-
ast þær vélar, sem búskapn-
um eru nauðsynlegar. Jafn-
framt þarf að gera síðasta á-
takið til að koma húsakosti
sveitanna í viðunandi horf og
losna við þá híbýlaörbirgð,
sem enn sést víða um sveitir.
Þegar bændurnir geta rekið
landbúnaðinn með aðstoð
véla og síns eigin heimafólks,
breytist ekki aðeins þeirra
Iíf til batnaðar, heldur og
þjóðarinnar allrar. Það
mundi verða upphafið að fjöl-
breyttari búnaðarháttum og
gera sveitafólkinu kleift að
lifa betur á gæðum sinnar
eigin framleiðslu en það ger-
ir nú.
Suðurlandsundirlendið eitt
gæti fætt hundruð þúsunda
vínnandi fólks. Hafið fyrir ut-
an ströndina er fullt af fiski.
F’n góð höfn á suðurströnd-
mni gæti breytt hinum strjál-
b^pgðu gróðurlendum á
ör og Hörður unnu stökkið en skeiðhest-
arnir stukku upp nema einn.
Hestamannafélagið Fákur efndi til veðreiða á Skeiðvell-
inum við Elliðaár í gær og hófust þær kl. 3 e. h. Keppt var
í skeiði og 300 m. og 350 m. stökki.
Á skeiðsprettinum stukku
allir liestarnir upp í undanrás-
inni, nema Randver Jóns í
Varmadal. Rann hann sprett-
inn þá á 26,2 sek., en í úrslita-
spretti (einsamall) á 25.8 sek.
Metið á þessari vegalengd á
Sjúss úr Hafnarfirði á 24.2 sek.
Á 300 m. sprettfæri í stökki
varð Ör úr Dalasýslu fljótust
á 23.2 sek., — en Ör mun tví-
mælalaust vera eitt efnilegasta
stökkhross, sem hér hefir kom-
ið fram i langan tíma. Metið
á þessari vegalengd á Sleipnir
Þórðar Kristjánssonar á 22.2
sek. — Næst Ör varð Þröstur
Sigurðar Hallbjörnssonar á
24.3 sek., og þriðji Sindri Jó-
stuttum tíma í fjölsetið rækt-
að land, þar sem smjör drýp-
ur af hverju strái.
Auður hafsins.
Sjávarútvegurinn hefir, ef
svo mætti segja, takmarka-
laus þróunarskilyrði. Nýting
aflans er enn á byrjimarstigi.
Svo virðist sem margir óttist
að vér höfum ekki nógu mörg
hafskip til að afla fiskjarins.
Þetta er óþarfur ótti. Skipin
og tækin munu koma eftir
þörfum, e f þau skilyrði eru
fyrir hendi, sem atvinnuveg-
inum eru lífsnauðsyn. En það
er, að afurðirnar seljist á er-
lendum markaði fyrir verð,
sem ekki er mirina en kostar
að framleiða þær. Og að fyr-
irtækjunum sé gert mögulegt
að safna fyrningum og vara-
sjóðum til tryggingar áfram-
haldandi rekstri.
Þessi atvinnuvegur er
dauðadæmdur, ef hann get-
ur ekki fengið jafnmargar
krónur fyrir framleiðslu sína
selda í.útlöndum, eins og það
kostar að framleiða hana hér
og flytja út. Þess vegna er
Ijóst, að framleiðslan verður
að gæðum og verði að geta
keppt við samskonar fram-
leiðslu annarra þjóða, sem
seld er á heimsmarkaðinum.
Þegar stríðinu Iýkur verð-
ur framleiðsla sjávarútvegs-
ins gersamlega ósamkeppnis-
hæf, ef ekki verður hér mik-
il breyting. Hér verður jafn-
vægi að komast á milli vinnu-
Iauna og vöruverðs. Slíkt
verður ekki umflúið. En út-
vegurinn getur vel fætt þá,
sem að honum starfa. Og af-
koman verður því betri sem
afköstin verða meiri, tækin
fullkomnari og nýtingin betri.
Otvegurinn á að gefa öllum,
sem við hann starfa, laun í
hlutfalli við afkomuna. Allir
eiga að vera þátttakendur í
afrakstrinum innan þeirra
takmarka, sem viðhaíd og
endurnýjun tækjanna og ör-
yggi rekstursins leyfir. Með
því fær hver sannvirði vinnu
smnar og allir hafa sameigin-
legra hagsmuna að gæta með
heilbrigðan og hagkvæman
rekstur.
hanns Guðmundssonar á 24.9
sek. Báðir þessir hestar eru að
uppruna úr Borgarfjarðarsýslu.
Á 350 m. sprettfæri í stökki bar
Hörður Finnboga Einarssonar
á Melum sigur úr býtum og
hljóp vegalengdina á 26.7 sek.
