Vísir - 15.08.1945, Blaðsíða 2

2
Miðvikudaginn 15' ágúst 1945
V I S I R
angabúðirnar á Motu-Uta,
Efiáir Sidmey Carroll.
1 ferðamannabókinni, sem
cg hefi í fórum mínum, er
.•sagt, að eyjan Tahiti sé sann-
kallað „draumáland“. Nú eru
slíkar bækur ekki æfinlcga
mjög nákvæmar, en að þessu
sinni er þetta alveg satt. Eg
get ekki fundið neitt í þess-
ari ferðabók um Tahiti, sem
<er ekki fullkomlega sannleik-
anum samkvæmt.
Hún segir meðal annars,
að blómin þar séu unaðsleg,
íbúarnir glaðlyndir og á-
liyggjulausir og sólsetrin
undurfögur. Allt er þetta
bverju orði sannara. Bókin
segir líka, að matur sé allur
ódýr á eyjúnni og það er líka
satt, því að hægt er að eta
gat á sig í ágætum frönsk-
um mat fyrir aðeins fimm-
tíu sent.
Eg veit ekki um neitt land,
sem hefir orðið fyrir minni
áhrifum af styrjöldinni en
Tahiti. Það mætti segja, að
Tahitingar hafi aldrei heyrt
stríðsins getið, en .það er þó
ekki fyllilega rétt. Það er eitt,
;sem minnir ]>essa jarðnésku
(paradís á umheiminn. En að-
■eins eitt.
Eangaeyjan.
Eyjan Motu-Uta er í miðj-
um flóanum,. sem Papeete,
höfuðborg Taliiti, stendur
við. Það er liægt að sjá Motu-
Uta af aðalstræti horgarinn-
ar. Þetta er lítil eyja, á að
gizka eins stór og húsásam-
bygging í liorg. Eyrr á tím-
um var hún hvíldar- og
skemmtistaður fyrir konunga
og drottningar Tahiti. Eyjan
er alvaxin pálmatrjám og af
landi að sjá líkist hún einna
iielzt stórum hlómapotti, er
sökkt hefir verið í fegurstu
höfn heimsins, svo að gróð-
urinn einn sést fyrir ofan
sjávarmál. Allan liðlangan
daginn eru skonnortur, sem
eru í kopru-flutningum, og
bátar hinna innfæddu á ferð
framhjá eyjunni og um-
hverfis hana. Sú var tíðin, áð
menn löðgu leið sína til eyj-
arinnar, drógu báta sína þar
á land og syntu við eyjuna,
því að ’þar er prýðilegasta
haðströnd, en þetta er nú
bannað. Mönnum er strang-
lega bannað að stíga fæti á
land á Motu-Uta. Eyjan er
nefnilega fangahúðir.
Þegar mér var hent á eyj-
una í fyrsta sinn, sagði mað-
urinn —- Frakki—, sem benti
mér á hana: „Getið þér liugs-
að yður fegurri stað til að
vera hafður i haldi á? Allt
er eins fagurt og dásamlegt
og menn geta á kosið. Menn-
irnir, sem hafðir eru í haldi
þarna, hljóta að vera heppn-
ustu fangar, sem til eru í
heiminum.“ Eg samsinnti
Jionum, ]iví að Motu-Uta
hlaut að vera bezti staður-
inn, ef menn þurftu endilega
að vera í fangelsi. Þegar
horft er út á eyjuna frá Pa-
peete, virðist það sannarlega
ekkert afleitt, að vera hafð-
ur þarna í haldi. En það er
auðvitað saga í sambandi við
þetta.
Fimm Þjóðverjar og
einn ítali.
