Vísir - 17.11.1945, Page 6

V I S I B
Laugardaginn 17. nóvember 1945
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN VISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Laúsasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan li.f.
Hlufiskiptl sfómanna.
A~ lirif dýrtíðarinnar og peningaflóðsins cr að
koma af stað æði varhugaverðri ]>róun
í atvinnulífi landsmanna. Flóttinn frá fram-
leiðslunni fer nú hraðvaxandi með degi liverj-
um, flóttinn frá þeirri framleiðslu, sem liag-
sæld þjóðarinnar byggist á.
1 fjögur ár hefur fiskverðið hér innanlands
verið því nær óhreytt. Á þessu timabili hefur
vísitalan hækkað úr 148 upp í 285 stig, án
þess að sjómcnn fengi hærra verð fyrir fisk-
inn. Með sífellt auknum aflabrögðum hefur
hátaflotanum til þessa tekizt að halda í horf-
inu. En nú er svo komið, að dýrtíðin, sem
nú er komin á nýtt íiástig, er að stöðva báta-
útveginn. Sjómenn, sem eru á hlutaskipta-
bátum, en það eru þeir flestir, eru nú ekki
nema hálfdrættingar í kaupi á við menn, sem
vinna í landi að húsbyggingum. Sjómönnum
<;r nú boðin nóg vinna við byggingu húsa og
tryggð vinna 6—8 mánuði fyrir kaup, sem er
helmingi liærra cn það, scm þeir bera úr být-
um á bátunum. Þeir þurfa enga sérstaka
kunnáttu að hafa, allir geta komizt að sem
„gerfimenn“ í einu eða öðru. Þeir bátar, sem
mi stunda sjóróðra, fá aðeins lélegustu menn-
ina, sem ekki er hægt að nota við byggingar-
starfsemina. Sama sagan mun endurtáka sig
þegar vetraryertíðin hefst eftir 1—2 mánuði.
Sjómönnum stendur ckki til boða nema liálft
kaup á við þá, scm dunda við vinnu í landi.
Þegar svona cr komið, að sjómennirnir
ncyðast til að hverfa frá sjávarútveginum til
húsasmíða í landi, þá getur jafnvel þeim
blindu ekki dúlizt, að eitthvað er meira en
lítið rotið í hinu íslenzka lýðveldi. Dýrtíðin
og verðbólgan er að stöðva höfuðatvinnuveg
þjóðarinnar, sem öll önnur starfsemi byggist
á, cn hið fjármálasjúka þjóðfélag hleður
vinnukraftinum í óarðbæra byggingarvinnu
og smlðar hús, scm cnginn hefur efni á að
húa í til frambúðar. Þetta er öfugstrcymi,
sem ckki getur-endað nema á einn veg.
Kommúnistarnir, sem nú eru í ríkisstjórn,
liafa barizt með oddi og egg fyrir því, að
dýrtíðin héldist í landinu. Sú barátta hefur
nú komið sjómönnunum á kaldan klaka. Þeir
.verða nú að ganga af bátunum, vegna' þess
tið þeir geta ekki lifað af fiskveiðunum. Eng-
in líkindi eru til þess að fiskverðið hækki,
allt bendir til þess að það muni lækka. Ekk-
ert getur því bjargað bátaútveginum frá
stöðvun annað cn lækkun dýrtíðarinnar. En
ekkert útlit er fyrir að núverandi stjórn ætli
sér að lækka dýrtiðina. Á því mun ekki vera
jjörf, að hennar dómi.
Meðan þeir bátar, sem nú stunda veiðar
hér í Faxaflóa, berast í bökkum með útgerð-
ina, sýnist vera mjög einkennilcgt hlutfall
milli þess verðs, sem bátarnir fá fyrir sumar
físktegundir, og þess verðs, sem ncytendur
hér í bænum verða að greiða. Fyrir lúðu fá
hátarnir hér við hryggju kr. 1,54 fyrir kíló,
en til neytenda eru lúðurnar seldar á (5 kr.
kílóið í fiskbúðunum. Hvernig stendur á þcss-
nm mikla mun, og hvers vegna fá bátarnir
ekki hærra verð fyrir þessa fisktegund, ef
hægt er að selja hana slíku verði til almcnn-
Guðspekifélaglð 70 ára.
Alheimsfélagsskapur guð-
spekinema cr 70 ára í dag.
Félagið var stofnað í New
York þann 17. nóv. 1875, af
Helenu P. Blavatsky og S.
Olcott, fyrv. ofursta í amer-
íska hernum.
