Vísir - 12.10.1945, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Föstudaginn 12. október 1945.
Flateyjarbók.
Þriðja bindi Flateyjarbók-
ar er nýkomið út, en alls
verða bindin f jögur.
Efni þessa bindis er ítar-
legur formáli eftir prófessor
Sigurð Nordal, framliald ól-
afs %ögu lielga, og eru hér
þrír síðustu þættir hennar:
Orkneyinga saga, Noregs
konunga tal og hrenna Ad-
ams biskups, þá .er Sverris
saga Sigurðssonar og loks
Hákonar saga gamla. Alls er
hókin á 7. hundrað blaðsið-
ur að stærð.
Eins og áður er getið hefst
þetta hindi á Orkneyinga
sögu, en hún er ekki lieil í
neinu fornu handriti nema
Flateyj a rbók. Noregkonunga-
tal e'r hins vegar fyrst og
fremst lofkvæði til Jóns
Loftssonar. í fyrirsögn kvæð-
isins í Flateyjarbók segir, að
það sé ort af Sæmundi fróða,
en það er fjarstæða.
Um Sverris sögu Sigurðs-
sonar segir prófessor Nor-
dal, að hún sé eitt af stór-
virkjum íslenzkra bók-
niennta og að ritun hennar
marki einn höfuðáfanga á
þroskaferli hinnar fornu
sagnaritunar. Er þetta í
fyrsta sinn, sem Sverris
saga er prentuð hér á landi.
Ivarl Jónsson ábóti á Þing-
éyrum er höfundur Sverris
sögu. Um liann segir prófess-
or Nordal m. a.: „Karl Jóns-
son hefir verið mikilhæfur
maður og rithöfundur að eðl-
isfari. En lærdómsríkt liefir
verið fyrir liann að komast
í svo náin kvnni við Sverri,
sem samvinna þeirra hlýtur
að hafa leitt til. Um sumar
ræðurnar í sögunni er það
skemmst að segja, að engum
söguritara liefði verið unnt
að segja þær frá eigin brjósti,
svo magnaðar og sérstæðar
eru þær að orðavali, svo
raunhæfar, runnar af tæki-
færunum, áhrifamiklar
samkvæmt því, sem tæki-
færin kröfðust.“ Nordal seg-
ir að það megi telja það ein-
staka gæfu fyrir íslenzkar
bókmenntir, að þessi saga
skyldi vera rituð svo snemma
og svo miklu af anda Sverris
hlásið í hana af lionum sjálf-
um. IJafi siðan aðrir höfund-
ar haft þetta frábæra rit lil
Iiliðsjónar og eftirdæmis.
IJákonar saga er fyrir
ýmissa hluta sakir merkisrit.
Hún er meginhéimild um
sögu Noregs 1217—1263 og
athyglisverð heimild um
skipti konungs og íslendinga.
Texti Iiákonar sögu í Flat-
eyjarhók er talinn vera hinn
fyllsti og hezti, sem til er-i
nokkuru handriti. Ilöfundur
Hákonarsögu er Slurla
Þórðarson.
Nokkrar sérprentaðar
myndir af handriti Flateyj-
arbókar og sögustöðum í
Noregi prýða bókina.
Flateyjarútgáfan gefur
bókina út.
BókfeiSstífgáfaffi h.f.
bókband og
væntanlegar bækur.
Bókfellsiitgáfi&ii í hópi
stærstu iítgáfiifys#irtækfa
hcr á lanili.
I^ókfellsútgáfan h.f. hefir nýlega komið sér upp full-
kommni bókbandsvinnustofu með öllum nýtízku
vélum, sem til bókbands þarf, og vinna þar sem stend-
ur 13 manns. Þá hefir Bókfellsútgáfan og í undirbún-
tngi útgáfu fjölmargra bóka, sem væntanlegar eru á
markaðinn innan skamms.
BEZT AÐ AUGLYSA1 VlSI
Tiðindamaður Vísis átti i
gær tal við Birgi Kjaran, en
I I .ann hefir nýlega tekið við
1 framkvæmdaStjórn Bókfells-
útgáfunnar. Skýrði Birgir frá
| helztu fyrirætlunum félags-
ins í bókaútgáfu og sýndi tíð-
I indamanninum hinar nýju
, bókbandsvinnustofur, sem
I eru nú til húsa í stórhýsi
Egils Vilhjálmssonar á
Laugavegi 118.
