Vísir - 27.09.1947, Síða 2

V 1 S I R
Laugardaginn 27. september 1947
Skáldið Jónas Guðlaugsson.
rrrrr
ar:
,Nationaltidende“ skrif-
_ Ef Jónas Guðlaugsson
liefði lifað, þá væri liann í
dag, 27. september 1947,
sextíu ára garnall. Og ekki er
ósennilegt, að þá liefði þessi
dagur orðið mikill merkis-
dagur i íslenzkuni'og dönsk-
um bókmenntum, því svo vel
fór baníi af stað, ungi íslenzki
pilturinli, sem árið 1911 gaf
ut fyrstu bók sína á dönsku,
að er hann andaðist fimm ár-
uin síðar, var bann orðinn
frægur um Norðurlönd og
nokkuð lcunriur i Þýzkalandi.
Eg minnist þess löngum,
er cg liitti á björtum sólskins-
degi, í æsku minni, silfur-
liærðan, en unglegan og glað-1
an mann, sem var góðyinur,
og félagi Jónasar Guðlaugs-1
soriar öll árin, er hann dvaldi1
í Danmörku. Það var Harry
SvxitM tesrtt tnitetatistjf.
Dalaskáld, fjögurra ára
gamall, en glataðar munu
vísur þær. — Jónas var mjög
bráðþroska og eru flest ljóð-
in í „Vorblóm“, Rvík 1905,
kveðin ririi og innan við ferm-
irigaraldur. Hann kom í skóla
fjórtán vetra; þótti skrítinn
og skemmtilégur, en ófeim-
inn og lét niargt til srn taka.
1 mörgu var hariri þroskaður
langt um aldur fram, en
næsta barnalegur í öðru, sem
vænta má. Vakti liann þegar
eftirtekt skóláfélaga sinna og
annarra. Hánri var scrkenni-
legur í fasi og framkonm, og
bafði mikið sjálfstraust. Mun
trú hans á hæíileika sína hafa
komið i góðar ]>arfir, því
gamall (Rvík 1905) og ber
hún að vonum þess merki, að
höf. er ungur áð árum. „Vor-
blcm“ er lítil bók að vöxtum,
en gefur þó nokkurar vonir
um framtíð hins barnunga
skálds. Sum l jóðin eru merkt
af baráttunni við óblið kjör,
en kjarkur og lífsvilji er í
þeim flestum. Tregða sam-
„ . I hann átti við mikla örðug-
Soiherg, vel metinn danskur .. ... ,.
• . ,T.„ ., Jleika að etia íra byriun. ra-
rithofundur. Við tokum tal ' .
_ ... ,i tæktm varð honum lylgi-
saman og urðum lnnir mestu i . - . .. ,,
, .. i spok, þvi efm foreldranna
nlatar. Fvrsta dagmn rædd-. ^ ,
. ... Ivoru ekki nnkil. Varð hann
urn við nær eingongu um .A. ....
T; _ , , . þvi að stnða við feleysi, eins
Jonas Guðlaugsson og aldrei .
° ° , .. . ogflestir íslenzkir namsmenn
lield eg að við liofum lutzt , , , , . . , , ,
,.v .v , , . . , , i ])a daga. Aulc þess ma vænta
svo siðar, að ekki væri a hann. , , ,,
’ , , , , að storhugur hans hafi mætt
minnzt. I huga þessa danska . , .,
, , ..... ihtlum skilnmgi lija sam-
nianns var Jonas enn a hli,' f ,
., , , íerðamonnum. — I kvæöi
sean nnkill og ogleymanlegur i . „ , ,, .
t. , ^ , • 'emu fra þessum arum lýsir
sonuleiki. Og þanmg , , . ,. „
. , hann ama smum og byst eg
mlisk eg lionum, svo, að ■
, , , við, að flestir, sem liafa orð-
írier hefir stundum fundizt, '■. . . .
’ , .. , ... c , íð að briotast afram af eigin
að eg bafi -haft af honum , , . . .... ,
, , , ramleik, kanmst við þær til-
pcrsonuleg kynm, þott aldrei ... , „
‘ • fmmngar, er koma íram í
sæi eg hann augliti til auglit- , . ,., .
Á- , . i þeim lioðlmum:
ís. Eg hugsa mer hann sem
„Þið spyrjið — og horfið mig
• lilæjandi á —:
hvers yegna eg vindi upp
trafið?
Það fáið þið, kunningjar,
síðar að sjá,
nú sigli eg beint út á liafið!
