Vísir - 10.03.1945, Qupperneq 4

4
VIS.IR
Laugardaginn 10. marz 1945.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar:' Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsm iðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hverju er verið að leyna ?
Jjjaldan hefir almenningi í landinu verið sýnd
meiri lítilsvirðing af stjörnárvöldunum, en
gert hefir verið með launung þeirri, er heitt
heíir verið undanfarnar vikur varðandi af-
stöðu landsins til ófriðarþjóðanna. Fulltrúar
Jjjóðarinnar sitja á lokuðum fundum iielga
<laga og rúmlielga, til þess að taka ákvörðun
um það, hvort landið eigi að gerast stríðs-
aðili og kaupa séx þannig sæli á ráðstcfmmni
í næsta mánuði. Ekkert er um þetta birt.
Landsmenn fá ekkerl að vita hvernig örlögum
Jjeirra hcfir vcrið ráðið, ekkert nema tvírætt
fimbulfaml) í aðalblaði stjórnarinnar, sem
gefur í skyn, að öllu hljóti að vera óhætt með-
an ekkcrt hefir verið tilkynnt um að vér sé-
um orðnir þátttakendur í stríðinu!
Almenningur er órólegur vegna þessa máls
af ýmsum ástæðum, sérstaklega þó vegna þcss,
að hann grunar eirin stuðningsflokk stjórnar-
innar fullkomlega um græzku í þessu máli.
Kommúnistar liafa lýst yfir því, að þeir vilji
láta færa fórnir til þess að Islendingar geti
fengið sæti á bekk hinna stríðandi þjóða. I
hverju gela slíkar „fórnir“ verið fólgnar
nema því, að vér tökum beinan þátt í styrj-
öldinni? En kommúnistar vita líka annað. Ef
þjóðin gcrist yfirlýstur þátttakandi í stríðinu,
})á er aðstaða hennar til ófriðarþjóðanna um
leið orðin allt önnur en hún hefir verið. Þá,
cr hastt við því að vér gætum ekki lengur
ráðið hvaða herir hér fá bækistöðvar. Þetta
vita kommúnistar. Þess vegna er stefna þeirra J
í þessu máli hvorki hyggð á föðurlandsást né
íslenzkum hagsmunum. Þetta veit almenning-
ur í landinu.
Almennt er vonað að þingið hafi borið gæfu
til að svara andstætt því, sem kommúnistar
heimtuðu, enda gefur Þjóðviljinn slíkt í skyn
4. marz. En hann huggar sig við annað. Iiann
segir:
„En sú er þar máske bót í máli, að góðri
stjórn megi takast síðar að Iagfæra þar, sem
þinginu hefir mistekizt.“
Menn ldjóta nú að spyrja, — hvað cr j>að,
sem jjinginu hefir mistekizt og hvað er Jjað, i
sem hin „góða stjórn“ á að lagfæra? Þetta
verður því grunsamlegra fyrir þá sök, að sagt
er að annar ráðherra kommúnista á jjingi hafi
krafiz/t þess, að svar stjórnarinnar yrði með
öðrum hætti en ályktun þingsins mælti fyrirj
um. Allt jjetta gefur ástæðu til að ætla, að
barátta hafi staðið um það milli „holdsins
og andans“, hvernig svara skyldi og að hin
mikla leynd, scm yfir málinu hvílir, sé af
þeim toga spunnin.
• Stjórnin hefir ckki þá afsökun í þessu máli,
að hér sé um að ræða utanríkismál, sem ekki
"megi gera opinbert. Það er beinlínis skylda
hennar, að skýra frá hvernig svarað var orð-
sendingunni. Og hafi svarið verið á jjann veg,
sem öll jjjóðin óskar, Jjá jjarf eiigu að leyna.
Allur hcimurinn má vita og á að vita, að
við ætlum engri jjjóð að segja stríð á hendur.
En ef haldið verður áfram að láta órjúfandi
leynd hvíla yfir þessu viðkvæma máli, jjá verð-
ur ekki hægt að draga af jjví aðra ályktun cn
þá, að stjórninni hafi tekizt „að lagfæra jjar
Sfim þinginu hcfir mistekizt.“
Mesta sjóorusta ameríska flotans IV:
JAPANIR RAÐAST Á FL0TA MAC
ARTHURS VIÐ LEYTE-EYJU.