Hin ytri tildrög að stofn-
un félagsins voru þau, að í
septembermánuði 1875 voru
nokkrir menn samankomnir
á heimili H. Blavatsky 1 New
York, til þcss að hlýða á fyr-
irlestur um egipzkar forn-
leifar, scm fornfræðingur
nokkur flutti þar. Hann
ræddi um hin ódauðlegu
listaverk, liof og musteri
fornþjóðanna, Grikkja og
Egipta, og hlutfallslögmál
þau, seiii þeir hefðu að lík-
indum stuðzt við. Hann hélt
því og fram, að þeir hefði
haft vald yfir ýmsum óþekkt-
um öflum og huliðsverum,
og hefði það verið veigamik-
ill þáttur við launhelga-at-
hafnir þeirra. Að lokimm
þcssum fyrirlestri kvaddi 01-
cott ofursti sér hljóðs og
stakk upp á því, að stofnað
yrði félag til þess að rann-
saka þctta og aðra dulræna
hluti betur. Tillaga bans var
samþykkt. Stofnfundur var
haldinn 17. nóv. Í875, og var
Olcott kosinn fyrsti forseti
félagsins. Að honum látnum
(1907) tók dr. Annie Besant
við forsetastarfinu, og þegar
hérvistardögum hennar lauk
varð George Arundale, sem
nú er nýlátinn, hinn þriðji
l'orseti félagsins.
Innri tildrögin voru hins-
vegar þau, að á ferðum sín-
um um Austurlönd hafði II.
Blavatsky komizt í vitundar-
samband við háþroskaðar
verur, sem fólu lienni að
mynda félagsskap til þess að
vinna gegn efnishyggjunni
og breiða út meðal mann-
ana hinar æðstu dyggðir og
þekkingu á hinum fegurstu
og háleitustu hugsjónum —
hinu sanna bræðralagi, sem
. cr sameiginleg leit og þrá
eftir Ijósi sannleikans.
Stefnuskrá félagsins varð
])ví víðtækari en Olcott hafði
hugsað sér í fyrstu. Hún er
á þessa leið:
1. Að móta kjama úr alls-
herjarbræðralagi mann-
kynsins, án tillits til kyn-
stofna, trúarskoðana, kyn
ferðis, stétta eða hörunds-
litar.
2. Að rannsaka óskilin nátt-
úrulögmál og öfl þau, sem
leynast með mönnum.
3. Að hvetja menn til að
lcggja stund á samanburð
trúarbragða, heimspcki
og vísindi.
reyna að finna hið fagra og
góða aistaðar og í öllum, og
H. Blavatsky
leita þess, sem sameinar
mennina, fremur cn hins
sem greinir þá að. Hún
visar mönnum leið inn
i æðri heima fegurðar og
samræmis — til meira ljóss
og fegurra og fullkomnara
lífs.
Astand heimsins væri á
annan veg en nú er, ef hug-
sjónir Guðspekifélagsirfe og
stefnuskrá þess hefðu ráðið
S. Olcott
gerðum forystumanna þjóð-
anna. En eigi að síður liefir
félagið veitt fjölda manna
merkilega fræðslu og aukið
skilning þeirra á mörgum
mikilvægustu vandamálum
mannlegs lífs. Það hel'ir veitt
ljósi samúðar og skilnings
inn í hjörtu fjölmargra
manna og kvenna, og leyst
þau úr viðjum steinrunn-
inna og ófrjórra kreddu-
kenninga.
Það er boðberi kærleikans
og bróðurþelsins.
Mcgi starf þess blómgast
og blessast um ókomnar
aldir.
Y. M.
Eins og*sjá má af stefnu-
skránni, er hlutverk félags-
ins að vinna gegn þröngsýni
og kreddum. Það hvetur
menn til þess að hugsa frjálst
og óháð, leita sannleikans
með sjálfstæðri umhugsun
og lireinu lil'erni og skoða
hann sem sigprlaun harð-
sóttrar og háleitrar baráttu,
en ekki einhverjar lögboðnar
trúarsetningar. Félagið brýn-
ir fyrir mönnum, að sýna
umburðarlyndi gagnvart
skoðunum annarra og viður-
kcnnir öll trúarbrögð sem
mismunandi greiðfærar lcið-
ir að sama marki. Það Varar
menn við að troða lífsskoð-
unum sínum upp á aðra, en
telúr meira um vert, að þeir
breyti eftir þeim sjálfir. —
Samkvæmt kenningum Guð-
spekinnar ciga menn að
Fjórða umferð Bridge-
keppninnar fór frgm í fyrra-
kvölcl að Rcðli. Vinnmgar
standa nú þannig:
Sveit Gunnars Möllérs 8
stig, sveit Gunnars Viðar 6
stig, sveit Sveinbjörns Ang-
antýssonar 4 stig, sveit
Gunnlaugs Guðmundssonar
4 stig, sveit Jens Pálssonar 4
stig, * sveit Guðm. ó. Guð-
mundssonar 4 stig, sveit Ste-
fáns Þ. Guðmundssonar 4
stig, sveit Gunngeirs Péturs-
sonar 2 stig, sveit Ragnar Jó-
hannessonar 2 slig, sveit Jó-
hanns Jóhannssonar 2 slig,
sveit Jóns Ingimarsson.ar 0.
..S. uuiferð fer frani á morg-
un að Röðli.'
