Vísir - 04.11.1949, Qupperneq 4

V I S I R
Föstudaeimi 4. nóvcmher 1949
¥IS1E
DAGBLAÐ
Dtgefandi: BLAÐADTGAFAN VlSIR H/JE.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson,
Skrifstofa: Austurstræti 7«
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Slmar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar,
Félagsprentsmiðjan h.f,
Óvænlegar horíur.
Tlorseti lslands átti í gær tal við i'ormemi |)ingflpkkanna
“ varðandi stjórnamiyndun, og töldu þeir allir að liúu
myndi ekki takast fyrr en þing kæmi sarjian. Viðræður
inunu þó hefjast tafarlaust, þanuig að samningaiunleitauir
allar geti gengið greiðlegar er fylling tínians kemur, en
■ekki verður sagt, að, aðkoman sé aðlaðandi. Tíniinn lýsir
ástandinu á þann veg, að þjóðin húi nú við slíkan gjald-
evrisskort, að liún muni sennilega verða að neila sér um
kal'fi næstu mánuðina, en stórfelldar verzlunarskuldir
safnist erlendis, er ógreiddar vörur hrúgist ujip á hafnar-
hökkunum. Rikissjóður sé raunverulega kominn í greiðslu-
þrot, en möguleikar hans lil aukinnar skuldasöfnunar séu
þrotnir. Ljótt er að lieyra, ef satt er, en öllum slíkum
fregnum verður að taka með þeim fyrirvara, að heimildin
ei eklci sem áhyggilegusl.
Hvort sem lýsing Tírnans á fjármálaástandinu er rétt
eða röng. má vafalaust fullyrða, að það laði þingflokk-
ana ekki heintínis til stjórnarmyndunar, enda veldur til-
tölulega jafnt þingfvlgi flokkanna Jiví, ef tveir og Iveir
eru teknir saman, að þjóðin og þingið er koiriið í sjálf-
heldu, sem vafasamt er að verði komist úr ineð venjuleg-
uni aðgerðum innan þings og á vegiun „Jiingræðisstjé)rnar“.
Vafalaust mimu flokkarnir þó, ekki skjóía, .sér . undau
skyldum sínum í þessu efni, með því að vegur þeirra myndi
á engan veg aukast með þjóðinni, ef enn þyrfti að mynda
ntanþingsstjórn þegar i öngþveitið er komið. Dragist
sljórnarmyndun mjög á langinn, el'tir að Jnng cr sezt á rök-
stóla, eru líkindi til, að kröfur komi fram um, að stjórn-
slcipunarlögum verði hrey.tt liið bráðasta á þann veg, að
þinginu lialdist ekki uppi að láta landið vera stjórnlaust,
þegar mest liggur við og skjótastra aðgerða er þörf.
Allt frá áriuu 1942 hefur stjórnannyndun gengið mjög
erfiðlega. Þannig sat utanjringsstjórnin á sínuin tíma í
t\ri ár, án Jiess að innanjiingsstjórn yrði mynduð, þótt Jring-
fiokkarnir litu svo á, að ekki væri um þingræðisstjórn að
ræða, væri stjórnin ekki af Jieim skipuð. F.ftir tvö ár tókst
samvinna með Sjálfslæðisflokknum, Alþýðuflokknum og
kommúnistum, sem varaði einnig í tvö ár, en þá versnaði
allur vinskapur, og koinmúnistar lögðu niður stjórnar-
störf, er þeir sáu að til einhverra úrræða varð að grípa, ef
hagur þjóðarinnar skyldi réttur við og athafnalífi yrði uppi
haldið án stórvægilegra truflana. Liðu svo fjórir mánuðir,
án þess að stjórn væri mynduð, en allt var látið reka á
reiðanum l'rá degi til dags. Hefur það tjón, sem þjóðin
beið al' slíkum sljéirnarháttum, ekki verið tölum talið, en
vist er að í þessu efni má sagan ekki endurtaka sig. Almenn-
ingur hefur fengið meira en nóg af meðgöngutíma Jiing-
i'Iokkanna í ríkisstjórnum, enda getur eklcert réttlætt
slíka é)siðsemi.
