Vísir - 02.12.1947, Page 4

V I S I R
Þriðjudagmn 2. desembcr 1947
VESXR
D A G B L A Ð
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
TiIIögur kommúnista.
Stjórnarandstaðaii hefnr fyrir nokkru lagt fram tillögur
varðandi lausn þess vanda, sem innlent athafnalíf l)ýr
við og sýnist munu stöðva alla framleiðslustarfsemi i land-
inu, ef ekki er úr bætt í tíma. Kommúnistar höfðu boðað
fyrir nokkru að von væri á slíkum tillögum, og eftir að
flokksþing þéirra hafði farið höndum um málið, gekk
fæðingin að öðru leyti greiðlega.
Úrlausn kommúnista er ekki við eina fjölina felld,
en gripið skal til margra ráða. Þannig ber að tryggja út-
vegsmönnum nægjanlega hátt verð fyrir afla þeirra, á
sama hátt og gert var á siðásta 'ári, en ríkasta áherzlu ber
að Ieggja á lækkun tolla, — væntanlega til þess að ríkis-
sjóður verði færari um að standa undir greiðslum vegna
fiskábyrgðarinnar. Kommúnjstar geipa mjög um að ó-
beinir skattar séu að því leyti óréttlátir, að eitt gangi yfir
alla, en einkennilegt er að þeir skuli nú fyrst uppgötva þá
speki, þegar þeir liafa dregið ráðhérra sína úr ríkisstjórn
og látið þá lifa 1 náðun i eití ár í stjórnarandstöðunni.
Hefði lækkun lolla verið þeim áhugamál, hlaut af því að
leiða, að þeir beittu sér fyrir slíkri lausn „dýrtíðarvand-
ans“, meðan þeir átlu sjálfir sæti í stjórn landsins og voru
þar líklegir til nokkurra áhrifa.
Svo fjarri fór því, að ráðherrar kommúnista hyrfu að
slíkum ráðum, að sjálfir áttu þeir hlut að nýjum skatta-
álögum, til tekjuöflunar fyrir rikissjóðinn, og ber þá fyrst
að nefna veltuskáttinn. Þar var eitt látið ganga yfir alla,
og er ckki vilað að kommúnistar eða ráðherrar þéirra,
hafi haft. við það að athuga eða reynt að beita sér fyrir
annarri lausn málsins. Af því hlýtur að mega draga þá
álvktun, að ráðherrar kommúnista hafi skilið, að slík
lausn málsins henlaði þeim bezt, sem ábyrgum aðilum
í ríkisstjórn, en hafi slík lausn hentað þá, hlýtur hún að
vera í góðu gildi, þótt kommúnistar séu farnir úr ríkis-
stjórninni.
Yrði horfið að því ráði, að afnema óbeina skatta eða
tolia, hlyli af þvi að leiða að ljárhagur ríkissjóðs þrengd-
isl mjög tilfinnanlega, með því að hæstu tekjustofnar hans
hyrfu úr sögunni. Eins og sakir standa ver ríkissjóður
tugum milljóna lil þess eins að greiða niður vísitöluna,
cn væri rikið svift tekjustofnum sínum, segir sig sjálft
að ekki myndi unnt að standa undir ofangreindum niður-
greiðslum. Þótt vísitálan lækkaði um nokkur stig vegna
afnáms tolla, sem að vísu getur verið athugandi að hreytt-
um skilyrðum, þá myndi hún hækka enn meir ef horfið
væri frá niðurgrciðslum, og hefði þá sízt þokað í átt til
cndanlegrar lausnar vaxandi verðþenslu.
Kommúnistar ræða mjög um vaxtalækkun vegna sjáv-
arútvcgsins, sem fljótt á litið mætti taka alvarlega, en hér
er um flókið mál að ræða, enda strax auðsætt að sízt myndi
vaxlalækkun löguð til, að efla sparnaðaráhuga almennings.
Af því leiddi aftur að allur þorri manna myndi leggja
liöfuðkapp á að eigyast einhver verðmæti fyrir fé sitt, —
varning eða muni en af slíkum kaupum myndi leiða
enn frekari verðþenslu og trufíanir í fjárhags- og at-
vininilífi.
Komnuinistar ræða loks um landsverzlun eða sám-
eiginlega innkaupastofmm atvinnurekenda. Því aðiiins
má» slíkt að gagni koma, að t. d. útvegsmcnn högnuðust
á ijreytingunni, en eftir þeifri réynzlu að dæma, sem feng-
izl hefur hér á landi og erlendis, eru engar líkur lil að
útvegsmenn sæítu heppilegfi ín'nkauþiim, þótt þeir stofn-
uðu til sameiginlegra innkaupa, eða ef Landsverzlun væri
selt á fót. Framhnerilegt hefði verið að ræða um lands-
verzlun í upphafi styrjaldarinnar, þegar mestu varðaði
að aí'Ia varnings lil landsins, og elcki var völ margra
seljenda, en nú væri það mikil goðgá og fávíslegt tiltæki,
er einum aðila ætli að fela innflutning til landsins, alveg
án lillits til hvort innkaup hans væru þau heppilegustu eða
ekki. Við Islendingar þekkjum einokun of vel til þess, að
verða ginkeyptir fyrir gyllingum og orðaskvaldri komm-
únista i Jfyl sambahdi. Reypslgn Lalap þar miklu hæyi^ og
allt öðru máli en þeir.
