Vísir - 19.05.1948, Qupperneq 2

v I S I h
Miðvikudaginn 19. maí 1948
WINSTON S. CHDRCHILL:
Bliku dregus* á loft 18
Vestnrveldin græddu ekki á frestun stríisins í eitt ár.
í þcssúm kafla metur Churchill áhrif Múnchenar-
sáttmálans á stjórnmálaástandið í Bretlandi og
cinnig á stærra sviði, alþjóðavettvangi.
Nú á dögum, þegar að baki eru ár ákafrar siðferðilegr-
ar og líkamlegrar áreynslu, er það enginn hægðarleikur
að lýsa fyrir nýrri kynslóð ástríðum þeim, sem vöknuðu
með mönnum í Bretlandi, þegar samningurinn hafði ver-
ið gerður í Munchen.
Eg hefi aldrei séð annan eins ágreining innan Ihalds-
fiokksins og fjölskyldna og milli vina. Karlar og konur,
sem höfðu um langt skeið' staðið saman vegna flokks-
sjónarmiða, sömu þjóðfélagsstöðu eða tengda, litn hvert
á annað full gremju og reiði.
Málið var ckki útkljáð af hinum fagnandi mannfjölda,
sem hafði beð'ið CÍiáníherlaiiis, þegar. hahn kóm al tnr írá
flugvellinuin eða fyrir átök þeirra þingmanna stjórnar-
innar, sem áttu að gæta þess, að sluðningsmenn hennar
brygðust henni ekki víð atkvæðagreiðslur.
Samningurínn í Miinchen ræddur á þingi.
Það hrikti í stoðurn stjórnarinnar. Aðeins éinn ráðherra
tók af skarið. Flotaraálaráðherrann, Duff ('ooper, sagði
af sér embætti því, sem hann hafði rækt með prýði með
því að kalla flotann til vopna. Hann hirti ekki um það,
þótt Chamberlain virtist ráða almenningsálitinu gersam-
lega, gekk fram fvrir skjöldu og gerði heyrin kunnugt,
að hann væri yfirboðara sínum algerlega ósammála.
Hann flutti afsagnarræðu sína í upphafi þriggja daga
umræðna um Munchenar-samninginn. Þetta var merkilegt
augnablik í sögu þingræðis okkar. Cooper talaði rólega
og blaðalaust og í 40 mínútur hélt hann óskiptri atliygli
meirihluta flokitsbræðra sinna, sem vorit honum þó mjög
andvígir.
Umræðurnár sómdu vel þeim tilfinningum. sem málið
vakti og þvi, sem í húfi var. Eg minnist þcss, að þegar
•eg sagði: „Við höfum beðið algeran og sáran ósigur,“ þá
varð háreysti svo mikið í salniun, að eg varð að gera hlé
á máli mínu um hrið.
Margir báru einlæga virðingu fyrir Chamberlain sakir
þrautseigju hans og óþreytandi baráttu fyrir friði og vegna
alls, sem hann hafði á sig lagt fyrir það málefni. En í
þessu riti verður ekki hjá því komizt að benda á þá löngu
röð misfellna og rangra ályktana um Vnenn og staðreynd-
ir, sem haun lagði til grundvallar. Enginn efast um l'eg-
urð hugsjóna hans og menn þurftu að vera gæddir miklu
siðferðisþreki, til þess að geta fetað þá braut, sem hann
fór.
Enda þótt mjög mikill ágreiningur kæmi upp meðal
helztu íhaldsmanna, sýndu þeir eftir sem áður hver öðrum
fulla virðingu og slitu ekki samskiptum sínum í einka-
lífi. Það þjappaði okkur saman, að Verkantannaflokkúr-
inn og Frjálslyndi flokkurinn, sem vildu nú óðir og upp-
vægir láta til skarar skríða, höfðu aldrei látið framhjá séi?
fara nokkurt tækifæri, til að afla sér.vinsælda almennings
með því að snúast gegn og fordæma jafnvel |uer kákráð-
:stafanir, sem stjórnin gerði landinu til varnar.
Stjórain ákveður nokkurn vígbúnað.
