Vísir - 19.05.1948, Síða 4

ft
V I S I R
.Miðvikudaginn 19. maí 19-18
wism
DAGBLAÐ
tTtgefandi: BLAÐAUTGAFAN VlSIR H/F.
Ritstjór-ar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni,
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Félagsprentsmiðjan iuf.
Lausasala 50 aurar. •
Hvar eiga síldarverksmiðjurnar að verá?
I^eir sém stjórna bænum, þurfa að hafa næmt eyra til
* þess að geta fylgzt með skoðunum almennings í ýmsum
málum, sem bæjarfélagið varða. Bæjarfulltrúarnir, sem
kosnir eru til fjögurra ara í ’sénn, geta ekkf innt af bcndi
það þjónustustarf, sem þeir hafa tekið áð sér, nema þeir
geri sér grein fyrir vilja l)oi'gáranna í öllum meiri báftár
málum.
Sumir kunna ef til vill að segja,- að það sé ekki meiri
háttar mál fyrir borgára bæjarins hvar síldarVerksmiðjur
þær eigi að stálida, sem bæjarsfjórnin hefur gerzt þátt-
takandi í. Hitt varði mestu að verksmiðjurnar verði feistar
og starfræktar. Að minnsta kosti virðist það vera álit
þeirra manna sem um þetta mál fjalla i bæjarstjórn. En
þeir ganga mjög diildir um vilja almennings í þessum
efniim,
Almenningur vill gjarnan að hér vérði reistar verk-
smiðjur í nágrenni bæjarins. (Að vísu hafa kjósendurnir
ekki gefið bæjarstjórninni umboð fil að héfja slíka þjóð-
nýtingu). En menn eru því almennt mjög andvígir, að
verksmiðjurnar verði staðsettar og starfræktar í hjafta
bæjarins. En það verður að kallast að verksmiðjurnar sé.u
starfræktar í hjarta bæjarins, ef önnur þeifra liggur við
bryggju á innri höfninni og hin er í örfirisey. Reykjavík
er þannig bvggð að Iijarta hennar er nokkra faðma frá
höfninni. Verksrpiðjurnar mundu þá verða nokkur bundr-
að metra frá helztu umferðargötum bæjarins. Þetta er
mjög misráðið og vafalaust mundi það ekki þolað í nokk-
urri höfuðborg í heimi að síldarbræðslur væri starífæktar
nokkra faðma frá aðal umferðarhverfinu.
Því mun verða haldið, lfam, að engin bræðslulvkt eða
grútarilm leggi frá verksmiðjunum. Trúi ]>ví bver sem vill
en reynslan mun verða önnur. En jafnvel þótt verkfræð-
ingarnir fullyrði slíkt, cr engin ástæða til að reisa verk-
smiðjurnar við Miðbæinn. SÍík starfræksla sem Jiessi á
að vera utan við bæinn og hér er nóg landrými. Bærinn
á jörð hér í nágrenninu sem heitir Gufunes. Hún var á
sinni tíð kej’pt vegna þess að þar væri frábær hafnarskil-
yrði. Ef hér á að rísa upp síldarbræðsla í stóruni stíl,
hvers vegna má ekki hafa þann rekstur í slíkum stað?
Ilann liggur vel við Hvalfjarðarsíldinni og er í hæfilegri
fjarlægð frá Reykjavík. Fleiri staðir eru hér í nágrenninu
sem mætti nota og gætu orðið til frambúðar.
örfirisey og innri höfnin eiga ekki að notast til síldar-
bræðslu. Sumum kann að finnast þægilegt í svipinn að
taka þessa staði til starfrækslunnar. En slíkt er skamm-
sýni sem hefnir sín síðar. Og borgararnir í bænuin vilja
ekki að þær séu setlar við húsdyrnar bjá sér.
Fimmta héideildin.
TLað er almennt viðurkennt meðal vestrænna þjóða og
* ekki farið dult með um -þessar mundir, að í liverju
landi sé nú starfandi „fimmta hérdeild“, sem táki fyrir-
skipanir frá alþjóðasambandi kommúnista. Það er heldur
ckki farið dult með það, að þessar „fimmtu herdeildir“,
eða kommúnistaflokkarnir í hverju landi, mcti meira fyrir-
skipanir kommúnistasambandsins, en hagsmuni og velferð
foðurlands síns.
„Fimmta herdeildin“ fékk nafn sitt af föðurlands-
svikurum þeim, sem nazistar keyptu' til íylgis við sig til
jiess að hindra mótstöðu landa -sinna gegn valdaráni
nazista. Síðan hafa þjóðirnar vai’að sig á þessari" tegund
föðurlandssvikara. Þcss vegna eru nú gerðar víðtækar ráð-
stafanir í öllum löndum vestan „járntjaldsins“ til þess að
taka kömmúnista úr öllum ábyrgðárstöðum innan þjóð-
félagsins. Er sérstaklega hreinsað til í sfofnunum þar sem
hætta getur stafað af njósnum og skcmmdarstarfsemi.