Ilin nýja bókbandsstofa,
sem jafnframt er bindagerð,
tók til starfa í byrjun sept-
embérmánaðar. Vinna þar nú
13 manns undir stjórn Jóns
Pálssonar bókbindara. Bók-
bandsvinnustofan er meðal
hinna fullkomnasta sinnar
gerðar hér á landi og eru þar
allar vélar, sem yfirleitt eru
notaðar á fullkomnustu bók-
bandsvinnustofum. Bókband-
itS er eingöngu fyrir útgáfu-
starfsemi Bókfellsútgáfunn-
ar. Loks má geta þess að
húsakynnin eru einhyer þau
rýmstu og beztu, scm nokk-
ur bókbandsstofa liefir hér í
hæ.
Þótt Bókfellsútgáfan sé
meðal yngstu útgáfufyrir-
tækja landsins, má þegar
telja hana meðal hinna
slærstu.
Af bókum sem væntanleg-
ar eru innan skamms má
fyrst og fremst geta vandaðr-
ar heildarútgáfu á ljóðum og
vísum Iiáins, sem prófessor
Richard Beck sér um. í bók-
inni verða skýringar á öllum
vísum og ljóðum Káins, að,
svo miklu leyti sem skýring-
ar hafa fundizt. Hefir þeirra
verið leitað í bréfum og öðr-
um skrifum Káins, er lil hefir
náðst. Jafnframt því sem
Richard Beck sér um úlgáf-
una skrifar hann itarlega
ritgerð um skáldið. Þá skrif-
ar síra Haraldur Sigmar end-
urminningar um Iíáin og
loks verður svo grein um
skáldskap hans. Gert er ráð
fyrir að bókin yerði um 20
arkir að stærð.
Nýstárleg bók, sem Bók-
fellsútgáfan sendir frá sér
fyrir jólin, er einskonar
kynningarrit frá Rithöfunda-
félagi íslands. Eru það ljóð,
sögur, leikrit og bókmennta-
rilgerðir eftir 18 höfunda i
hinu nýstofnaða félagi. Með-
al höfundanna verða Davíð
Stefánsson, Kristmann Guð-
mundsson, Guðmundur
Hagalín, Hulda, frú Elínborg
Lárusdóttir, Þórir Bergsson,
Jakob Tborarensen o. fl.
Verður mjög til þessarar út-
gáfu vandað, prentuð á
myndapappír og skreylt
fjölda vignetta, hnúta og
upphafsstafa eftir Atla Má.
Káputeikning verður eftir
Guiinlaug Blöndal listmálara.
Gert er ráð fyrir að bókin
verði 12—14 arkir í Skírnis-
broti.
„Konungur á kálfskinni“
heitir stór skáldsaga eftir
Guðmund G. Hagalín rithöf-
und, sem væntanleg er á
markaðinn". i haust. Ilún
verður um 500 bls. að stærð
og í henni verða um 20 mynd-
ir eftir Halldór Pétursson
listmálara. Mun þetla vera
'fyrsta myndskreytta skáld-
sagan eftir íslending, sem
birtist á móðurmáli hans.
Um helgina kemur út
söguleg skáldsaga uhi afrek
Leifs Eiríkssonar. Hún lieitir
„Leifur heppni“ og er eftir
Fredric Arnold Ivummer, en
Knútur Arngrimsson skóla-
stjóri hefir íslenzkað hana. í
bókihni eru 30—40 bráð-
skepimtilegar og fallegar
teikningar. Bókin er um 270
bls. að stærð.
„í ættlandi mínu. — Sögur
af íslenzku fólki“ heitir smá-
sagnasafn eftir Iluldu skáld-
konu. „Ekki heiti eg Eiríkur“
heitir önnur bók sém Bók-
fellsúlgáfan sendir frá sér
eftir íslenzka skáldkonu, en
það er Guðrún Jónsdóttir frá
Prestbakka.
