Vísir - 19.05.1945, Page 6

fi
VlSIR
(Lanjap'slagssa'Vj&'J
Smásaga
eftir
Stanislas Brown.
HANN VAB SVIKARI!

Enda þótt eg hafi
séð það sjálfur, þá
stendur það samt
elcki mér næst að
segja frá því og þó
finnst mér endilega,
að eg megi ekki
þegja um það. Þvi að
-inörgum vikum eftir að
það gerðist, komumst við
tveir félagarnir til Nucing-
lieim m'eð hjálp leýniþjón-
ustunnar og Þjóðverjum
tókst ekki að hafa upp á
okkur, hvað vandlega sem
þeir leituðu.
Eg var að iiöggva við í
eldinn daginn, sem það gerð-
ist, í litla garðinum, sem er
hak við skrifstofu fangabúða-
stjórans. Það var orðið áliðið
vors og karlinn hafði spennl
'■’gluggana á skrifstofunni
sinni upp á gátt. Þegar eg
leit upp, gat eg komið auga á
liann, þar sem hann sat i stól
sínunf og dottaði. Hann var
'feitur, svo að kinrarnar
slöpptu niður og ýstran stóð
út í loftið. Mér fannst hann
vera eins og gamalt svín, sem
hafði verið troðið í einkenn-
isbúning. Yið liötuðum allir
það, sem liann var fulltrúi
fyrir, en sjálfur var hann allt-
of heimskur og liégómlegur
til þess að nokkur leið væri
að hata hann sjálfan'.
En maðurinn, sem við höt-
uðum var Hall liðþjálfi.
Þar sem eg stóð og lijó i
eldinn gat eg heyrt rödd
Halls, sem var að gefa fyrir-
skipanir á æfingavellinum.
Hann var þar með tvö
hundruð enska stríðsfanga.
Yfirmaður fangabúðanna
vildi, að mennirnir væru látn-
ir æfa sig og Hall var sama
sinnis. Hann blístraði til
merkis um að fangarnir ættu
að skipa sér í raðir miklu fyrr
en fyrir var mælt í reglunum
og síðan lét harin. þá ganga,
lilaupa, stökkva eða skriða
löngu eftir að allir aðrir voru
farnir inn. Ilann kv.aldi þá á
þúsund vegu og auðmýkti þá
á allan hátt, sem liann gat.
Við vorum alls um tvö þús-
und í fangabúðunum, Frakk-
ar, Pólverjar, Englendingar.
Við vorum óhreinir, lúsugir,
illa lil fara og aumir, en aum-
astir allra voru þó Englend-
ingarnir. Þeir fengu að vísu
gamalt brauð og súpugutl,
alveg eins og við hinir — en
þeir höfðu Hall yfir sér.
Þjóðverjar liöfðu gert
hann að yfirtúlk ensku fang-
anna. Ef til vill hefir þeim
fundizt hann eitlhvað likur
Quisling á svipinn, hrokafull-
ur eða sleikjulegur — eg veit
það ekki. Hitt veit eg, að við
vorum allir sammála um það,
að val hans fyrir túlk sarin-
aði áþreifanlega, hvað Þjóð-
verjar væru duglegir við að
finna menn, sem þeir gátu
fengið til að vinna skítverlc
fyrir sig.
Samstarfsmaður þeirra er
^annað hvort mjög lieimskur
*eða mjög slægur. Hall var
slægur og slóttugur. Já, hann
-sá hvernig í öllu lá og hann
sá, hvernig hann gat hagnýtt
sér aðsíöðu sína. Hann ætlaði
sér eklci að ganga í tötrum.
Iíraustlegur líkami hans —
-og hann var meira en sex fet
—- var i góðum fötum. Hann
fékk nóg að e.ta;
Hann kunni þýzku. Ilann
öskraði „Aehtung!“ til liinna
fornu félaga sinna, fanganna,
þegar þýzkur foringi gekk
framhjá. „Standið upp, svín!
Af stað — gakk. Hraðar.“
Veslings fangarnir urðu að
hlaupa við fót um æfinga-
evæðið, unz þeir voru dauð-
rippgefnir, en Ilall stóð tein-
réttur og liorfði á og foring-
inn brosti til hans.