Þegar hugarléttirinn vegna Miinchenarsamningsins fór
■að renna af mönnum, komust Chamberlain og ráðherrar
hans að því, að þeir voru í verstu klípu. Forsætisráðherr-
ann hafði sagzt trúa því, að friður væri tryggður „á vor- Tékkóslóvakia varð Þjóðverjum að bráð.
Úm dögum“, en flestir stjórnmálamenn vildu nota „vora Þar við bættfst, að Skodasmiðjurnar komúst
Stjórnin fór meðalveginn — afréð að vígbúast, eins og
liægt væri, án þess að viðskipti röskuðust og Þjóðverjar
eða Italir væru reittir til reiði með allt of miklum átök-
um. Það má segja Chamberlain til verðugs lofs, að hann
skyldi ekki láta undan freistingunni og áskorunum manna
um að efna til kosninga þegar eftir Múnchenarsamninginn.
En kosningar hefðu aðeins haft enn meiri ringulreið í för
með sér.
En vetrarmánuðina eftir Múnchenai'sanminginn voru
þeir íhaldsmenn daprir og uggðu um hag sinn, sem höfðu
greitt atkvæði gegn staðfestingu samningsins. Flokksfélög-
in í kjördæmum okkar réðust á okkur og voru þá marg-
ir andvígir okkur, sem stóðu með okkur í einu og öllu
ári síðgr. I kjör^emj, mmu,. Eppipg, urðir ,dgil\If • svo hei t-
ör, að'ég néýddiáf til Úð lýfeá yfj,r .því, a.ð eg mundi. hik-T
laust segja af mér og bjóða mig fram við aukakosningu,
ef flokksfélag kjördæmisins vítti framkomu mina í málinu.
Hergagnaframleiðsla er 4 ár að ná hámarki.
Það hefir mikið verið rætt, hvort Hitler eða bandamenn
hafi eflzt meira árið eftir Múnchenarsamninginn. Mörgnm
Bretum, sem vissu, hve illa við voruin búnir, var léttir að
þvi, að með liverjmn mánuði sem leið óx flugherinn og
það nálgaðist að framleiðsla gæti hafizt á Hurricane- og
Spitfiré-vélum. Flugsveitunum fjölgaði og tala loftvarna-
bvssanna margfaldaðist. Hraðinn í breytingu iðnfyrirtækj-
anna fór og vaxandi jafnt og þétt.
En þótt þettá virðist ómetanlegar framfarir, voru það þó
smámunir einir i samanburði við lún stóru stökk, sem víg-
húnaður Þjóðverja tók. Því hefir oft verið haldið fram, að
íjögur ár þiu'fi lil að koma skotfærafrainleiðslu af stað,
svo að gagni verði. Fyrsta árið gefur ekkert i aðr.a hond,
ánnað sáralítið, þriðja mikið og fjórða ógrynni.
Þýzkaland Hitlers var um þessar mundir á þriðja eða
f jór'ða ári ,st(’)rkostlegrar hervæðingar, sem gerði nærri
því eins miklar kröfur til þjóðarinnar og ætti hún þegar í
slríði. Brelar böfðu hinsvegar farið sér að engu óðslega, eins
og engin hætta væri á ferðum, og alít var á miklu smæiTÍ
mælikvarða hjá okkur. Árið 1938—39 námu útgjöld Breta
ti! landvarna af öllu tagi um 304 niilljónum sterlingspimda,
en á sama ári voru útgjöld Þjóðverja a. m. k. 1500 millj.
punda.
Það er mögulegt, að Þjóðverjar hafi á þessu síðasta ári
fyrir stnð framleitt tvöfalt og ef til vill þrefalt meira en
Bretar og Frakkar samanlagt af skotfærum og að hinar
stórkostlegu áætlanir þeirra um framleiðslu skriðdreka
liafi þá verið að ná liámarki. Vopnabirgðir þeirra jukust
þvi með enn meiri hraða en okkar.
Tjónið af svikimum við Tékka.