„Litil bók um lislaverk“
heitir alþýðleg myndlistar-
saga með fjölda mynda, sein
allar verða litprentaðar. Höf-
undurinn er amerískur en
Bjarni Guðmundsson Idaða-
fulltrúi hefir" þýtt hana.
Myndirnar í „bókinni eru af
ýmsum frægustu og fegurstu
málverkum sem lil eru í
heiminum.
Eftir Louis Bromfield er
væntanleg skáldsagan „Frú
Parkington“, sem margir
munu kannast við af kvik-
mynd, og munu myndir úr
kvikmyndinni prýða bókiná.
Af unglingabókum má
nefna tvo flokka, annan ætl-
aðan drengjum, hinn stúlk-
um. Bláu bækurnar heitir sá
flokkurinn, sem ætlaður er
drengjum og liafa þegar
komið út í honum „Daníel
djarfi“ og „Percival Keene“,
en næsta bók verður „Klógi“,
saga um útilegudreng eftir
danskan höfund, Torry Gred-
sted. IJinn flokkurinn, sem
ællaður er stúlkum, lieitir
Rauðu bækurnar og hefst
hann á bráðskemmtilegri
sögu sem heitir „Polly
Anna“. Er það skáldsögu-
Lögskipuð stofnun til að
annast tónlistaruppeldi
þjóðarinnar.
SHjfóns ivilise- oi/ fys'iri&stB'ts-'
för fítEÍltjríwBBS lÆeifftsstÞBBtsr
ítÞBBSÍitiitls BttSB Æststfiröi.
ísir hefir beðið Hallgrím
Helgason að segja frá
hljómleika- og fyrirlestra-
för, sem hann fór um
Austurland í sumar til þess
að kynna íslenzk þjóðlög
og vekja áhuga á almennri
tóniðkun.
Hallgrímur skýrði svo frá:
í ágústmánuði tókst eg
ferð á liendur lil Austurlands,
til þess að kynna íslenzk
þjóðlög og vekja áhuga á al-
mennri tóniðkun, bæði söng
og leilc á hentug liljóðfæri.
Hélt eg alls 14 hljómleilca
með erindi og skýringum á
12 stöðum: Ilöfn í Horna-
firði, Nesjakirkju í Horna-
firði, Samkomuhúsi Mýra-
manna í Ilornafirði, 'Stafa-
fellskirkju, Djúpavogskirkju,
Eydalakirkju, Stöðvarfirði,
Fáskrúðsfírði, Reyðarfirði,
Ivskifirði, Norðfirði og Seyð-
isfirði, og voru hljómleikarn-
ir endurteknir á Eskifirði og
Seyðisfirði.
Efnisskránni hagaði þannig
til, að fyrsl lék eg nokkur lög
á fiðlu með orgelundirleik,
flutti síðan erindi um skiln-
ing á músik og tónlistarupp-
eldi, sem ætti styrka stoð í ís-
lenzka þjóðlaginu; við ætt-
um ekki aðeins að heyra
þjóðlagið, við yrðum að
híusta á }3að og samlaga það
vitund okkar, slíkt væri sjálf-
sögð íslenzk gestrisni. Þá
komu þjóðlögin sjálf, sungin
og spiluð, allt frá sköpun
heimsins úr Völuspá, hand-
töku ögmunds biskups Páls-
sonar í ölfusi og þarnasöng
Guðbrands biskups Þorláks-
sonar, fram til kvæðalaga úr
Skagafirði, barnagælu úr
Þingeyjarsýslu og tvisöngs-
flokkur i 12 bindum, og liafa
komist í flokk metsölubóka
í Ameríku. Freysteinn Gunn-
arsson skólastjóri islenzkar
Polly Önnu. -
Loks má geta nýrrar og ó-
venjulegrar útgáfu á Hans
og Grétu í litmyndum, sem
verður börnum áreiðanlega
kærkomin.
Bókfellsútgáfan mun reyna
að koma’sem flestum þessara
bóka út fyrir jól, en gefur j)ó
ckki ákveðin loforð um það,
bæði vegna anna i prent-
smiðjum og í bókbandinu.