Samkvæmt ofansögðu er Jiess að vænta, að miðstjórnir
jjingflokkanna leggi sig mi fram og leitist við að leysa
vandamálið í tíma, Jiannig að ný stjórn geti tekið við
störfuin Jægar í upphafi Jrings. Sú stjórn verður að vera
sterk og starfhæf, en hún vcrður ekki mynduð, nema Jiví
aðeins að Sjálfstæðisflokkurinn, Framsóknarflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn taki enn á ný höndum saman um lausn
aðkallandi vandamála, sem enga bið Jiola, ef ekki á að
leiða til ófyrirsjáanlegs tjóns. Forsætisráðherra núverandi
stjórnar hefur gerl grein fyrir persónulegum viðhorfuin
sírium, er hann lætur af störfum, á J>á lund, að hann líti
svo á sem „hægri flokkarnir“, sem kosningasigur hal'i unn-
ið, eigi að hafa stjórnarforystuna á hendi og er það vafa-
laust rétt. Aljiýðuflokkurinn hcfur ekki reynzt |)ess inegn-
ugur að liafa taumhald á öfugjiróun Jieirri, sem nú er að
reka allt og alla fyrir ætternisstapa atvinnulífsins. Stefna
flokksins hefur ckki notið vinsælda með J)jóðinni og ckki
at'lað lionum f'ylgis. Verður því að grípa lil nýrra ráða,
Jmr sem aðrir flokkar og sterkari hafa t'orysluna. Vonandi
gefast J>au vel, enda var vandinn ekki talinn óviðráðan-
iegur í kosningabaráttunni, Jiótt stundum liggi orð og
jgerðii- í órafjarlægð.
Skömmtun oq
innflutningur.
Þegar innstæður þjéiðarinn-
ar i erlendum gjaldevri voru
til Jiurðar gengnar ii árinu
1917, svo séð varð, að gripa
J)yrfti til margvíslegra og rót-
tækra aðgerða til að ráða
fram úr ástanchnu og forða
frá fullkomnu öngþveiti og
vandræðum. vegna é)né)grar
gjaldeyrisöfhinar lit að mæta
inikilli eflirspimi útlendrár.
vörii, seni kom frá niikilli
peningaveitu og kauiigetu al-
mennings, var Fjárlmgsráð
stofnað i>g skömmtun tekin
upp á ýmsum nauðsynjavör-
um fleirum en áður hafði
verið,
Það er ekki ætlun min að
gera þessar ráðstafanir al-
inennt að umræðuefni, heid-
ur aðeins vefnaðarvöru-
skömuitunina.
Eins og á stóð 1947 var Jiað
knýjandi nauðsyn að laka
upp víðtækari sköniintun á
nauðsynjavöru en áður var
og þar á meðal vefnaðarviiru
lil Jæss að skipta sem jafn-
ast niilli almennings Jæssimi
takmarkaða irinflutningi.
Yfirleitt var Jiessu vel lekið,
og Jjcss vænst að lmð 1 ryggði
jöfnuði á vÖruskiptingunni.