Fíugvélarnar
voru á landi.
Þegar Halsey var búinn að
kynna sér alit, sem gerðist
jjenna dag og ljann næsta á
undan, taldi hann, að eftir
árásir . fyrra dagsins gegn
flota hans, hefði flugvélarnar,
sem þær gerðu, flogið til
lands, j)ótt þær h.afi verið frá
flugstöðvarskipunum, sem
lcomu að norðan. Ætlunin
hafi verið, að Jjær væru um
nóttina á flugvöllum á Lu-
zon, en færu til skipa sinria
daginn eftir, en amerísku
flugvélarnar orðið fyrri til.
Að minnsta kosti sáust svo
fáar flugvélar, að jjetta er
mjög eðlileg tilgáta.
Varnirnar voru Jjví nær
eingörigu fólgnar í loftvarna-
skothríð. Beittu Japanir
meira að segja hinum stóru
14 jjumlunga fallbyssum or-
ustuskipanna gegn flugvél-
unum. Eu slik skothrið er
fyrst og fremst „taugastríð"
gegn flugmönniinum. Hins-
vegar voru litlu byssurnar á
herskipunum, fimm jjuml-
unga og fjörutíu miilimetra,
ihjög skeinuhættar, því að
Jjær eru hæði hraðskeyttar
og langdrægar. Margar flug-
vélajma voru með stór göt
um skrokkinn eftir þessi
skeyti og margir flugmann-
anna eiga enn bágt með að
átta sig á því, að Jjeir skuli
liafa komizt lifandi í gegnum
Jjessa ægiiegu skothrið.
Flugmennirnir létu það
ekki á sig fá, þótt þeir yrðu
fvrir skotum. Þeir héldu
ikið að markinu og sagt
r frá einum, sem sinnti þvi
kki Jjótt kúla kveikti i öðr-
im vængnum á flugvél hans,
ægai' hann var enn tæpa sex
ílómetra frá skipi Jjví, sem
lann hafði ætlað tundur-
keyti sitt. Hann hélt flug-
'élinni á réttri slefnu, sendi
keytið af stað og snéri
leimleiðis. Þegar hann var
omuin rúma 15 km. frá
vígvellinum" slokknaði eld-
rinn af sjálfu sér.
Ilætta
á ferðum.
En meðan Jjetta gerðist
þarna norður frá, var ekki
með öllu tíðindalaust þar
fyrir sunnan, því að flugvél-
ar Japana frá stöðvum á Lu-
zon, héldu uppi miklum árás-
um á flotann, sem lagði til
flugvélarnar til árásanna á
nyi'zta flolann. En flugvél-
um þessum voru veittár
vannar viðtökur, bæði af
flugvclum og skotliríð. Að
minnsta kosti 20 voru skotn-
ar niður og flotinn slajjj)
nærri óskaddaður.
Um liádegi hafði Halsey
fengið fregnir af þvi, að sjö
af herskipum Japana hefði
verið sökkt — fjórum flug-
slöðvgrskipum, tveim beiti-
skipum og einum tundur-
spilli. Tvö orustuskip höfðu
orðið fyrir miklum skemmd-
um og höltruðu á brott, en
Jji'jú illa leikin beitiskip og
fjórir lundurspillar ldituðu
að regnskúrum til að geyma
sin.
Nú var tækifærið fyrir
Ilalsey til að ganga milli bols
og höfuðs á Japönum með
flugstöðvarskipum sínum og
órustuskipum. En jjegar svo
var komið stefndi floti hans
nieð miklum hraða suður á
bóginn. Eitt augnablikið virt-j
ist hann ætla að vinna st.ór-
kostlegan sigur, en á næsta
augnabliki virtist hann hojja
á hæli. Hvað hafði komið
fyrir?
Á flaggskipi Mitschers
vis.su menn um orsökina.
Menn hlýddu með eftirtekt
á tilkynningar um gang or-
ustun.nar fyrir norðan, þegar
Mitscher var fært skeyti.