En er eg var að liöggva
brenni þenna dag, heyrði eg
eiginlega ckki rödd Halls. í
eyrum mér hljómaði önnur
rödd, sem talaði í hálfum
hljóðum, er allt var orðið
kyrrt í skálanum nóttina áð-
ur. Það var viriur minn, *sem
hvíslaði að mér: -
„Eftir vilcu .... mér var
tilkynnt það í dag. Það er
hægt að komast út fyrir
gaddavírsgirðinguna. .. .“
„En,“ svaraði eg ofur-lágt,
„hvað svo? Hvert getum við
farið?“
„Til Nucingheim. Nucing-
heim. Það er fyrsti áfangi á
íeiðinni til Englands með
hjálp leynistarfseminnar.“
Eg liafði ekki spurt .vin
minn, hvernig hann héfði
fengið að vita þetta. Eg vissi,
að leynistarfsemin var svo
dásamleg, að liúri átti jafnvel
fulltrúa í fangabúðunum. Og
eg vissi,- að úr því að vinur
minn sagði það, þá stóð það
heima. Því að hann er Pól-
verji og eg er Pólverji og það
eina, sem við þráðum var að
komast til Englands og geta
barizt aftur.
Það var ekki ómögulegt að
sleppa út úr fangabúðunum.
Mestur vandinn var fólginn í
því að lcomast út úr Þýzka-
landi og til sjávar. En tií allr-
ar hamingju voru hjálpsamir
vinir i Nucingheim.....
Fjórir menn böfðu sloppið
nokkurum dögum áður. Við
höfðum ekki liugsað um-ann-
að síðan. Við vorum hjá
þeim í huganuiri og reyndum
að hjálpa þeim með því að
senda þeirii lieillaóskir i
anda. 1 hvert skipti, sem lilið
fangabúðanna voru opnuð
óttuðumst við að sjá fanga-
verðina koma inn með
strokumennina fjóra.
Eg sá liðsforingja ganga
inn lil fangabúðastjórans og
vekja-bann með þvi að liósta.
Þeir heilsuðust með þessari
kjánalegu Hitlerskveðju. Síð-
an sagði liðsforinginn eitt-
hvað, yfirmaður hans kinkaði
kolli og þá laukst hurðin upp:
úti fyrir stóðu fangarnir
fjórir.
Tveir Frakkar, Pólverji og
Englendingur — blóðugir í
framan, í rifnum fötum og
augun sljó og Jireytuleg.
Eg greiddi viðurkubbnum,
sem eg var að fást við, þungt
högg, svo að bann valt nær
glugganum, því að mig lang-
aði til að heyra orðaskil. Eg
vonaði, að þeir yrðu mín
ekki varir.
Enginn fanganna kunni
ensku, svo að sent var eftir
túlkunum.
Franski túlkurinn ■ kom
fyrst.
„Hver hjálpaði ykkur iil að
flýja?“
Enginn hafði bjálpað þeim,
svöruðu Frakkarnir.
„Yfirmaður fangabúðanna
segir, að það sé vitleysa. Það
mun fara illa fyrir ykkur, ef
þið svarið honum ekki. Það
eru nokkurir dagar, síðan þið
komust út og einhverjir
hljóta að hafa gefið ykkur
mat og veitt ykkur húsaskjól.
Hverjir gerðu það? Hvar?“
Enginn, svöruðu Frakk-
arnir.
Pólverjinn neitaði að segja
nokkurt orð.
„Þvermóðsku-hundar,“
sagði fangabúðastjórinn.
„Hálfan skammt handa þeim
og látið geyma þá i einstakl-
ingsklefa 1 mánuð. Sækið
brezka túlkinn.“
Englendingurinn var lílill
og visinn. Hann liafði lengi
verið soltinn og barinn livað
eftir annað. Svo virtist sem
liann hefði gefið upp alla
vörn — og það getur lient
hvern sem er.
Hann var eins og hvolpur
við ldiðina á risanum, sem
gekk nú inn i herbergið —
risanum, sem var vel til fara,
feitur og teinréttur í baki.
Það var Hall liðþjálfi.
Engin svipbrigði sáust á
andliti bans. Ilann sló saman
hælunum er hann nam stað-
ar fyrir framan fangabúða-
stjórann.
„Við þurfum að fá að vila,
liverjir hjálpuðu honum,
gáfu Iionum að eta, veittu
honum búsaskjól og þess
háltar, áður en leitarmenn-
irnir fundu hann í skógin-
um.“
Hall sló aftur saman hæl-
unum og snéri sér að fangan-
um. Ilann sagði á ensku:
„Fangabúðastjórinn vill fó að
vita, liver hjálpaði þér, gaf
þér að borða og skaul yfir
þig skjólsbúsi.“
Fanginn svaraði ekki.
Hann andaði ótt og títt um
bólgnar varirnar.
Hall liðþjálfi brýndi raust-
ira, eins og bann væri að gefa
fyrirskipanir á æfingasvæð-
inu: „Ætlarðu að svara?“
Eg reyndi að halda mér nær
glugganum, stóð með öxina
í höndinni og gleymdi mér
alveg í svip. En til allrar ham-
ingju sá eg þýzkan liermann
speglast í gluggarúðu. Eg tók
til starfa og hermaðurinn leil
ekki við mér, er hann stikaði
framhjá mér. Eg leit aftur
til gluggans.