Næstur varð Léttir Þorgeirs í
Gufunesi á 27.0 sek., og þriðji
Kolbakur Jóhanns Guðmunds-
sonar, einnig á 27.0 sek. Metið
á þessari vegalengd á Drottn-
ing Þorgeirs í Gufunesi á 25.6
sek.
Vegna óhagstæðs veðurs síð-
ari partinn var fólk með færra
móti á veðreiðunum og minna
véðjað en venjulega.
Nærri 3 þús. kr.
til mixtnisvarð-
ans um hestinn
Nærri 3 þús. lcr. hafa þegar
safnazt í minnismerki um ís-
''lenzlca hestinn, en svo sem
kunnugt er, afhenti lcona ein
á Vesturlandi Hestamannafé-
laginu Fálc peningagjöf, er var
fyrsti vísirinn að þessum sjóði.
Fjársöfnunin heldur stöðugt
áfram, og tekur stjórn félags-
ins á móti gjöfum, sem berast
kunna. Er vitað um allmarga,
sem hafa heitið þessu máli
stuðningi með fjárgjöfum, og
heitir félagið á alla að hraða
gjöfum sínum sem mest, svo
að hugmynd þessi komist sem
fyrst i framkvæmd.
Þegar nægilegt fé liefir safn-
,azt, mun félagið bjóða út teikn-
ingar eða uppdrætti að minnis-
merkinu, en samið mun verða
við ráðamenn bæjarins um ein-
hvern fallegan stað fyrir
merkið.
Fimratug-
er í dag frú Margrét Magnús-
dóttir, Framnesveg 14.
Bezt að anglfsa 1 Vísl
Virðuleg og fjölsótt minningarguðþjón
usta um Hallgrím Pétursson.
Hann var vígður fyrir 300 árum.
jyjannsöfnuðurinn á Skóla-
vörðuhæð í gær sýndi á
gleggstan hátt hver er vilji
Hallgrímskirkjusafnaðar í
kirkjubyggingarmálinu, enda
er nú fyllilega kominn tími
til þess að hefjast handa um
framkvæmd þessarar kirkju-
smíði, sem reyndar átti fyrir
löngu að vera hafin.
Útiguðsþjónustan á Skóla-
vörðuholti, sem prestar Hall-
grímssafnaðar gengust fyrir í
tilefni þess, að 300 ár eru lið-
in frá prestsvígslu Hallgríins
Péturssonar, fór fram kl. 2 í
gær, að viðstöddu miklu fjöl-
menni. Þúsundir manna söfn-
uðust saman umliverfis Leifs-
styttuna og á lóð hinnar fyrir-
huguðu Hallgrímskirkju.
, Athöfnin hófst með því, að
Lúðrasveit Reykjavíkur undir
stjórn Alberts Klahn lék lof-
söng eftir Beethoven. Þvi næst
var sáhnur Hallgríms: Víst
ertu, Jesú, kóngur klár, leik-
inn og sunginn. Þá flutti sr.
iSigurbjörn Einarsson ræðu.
Hann minntist fyrst á, hve
merkur viðburður í íslenzkri
kirkjusögi^ það hefði verið,
þegar Hallgrhnur var vígður
til prests. Þjóðin og kirkjan
hefði þegið vígslu af honum
í nærfelt 3 aldir.
Presturinn mælti nokkuð
og réttilega um kirkjubygging-
armálið: „Eg vil leiða athygli
yðar að heilögum orðum, sem
séráð eru í 2. kap. Nehemia-
bókar: Þá sögðu þeir: Vér vilj-
um fara til og byggja. Og þeir
styrktu hendur sínar til hins
góða verkefnis... .Það er löngu
áformað, að reisa kirkju á þess-
um stað Guði til dýrðar og
þakkargjörðar fyrir þá gjöf,
sem hann gaf þessari þjóð í
Hallgrími Péturssyni og til að
ávaxta þessa gjöf óbornum kyn-
slóðum landsins til blessunar.
.... Þetta áform hefir mætt
mikilli andstöðu og andúð,bæði
leynt og ljóst. Ágreliningur
nokkur um gerð fyrirhugaðrar
kirkju hefir fyrst og fremst orð-
ið mikill fagnaður þeim óvinum
málsins, sem enga kirkju vilja,
hvorki hér né annars staðar og
sem minnstan og máttlausastan
kristindóm. Og í þeim hópi, sem
vonandi er fámennur en furðu
öflugur, • eru menn með ná-
kvæmlega sama smekk og sömu
hollustu við málefni Guðs og
valdspersónan, sem kallaði
Hallgrím Pétursson líðilegan
slordóna, og á sveif með þeim
hefir lagzt dómgreind og góð-
fýsi sömu tegundar og birtist í
orðunum frægu: Allan skratt-
ann vígja þeir. Eg legg ekki alla
andstöðumenn þessa máls að
líku, en þeir, sem hafa beitt sér
fyrir andstöðu bak við tjöldin
og opinberlega af metnaði eða
blindum fjandskap við kirkju
Krists, þeir mun verða að svara
fyrir það á sínum tíma, að þeir
höfðu illt verk með höndum.