Itann liagræddi gleraugum
sinum og las skeytið. Að Jjví
húnu fékk hann það for-
manni foringjaráðs síns og
sagði: „Ilvernig lízt þér á
Jjetta ?“
Burke — en svo heitir for-
maður foringjaráðsins — las
skevtið, sem var frá Sþrague
flotaforingja, sem var fyrir
litlu flugstöðvarskupunum,
er áttn að vernda landgöngu-
lið MacArthui's á Leyte. Þetta
var hraðskeyti og ekki verið
að draga neitt úr því, sym, til
kynna var gefið. Sprague
hafði einu sinni ekki gefið
sér tíma til að lála Jjýða það
á dulmál, því að honum var'
svo mikið niðri fyrir. Hapn
sagði: „Orustuskip hafa ráð-
izt á mig. Þarfnast hjálpar
þegar i slað “
Burke varð alvörugefinn á
svip, er hann Ias skevtið: „Eg
er hræddur um, að nú sé
hætta á fei'ðum.“
Þarna höfðu Japanir leik-
ið á Bandaríkjamenn. Þégar
dagur rann miðvikudaginn
25. októher virtist tortiming
in ein vera búin flota Jjeim
af litlum flugsöðvarskipum,
herflutningaskipum og
birgðaskipum, sem studdu
innrás MacArthurs á Leyte-
eyju.
Um nóttitía höfðu Jjess ekki
sézt nein inerki, að ekki væri
allt í bezta lági. Merm voru
reknir á fætur eins og venju. |
lega hálfri stundu fyrir sól-
arupprás, til þess að vera við
öllu búnir, en Jjetta var nú
komið upp í vana og enginn
bjóst við stórtíðindum.
Fyrir austan Samar-eyju
voru jjrír litlir flotar smarra
flugstöðvarskipa. Einn flot-
inn, sem i voru sex skip, var
undir stjórn C. A. F. Sprague
flotaforingja. Ellefu kíló-
metrum sunnar var annar
floti, sem var undir stjprn
Thomas L. Sprague, en hann
var yfirforingi allra smá-
f lugstöðvarskipa á Jjessum j
slóðum, og 50 km. fyrir
norðaustan þenna flota var |
sá þriðji, sem var undir stjórn
Stuinps flolaforingja. Flng-
vélar frá öllum Jjessum skip-
um veittu landgönguliðinu1
og. innrásarflotanum vernd.
Nóttin var á enda. A'eði'ið
var heldur leiðinlegt, skúrir
með köflum, svo að /skyggni j
var með minna móti. Rétt
áður en sólin hrauzt i gegn-
um skvin flugu flugvélarnar
af stað, lil að varpa sprengj-j
um sínum á stöðvar Japana
á Leyte. En þá gerðist það,
fyi’irvaralaust! 1
Japanir
k'oma.
lviukkan 6.50 árdegis tók
varðmaður á flugstöðvar-,
skipinu Kitkun Bay eftir sigl- J
um stórra lierskipa við hafs- j
brún í norðurátt. Ekkért j
amerískt herskip var á Jjess- j
um slóðum, svo að þarna gat
aðeins verið um Japani að
ræða. Mönnum var aftur
Framh. á G. síðu.
Skerjafjörður Eg fékk í gær bréf fi'á
og strætisvagnar. Skerjafjarðarbúa, sem cr
allgramur yfir skipulagi
slrætisvagnaferða suður i Skerjafjörð. Hann seg-
ir meðal annars:
„f gærmorgun (fimmtudág) birtist í Morgun-
blaðinu svar frá Jóhanni Ólafssyni, forstjóra
i slrætisvagnanna, við grein, er kom í sama blaði
um hina óheppilegu breytingu á endastöð
I Skerjafjarðarstrætisvagnsins. Eins og vænta má
hefir forstjórinn afsakanir fram að færa — og
| ætlast sennilega til þess að par með sé útrælt um
j málið. Má vel vera aðl þýðingarlaust sé að gagn-
j rýna frekar þessa óheppilegu ráðstöfun, en í
í þeirri von að einhver vilji sé fyrir hendi til
þess að skilja aðstæður og bæta ú.r, sé þess þörf,
mun eg fara um þetta nokkurum orðum.
Þessi breyting á endastöðinni er að því leyti
óréttlát, að hún kemur i bága við þarfir helm-
■ ingi flcira fólks en þess, sem hefir hagnað af
henni. Forstjórinn segir þó, að breytingin hafi
verið gerð „að vel athuguðu máli og samkv. til-
Iögum þeirra, er bezt þekktu til.“ Væri fróðlegt
| að fá að vita, hverjir hafi „athugað" það jnál
j og ennfremur, hvar þeir búa, sem „bezt þekkja
, til“ í þessu efni.