Minn liróður er innsta
hjartans þrá,
ið helgasta í mirírii eigu,
ekki skemill til að skríða á, j
eðá skækja, sem l'æst til 1
leigm“
I endi þes'sa kvæðis fclst
leýndur grunur:
„En bili minn þróttur og
bregðist mín gnoð,
verði í bylgjunum landið
þá stýri eg beint og strerigi
á voð,
og steypi mér syngjandi í
liafið!“
tungútakið er furðulega eðli-
legt og lifandi. Bókinni var
forkunnar-vel tekið i Dari-
mörku og Noregi. — „Natio-
naltidende" skrifár:
„Maður þarf ekki að lesa
mörg af kvæðum J. G. til þess
að sannfærast um, að liér er
á ferðinni mikil ljóðgáfa.“
„Extrabladet“: „Síðan
Marius Schnéider gaf út
„Vor milli múrveggja“ hefir
ekki komið út á dönskuf svo
fögur byrjendabók Ijóða, sem
„Sange fra Nordhavet". —■ í
Noregi skrifar Carl J. Ham-
bro: „Tónninn er ungur,
ferskur og karlmanníégur.‘‘
— Valdemar Rördam skrif-
ar: „Þessi íslendingur er
maður og Íistamaður, kúltí-
veraður, en óspilltur, lieil-
brigður og sterkur."
Beztu kvæði bókarinnar
eru éf til vill „Ung Længsel“
og „Den lj’se Hær“. — í ein-
staka ljóði er dálitil arígur-
værð:
ferðafólksins
viður-
kenna skáldið, fær á bauk-
inn:
„Betra er að lesa ljóð
jlóðnum fyrir kálfum,
^ en að sýna sannan óð
sálarlausum bjálfumj

sjórhuga og lífsglaðan pilt, er
let sér ekkert hálf lynda, en
Var ákveðinn í því að brjót-
til hæstu tinda, bæði i list
sjnni og lífi. Ef til vill hefir
óljós grunur um stutt ævi-
íjkeið rekið á eftir horium;
margt bendir til þess. En
þyorl sem leiðin yrði löng
<^a stutt ætlaði liann að gera
fiBrina glæsta, og lionum
tókst það.
■£ Jórias fæddist að Slaðar-
hrauni á Mýrum 27. sept.
J$87. Faðir lians var prestur-
ipn og skáldið Guðlaugur
Guðimmdsson, en móðir
Margrét Jónasdóttir, sem enn
lifir, ern og liraust. Þótt það jað liann laulc ckki námi við
sé fáum kunnugl er hún j Latínuskólann, en for úr
erigu lalíara skáld en maður1 hænum og tók að stunda
liennar, var og liefir Jónas hlaðamennsku. Var liann
því ckki þurft langt að sækja fyrst ritstjóri „Valsins" á
skáldgáfuna. Enda varð þeg- ísafirði, en síðan „Reykja
„Gakktu einn, af engum
armi vinar leiddur,
félaus, ferðalúinn,
og fögrum draumum seiddur.
Beiddu um brauð að eta, »
beiddu um liönd er leiði,
hönd, er leið til Ijóssins
lúnum fótum greiði.
! l^inc^Méði%vörin, §j
segðu- mér það.kæiá,
Irvort' áð líf er lcik'ur
og lýgi að hprnnir særi?
Munu fjárhagsörðugleikar
liafa valdið því að nokkuru,
-ár á þriðja aldursári vart við
ljóðhneigð í fari lians. Og til
Cf visa eftir liann, er liann
órkti til lílillar slúlku, þegar
lianri var á- fimmfá' árinu.
•Slúlkan var að kjökra, en
drengurinn reyndi að hugga
liána, með því að dreypa á
hana vatni og orkti pm
Íið: ■
^„Smáá og fina liridalín,
é^jósið skín í glugga.
Ilér er bæði vatn og vín,
sem vinu kann að hugga.“
Þá er og til sögn um það,
er hann kvaðst á við Símon
víkur“.
Utan fór liann fyrst nítján
ára gamall, var ytra einn vet-
ur og kynntist þá Þórborgu,
sem varð fyrri kona lians.
Varð hjónabánd þeirra ekki
langt og munu þau liafa skil-
ið skömmu eftir að liann fór
alfari til Hafnar, 1908. En
síðar giftist hann merkis-
konu af liollenzkum og þýzk-
um ættum, Marie, og varð
Sturla lieitir. Ilann er doktor
í fagurfræði og vinnur við
fornmyridasafnið i Haag.
Jónas Guðlaugsson gaf út
fyrstu bók sína átján ára
Og þarna er líka þessi
perla:
„Líkt og drós, er léttir blund,
litfríð rós í haga stendur,
skín á ósa, engi og sund,
allt er ljós um haf og
strendur.“
Ennfremur þýðingar eftir
Thor Lange óg Runeberg og
éru þær með því bezta í bók-
inni.
