Vísir - 17.03.1949, Blaðsíða 5

-Simnrtndaginn 47. marz 44M9
VI S ! F
mæli
i
ára af>
Finnláneli.
HöfyndaB1 rifmáSsins finnska
minnzf.
Sunnudaginn 30. oklóber,
Mikjálsdaginn s. L, var 400
ára afmæli haldið hátíðlegt
í Finnlandi.
Þetta afmæli var mikils-
vcrt fyrir kirkju, mál og
méiuiingu finnsku þjpðar-
innar; hér var um að ræða
400 ára afmæli úlgáfu Nýja-
lestamentisins á finnsku. Ná-
kvæmlega vilum við ekki
hvenær á árinu 1548 þessi
merkisalhurður gerðist. —
Sunnudagurinn 30. októher
var valinn til þess að halda
hátíðina, enda stóð þá kirkju-
þing Fináa yfir, og dagurinn
er kenndur við biblíuþýðand-
ann og umbótamanninn á
sviði kirkjumála, • manninn,
sem grundvallaði finnska
rilmálið, Mikael Agrikola.
Fulltrúar frá kirkjum
Norðurlanda, lcirkju Eng-
lands og frönsku kirkjunni
i Bandaríkjunum komu lil
þess að taka ])átt í hátiða-
höldunum, sem náðu liá-
uiarki sinu nieð guðsþjón-
uslunni og helgiathöfninni
í gamla þjóðkirkjudónmum
okkar, þar sem Mikal Agri-
kola hafði verið biskup.
Þessi ])jóðarhelgidómur er
hin virðulega 000 ára gamla
dómkirkja i Ábæ. Viðstaddir
hátíðahöldin voru m. a. for-
seti lýðveldisins J. Iv. Paasi-
kivi, æðslu menn kirkju,
menningar- og sljórn-mála
o. m. fl.
Mikael Agrikola fæddist
árið 1508 í finnsk-sænska
slrandarhéraðinu Perná í
Suður-Finnlandi. Eru menn
ósammála um, lxvorl hann
var af finnsænskum eða
finnskum ættum. Þótt hann
væri fátækur blaut hann með
aðstoð voldugra velgerða-
manna skólamenntun og
gerðist ritari síðasla ka-
þólska biskupsins í Abæ. Með
an hann gegndi því starfi
vaknaði áhugi hans á Mar-
teini Lúther og kenningum
hans. Háskédar Mið-l’.vrópu
voru takmark ungra gáfaðra
manna i ríkinu Svíþjéið
Finnland og árin 1580 !?0
dyaldi Agrikola í Wittenberg
i Þýzkalandi.
Þcssi dvöl hafði mikla
þýðingu fyrir Agrikola; liann
kynntist Lúther sjálfum og
Filip Melankton og drakk
i sig hugsjónir þeirra, sem
liann siðar barðist fvrir með
orðum og verkum i fjarlæga
föðurlandinú sínu. Er lieim
kom varð Agrikola rektor
Ábæjarsktxla og eftir lát bisk-
upsins 1550 veitti hann stift-
inu forstöðu; árið 1554 var
liann skipaður biskup. Bisk-
upstign Agrikola varð slutt.
A útmánuðum 1557 varð
Irann meðlHnur nefndar.
sem send var frá Finnlandi
til Bússlands til Jxess að
semja um frið, en þjóðirnar
áttu þá í stríði. Á leiðinni frá
Moskvu veiktist hann og and-
aðist eftir slutta legu og var
grafinn í Viborg.
Á tímum Mikaels Agrikola
var ibúatala Finnlands að-
eins nokkur lnmdruð þús-
und; mciri blutinn var
finnskmnælandi, en eftir að
Sviar á friðsamlegan hált
lögðu undir sig Finnland
300 árum áður eða meira,
var allmikill hluti þjóðarinn-
ar sænskumælandi; svo er
enn í dag.
Um þessar mundir Iiafði
þriðja málið vafalaust mikla
þýðingu meðal mennta-
manna mál kajiólsku
kirkjumiar, latínan.