Iíeykjavík. Milclar breytingar hafa orðið á
Reykjavík síðastliðinn áratug og er
gott til þess að vita, að l'lestar hafa þær verið
til batnaðar. Það má segja, að ýmsu lcyti sé
Rcykjavík orðin einhver fullkomnasta borg i
heimi og gerir það ekki hvað sízt að hún er
mi hituð upp með hveravatni. Á þetta hefir
reyndar oft verið minnzt, en það getur engan
sakað þólt minnzt sé á það aftur, því að sjaldan
cr góð vísa of oft kveðin. Þó hefir það komið
fyrir, að heyrst hefir í röddum, sem kvarta
undan þvi að ekki sé nægur hiti og hugsa þá
mest um líðandi stund, án þess að gera sér
grein fyrir hverju hefir verið áorkað með hita-
veitunni og að alltaf má búazt við smá misfell-
um í fyrstu, þegar um stórar framkvæmdir er
að ræða.
*
Uærinn Reykjavík hefir þanizt út síðari ár-in
stækkar. og við það hafa viðhorfin breytzt. Það
er af sú tíðin, að maður gat, með þvi
að standa á horni Austurstrætis og Pósthús-
strætis, séð á einum degi hvern þann Reykvik-
ing, sem kom undir bert loft þann daginn. Við
það að bærinn stækkar og breiðir úr sér í allar
áttir, aulcast vegalengdirnar að sjálfsögðu og
taka verður tiliit til þess, að i úthverfunum býr
einnig fólk, sem þarf að hafa jafnan aðgang
að þeim nauðsynjum, er daglegt líf krefst. I
mörgu lilliti kemur þetta af sjálfu sér. Svo er
til dæmis með verzlaniraar, þær fylgja fólks-
straumnum eftir og fer þar saman hagsvon
manna og þægindi ibúanna i úthverfunum, sem
gjarnan kjósa, að hafa þær við hendina.
*
úthverfin. Þótt úthverfi Reykjavíkur, sem
stækka og fjölgar með árunum verði
af ýmsum þægindum, eins og t. d. með hitaveit-
una í bili, þá finnst mér að hugsa verði um
þau á þeim sviðum, sem það er mögulegt. Laug-
arneshverfið hefir t. d. fengið bæði sérstakan
barnaskóla og kirkju og er það til mikilla bóta
fyrr það fólk, er þar býr, að það þurfi ekki að
sælq'a, fólkið kirkju og börnin skólann, afla leið
ofan í gamla bæinn. Þessi tilhögun, að láta út-
hverfin búa algelega að sínu, er að öllu leyti i
beppilegri og þægilegri, en áður var. Samgöngur
allar hafa batnað mikið undanfarið, svo heita
niá, að menn komizt allra sinna ferða uin þver-
an og endilangan bæinn, eigi maður erindi.
*
Skemmtanalif. Hingað til hefir þó allt skemmt-
analií hæjarins verið bundið við
miðbæinn og hefir það verið, að ýmsu leyti ó-
heppilegt fyrir þá sem fjær búa og óhentugt i.alla
staði. Nú er þetta einnig að breytast og tel eg
það einnig til mikilla bóta. Eg hefi heyrt, að
nokkrir áhugamenn hafi sótt um byggingu kvik-
myndahúsa í útjaðri bæjarins. Þrjár umsóknir
um leyfi til þess að reisa kvilunyndahús munu
hafa legið fyrir hæjarráði og verða þau vænt-
anlega samþykkt öll. Eilt þessara kvikmynda-
húsa mun eiga að verða á Laugavcg 94 og verð-
ur það ásamt myndarlegum veitingahúsum, er
risið hafa upp i Austurbænum til þess, að færa
fjölbýlu hverfin fyrir austan nær bænum og
menningunni.
*
Erfitt að Undanfarin ár hefir verið erfitt utn
fá leyfi. vik á þéssu svxði því af einhverjum
ástæðum hefir verið erfitt að fá leyfi
til Jxess að íeka kvikmyndahús i horginni og
þvi borið við að nægilega mörg kvilunyndahus
væru þar, þótt öllum væri vitanlegt, að aðsókn
að þcim var meiri en þau gátu rúmað. Nú cr
þetta að breytast og álit eg, að. þa'ð sé skref í
rétta óttr Því það sýnist ekki vera ástæða til
þesíýað lútu.nokkra menn einoka þann rekstur
og samræmist ekki þeirri stefnu, sem meirihluti
bæjarstjórnar berst fyrir.
*
Einokunar- Eitt atriði í sambandi við skennnt-
aðstaða. analif í bænum, senx eg hefi átt
bágt með að sldija á hvaða rökunx
væri reist, er einokunaraðstaða eins veitinga-
húss hér i hæ með tillili til vínveitinga. Það
liggja margar ástæður til þess, að lieppilegra
væri að fleiri veitingahús fengju leyfi til þess
að veita vin, ef á annað borð sú stefna cr tekin,
að leyfa vínsölu á opinberu veitingahúsi í bæn-
uni. Auðvilað væri réttast, að öll veitingahús
sem fullnægðu vissum skilyrðum og i'ylgdu selt-
um reglum, hefðu samá rétt i þessu efni. Fyrir
utan það, a'ð allir lxafa jafnan siðfei-ðilegan rétt
lil þessa, þá hamla þessi regla þyí að upp risi
góð óg vönduð veitingahús í 'bðenum, én þeirra
er full þörf, senx stendur.