Því heiti eg þeim í Guðs nafni.
Vér viljum fara til og byggja.
Að byggja upp — það er ein-
kennið á starfi kristinnar
ldrkju. Að byggja upp og
græða. Musterin, sem við reis-
um, eru aðeins tákn og tæki,
tákn þeirrar uppbyggingar
mannssálnanna, sem oss er fal-
ið að inna af hendi. Marmarans
höll er sem moldarhrúga, must-
eri Guðs eru hjörtun sem trúa,
þótt þau hafi ei yfir höfði þak
Það er mál þeirra, sem
heyrðu ræðu séra Sigurbjörns,
að sjaldan eða aldrei hafi þeir
heyrt jafn skörulega og vel
mælt, enda hafi orð hans öll
verið í tíma töluð, svo sem
endranær, og vakið menn til
framkvæmdahugs um hags-
munamál alþjóðar, — hefja þeg-
ar í stað byggingu kirkjunnar.
Sjómannablaðið Víkingur,
z8. tbl. VI. árg. er nýlega komið
út. Af efni blaðsins má nefna m. a.
Sjálfstæði í orði, sjálfstæði á borði
eftir Ásgeir Sigurðsson. Skipasmíð-
ar eftir Guðfinn Þorbjörnsson. Ó-
sigur. Blikuðu segl er byrinn þandi
eftir Sigurð Ingimundarson. Man
nú enginn Grænland eftir Henry
Hálfdánarson. Heimkoman, smá-
saga eftir Guy de Maupassant. Botn-
! vörpuskip framtíðarinnar, Svíþjóð-
j arbátamir, Á leið til sjávar 1892
eftir Þorfinn Steinsson. Jafet Sig-
urðsson skipstj. sjötugur. Frívaktin,
og fjöldi annara greina. Margar
myndir eru í blaðinu.
Knattspymukappleikir.
Nýlega kepptu starfsmenn Slipps-
ins við starfsmenn Héðins og vann
Slippurinn með 1:0. — I gær kepptu
starfsmenn Slippfélagsins og starfs-
menn h.f. Hamars og sigraði Slipp-
urinn með 3:2 mörkum.
Scrutator:
QoucLdvL oj(!mjwhm&s
Gömul bók um ísland.
Eg hefi undanfarið verið að lesa
„Leyndardóma Snæfellsjökuls", en
það nafn hafa útgefendur og þýð-
andi gefið íslenzku þýðingunni á
hinni frægu skáldsögu „För í iður
jarðar", eftir Jules Verne, hinn
heimsfræga franska rithöfund. Þar
er margt frá íslandi 19. aldarinnar
sagt — og sumt ekki sem trúlegast.
En margt er þar af slikum kunnug-
leik rætt, að maður trúir tæpast öðru
en að Verne hafi sjálfur komið til
Islands. En svo er þó ekki Jules
Veme skrifaði margt um lönd í öll-
um álfum heims, en harm fór aldrei
að heiman — ferðaðist meira að
segja lítt innan Frakklands. En hann
kunni vel þá list, sem Jónas Hall-
grímsson nefndi „að sitja kyrr í
sama stað og samt að vera að ferð-
ast“. Hann las ferðabækur af gaum-
gæfni og varð margs fróðari, en
auðvitáð gat hann ekki Ieiðrétt þær
skekkjur, er i ferðabækurnar kom-
ust. Um ísland hafa verið ritaðar
margar ferðabækur á frönsku, og'
er trúlegast, að hann hafi haft fróð-
leik sinn að mestu úr ferðabók Gai-
mards hins franska, en þó mun það
rannsóknarefni, hvort hann kann
ekki að hafa notað ýmislegt úr öðr-
um ferðabókum, frönskum og ensk-
um.
leiðu og þreytandi götur. Hingað
og þangað gat áð sjá upplitaða gras-
bletti, svipaða slitnum ullarábreið-
um, og hér og hvar voru örsmáir
matjurtagarðar, þar sem ræktaðar
voru kartöflur og kál, sem minntu
hvað stærðina snerti á Putaland.
