Vísir - 08.05.1948, Blaðsíða 2

2
Laugardaginn 8. maí 1948
V I S I R
WIMSTON' S. CHURCHILL:
Bliku dregur á loft 12
Ribbentrop reynir ai) fá Cburchill á sitt band.
' í nóvember 1936 kannaðist Baldivin við Jxið í
neðri málstofunni — með „óttalegri hreinskilni“, eiris
í og hann kallaði Juió sjálfur —, að hann hefði blekkt
’ Jijóðina Jjrem áirum áður að því er snerti vígbún-
aðinn.
Varð þá til hreyfing undir forustu Churchills, cr
nefndist „Vopn og sáttmáli Þjóðabandalagsins“.
Þ. 3. desember komu margir helztu menn flokkanna
saman í Albert Hall — öflugir ílialdsmenn úr liægra armi
flokksins, er voru sannfærðir um hættuna, sem vofði yfir
þjóðinni; foringjar félaga, sem unnu að hugsjónum Þjóða-
bandalagsins, fulltrúar margra stórra verkalýðsfélaga og
þeirra helztur Sir Walter Ci.trine, sem verið liafði and-
stæðingur minn í allsherjarverkfallinu, auk fulltrúa frjáls-
lynda flokksins og foringja hans, Sir Archibalds Sinclair.
Við höfðum það á tilfinningunni, að þess mundi nú
skammt að bíða, að menn færu að taka iillit til afstöðu
okkar og hún yrði jafnvel ofan á. Það var uní þessar
mundir, sem allt hvarf i skuggann af ásetningi konungs
um að kvongast konunni, sem hann elslcaði. Valdaafsalið
stóð fyrir dyrum.
Eg hafði þekkt Játvarð 8., síðan hann var baru að aldri
Eg mun ætið minnast þess með gleði, hversu göfug-
mannlega konungur kom fram við mig, sem hafði þá
engin áhrif lengur í þjóðmáiunum.
Baldwin segir af sér — Chamberlain tekur við.
Baldwin sagði^af sér. Honum var launuð löng opinber
þjónusta með hertogatitli og sokkabandsorðunni. Alþýða
manna var honum þakklát og hafði fnætur á hönum, c-r
liann settist í helgan stein. Enginn vafi lék á því, hver
inundi verða arftaki hans.
Neville Chamberlain hafði ekki aðeins verið starf-
— Jarðboi*anir
Framh. af 1. síðu. I
ríkisins, Beykjavíkur- og
Hafnarfj arðarkaups taða. —
Sæti i nefndinni eiga Jakob’
Gíslason raforkumálastjóri
fyrir hönd ríkisins, ennfrém-
ur átti Steinþór heitinn Sig-
urðsson mag. scient eiimigj
tsæti i lienni af hálfu ríkisins;
en sæti hans er enn óskipað.
Af hálfu Reykjavíkurbæjar,
eiga Steingrímur Jónsson:
rafmagnsstjóri og Helgi Sig-
urðsson hitaveitustjóri sæti i
nefndinni, og af hálfu Ilafn-
arfjarðarkaupstaðar þeir Sig-
og þegar eg var innanríkisráðherra 1910, las eg að við- Gg vig sýndum hvor öðrimi fulla kurteisi.
..... ... i urður (Ólafsson bæjarverk-
samasti stjornarmeðlimurmn siðustu funin arm, þar sem, fræðinCTur og Valgard Thor
.hann hafði verið fjármálaráðherra, heldur var hann og | oddsen rafveitustjórii Jarð_
mikilhætasti og einarðasti raðherrann, mörgum kostum! boranir rHdsins hafa aftur
bumn og vel ættaður. Ári áður hafði eg haft orð Shake-
speares um liann í Birmingham, kallað hann „áburðarklár
stjórniriálanna“ og hafði hann talið það mikið lof.
Eg gerði mér engar vonir um, að hann mundi óska
samstarfs við mig, enda hefði það ekki verið viturlegt
af honum, eins og á stóð. En cg fagnaði því, að við
völdunum tók lifandi, duglegur starfsmaður. Samskipti
okkar, bæði i einkalífi og opinberlega, voru blátt áfram
á móti með hönduin allar
framkvæindir rannsókna og
borana.
stöddu miklu fjölmenni við Carnarvon-kastala, tilskipun-
ina um, að harin væri gerður prins af Wales, Mér fannst
skyldan bjóða.mér að sýna honum þá tryggð. sem mér
væri unnt.
Enda þótt mér Iiefði verið sagt frá því um sumarið,
að hverju ræki, lét. eg það alveg afskipalaust og hafði
ekkerí samband við konung. 1 vanda sínuni liað hann loks
forsætisráðherrann um leyfi til að ráðgast við mig.