Með hernámi Tékkóslóvakiu voru bandamenn sviptír 21
fullþjálfaðri berdeild, 15 eða 16 herdeildum af öðru flokki
og fjallavlrkjum þeim, sem Þjóðverjar höfðu orðið að beita
30 hercleildum gegn haustið, sem Múnchenarsainningur-
inn var gerður. Ilefðu Þjóðverjar því orðið að beita megn-
inu af hinum hreyfanlega og fullþjálfaða her sínum gegn
Tékkum, ef til stríðs hefði komið.
Samkvæmt frásögn hershöfðingjanna Halders og Jodis
voru aðeins 13 þýzkar herdeildir við vesturlandamærin um
þetta leyti og einungis fimm þeirra af fyrsta flokki. Við
höfum árciðanlega tapað sem svarar 35 herdéilclum við að
daga“ til að vopnast sem hraðast.
| Þetta leiddi til óeiningar innan stjórnarinnar. Öttinn,
yem Múi.chenárkreppan hafði vakið, og uppljóstanirnar
þm bágan búnað okkar, einkum að því er snerti loftvarna-r
byssur, skipuðu svo fyrir, að vígbúizt skyldi af lcappi. En
Íiitler var hneykslaður yfir þessum hugsunarhætti. „Er
þetta traust það og vinfengi,“ hefði hann vel mátt segja,
„sem við sköpuðum í Munchen? Éf við erum vinir og þið
treystið okkur, hvers vegna þurfið þið þá að vígbúast?
^átið okkur ciga vopnin, en eigið traustið sjálfir.“ v
En það var cngum blöðum um skoðanir brezku þjóðar-
^mar^gð,. fletta. llún fagnaði því, að forsætisráðlierrann
ýkyldí hafa,/forðað henni undan striði og tók undir frið-
áróskir, séiú ' Coru fram börnar, en fann jafnframt þörf-
ina fyrir vígbúnað. Allar deildir landvarnanna settu fram
þann háskalega vanbúnað á öllum
■^röfui^ og beptu á
áViðum, sem þingio átti
sök á.
.1
í hemiur
fjandmanna okkár, en þær voni áöi'ar méstu skótfærá-
smiðjur Mið-Evrópu og framleiðsla þeirra frá ágúst 1938
til september 1939 jafmikil og allra brezkra vopnaverk-
<smiðja á sama tiina. Meðan hver Þjóðverjij scnj yetthngi
gat valdi'ð, vann eins og styrjcihl væri hafin, hafði frönsk-
um verkalýð tekizl að ná hinni longþráðu 40 stunda vinnu-
viku þegar árið 1936.
Það var þó cnn hæltulegra, hver munur var órðihn á
hlutfallslegum styrkleika lierja Frakka og Þjóðverja. Me|j
þjálfunárog-
í hendur við stórunx aukiun og bættan búnað. EngarMíkgtj
framfarii* áfíU'sér stað bjá fránska fíýrnúm. ÞjóðýerjaV foriþ’
finn úr lionum á'öllutn sviðiun. ' ’
, óíðfcrðisþrek hýkkft he'rsins "va^Joiftfftg miklu meira en
^rjr-anska,
Hremgerningar
gluggahreinsun. Vönduð
vinna. Fljót afgreiðsla. —
Sími 2089.
leimillskrærivéi
og rvksuga til sölu.
Leifsgötu 21, niðri.
Ung sfúlka
sem lókið hefir gagnfræða-
prófi, óskar eftir atvinnu.
Tilboð sendist afgr. Vísis
sem fyrst merkt: „R'ösk—-
516“.'
M&BGT ER NÐ TIL
I mmm
Nýskotinn svartfugl,
Nýtt hrefnukjöt
Norðlenzlc saltsíld í
áttungum,
Tólg',
Sigin ýsa,
Þurrkaður og press-
aður saltfiskur í 25
kg. pökkum.
Sjóbirtingur < ,
vætaniegur.
FISKBÚÐIN
Hvei'iisg. 123. Sími 1456.
Hafliði Baldvinsson.
2ja—4ra herbergja óskast
lil leigu. — Þrennt í heim-
ili. Tilboð merkt: „Reglu-
fólk“ sendist Vísi fyrir
laugardag.
Okkur'* vaiilai*
stúlku
Vgna eldlnisstörfum og
flatköjpibakstri strax. 2=-
Uppl í eldhúsi KRON,;
Vesturgötu 15.