Það sem af cr árinu liefir
Bókfellsútgáfan sent frá sér
allmargar bækur, svo sem
Ferðabók Dufferins lávarðar
í þýðingu Hersteins Pálssonar
ritstjóra. „Aðlaðandi er kon-
an ánægð“, í þýðingu Þór-
unnar Hafstein, „Beethoven
litli og gullnu bjöllunnar“ í
þýðingu Jens Benediktssonar,
Viktoríu eftir Ilamsun, þýð-
ing eftir Jón Sigurðsson frá
Kaldaðarnesi og myndir eftir
Atla Má, „Móðir fsland“ eftir
G. Hagalin, „Fífulogar eftir
Erlu og loks Ijósprentun á
fyrstu kvæðabók Bjarna
Thorarinsen.
lags úr Valnsdal. Þar næsl
sýndi eg liljóðfæri, sem væn-
legt er til útbreiðslu alþýð-
legrar tóniðkunar vegna
þess, live liandhægt það er og
auðlært og lék nokkur lög á
blokkflauluna, til j)ess að
sýna einfaldleik liennar og.
sérkennilegan hljóm.
Þessu næst komu sýnis-
horn af nýjum þjóðlögum.
Margir liafa allt til þessa dags
haldið, að þjóðlögin væru
einskonar forngripur, er að-
eins dieyrði löngum liðnum
tímum til, og neitað þeim um
lífræn tengsl við núlímanm
Nýju þjóðlögin afsanna j>ctta„
því ^tð þau eru til orðin á
meðal okkar, sem nú lifum.
Einrödduð eru þessi lög sung-
in á miðri 20. öld alveg eins
og á fyrri öldum, þegar fyrst
var farið að kveða kvæða-
lögin. En mcð vaxandi j>roska
hafa þessi lög aukið áhrif
sín, svo að allir liljóta að
veita þeim ólakmarkaða at-
hygli. Siðasti liður efnis-
skrárinnar, sem slóð í röska
tvo. klukkutíma, voru svO'
nokkur fiðlulög.
Ferðin í sumar var fram-
hald af kynningarstarfi
mínu, sem eg lióf á svipaðan
liátt á Vestfjörðum síðastlið-
ið sumar í Stykkishólmi,,
Flatey á Breiðafirði, Bíldu-
dal, Þingeyri, Núpi í Dýra-
firði, Sæbóli á Ingjaldssandi,.
Flateyri, Suðureyri í Súg-
andafirði, Bolungavík, ísa-
firði og Súðavík. I Flateyjar-
kirkju hélt eg auk j>ess i
sumar erindi „Söngöld ís~
lendinga“, sem innrammað
var með fiðluleik á undan og
eftir.
Kynni min af ástandi þvi„
sem nú rikir í tónlistarefnum
hjá okkur, eru að vísu marg-
vísleg, en þó verður aldrei
nógsamlega undirstrikuð sú
augljósa staðreynd, að löng-
un og áhugi aunarsvegar og
svo kjör og kunnátta hins-
vegar eru sitt hvað. Mér
blandast ekki hugur um, að;
hæfileika skortir ekki, mikiu
fremur l>ætt kjör, fleiri
liljóðfæri, betri nótnakost og:
umfram allt kennslu. Utan
Reykjavikur er víða tilfinn-
anleg vöntun á niúsik-
kennslu, svo að fjöldi for-
eldra getur ekki veitt börn-
um sinum j>að uppeldi, sem
þau hefðu kosið. Flest það
fólk, sem handleilcur hljóð-
færi, er j>ví fullorðið fólk,
og þó er sumsstaðar enginn
organisti til þess að spila við
messugerðir. Á þessu verður
aðeins ráðin bót með því að
kennarastétt og kennimanna-
stétt taki höndum saman og
fái ríkið til l>ess að lögskipa
stofnun, sem ábyrg verður
um tónlistaruppeldi þjóðar-
innar. Þá fyrst er komin full
viðurkenning af hálfu hins
opinbera á jiýðingu tónlistar-
innar í menningarþjóðfélagi.
Sá maður á Austurlandi,
sem bezt stendur nú á verði
um lónlistarþroska þessa
fjórðungs er óefað Bjarni
Framh. á 6. síðu