Fyrir miðri verzlunargötunni
nýju rakst eg á kirkjugarðinn, um-
girtan torfvegg. Þótt hann væri ekki
stór, leit ekki út fyrir að hann
myndi fyllast næstu aldirnar. Það-
an gekk eg til landshöfðingjaþúss-
ins — sem er lítill kofi í saman-
burði við ráðhúsi í Hamborg —
en virtist sem höll í samanburði við
önnur íslenzk hús. Milli tjarnarinn-
ar og borgarinnar er kirkjan, byggð
með einföldu byggingarlagi úr kalk-
steini, sem komið hefir upp í eld-
gosi. Ekki efast eg um, að rauðar
þakhellumar skrölta í stormi og
valda presti og sóknarbörnum
gremju. Á hæð einni skammt þar
frá stendur þjóðskólinn, þar sem
kennd er hebreska, enska, frakk-
neska og danska.
Eftir þrjá tíma hafðí eg Iol-.ið
umferðinni. Áhrifin voru yfirTeitt
þunglyndisleg. Hér var svo að segja
enginn gróður, engin tré og á alTar
hliðar hraunið. Hér voru torfbæir,
svipaðrí þökum en húsum. Hltinn
rnní fyrir veldur því,.að gras sprett-
Krlstján Ruðlauosson
Hœstaréttarlöpmaðnr.
Skrifstofutimi 10—12 og 1—8.
Hafnarhnsið. Simi 340*.

ar
sem birtast eiga
Vísi Mmdefnn,
þnrfa að vera
komnar fyrir
kl. 11 árd.
vandlega
ur á þakinu, og er það
slegið og notað til fóðurs. Eg mætti
fáum íbúum á göngu minni, en
margir voru að vinna í fjörunni við
að þurrka, salta og skipa út salt-
fiski, sem er aðal-útflutningsvaran.
Reykvíkingar.
Karlmenn virtust hraustir og
þunglamalegir, bjarthærðir eins og
Þjóðverjar, en íhugulir útlits ■—
útlagar á hærra kynþáttarstigi en
eskimóar, en að minni hyggju miklu
vansælli, því að þeir eiga æðri til-
finningar, en verða að Iifa lífi sínu
í grennd við heimskautsbauginn.
Stundum hlóu þeir tryllingslega,
en aldrei brostu þeir. Þeir klæðast
úlpum úr dökku ullarefni, sem kall-
að er vaðmál meðal Norðurlanda-
búa, bera barðastóra hatta, buxur
úr rauðu klæði og leðurpjötlur,
þræddar reimum í skóa stað, nokk-
urskonar grófgerðum mokkasínum.
Konumar eru fremur fríðar sýn-
um, en bera alvörugefinn sorgar-
svip, án mikirta svipbrigða. Þær
klæðast upphlut og pilsi úr dökku
avðmáli. Ógiftar meyjar hafa litlar,
brúnar prjónahúfur yfir fléttuðu
hár, en giftar konur hylja hár sitt
mislitum vasaktútum og bihda hvíta
klúta yfir.“
Mb. Helgi.
Tekið á móti vörum til
Vestmannaeyja á miðviku-
dag.
Gæfa fylgir
trúlofunar-
hringunum
frá
SIGURÞÖR,
Hafnarstr. 4.
Sandwich
Klapparstíg 30. - Sími: 1884.
Dömublússui
frá 27 kr.
Erla,
Laugaveg 12.
KolviðarhólL
Tekið á móti dvalar-
gestum í lengri og
skemmri tíma.
Einnig veizlur og sam-
kvæmi.
Veitingahúsið Kolviðarhóll.
Bjarni Guðmundsson.
Það er Bjarni Guðmundsson,
blaðafulltrúi, sem íslenzkað hefir
þessa bók, og hefir honum farizt
það verk vel úr hendi, svo sem við
var að búast. Eg vil urn leið taka
það fram, — sem ætti að vera auð-
sætt af þvi, sem hér er sagt, — að
Bjarni er fyrir löngu hættur að rita
þessa pistla, þótt margir virðist enn
standa í þeirri meiningu. Hann rit-
aði „Raddir almennings" fram til
miðs maímánaðar, en þá gekk hann
i þjónustu utanríkisráðuneytisins og
hefir síðan ekki skrifað annað í Vísi
en „fréttatilkynningar frá utanríkis-
ráðuneytinu“. — En þetta var nú
útúrdúr. Eg ætla til gamans að birta
hérna kaflá úr ofannefndri bók.
Lýsir kaflinn Reykjavík, eins og
höfundurinn sér hana, á að gizka
um miðja öldina sem leið.
„Bærinn okkar“.
„Lengsta gatan í Reykjavík ligg-
ur með ströndinni. Þar hafa kaup-
menn húðir sínar, timburkofa, rauð-
málaða, svipaða bjálkakofa í eyði-
byggðum Ámeríku. Önnur gata,
vestar, liggur að lítilli tjöm, milli
bústaða biskups og annara, Sem
starfa ekki að verzlun.
Eg hafði á skammri stund litið
á allt, sem eg vij^Ii sjá við þessar