Þegar Þjóðverjum og
Frökkum lenti saman árið
1939 voru fáeinir Þjóðverjar
húsettir á Tahiti. Þeir voru
alir lninir að húa þar um
nolckurn tíma. Það var eng-
in ástæða til þess að tor-
tryggja þá um að hafa haft
eitthvað saman við nazista
að sælda, en stjórnin á Tahiti
ætlaði ekki að eiga neitt á
hættu. Þjóðverjarnir voru
handteknir og fluttir á hinn
hluta eyjarinnar, og settir í
fangelsi í horg, sem heitir
Taravao. Fangelsið i Taravao
er ekki nýtt af nálinni og
Frakkar sjálfir kalla það
svarthol.
Meðal Þjóðverjanna, sem
voru þannig' handteknir í
mesta flýti og fluttir orða-
llaust til Taravao, var maður
leinn af tignum ættum, Karl
jSchönburg prins. 1 h'ópi
]ieirra var líka mólari, sem
Wolff heitir. Þeir voru þekkt-
1 astir þeirra fimm Þjóðverja,
[sem handteknir voru og sett-
ir í svartholið i Taravao, og
höfðu þeir verið búsettir .á
eyjunni um all-langt skeið.
1 þennan hóp bættist hráð-
'lega Itali. Hánn hafði verið
! einskonar umferðartann-
læknir á Tahiti og eyjunum
þar í grennd. Yfirvöldin tóku
hann og stungu lionum inn
hjá Þjóðverjunum.
Páfinn reynir
að hjálpa.
Fangarnir voru látnir vera
í Taravao i tvö ár. Fregnir
af handtökunum voru lengi
á leiðinni til vina og vanda-
manna i Evrópu, en þegar
þær komust loks þangað,
höfðu þær óvæntar afleiðing-
ar. Eiginkona Karls prins var
íhirðmey Italíudrottningar og
|hún leitaði þegar á náðir
páfa, hað hann um að koma
því til leiðar, að maður henn-
ar yrði látinn laus. Páfi sendi
þá sjálfur fyrirspurnir um
vin sinn, hinn þýzka a$als-
mann. Þetta er eitt af
hinum fáu tilfellum, sem páfi
hefir skorizt í leikinn i stríð-
inu,
En þetta hafði bara alls
engin áhrif, því að prinsinn
sat eftir sem áður í svart-
liolinu. Sama var um hina
Þjóðverjana að segja og einn-
ig um Italann.
Vive la France!
Frakkar á Tahiti voru stað-
ráðnir í að taka fangamálið
iföstum tökum. Þegar stríðið
hófst í Evrópu, var eyjan
'þeirra um 16,000 km. frá víg-
völlunum. Föðurlandsvinirn-
ir á Tahiti voru því langt frá
vígvöllunum, en þeir voru
samt eldheitir ættjarðarvinir.
Þeir létu það verða sitt fyrsta
verk cftir stríðsbyrjun i Ev-
rópu að handsama Þjóðverj-
ana. Það skipti ekki máli,
þótt þeir væru gamlir vinir
þeirra — þeir voru Þjóð-
verjar. Þarna var tækfæri til
að vinna fyrir la patrie. I
steininn með dónana og Vive
la France! Þeir, sem skilja
ekki hinn hrennandi áhuga
Frakkanna við að setja vini
sína í fangelsi, skilja ekki
hinn sanna anda franska ný-
lenduVeldisins. 1 tvö ár urðu
Þjóðverjarnir fimm og Ital-
inn að hafast við í svarlhol-
inu í Tavarao.
En þá gerðist — 16,000 km.
á brott — atburður, sem
vakti ægilega athygli. Frakk-
land gafst upp.
Sérkennilegasta fangelsið,
sem til hefir orðið af völd-
um þessarar styrjaldar, er
á dásamlega fagurri eyju
í Suðurhöfum.
Tahiti með
de Gaulle.
Franska nýlenduheims-
veldið fékk taugaáfall. Ta-
hiti var hið fyrsta af yfir-
ráðasvæðum Frakka, sem
skipaði sér í flokk með de
Gaulle, en því var þó ekki
að heilsa, að sú ákvörðun
væri- tekin mótatkvæðalaust.