ÍdenediLt
uemóóon
SJOTUEUR.
Sjötugur er í dag Benedikt
iveinsson skjalavörðuj’,fyrr-
verandi alþingismaður.. Af-
mælis hans verður eflaust
rækilega minnzt af einhverj-
um þeim, sem hefir þekkt
hann lengur og nánar en eg.
En Benedikt Sveinsson á
það vissulega skilið, að
hJjóta þakkarorð og árnað-
aróskir úr hópi þeirrar kyn-
slóðar, sem ófædd var cða
lá í vöggu meðan liann barð-
ist fíestum betur fyrir ís-
lénzkum landsréttindum,
fullum og óskoruðum. í því
skyni eru þessar línur rit-
aðar.
I stuttri aímælisgrein er
þcss enginn koslur, að rekja
sögú; isienzknar sjálfslæSis-
barg'ttu um'nær tveggja ára-
tuga skcið, en þess væri full
þörf ef gera ætti sæmilega
grein fyrir ævistarfi Bene-
dikts Sveinssonar. Svo sam-
slungnar eru þær sögur háð-
ar, lífssaga Benedilds og
baráttusaga þjóðarinnar síð-
ustu áfangana til fullveldis.
Hér skal látið nægja að
tæpa á nokkrum atriðum.
Benedikt Sveinsson lauk
prófi frá latínuskólanum
1901 og prófi í forspjallsvís-
indum ári síðar. Um það
leyti var ný stjórnmálavakn-
ing að hefjast í landinu. Upp
úr þeirri vakningu var árið
1903 stofnaður Landvarnar-
fiokkurinn. Það var flokkur
þeirra manna, sem ákveðn-
astar og ýtrastar kröfur
gerðu í sjálfstæðismálinu.
Æska landsins, sú er um
stjórnmál hugsaði, fylkti sér
brátt allfjölmenn utan um
hið unga merki Landvarnar-
manna. Voru og fyrirliðarnir
heldur i röskara lagi, og þvi
geðfellt ungum mönnum að
æita þeim fulltingi.Benedikt
Sveinsson hvarf frá námi og
skipaði sér í fylkingarbrjóst
hins nýja flokks. Gerðist
hann ritstjóri, fullur eld-
nóðs og liugsjóna, flestum
mönnum fræknari á ritvelli
)g i ræðustóli. Var liann
líðan einhver vopnfimastur
og gunnreifastur bardaga-
maður í hinum mörgu orra-
hríðiim um sjálfstæðismál
Iandsins, allt fram til þess
tíma, er vér fengum fullveldi
1918. Ilann var einn af þrem
ri tstj órum „Landvarnar“
1903. Iiinir voru, ef eg man
rétt, Einar Benediktsson og
íinar Gunnarsson; var það
ngi lílið mannval. Árið eftir
vai'ð Benedikt aðalritstjóri
^andvarnarflokksins, stjórn-
aði blaði hans, „Ingólfi“, i
full sjö ár, og „Fjallkon-
unni“ í tvö ár. Meðan Bene-
dikt stýrði blöðum þessum
voru þau jafnan í fremslu
víglinu sj álfstæðisbaráttunn-
ar. Þótti liann beinskeytur og
stórhöggur, en þó liverjum
mqnni drengilegri í vopna-
burði. Er þáð váfalaust, að
Benedikt átti eigi lítinn þátt
í gengi hinnar íslenzktpsjálf-
stæðisstefnu á fyrsfa og
öðfíun tug aldarinnar, svo
seiii i ljós mun koma þegar
það efni verður Idannað
I ,
nanar.
' Benedikt Sveinsson var
meðal helztu forgöngu- og á-
(hrifamanna hins merka
Þingvallafimdar um sjálf-
1 stæðismálið 1907. Þegar deil-
an hófst um sambandslaga-
uppkastið 1908, gerðist hann
að sjálfsögðu einliver á-
kveðnasti andstæðingur
uppkastsins og beitti sér af
alefli fyrir þær kosningar,
bæði í blaði sínu og á mann-
fimdum. Þcirri hríð lauk,
svo sem kunnugt er, með
glæsiíegum sigri andstæð-
inga uppkastsins. Var Bene-
dikt þetta ár kosinn þing-
ínaður Norður-Þingeyinga,
og var þingmaður þess kjör-
dæmis óslitið til 1931, stund-
j íun sjálfkjörinn. Á alþingi
j var hann jafnan mikils met-
inn. Fylgdi hann sjálfstæðis-
J málinu fram af einurð og
, festu, en lél einnig átvinnu-
og menningarmál til sín
taka. Var hann víðsýnn i
þeim efnum, sem öðrum,
studdi bókmenntir, listir og
íslenzk fræði af miklum
skörungsskap, og lagði
drengilega til allra mála.