Baldwin fellst á þetta og fór eg til Belvedere-kastaku
er mér hafði verið skýrt frá þessu. Eg hafði síðan sam-
band við konung, unz hann sagði af sér og gerði það,
sem eg gat, til þess að fá hann og alþýðu manna til að
auðsýna þolinmæði og skjóta málinu á frest. Eg hefi
aldrei séð eftir þessu - hefði meira að segja ekki getað
gert annað .
Samiökin, sem urÖu að engu.
Það kom i Ijós, að forsætisráðherrann þekkti brezkt
þjóðareðli niætavel. Framkoma hans i valdaafsalsmáliriu
lyfti hönurii á hálfum mánuði upp á hæsíu tinda. Stund-
um fannst mér eg standa einn gegn fjandsamlegum þing-
lieimi. Þegar cg á í baráttu, læt eg mér jafnan fátt unt
finnast, þótt menn sýni mér andúð. en i þetta skipti kom
það offar én'ciriu sinni fyrir, að mér var næstuni ómögii-
legt að fá hljóð.
Meim þeir, sem eg hafði safnað í „Vopn og sáttmála
Þjóðabandalagsins“, dreifðust út í veður og vind og eg
varð sjálfur fyrir svo miklú ámæli alþýðu manna, að það
var skoðun nær allra, að nú væri eg loks búinn að vera
sem stjórnmálamaður. v
En hvað það er einkennilegt, áð þessi sama málstofá,
sem hafði sýnt mér svo mikla andúð, skyldi síðar lúta
1‘orustu minni og standa með mér hin löngu andstreymis-
ár, unz allir fjandmenn okkar höfðu verið sigraðir. Þetta
er dýrmæt sörinun þess, að hið eina heilbrigða og rétta
er að haga sér ætíð eftir boðum samvizku sinnar.
Þegar vaídaáfsálmu var lokið, kom brátt að krýningu
riýs konuugs o| méi' leyfist hér að geta þess, að 18.
maí 1937, jiegar .eftir krýninguna, fékk eg bréf frá nýja
konuriginuiri, sfehi' lianri hafði skrifað með eigin heridi:
Kæri.hr. Churchill.
Eg ískrifa, vður þctta til að þakka yður fyrir hið
vinsamlega þréf y.ðar til mín. Eg véit, hve tryggur
þér voruð. og ei’uð enn kærum hróður minum og eg
er lirærðari en orð fá lýst yfir samúð yðar og skiln-
ingi á vantlamálum þeim, sem borið hefir að hönd-
um, síðan hann kvaddi okkur í desember,
Eg geri mér fyllilega ljósa ábyrgð þá og vandann,
sem inér er .að höndiun kominn, þar sem eg er orð-
imi kpnungur og er mér hughreysting að heilla-
óskum yðar, eins helzía- stjórnmálamanns okkar og
manps, sem liefir þjónað þjóð sinni af svo mikilli
tryggð, Eg .vona aðeins, að sú vinátta og vongleði.
sem í’íkir hér á landi og í heimsveldinu, geti orðið
öðruin þjóðum heimsins gott fordæmi.
F-g er yðar einlægur
L _ iri George R. I.
Það sakar ekki, þótt eg geri hér samanburð á þessum
tveini forsætisráðherrum, Baldwin og Chamberlain, sem
eg hafði þekkt svo lengi og haft samstarf við eða átt að
starfa með.
Stanley Baldwin var vitrari og allt var ljósara fyrir
honum, én hann hafði ekki mikla stjórnarhæfileika. Haim
sinnti lítt utanríkis- og hermálum, þekkti lítið til Evrópu
\Og kunni þvi illa, sem hann þekkti. Flokkaerjunum var
hann vel kunnugur og að ýmsu levti fulltrúi styrks og
vanmáttar þjóðar okkar.
Harin kunni fnanna bezt að bíða færis og lét sér hvergi
bregða, þótt veizt væri að honum. Þá kunni hann óvenju-
lega vel að láta atvikiri starfa fyrir sig og vissi alltaf,
Áætíun um 10—2Ö
þús. kw. raforku
við jarðgufu.
Jarðhitanefnd hefir gert
frumdrög að áætlun, þar seni
gert er ráð. fyrir að virkja
10—20 þús. kílów. af raforku
við jarðgufu og yrði þeim
framkvæmdum lokið á árun-
um 1955 60.