Skipting íbúa. Annars skal þess getið, fyrir þá,
er litt þekkja til í Skerjafirð-
inuni, að hið „þéttbýla“ svæði, er forstjórinn
kallar svo, sem aðallega hagnaðist á Jjreytingu
endastöðvarinnar — telur aðeins um 60—70
íbúa, en hinir, sem misst hafa af sinni gömlu
endastöð eru samtals um 120—130. Munu fáir
vilja kalla slikt réttlæti. Hins vegar er Jjað
skoðun margra, að ekki sé þörf á því að vera
neitt að „gera upp á milli“ fólks í þessum efn-
um, heldur sé það næsta lítill vandi að haga ferð-
unum svo, að allir uni vel við. En það er bara
eins og það vilji oft vefjast óþarflegá fyrir sum-
um, senj öðrum reynist leikur einn. Lausnin
virðist nefnilega yera sú, að gera hina lilbúnu
„endastöð“ að viðkomustöð, en lofa hinni gönilu
endastöð að vera á sinum stað. Og um það
æ.tti 'ekki að þurfa að deila lengur, að endastöð
se hi..ro a iLiðarenda. Ilvað heldur forstjórinn
að my iuii veióa sagt, ef t. d. endastöð Klepps-
vagnsúis væi'i afnumin og vagninn í þess stað
látinn snúa þar við án þess að nema staðar —
fyrr en komið væri 200—300 metra heim á leið?
Eg lek þetta aðeins sem eitt dæmi af mörgum.
*
Slæmar Að lokum vil eg geta þess, að sam-
samgöngur. gpngurnar við Skerjafjörðinn hafa
farið svo versnandi upp á síðkast-
ið, aö varla er á þafj hætandi. Fyrst voru kort-
ersferðii-nar afnumdar og hálftímaferðir teknar
upp. Síöan hætti vagninn að fara alla leið, nema
á klukkutímafresti (og mun það út af fyrir sig
vera hart aðgöngu). Því næst voru 2 hentugir
Viðkomustaðir á Þverveginum feldir niður — og
loks nú það síðasta og furðulegasta, að enda-
stöðin — á þessari einu ferð á klukkutima — er
afnumin. Að þessu athuguðu, auk hinna ófor-
svaranlegu þrengsla, sem oftast er i vögnunum,
verður að telja samgöngumál okkar hér i
Skerjafirðinum í óþolandi ástandi.“
*
Jitterbugs. Þetta orð er notað um vissan hluta
ungviðisins í Bandarikjunum, sem
befir tekið upp á þvi að dansa með allskonar
skringilegum tilhurðum, fettum og brettum.
Þykir mörgum herfileg sjón að sjá slikar dans-
aðferðir, en aðrir mæla með þeim og þenda á, að
þær komi i staðinn fýrir alla leiklimi,’ Mullers-
æfingar og þess háttar, sem hér hefir verið
tíðkað.
Nú „kú“ jitterbug-sýkjn vera komin hingað
til lands, hcfir borizt á einhvern dularfullan hátt
eins og gin- og klaufaveiki, eða einhver annar
álika meinlegur sjúkdómur. Hefir hún að sögn
stungið sér niður á Akur.eyri — er ef til vill lika
hér, þótt henni hafi ekki verið veilt eins mikil
athygli. Segir sagan, að einhverjir nemendur
Ménntaskólans nyrðra hafi tekið sýkina, en er
Jjað barst lil eyrna skólamejstara, hannaði hann
sjúkdóminn meðal nemenda sinna — leilaði ekki
lil Sigurjóns á Álafossi. Hugði skólameistari, að
nemendur gætu fengið næga hréyfingu og ckk’i
óhollari með því að sækja leikfimitíma.
En nú gerðist það ekki alls fyrir lörigu, að
menntamálaráðherra Bynjólfur Bjarnas.ón sendi
skólameistara mikið skjal og voldugt og lagði
svo fyrir, að nemendur mættu skipta sér af
stjórnmálum, en það hafði verið bannað áður.
Er nú gert ráð fyrir því, að hann „láti skannnt
siórra hpgga í milli“ og banni skólameistara að
banna „jitterbug“-menninguna.