Höfundur þessara lína lief-
ir, af -sérstökum ástæðum,
lesið alhnikið í Alþingistíð-
indum frá fyrstu áratugum
þessarar aldar. Margir eiga
þar fléiri ræður en Benedikt,
en fáir betri, livorki að efni
né orðfæri. Forseti neðri
deildar alþingis var B. Sv.
1920—1931. Fór orð af því,
hvílíkur slcörungur liann var
í forsetastól, glöggskyggn á
mál, stjórnsámur og óhlut-
drægur. Er þetta haft eftir
mikilhæfum þingmanni úr
mótstöðuflokki hans, er ræít
var einhverju sinni um for-
setaúrskurð: „Um rétldæmi
Benedikts efast enginn.“
Benedikt Sveinsson taldi
sambandslögin 1918 ekki
fullnægjandi, og leit einung-
is á þxiu sem áfanga á leið
til fullkpmins og óskoraðs
sjálfstæðis Islands. Greiddi
hann atkvæði gegn þeim,
meðal annars tií að leggja á-
herzlu á, að þau væru eklci
lokatakmarkið. Hefir liann
aldrei hvikað hið minnsta
frá þeim hugsjónum er liann
vígðist ungur, en þjónað
þeim alla stund af einlægni
og alúð. Er slíkt mikil gæfa
hverjum manni.
Hér verða ekki talin öll
þau trúnaðarstörf, sem
Benedikt Sveinsson hefir
gegnt um ævina. Þess má
geta, að liann var gæzlustjóri
Landsbankans um ln-ið og
settur bankastjóri hans 1918
—1921. Ilann liefir átt sæti
í fjölda mikilvægra nefnda:
Vérðlagsnefnd, fullveldis-
nefnd, utanríkismálanefnd
og milliþinganefnd í banka-
málum. I bæjarstjórn Rvík-
. ur sat liann 1914—1920.
Bókavörður var hann í
| I.andsbókasafni 1931—1941.
i Síðan 1941 liefir hann verið
I skjalavörður í þjóðskjala-
safni.
Það er alkunna, að Bene-
dikt ritar og talar fágætlega
hreint og kjarnmikið mál.
Mun hann þegar í æsku hafa
sökkt sér niður í lestur Is-
lendingasagna og annara
fornrita vorra, og teygað í
sig anda þeirra og' orðfæri.
Hefir liann orðið mjög fróð-
ur um tungu þjóðar sinnar,
enda verið það metnaður, að
kunna móðurmál sitt lil hlít-
ar. Hann er einnig' mjög vel
að sér í íslenzkri sagnfræði.
Ritstörf Benedikts, önnur
en blaðagreinar, eru minni
en skyldi, svo fær-sem hann
er í þeirri mennt. Hafa önn-
ur slörf löngum orðið að
sitja í fyrirrúmi. Nokkuð
hefir þó birzt af ritsmíðum
eftir hann. Eru þær jafnan
með höfðingsbragði. Gott og
þakklátt verk vann hann við
útgáfur á mörgum íslend-
ingasögum i hinni vinsælu
alþýðuútgáfu Sig. Kristjáns-
sonar. Segja þeir rnenn, sem
I gjörla mega vita, að t. d.
I nafnaskrá hans yfir Sturl-
j ungu sé gagnmerk, og lýsi
mikilli þekkingu á því völ-
j undarliúsi, sem Sturlunga
er. Var sú skrá miklu full-
komnari en samskonar skrár
í hinum eldri útgáfum, þótt
j sumar þeirra væru visinda-
, legar útgáfur. Sýnir þetta
ljóslega, live prýðilega Bene-
dikt hefir verið fallinn til
frséðílegrá starfa.
Bénedikt Sveinsson er
fææddur í Húsavík á Skjálf-
anda 2. des. 1877. Foreldrar
hans voru Sveinn Víkingur
Magnússon, veitingamaður í
Ilúsávík, og kona hans,
Ivristjana Sigurðardóllir frá
Hálsi í Ivinn.
Benedikt er hár maður
vexli, fríður og höfðinglegur,
svo að af ber, svipurinn
bjartur og göfugur. Ivoma
manni ósjálfrátt i hug lýs-
ingar fornra rita á hetjum
þeim, sem fræknastar voru,
bæði að líkamlegu og. and-
legu atgerfi.
Kvæntur {er Benedikt Guð-
Framh. a ÖÍÁÍ'ðú.
i