Þessi gufuvirkjun í Hengl-
inum er gerð með tilliti til
Sogsvirkjunarinnar og þeirr-
ar orku sem hún getur fram-
leitt. Eins og kunnugt er,
stendur til að ljúka við virkj-
un neðri fossa Sogsins 1951.
Sú orkuaukning sem fæst
hvenær rétta augnablikið var komið. Mér farinst hann með þeirii virkjun á að gefa
vera eins og mýnd sú, sem sagan bregður upp af Sir
Robei’t Walpole — vitanlega þó án spillingar 18." aldar-
innar og hann var valdántesti maður í hrezkum stjórn-
málúm næs.tum eins lengi.
Ciiamberlain skorti ekki sjálístraustið.
Neville Chamberlain var á hinn bóginn árvakur, ákveð-
inn, fljótur að skapa sér skoðanir og fullur af sjálfs-
trausti. Þeir Baldwin voru ólíkir að þvíHeyti, að Chamber-
lain taldi sig dómbæran um málefni Evrópu og yfirléitt
alls heimsins. Nú var það ekki óljós en þó djúpstæð eðlis-
ávísun, sem réð, heldur skarpur dugnaður, sem beitt var
1 innan umgerðar stcfnu þeirrar, er’forsætisráðherrann hafði
markað,
Hann hafði ákaflega strangt eftirlit með öllum hérn-
aðarútgjöldum, jafnt eftir að hann varð forsætisráðherra
sem þegar hann var fjármálaráðherra. Alla stjórnartíð
sína var hann andvígur hverskonar neyðarráðstöfunum.
Hann hafði skapað sér. ákveðnar hugmyndir um alla
stjórnmálamenn samtíðarimiar, bæði brezka og erlenda
og þóttist hafa í fullu tré við hvern þeirra sem væri.
Réykvíkiiigum nægjanlegt
rafmagn um nokkurra ára
skeið. En fyrirsjáaniegt þyk-
ir að hún endist skammt og
að bæriim þarfnist nýrrar
orkuaukningar áður en langt
líðúr. Þp; ýrði um tvennt að
ræða, annarsvegar; virkjuni
efri Sogsfossanna sem kosta
myndi tugmilljónir króna og
þar af leiðandi mikla fjár-
festingu, hinsvegar gufu-
virkjun úr Jlenglinum, sem
yrði tiltöluléga ódýr og á
allan bátt viðráðanlegri, en
mýndi þó nægja bænum um
nokkurra ára skeið.
Til þess að framangreindrl
gufuvirkjun geti verið lokið.
á tilskildum tíma, er nauð-
synlegt að rannsóknir háldi!
Allt starf haris beindist að því, að sagan kallaði hann átram j sumai. og næsla sum-
friðarveítandarin mikla. Til þess að það mætti verða, vkf
hann reiðubúinn til að berja hausnum við steinihri og
iefla á tvær hættur, bæði fyrir sjálfan sig og þjóð Sítíá:'
Því miður urðú á vegi hans öfl, sem liann réð ekki við.
Á honum skullti fárviðri, sem hann óttaðist að vísu ekkk
en gat þó ekki brotizt gegn. >
Á þessum síðustu árum fyrir stríð hefði mér þótt betra
að Iiafa samviunu við Baldwin, eins og eg þekkti háriri/
en Chamberlain. Hvorugur þeirra óskaði þó eftir ááöÞ
vinnu við mig, fyrr en allar aðrar leiðir höfðu reynzt
ófærar. . r
Rabbað við Ribbentrop.
Dag nokkurn árið 1937 spurði sendiherra Þjóðverja,
vou Ribbentrop, mig, hvort eg vildi heimsækja si.g ög
rarða við sig. Við áttura samtal, sem stóð í meira en tvær
stundir. t
Ribbentrop var mjög kurteis og við ræddurri um EW
ropu á víð og dreif, bæði að því er snerti vígbúriað
stefnumál. Eg skildi á honum, að Þjóðverjar óskuðu-eftiri
Framh, á 3. síðö.
ar ættu þær að verða komnar
syo langt, að gufuboranirnar
sjálfiir geti. jiafizt í stórum
stil úr þvi^ Gepa niá ráð fyrir
. pð. borgiiimyti’ og athuganir
í sambaildi v.ið horholurnar
takl. npkkurf4i:’„ því að áður
cn fil y.ii'kjiinay kemur, verð-
•UV,; jálq .li/xfa ^fengiz t öj’iigg
TpyP?fyrig j ví' að gufu-
/aflxð í Jiolunum taki ekld
mikluni breytingiun, eins og
Framh. á 7. síðu.
Garðaatræti 2. Sími 728f.
BEZf'Æ&AmföA IVISI