Arið eftir, 1906, gaf liann
út „Tvístirnið“, ásamt Sig-
urði Sigurðssyni. — Sést þá
nokkur frámför, rímið ör-
uggara, liugsun skýrari. Um-
brot liins unga skapandi
anda, er leitar forms, leita
sterkari útrásar í þessum
ljóðum. — „Sólnanna sól“ ef
bezt:
„Sólnanna sól og lífs míns
leiðarstjarriá
logaðu í -sál og brenndu j
inristu taúgum.
Láttu mig anda og lifa í
birtu þinni,
láltu mig deyja í þínurn
geisla-örmum.“
„Dagsbrún“ kom. út árið
1909. — þegar Jónas er lutt-
ugrij og ivéggiá ar'a. Skáldinu
hefir uui þegar faí’io býsria
niikið fram ogerþtfla'furðu-
íegá góð ljoðábólc,' þegár til-
lil er tekið til aldurs liöf.
Tónninn er styrkur og á-
kveðinn. Jónas hefir nú hafið
að rita á erlendu máli og
stefnir ótrauður að marki:
Góð kvæði eru: „Æsku- „Kanske ser jeg aldrig mere
ást“, „Bergnuminn“, „Nójt14 denne kjære, kjendte strand,
og „Hóladans“: for min skjæbne er at være
sanger uten fædreland.“
„Glampar í fjarska á gullin |
| I þessari bók er fagurt
I—gættu þín, veika hjarta.— ástarkvæði, sem nefnist:
Glasabuldur og brúðarspil, sp
— en bak við er nóttin
svarta.—•“ »»Der er skygger om din
pande,
Þessi síðasta ljóðabólc Jón- sorgens mörke i dit blikk,
asar á íslenzku, endar á og ditt stumme nag jeg föler
kvæði til landa lians, er hann gjennem lijærtet som et
ikumrmgen
stikk.
Det er som din tanke
gjemte
paa en klage tung og haard:
Du har traadt paa mine
roser,
du har dræpt mitt hjærtes
vaar!“
kallar: „Sönglok“:
„Eg gefþér Ijóð min,
þreytta þjóð,
er þögnin var svo löng,
eg helga þér hvern hjartans
óð,
liern liugans dýpsta söng.
Mitt eigið land, minn innsta
hljóm
þú átt í sæld og raun,
ó, land, sem getur gefið
blóm
og gröf í skáldalaun!“
Er „Dagsbrún“ kemur út,
liefir skáldið þegar flutt al- er dypere én længslen naar.“
fari lil Danmerkur og tékið
í kvæðinu „Lykkcn“
þetta fallega erindi:
er
„Lykken den er som liavet,
som ingen til eie faar.
Det dyp som deris slcatte
gjemmer
að rita ljóð og sögur á danska
„Mot maalet“ er karlmann-
tungu. Má nærri gela, að ^ legt kvæði — og bendir, sem
fararefni hafa ekki verið margt annað í þessum æsku-
mikil, en við slíka örðugleika ljóðum, til mikilla afreka, ef
að etja, að fæstum er hent að þroska yrði riáð:
glhna við þá. Þeir, sem reynt
liafa að ná valdi á móðurmáli „Mitt maal er al vokse ririg
sinu til; skáldskapar, yita | slærk.
liversu örðugt það er.. En Jeg giver min fred i bytte
vitanlega er miklú erfiðarajfor det som lokker ay sjælen
að ldjást við framandi tungu, naturens slumrende kláhg.
enda má telja á fingrum sér j Og alle de tamine svaner
þá menn, í bókmenhtasög-! skal strække sin hals og lytte
unni, sem tekizt liefir að sigr- og flyvc mot fjerne bjærge
ast; á þyít yiðþm^sefni. Og under vild og barbari.sk .
Jórias. leit^^ásanriárlegáfekki

lægslur: Hann byrjaði á því
að yrkja Ijóð á norsku.
Haustið 1911 kom út bókin
„Sange fra Nordhavet“, hjá
Gyldendal. Tungutakið er
furðulega eðlilegt og lifandi.
Bókinni var forkunriar-vel
tekið í Danmörku og Noregi.
.þ.
J. G. er l'ultúgii og fjögra
ára þegar „Sange fra Nord-
havet“ kemui’ út. En liann
er þegar þroskaður um fram
aldur sinn og hefir unnið
mikið afrek.
Árið eftir, 1912, kom
„Viddernes Poesi“ og var