I h’>fuðinigsjé)n lúlcrsku
siðbótai innar var, sem
kunnugt er, að gera mál
hyeriar þjéxðr að máli kivkj-
unnar. í Sviþjóð var frá gam-
alli líð sænskt ritmál, sem
()Iaus Þetri, umbólaniaður
sænsku kirkjunnar, gat bvggt
þýðingu sína á Nýja-testa-
mentinu á, þólt hann breytli
því og bætli um lcið. Þýðing
Olaus Petri kom 1526. |
1 rikishlutanum Finnlandi
var af.lur á móti ekkert þi’osk
að finnskt rilmál. Ff Mikael
Agrikola vildi flvtja kenn-
ingar kirkjmmar og.gefa iit i
ril hennar á máli fólksinsj
hlaut liann fvrst að mvnda
heilslevpt finnskt ritniál.'
Ilann hóf starfið og árið 1542
eða 1543 kom fyrsta prent-1
aða bókin út á finnsku; það
var slafrófskver. Siðan komu
hiblíusögur á finnsku, bæna-
bé>k og þýðingarnar á Saltar-
amim og ]>að sem mest var
um vert Nýja-testamenlinu.
Þessi verk Mikaels Agrikola,
einkuin bið síðastnefnda,
mvnda gnmdvöll finnska
rilmálsins cins og það er nú,
þótl það bafi vitanlega
breytzl á öllum þcssum ár-
um. Mikael Agrikola cr þvi
með fullum rétti nefndur
faðir finnska ritmálsins, Fins
vel mætti kalla liann fö.ður
finnsku bókmenntanna, þar
eð bækur bans, fáar að tölu
cn miklar að efni, eru þær
fvrstu á finnskri tungu og
áhrif Jieirra lxafa baft órekj-
anleg ábrif.
A bréfi, sem Agrikola skrif-
aði Gustav Vasa frá Witten-
berg sést, að liann bafði liafið
Nýja-testamentis þýðingu
sína 1537. 1 þessu bréfi, eins
og oft síðar, fór Agrikola
fram á fjárstyrk til þýðing-
arimiar, en árangurslaust
eins og gengur. Þegar Se Usi
Ti'.stamenti (á nútíinafinsiai
Uusi Testamentti) kom úl
Gunnars
Það er listunnanda ávallt
gleðiefni að virða fyrir sér
byijandavcrk, sem bera é>-
tvírætt vitni um hæfileika,
og reyna að geta sér til um i
Iivaða átl fyrstu sporin
munu bera binn unga mann
á listabraulinni.
Ungum listamönnum mætti
skipta i tvo hópa. Annars-
vegar cru þeir, sem eiga
auðvelt með að likja eftir
])ví sem þeir sjá, án þess þó
aðgefa því nauðsynlegt inni-
hald vegna skorls á sjálfs-
gagnrýni og vilja til þcss að
kryfja verkefnið lil mergjar.
Hinsvegar eru þeir, sem cng-
inn vafi leilcur á, áð báfa
möguleika lil að þroskast i
þá átt, að sjálfsgagnrýni og
vilji lil að ná tökum á verk-
efninu verði ráð.andi í túlk-
un þeirra.
Gunnar Magnússon licfir
borðslegri, eflij-Likingu til
dýpri skilnings á blutverki
málaralislarinnar.
í þessu sambandi má
benda á tvö málverk, sem
hann nefnir „Við sjó að
kveldi“ og „Við sjóinn“.
Bygging myndflatarins er
kiötfug, og hin ríka listatil-
finning Gunnars nýtur sin
vel í einföldu formi mynd-
ax’innar. Þessi tvö málverk
eru sterk í byggingu, en
mvnd no. 8 hefir ýixxsa söniu
eiginleika, en litirnir eru
mildari.
Sjávarmvndirnar eru í
djörfum litum, og tilbrigðin
í aðferðinni ná hér tilætluð-
um áhrifum. Bvgging mynd-
arinnar cr góð, cn nxér finnst
jafnvel nxeira til xinx þau
málverk, þar sem augljós er
hiix næma tilfimxing lians
fyrir efninu, heldur en þær
myndir; sem í fljótu bragði
virðast áhrifameiri.