Én livér licfir svo orðið
reynslan af þessii? Rcynslan
er sú, að Jæssi skömnitun hef-
ir aldrei náð þeim höfuðtil-
gangi sínum að koitia á rétt-
um jöfnuði, af þeirri eiuföldu
ástæðu að Jmð hefir all.taf ver-
ið miklum mun nieira í tim-
fcrð af skömmtunarseðlum,
en svarað hefir til innflutn-
ings og vörubirgðanna. Það
hefir algerlega skort á sarii-
vinnu milli í'járhagsráðs og
gjaldeyrisnefndar annarsveg-
ar og sköimnlunarstjóra
hinsvegár, og skipulagningin
þvi að uiiklii levti lapað til-
gangi sínum. Að Jiessu liefir
verið Jjannig varið, sannast
af því, sem viðskiptamálaráð-
lierra uppl. i stjórnmálaum-
ræðunum i úlvarpinu fyrir
kosnirigarnar, að á sama tíma
og skömmlunarmiðar í um-
t'erð eru .upp á 130 inilljónir
kr. hafa verzlanir liaft vöru i
framhoði fyrir aðeins 71
milljónir, J>ar með táldar
gamlar viiruhirgðir, sem til
voru i vcrziumini jiegar
slcömmlun hcífst. \'oru J>að
mestparl langlegnar törselj-
anlegar vöruleifar, og eru
enn að hrekjast í biiðum að
nokkru icyti Jirált fyrir allan
vcirusjvortinn. Kaupfélögin
jliafa revnt eftir heztu getu
að niiðla á niilli félagsmanna
sinna með Jni að láta þeim í
té vörumiðhmarseðla. sem
svo er aflient út á. Kn |)ur
sem fjöhnenni er mikið, og
margar verzlanir og allur al-
nienningur laus i viðskiptuiu
og gerir innkauj)in þar seni
Jæim þykir bezt henta í hvcrt
skipti geta kaujimenn ekki
jafnað vörum milli nianna á
Jiann hátt. Af þessum ástæð-
uni verður niisskiptingin
hvergi meiri en hér i Reykja-
yík Jiar sem fólksfjcilclinn er
mestur, [>að sem enn eykvir
missk ip tingu vefnaða rvör-
unnar hér i bæniim til mikiUa
niuna, er Jiað hvernig vöru-
dreifingunni er haldið innan
Jiröngra takmarka. I.ang-
samlega mestur hluti vefnað-
arv'örunnar ler i htiðir í niið-
bænum og nánasta umhyerfi
lians, J)ó meiri liluti bæjar-
húa Iriii nú orðið utan J)ess
hverfis, vegria stórkostlcgrar j
útþenslu bæjarins og fcilks- j
fjölgunar nú á síðustu árum.
Þær fátt vefnaðarvöruvcrzl- j
aiiir, sem eru ulan þessa
svæðis eru reknar við stöðugl;
vöruluingur vegna Jiess hvað
Jieim er skainmtaður lítill
gjaideyrir af viðskiptaráði.
Iívort Jiað er vegna kvóta-
kerfisins að Jætta þarf að vera
svona, eða fyrir J)röngsýni
gjáldeyrisnefndar veil eg
ekki, sennilega konmr hvort
Iveggja lil greina, þó kvóta-
kerfinu sé alltaf um kenrit.
Ef um nægilegt vörumagn
væri að ra*ða mætli vel segja
að lóLLi væri vorkunna.rla.usL
að sækja nauðsynjar sinar
niður i miðbæinn. Það verð-
ur J)ó ekki með nokkrum rök-
um mótmælt að ekki sé hent-
ugra að hafa verzlanir nær
sér. En eins og ástandið hefir
verið nú uni líma í Jæssum
málum er það óviðunandi.
Eina leiðin til þess að ná í'
sokka eða efni lil fatnaðar
hefir verið sú um lcngri líma,
að komast i biðvcjð Jiar sem á
að fara að seíja Jæssar vörttr
i búð, og fara |)á margir hón-
leiðir frá þeim húðum. Yegria
aljtof riflegs vefnaðarvöru-
skammts miðað við vöru-
magn í umferð hafa Jieir sein
næstir cru húðunmn eð;i á
annan hátt hafa aðstæður til
að fylgjast méð hvar og hve-
nær er von á þessmn vörum,
aðstæður öðruin frckar til að
kaupa úl á alla sina niiða,
m.eðan fjölda margir aðrir fá
ekki neitt eða sáralítið. Mér
er vél kunnugt um að Jiað er
fjöldi fólks, líkléga mikill
nieiri liluti, Jieirra sem búa í
úthverfum liæjarins sem
liafa orðið að þola Jietla.
Margir eru ekki húnir að
kaupa út á lvrsta ársfjórð-
ungsskamml sinn í vefnaðar-
vörum og sokkuni; Sennilega
eru engir landsmenn cins illa
siillir i Jæssiun éfrium og
[)ctti fólk.