„Ætlar þú niér að trúa
þvi!“ öskraði Ilall.
Hann var sótrauður af reiði
og augun skutu gneistum.
Hann þreif krumlum sínum í
axlir fanganum og hristi
bann og skók, svo að eg liélt
að vesalings maðurinn mundi
fara úr hálsliðunum.
„Óþokldnn þinixl Ætlarðu
mér að trúa þessu! Mig lang-
ar til að —“
„En þetta er heilagur sann-
leikur, liðþjálfi!“ stundi
fanginn. „Það gelur guð
borið um!“
„Hvað segir hann?“ spurði
fangabúðastjórinn.
Hall liðþjálfi snéri sér að
honum.
„Hann lýgur bara og lýgur,
herra!“ svaraði hann. „Hann
segir, að fötin og maturinn
kafi komið af liimnum ofan
— hlýtur að hafa fallið úr
flugvél, segir liann. Þelta er
ósvífni af versta tagi. En
leyfið mér bara að eiga við
hann í eina mínútu, lierra —
Fangabúðastjórinn tautaði
eitthvað fyrir munni sér og
eagði síðan: „Það er livorlci
órðum né ‘érfiði eyðandi á
þenna ræfil. Þrjá niánuði
einn í ldefa, bálfan matar-
skammt. Út með hann!“
Ilall þreif aftur til fangans.
„Þú skilur?“ sagði liann og
örlítið bros lélc um varirn-
ar. „Þú verður einn i klefa í
þrjá mánuði. Þrjá mánuði!
Og færð aðeins liálfan mat-
arskammt! Þú færð tima til
umhugsunar.“
Eg var farinn að finna til
meðaumkunar með fanga-
greyinu. Hann skalf á bein-
unum og kjökraði af angist.
Svo fór hann að tala og bar
ótt á.
„En eg segi þér það alveg
satt. Við áttum að vera þar
lengur, en við viltumst eftir
að við fórum.úr fylgsninu —
og eg sver við nafn guðs, að
það er satt! Það var gamall
bóndi með dóttur sina — það
var þriðja liús til hægri hand-
ar — það er kallað Narcing-
’eim eða eitllivað því líkt. Eg
sver — liðþjálfi — eg sver—“
„Þegi þú, svinið þitt,“
sagði Hall liðþjálfi. „Þú ætl-
ar að koma upp um allt sam-
an, svo að enginn annar geti
komizt undan framvegis. Þú
ert óþokki!“ Að svo mællu
hratt hann fanganum til
varðmannanna og þeir fóru
með bann út úr herberginu.
Liðþjálfinn virtist eiga
bágt með að jafna sig í flýti,
þólt liann reyndi mjög til
þess. Hann kippti í jakka
sinn og lagaði liálsbindið.
Síðan sló hann sariian liæl-
unum.
„Eg bið yður afsökunar,
herra,“ sagði hann við fanga-
búðastjórann. „Hann var'svo
ósvífinn, að eg missti alveg
vald á mér.“
Fangabúðastjórinn leit
upp til bins þreldega manns,
sem stóð fyrir framan hann,
virti liann fyrir sér og brosti.
„Eg lái yður það ekki, lið-
þjálfi. Staífsmenn leyniþjón-
ustunnar eru slægir og fara
mjög leynt — það virðist
meira að segja vera einn af
því tagi hér i herbúðunum —
en með góðri aðstoð manna
eins og yðar, ætti að vera
bægt að hafa uppi á þeim. Eg
get ekki látið lijá líða, að
segja yður, liversu vel okkur
falla störf yðar. Þér munuð
ekki þurfa að sjá eftir því, að
hafa unnið vel og dyggilega.“
„Þakka yður fyrir, herra.
Það er engin liætta á þvi, að
til þess komi,“ sagði Hall lið-
þjálfi.
Næturlæknir
er í Læknavarðstofunni, simi
5030. ,
-Næturvörður
er í Lyfjabúðinni Iðunni.
Næturakstur yfir helgina:
Laugardaginn 19. maí: B. S. R.
Sími 1720. Sunnudaginn 19. maí og
mánudaginn 21. maí: Bst. Hrcyf-
ill, sími 1033.
Helgidagslæknar.
Á hvítasunnudag: Ivristbjörn
Tryggvason, Guðrúnargötu 5,
sími 5515 og 2. hvítasunnudag:
Maria Hallgrímsdóttir, Grundar-
stig 17, simi 4384.