í eldri myndum lians má
sjá baráttu milli náttúru-
stælingax; og myndræmxar
meðferðar, en sanxt sem áð-
ur verða íxivndir bans aldrci
eingöngu yfiiborðskenndar.
Öll málverkin bera þess vott
um, að bér er á ferðum ung-
ur málari, sem stefnir að
ákveðnu marki.
Va l nsli tauiyndirn a r og
lcikningarnar sýna kraft og
bugnxyndaflug, og liann reyn
ir ýnisar sjaldgæfar leiðir í
meðfei-ð Iitanna.
Áhorfandimx, sem vill
kynnast listanxannimim, get
xir fylgst nxeð þróuninni frá
tcikningunni til olíumál-
vei'ksins.
Það þai'f aðdáimarvert
opnað sýningu í sýningar-
skála Ásmundar Sveinsson-
ar. Ilann cr cinn éir seinni, hugrekki og kraft til að fást
hpnum, senx ég minntist á við liin crfiðu og margbrotnu
áðan. Gunnar er aðeins | viðfangsefni málaralislar-
átján ára, cn þessi fyrsta innar fyrir ungan nxann,
sýning bans ber elcki aðeins'sem Ixefði auðveldlega getað
vott um ótvíræða hæfilcika, látið sér nægja liið yfirborðs
cn ber það einnig með sér. kcnnda liandvei’k.
að Iiann hefir ]xégar fengið
töluvcrt vald á því listræna.
Ff bornar eru saman liinar
eldri og yngri nxyndir Gunn-
ar, má sjá greinileg þroska-
merki. scnx leiða frá vfir-
Waistel.
áriö 1518, rúmlega 10 áruni
eftir að verkið var liafið. mun
það Iiafa verið á þýðandans
kostnað. Stokkhólmur var
];á höfuðborg Finna jafnl ov
Svía oa Nvja-testamenlið
kom út í Stokkhólmi. Áð ytra
útliii var fyrsta Nýja-tesla-
meixtið mjög fallegt, ríkulega
niyndskrevtl með tréskurðí,
sem sennilega hefir éilt rætur
sinar að rekja til Þýzkalands,
cn |)ó sumpart frumlegar.
Talið er hvað prenliinarr
tækni snerti standi þctta
verk'á hærra sligi en sænska
Nýja-testanxenli Olaus Petri,
sem kom út 20 árum síðar.
Fix fyrst og fremst var cfnið.
þýðing Mikaels Petri, dýrmæt
g.jöf til þjóðarinnar. Þýðiug-
in grundvallast fyrst og
ivemst á gxíska í'runii'itinu,
en <ánnig á þýsdu'i þýðingii
(Lúthers), sænskri (Olaus
Petri) osf latneskvmx þýðing-
um. Þrátt fyrir þctta er
finnska þýðiugin ekki uni ot'
háð frmiilexla og öðrum
þýðingum; hiin er mvndauð-
ug og fu]I af krafli, sam-.
ræind máli og lvndisein-
kennum fólksins. Fins og
þýðingin varðar verfjnn fvrir
hihliuþvðingtma frá 1612 og
allar ]>ýðingar sí'öan. eins
varðar luin veg .málþrénmar-
innar siðan, ]>ar eð Agrikola
notaði i ritmál sitt nllt sem
var bezl og lifvænlegast i
finnsku mállvzkunum og<
myndaði úr því vel sam-
ræmda oö lífræna lieild.
A grundvellinum. sem Mik-
ael Agrikola lagði, standa
þann tlag í dag kirkja, mál
og bókmenntir Finna. Þrir
mátlarstólpar. senx bera
inenninsni alh'a hióða.
Maj Lis Holmberg.
©g
í loft og á vegg á kr. 13,15,
16,20 og 18,75.
Gangalanipar kr. 17,00.
VÉLA- &
IÍAFTÆKJAVERZLUNIN
Tryggvag. 23, sími 81279.
GÆFAN FYLGIB
uriugunuin tré
SIGURÞÖE
Iiafnarstræti 4.
**• mr cerSir fTrirli(fKt»iidl.