Þetta er nú gert hjá þjóðum sem taldar eru með þeim
frjálslyndustu í liéimi. En þetta er sjálfsvörn. Þátfúr í
haráttu fyrir jiersónulegu og þjóðlegu frelsi.
Leikrit í 4 þáttum eftir Henrik Ibsen.
Leikstjóri: Agnes Mowinckel.
1 fyrsta skipti er ísland sótt Norðurlanda. Gefast Iienni
héini af léikflokki frá þjöð- þarna geysimiklir möguleik-
Ieikhúsum framandi landa og ar, sem bún notar alla út í
liafa Norðmenn riðið þár á æsar. Samleikur ofan-
j
vaðið. Má méð sanni ségja, greindra leikenda er prýði-
áð þar liefir ekki verið valið legur.
af veri-i endanum, niéð þvíj Kroll rektor leikur ’Kol-
að IiV’er 'maðúr i liinum björn Buöen og túlkar feslu
iiorska leilcflokki skipar sess ,,g ihaldssemi eldri kýhslóð-
sinn með prý'ði. *Má “þaðjariiinar á Ibsenstímum á
íurðulegt heita að i jafn- þann hátt, að inanni virðist
vandasöinu leikrili ög Ros- frekar vera- um lifið' sjálft að
mérsholm ér. slculi hv;ergi; ráeðaj-'én' leikmeðftSrð og :fná
shurða vera á niéðferðinni, ]>á fullýrða að him sé hnökra-
og að leikmeðíerð slculi hald. j ]aus, auk þess, sem hún ei’
ið á sama sviði frá upphafi til leyst af liéridi mcð ágætum
enda. Leikhúsgestir islenzkir! er a tilþrif óg blaébrigði
hata áður kynnst list tru revnir. Ulrik Brendel, hug-
Gerd Grieg, sem er vissiílega1 sjóriðmanhinn, sem ‘leitað
framúrskarandi, en þá slcilja ]iefjr vonsvikinn á náðir á-
menn einnig að engum heigl- fongra drvkkja, ætlar að af-
um er hent að halda lil jafns Lasla svo miklu. en kemur
við að kvnna okkur list
heimalands síns og Norð-
mönriúm í heild érum við
þakklátir fyrir að velja hið
bczta oklcur til banda ög á
þar Knut Hergel lcikhúss-
stjói’i 'ekki livatS sízt þakkir
skildar.
Anægjan af leiksýning-
únni og þakklæti ókkar eftir
hana haldast í hendur, en
hvorttveggja má legg'ja að
jöfnu.
Kristján Guðlaugsson.
„Bl. ávextir“
við liana í mun óverulegri
hlutvcrkum, én þétta he’fir þó
tekist.
Atliyglisvert er það sér-
slaklega, að ofangreint lcikrit
Ibséns' virðist túllcað á nýstár-
legan bátt í leikmeðferðinni.
Að jafnaði munu leikend-
ur liafa lagt -megináherzlu á
átölcin milli Johannes Ros-
mer og Rebekku West og sál-
ái’líf þeirra, en að þessu sinni
jeru það lífsskoðanirnar, sem
• skýrasf erú lúlkaðar, lifs-
stefnurnar, þar sem sii stefna
virðist verða ofan á, sem
lcemst af án hugsjóna þcirra,
svo litlu j verlc, leilcur Slein
Grieg Halvorsen, yrigsti 'leilc-
arinn i bópnum.' Því blut-
verlci gerir liann full skil, en
telcst méð ágætum í lolca-
þættinum, einmitt er túlkun
og meðferð leikritsins er opn-
uð fyrir áhorfendum með
þéim fáu sctningum, sem
Iiann segir. Peder Mortens-
gaai’d, hrjúfan raunsæis-
mann, leikur Henrik Börseth.
Þetta er fyrirferðarminnsla
hlutverkið, en vel með íarið.
Lolcs rekur lestina Madam
Ilelseth, liinn liljóði andi
Rosmersholms, sem leikinn
sem aðrir hafa lifað og barist Jer af Agries Mowinckel, sem
fyrir, en í lok leiksins dregur héfir jafnframt leilcstjórn á
Ulrilc Brendel þetta Ijóslega hendi og á ef til vill mest lof
fram, er liann dregur upp slcilið fyrir liversu sýningin
myrid sina af Mortensen og tólcst ágætlega, þar sem með-
baráttu haris. Að öðru leyti ferðin öll og túlkunin var
skal hvorki leilcritinu né lifs- einstæður listrænn viðburð-
stefnum þeim, er það túlkar ur. Frú Mowinclcel mun á-
gcrð frelcari slcil. Um slílctjvallt bafa kosið að fara sínár
éiga leilchúsgestir sjálfir að eigin götur i starfsemi sinni
dæa, njóta af því ánægjunnar |fyrir*leiklistina og um hana
að lcynnast efnis-og leilcmeð- hefir stáðið styrr liéirna fyr-
ferð.
ir. Enn er hún vígreif og læt-
Um éiristölc blutVéi’k skal ur ekki á sja, og ber að þalclca
þetta ságt: Johannes RoSirier, henni og Augusl Gddvar, —
eiganda óðalssetursins Ros- elzíu leikendunum tvcimur,
mersbolms, og sem háður er lcomuna bingað sérstalclega.