Laugardaginn 19. maí 1945
BÆJARFRÉTTIR
Messur yfir hátíðina:
Dómkirkjan: Hvítasunuunressa
á hvítasunnudag kl. 11 f. h., síra
Friðrik Hallgrímsson. Messað kl.
5 e. h., síra Bjarni Jónsson. —
Messað á annan hvítasunudag
kl. 11 f. h., síra Bjarni Jónsson,
kl. 5, aðalsafnaðarfundur dóm-
kirkjusafnaðarins.
Neskirkja: Messað á hvita-
sunnudag kl. 2 í kapellu Fláskól-
ans, síra Jón Thorarensen. —•
Messað i Mýrarhúsaskólá 'annan
hvítasunnudag kl. 2,30, síra Jón
Thorarensen.
Laugarneskirkja: Messað á 1.
hvítasunnudag kl. 2 e, li., síra
Garðar Svavarsson.
Hallgrímssókn: Messað á hvíta-
sunnudag kl. 2 e. h., síra Sigur-
jón Árnason. Messað á 2. hvíta-
sunnudag kl. 2 e. li., síra Jakoh
Jónsson.
Fríkirkjan: Messað á hvita-
stinnudag kl. 2 e. h., síra Árrii
Sigurðsson. Messað annan livíta-
sunnudag kl. 5 e. h., síra Árni
Sigurðsson.
ICaþólska kirkjan í Reykjavík:
Hámcssa á hvítasunnudag og ann-
an í hvítasunnu kl. 10 árdegis.
ICaþólska kirkjan í Hafnarfirðir
Hámessa á hvítasunnudág og
annan hvitásunnudag kl. 9 ár-
degis.
Elliheimilið: 'Hvítasunnudag-
ur: Messa kl. 10 árd., síra Sigur-
björn Á. Gíslason predikar. —
Annar hvítasunnudagur: Messa
kl. 10 árd., síra Ragnar Bene-
diktsson predikar.
Frjálslyndi söfnuðurinn: Mess-
að á livítasunnudag kl. 5, síra
Jón Auðuns.
Fríkirkjan í Hafnarfirði: Mess-
að á hvítasunnudag kl. 2, sira
Jón Auðuns.
Leiltfélag Reykjavíkur
sýnir gamanleikinn „Gift og
ógift“ á 2. hvítsunnudag kl. 8 e.
h. og „Kaupmaðurinn í Feneyj-
uiri“ á 2. hvítasunnudag kl. 2,30
e. h.
Útvarpið í kveld.
19.25 Hljómplölur: Samsöngur.
20.30 Útvarpstríóið: Einleikur og
tiö. 20.50 Upple:þ.rarkvöld: a)
Arndís Björnsdóttir leikkona:
Sögukafii. b) Bjögúlfur ólafsson
lælcnir: Leonardo da Vinci, bók-
arkafli. c) Tónleikar. 22.00 Frétt-
ir 22.05 Danslög. 24.00 Dagskrár-
lok.
Útvarpið á morgun.
(hvítasunnudag).
10.00 Hámessa í ICristskirkju í
Landakoli. 11.00 Morguntón-
leikar (plötur. 12.10—13.00 Há-
degisútvarp. 14.00 Messa í Nes-
sókn (séra Jón Thorarensen).
15.15—10.30 Miðdegistónleikar
(plölur): Brandenbijrg-konsert-
ar éftir Bach: nr. 1, 3, 5, 0. 19.25
Hljómplötur: Frægir söngvarar.
20.25 Áttmenningarnir syngja
(Hallur Þorleifsson stjórnar)..
20.50 Erindi: Hátíð andans (síra
Sveinn Víkingur). 21.15 Klassísk-
tónlist (plötur).
Útvarpið á mánudag
(annan hvítasunnudag).
8.30 Morgunfréttír. 11.00 Messa
í Dómkirkjunni síra Bjarni Jóns-
son vígslubiskup). 12.10—13.0Ú
Hádegisútvarp. 14.00 Miðdegis-
tónleikar (plötur). 18.30 Barna-
tími (Pétur Pétursson o. fl.). 19.25
Hljómplötur: Serenade í c-moll
eftir Mozart. 20.30 Útvarpshljóm-
sveitin; Vor- og sumarlög. 20.50
Um daginn og veginn (Bjarni Ás-
geirsson alþingismaður). 21.10
Einsöngur í Frikirkjunni (ungfrú
Olga Hjartárdóttir). 21.30 Upp-
lestur (Valdimar Helgason leik-
ari). 21.50 Hljómplötur:: IClass-
iskir dansar. 22.00 Fréttir. 22.05
Danslög. 24.00 Dagskrárlok.