Margir Frakkar á Tahiti
kváðust styðjá Vichy-stjórn-
ina. Landstjórinn ó Tahiti,
sem var með Frjálsum
Frökkum, lét þegar smala
saman hópi af Vichy-mönn-
um og senda þá i svartholið
í Tavao, til þess að skemmta
Þjóðverjunum.
En ekki leið á löngu áður
en húsnæðisvandræði fóru að
gera vart við sig, því að
svartholið i Taravao var allt
of lítið, til þess að geta rúm-
að alla Vichy-istana. Þegar
svo var komið, tók nýlendu-
stjórnin ákvörðun um að
gera eyjuna Motu-Uta að
fangahúðum.
Auðvelt að strjúka.
Þetta var tilvalinn staður
fyrir fangabúðir. Motu-Uta
er rétt við nefið á Papeete-
húum. Það er hægðarleikur
að strjúka af eyjunni, en þá
er ekki hægt að strjúka ann-
að en til Taliiti.
Allur fanghópurinn, Þjóð-
verjar, Italir og Frakkar,
voru fluttir til Motu-Uta, og
kofar gerðir handa þeim með
sama sniði og innfæddir húa
í. Nú virtist allt í hezta lagi,
en Adam var ekki lengi í
paradís, því að allt í einu
fóru frönsku fangarnir að
berjast innbyrðis. Það er á
allra vitorði, að Frakki, sem
hefir skapað sér skoðun i
stjórnmálum, er með eilíft
handapat. Þegar saman eru
komnir margir menn, sem
líkt er á komið fyrir, þá verð-
ur ekki lijá þvi komizt, að
handalögmál verði úr þessu,
ekki sízt þar sem þeir eru
allir á svona lítilli eyju.
Vichy-istarnir voru því
fluttir á brott, til eyjarinnar
Moorea, og þar eru þeir enn.
Moorea er 125 ferkm. ó stærð,
svo að piltarnir hafa lieldur
meira svigrúm til handapats
en áður.
Klíkuskapur á Motu-Uta.
1 desemher 1941 fjölgaði
í hinni hamingjusömu fjöl-
skyldu á Motu-Uta, því að í
þeim mánuði þess árs voru
nokkrir Japanar teknir fast-
ist. Þeir unnu í fosfat-námu
á eyjunni Makatea og voru
fluttir til Motu-Uta.
Mikill klíkuskapur er með-
al fanganna. Þjóðverjarnir
fimm eru út af fyrir sig. ltal-
inn er alltaf einn og Japan-
arnir halda hópinn, þótt einn
þeirra hafi tekið að sér elda-
mennsku fyrir Karl prins.
Þrisvar á dag siglir bátur
frá flotabækistöðinni í Pa-
peete yfir til eyjarinnar, sem
er mílufjórðung frá landi.
Hann flytur föngunum vatn
og vistir. Þeir fá alveg sama
viðurværi og sjóliðarnir. Um
skeið var föngunum hannað
áð hafa Ijós hjá sér á kvöld-
in, en upp á síðkastið hafa
þeir þó fengið að hafa olíu-
lampa. Þeir rísa allir snemína
úr rekkju og vinna af kappi
til sólarlags, en fegurð sólar-
lagsins á Tahiíi er mjög róm-
uð.
Hvernig drepa
þeir tímann?
Fangarnir voru dálítinn
tíma að átta sig á því livern-
ig væri bezt að fá tímann til
að líða. Einn af Japönunum
vildi alls ekki sætta sig við
tilveruna þarna á eyjunni.
Hann settist hara niður og
„var í fýlu“ sýknt og lieil-
agt, svo að frönsku embættis-
mennirnir töldu hyggilegast
að flytja hann á brott, til
þess að þunglyndi hans hefði
ekki slæm áhrif á hina fang-
ana.
Hann var fluttur til Pa-
] eete. Hann starfar nú í skril'-
stofu, sem hefir umsjón með
opinberum framkvæmdum
og fær 35 franka laun á dag.