Tij þess að ráða hót á Jæssu
þarl' að samræma skönimt-
unina og ijinflutiiinginn, og
sé þó iimnulningurinn fyrst i
stað nokkuð meiri, og hvað
vefnaðaiyöruverzlanir liér t
lleykjavík snéttir að dréifa
Jæim meira uni bæinn.
Uér er lærdómsríkt sýnis-
hórn af J>ví livað skipulag'
J)ess öpinbera getur ímslukk-
asl J)é> um sé að ræða auðveld-
ustu skipulagsalriði. llvers
niá |)á vænta um hina fjöl-
Jiæltu og marg'hreýtilegu
skipulagningu atvinnulífsins
ef ríkisvaldi fer langt inn á
Jiær leiðir eins og vinstri
flokka'rnir stefna margvíst
að.
Þ. St.

O BERGMAL ♦
Það mun óhætt að fullyrða,
að einhver nauðsynlegasta
flík, ef svo mætti að orði
kveða, hinna yngstu sam-
borgara okkar, þeirra, sem
enn ekki eru orðnir rólfærir,
eru „blejan“, sem svo er
nefnd. Ef þessa flík vantar
er inikið í voða. Nú ríkir
hinn mesti skortur á þessu
hér í bæ, oían á allt annað.
í fyrradag var eg' beöinn að
liafa orð á þessn .í ..Bergmáli'* *.'
Sainkvæint ]>eiin upplýsingum,
seni eg hefi aflaö mér um þenna
vciruskort, hafa „blejur" ekki
fcngizt hér frá því snernma í
sumar, nema hvaö svolítill
slatti af Jiessari vöru mun hafa
komið í lyfjabúöir bæjarins
fyrir um þaö bil tnánuöi síðan,
eða svo, en var strax rifinn út,
eins og aö líkum lætur. — í
Keykjavíkur-Apóteki var tnér
tjáö, áö alltaf væri einhver von
á „blejuin", en ógerningur aö
fullyröa neitt um Jiað, hvenær
])að .yröi. Reykvískar mæöUr
veröa því aö bjarga sér með
allskonar rýjum handa hinni
nvju kynshjð, og er all-hastar-
legt til ]>ess aö vita.
*
Ekki liefi eg hugmynd um,
hversu mikinn gjaldeyri
þarf til þess að anna „bleju“-
þörfinni í þessu landi, en frá-
leitt er það neinri ógurlegur
peningur. Svona ástand á
ekki að þurfa að koma fyrir
í okkar ágæta og há-siðaða
þjóðfélagi. Er þess eindregið
vænzt, að þessu, sem hér
hefir verið að vikið, verði
kippt í lag sem allra fyrst.
*
J>á kom aö jnáli við mig góö-
ur og gegn borgari þessa bæjar
og sagöi mér frá J)ví, aö mikil
vandræöi hlytust ntí af J)vi, aö
ekki væri uunt áð inna af hendi
greiðslur til Erákklands fvrir
vörum ])aöan og þetta heföi
gengiö svona til á annan mán-
uö. Mun liggja viö borö, aö ís-
lenclingar séu með péssu stitnpl-
aöir hálfgeröir vanskilamenn,
og er illt til Jiess aö vita. I'.in-
hver vandræSi numu bankarnir
telja á yfirfærzlu fyrir vörtim
frá Frakklandi, og svipuðu
máli gegnir víst utn vörttr fr:;
Hollandi. Iieyrzt befir, aö’ eitt-
hvaö muni rætast fram úr
Jiessu, ef „eitthvert skij)" fer
þangaö með fisk, en hvenær þáÖ
veröur, er víst meö öllu' óréiöiö.
Kaupsýslumenn numu margir
vera orðnir gramir yíir ])essu
sleifárlagi eöa vandræöuin.
Sjálfur cr eg ekki nógu kunn-
ugur málavöxtum til þess aö
geta skýrt þetta að sinni.