ánda þess og álögum, leikur Þau tvö elu fulltrúar eldri
Ágúst Oddvai’. í nær 50 ár léiklistar i Noregi og óvíst er
hefir hann verið einn af mik- úr þessu hversu oft má sjá
ilhæfustu leikurum Norð- þau saman á leilcsviði. Slilcir
manna og liefir sérslakan frumkraftar láta það elcki á
leikstíl, ölilcan stíl hinnajsig l'á, að sýna list sýna hér
yngri krafta, en sem stingur(norður í böfum, eftir langa
þarna að engu í stúf við þá ferð, en skamman undirbún-
og gerir hlutverlcið eðlilegt, ing við lélcg skilyrði. 1'ri’i
svo sem ]>að á að vera. Þelta Mowinckel byggir upp leik
er annað stærsta Iilutverk
leiksins og reynir þar vissu-
lega á geðbrigði og látíeðis-
túlkun ]>ólt nolckur rósemi
einkenni hlutverk þetta öðr-
um fremur í upphafi lcilcs-
ms. Aðahnótleikandi Oddvars
er frú Gerd Grieg i hlulVerki
Rebékku West. Frú Grieg
leikur riíjög stérlct, svo sem
hún má bjóða sér öðrum
leilcendum frelcar. Ilún er
innblásin í list sirini og vafa-
laust einbver bczta leikkona
„Bíád stjarnan“ baiið b'iej-
arbúum í gær að njóia hjd
sér óblandáðra dvaxta“ t
fyrsta sinn.
Blandaðir ávextir* (og
í'áunar aðrir ávextii’) hafa
| verið af skornum skannnti
ilijá okkur, svo að þéssum
var vel tekið. Hefðu þéir'þó
áreiðanlega þótt góðir, þótt
nýir væ'ru á hvérs manris
'borði daglega. Er ekki að
efa, að fleiri numu vilja
gæða sér á ávöxtum stjörn-
unnar, þótt elclci sé vist, að
alllaf njóti jafnmargir og
vííja.
! Mést lófatalc í gær fengu
Ivarl Guðmundsson, ungur
maður, sem hermir frábær-
lega vél éftir ýirisuiú þelclct-
um borgurum, og ungfrú
Guðrún Frederiksen. Hún er
Jfrjálsleg og blátt áfram á
i leiksviði, enda vön erlendins
frá, og kunnu gcslir þvi vel.
Þeir eru alltat' feimriari við
að klappa fyrir ]>eiiu, scm
feimnir eru. Annars þóttu
allir þættirnir góðir og er
]>ess eklci kostur bér að felcja
þá alla. En geta má þess, að
söngur eins þátttakandans
tólcst miður en skyldi, af því
að hljóðjieminn var ekki í
sambandi við hátalarann. —
Hefði átt að endurtaka ]>að
atfiði, svo að viðstaddir
fengju að kj-nnasf söngvar
anum betur.
J Að endingu bárust þátl-
takendum blómvendir. Eitt
skorti þó á þar: Ránardætur
>áttu ekki síður blóm slcilið,
,eri aðrir, sem þarna lcomn
jffam.
inn og heldur lionum saman.
Hún skapar í rauninni heild-
ina og gerir þáð afburðaVel.
Ilver hrevfing, hvert ofð,
hver blæbrigði svi]>s og radd-
ar bæfa hlutverlci hennar.
Um móltölcur af háll'u
Icildiússgesta hefir áður ver-
ið rætt hér í blaðinu, og slcál
þáð eklci endurteícið. Því einu
skal við bætt, að við islenzlcir
leikhúsgcslir eruin n'orska
Ieilché>pnum þaklclátir fvrir
komuna og allt erfiði þeirra
Sr. hagólfur Ásfmars-
sm hosinn.
Kosning fór fram i Mos-
fcllsprestakalli i Grímsncsi
!). ]>. m. og voru tvö prcsis-
efni í framboði.
Á kjörskrá voru 247 menu,
en 190 neyttu kosningar-
réttar síns. í kjöri voru þeir
sr. Irigóifur Ástina'rsson og
Eiriil Björnsson. Ingólfur
Ástmarsson hlaut kosningu
með 102 atlcvæðum, cn Emil
félclc 80. írigólfur Var þvi
kosinn löglega.