Hann er nú orðinn ánægður
með lífið.
Einn Þjóðverjanna byrjaði
á kanínurækt. Hann átti i
fyrstu ein hjón, en þegar kan-
ínurnar yoru allt í eínu orðn-
ar 150 að tölu, þá varð hon-
um ljóst, að eyjan var alls
ekki nægilega stór fyrir bæði
fanga og kanínur. Þá liætti
hann ræktinni.
Einn Japananna hóf arð-
vænlegan iðnað. Hann fékk
tómar olíutunnur hjá Frökk-
um og smíðaði úr þeim potta,
pönnur og katla, sem renna
út i Papeete. Annar Japan-
anna ver öllum tíma sínum
við að ríða net.
Minjagripir eftirsóttir.
Tahiti er orðinn einskonar
miðstöð Suðurhafseyja fyrir
sölu allskonar minjagripa.
Eftirspurnin er gífurleg eft-
ir allskonar munum úr perlu-
móður. 1 hinum afskekktari
hlutum eyjarinnar vinna
hundruð innfæddra manna
myrkranna á milli við að
slípa perlumóður og gera úr
henni allsltonar nytsama og
ónytsama muni. Kaupend-
urnir eru flestir úr her eða
flota Bandaríkjanna, og þeir
greiða okurverð fyrir þessa
muni. Nærri allt líf á Tahiti
snýst um perlumóður, og
konur, karlar og börn vinna
af kappi að smíði úr henni.
Jafnvel fangarnir á Motu-Uta
húa til slíka muni.
Tveir eru mjög
hagir.
Wolff málara leyfðist ekki
að hafa með sér málaratæki
sín, er liann var fluttur til
eyjarinnar, svo að hanndief-
ir snúið sér að minjagripa-
smiðum úr perlumóður. Karl
prins, sem var vanur að láta
fara vel um sig og hafa ekk-
ert fyrir lífinu, alla ævi, áð-
ur en hann varð fangi, hefir
einnig snúið sér að þessari
iðn, til þess að ganga ekki
af vitinu í fangavistinni.
! Þessir tveir menn smíða feg-
urslu gripina úr perlumóður,
sem til sölu eru á Kyrrahafs-
eyjunum nú á dögum.
Eyjarskeggjar eru ekki
lengur eins góðir smiðir og
áður, þvi að nú liugsa þeir
mest um að framleiða sem
mest. Munir þeirra kosta þrjá
til tíu dollara, en sams konar
gripur eftir Karl prins, til
dæmis armband, kostar um
fimmtíu dollara og er vel
þess virði.
Heimsóknir.
Þýzki Rauði Krossinn send-
ir föngunum allslconar riauð-
sýnjar, eiris’ög‘ mörgum öðr-
um föngum, — svo sem vita-
mínpillur, kex, gerfibi'jóst-
sykur, gerfisígarettur o. fl.
Vinirnir á Tahiti, sem enn
halda tryggð við þá, senda
þeim tímarit og hlöð og fatn-
að, og mönnum er einstaka
sinnum leyft að fara í heim-
sókn til þeirra á eyjunni. Ef
einhver fanganna veikist, er
hann fluttur til læknis í Pa-
peete undir eftirliti. Meðan
hann er þar í borginni, leyf-
ist honum að heimsækja vini
sína, svo að lítið beri á.
Það eru ýmiskonar þæg-
indi við fangavistina á Motu-
Uta, og það mun vera rétt,
að ef menn eiga það fyrir
höndum að verða fangar, þá
er hvergi betra að vera fang-
elsaður en þar.
Nýkomin
amerísk
barnaútiföt.
VERZL.
2285,
Alm. Fasteignasalan
(Brandur Brynjólfsson
, lögfræðingur).
Bankastræti 7. Sími 6063.
Stúlba
óskast til afgreiðslu-
starfa.
Café Florida,
Hverfisgötu 69.
Verndið heilsuna.
MAGNI H.F.