Vísir - 12.12.1949, Blaðsíða 2

V I S I R
V
Mánudaginn 12. desember 1949
Bækur á jólamarkaðnum
Þjóðlífsmyndir. Gils Guð-jorðin ómissandi heimild um skort livorftveggja, kunnáítu fjölgar al' þessu safni, verður það til að vera, en tiltölulega
mundsson bjó til prent-, horfna líð, er veitir skemmti- og gögn, til þess að gera það, það fe merkilegra, og er það er auðvelt að sjá við því, þar
unar. Jðunnarútgáfan, legan og nauðsynlegan fróð- en ritgerðin er jafnskemmti-.'-'þegár orðin nauðsynleg iiand- seni eðli þeirra varar íiokkuð
Reykjavík 1904. l|reiit- leik uiu háttu liennar, enda leg aflestrar fyrir því og ber bök' á inaiga lurid. Er það við þeim og þær koma upp
smiðjan Ilólar. 384 bls.' þótt maður hefði kosið rit- að oðru leyti.almenmmi'fróð-1 von allra, er nokkuð bera um sig, ef þær fara verulega
| gerðina iniklu fyllri. Sirí leik höf. liið bezta vitni. Lak-' skýn á, að þessu verki vérði afskéiðis. Þá er og að vara
Rit þetta liefur að geyma Þorkatli hefir láðst að geta ast er, að höf. grautar nokkuð ekki bælt fyrr en nokkurn sig á því, að ekki séu teknar
fjórar fræðilegar ritgerðir margs sem nú mundi þykja- saman minnum úr ýmsum veginn er búið að birða þanp • ómerkar ævisögur merkra
frá síðari liluta aldarinnar, er liafa mikið menningarsögu- hdr., án þess að greina frá að allt, sem þangað heyrir og eða ómerkra manna. Það
leið, og samtíma athuga- legt gildi. Svo eg nefni nokk- hvaðan tekið sé, og steypir birzt tiefir á prenti, dreift skal lier skýlaust sagt, að yf-
semdir við eina þeirra sem ur dæmi: Hvar, hvernig og öllu saman í eina samstæða | hér og þar, þó ekki i dagblöð- irleitt hefir valið á ævisögum
og góða greinargerð eftir hvenær gengu menn örna lieild, livað sem aldri tíður um, og það sem liggur í liand- í þessi þrjú bindi tekizt aiveg
Gils Guðmundsson um ævi sinna? Hvernig var heimilis-. og uppruna. Það er nefnilega ritasöfnum vorum, en öllu ágætlega, og þó er ein undan-
höfundanna. Þótt ritgerðir lækningum háttað og livernig víst, að þessi minni eru ekki síðan lokið með að miilnsta tekning, einmitt í þessu
þessar séu í aðra röndina Var um skottulækna, hvaða öll af íslenzkum toga, og það ^ kosti góðu staða- og manna- bindi. Eg skal heiðarlega
fræðilegar, eða látist vera meðul voru notuð, hvernig einmitt þau elztu.'Hann not- nafnaregistri og lielzt líka
það, eru þær i heild sinni al- var með fjallgöngur, hverjir ar minnaforsagnir í skinn- atriðisorðaregistri. Þegar
þýðlegar, en engin þeirra er voru barnaleikar og barna- bókinni A.M. 684 a, 4to í .það væri allt saman lcomið,
raunverulega vísindagrein, leikföng, hvernig var um afskr. í J.S. 426, 4to, og bera mun^i það verd'orðin drjúg
nema ritgerð Ölafs Davíðs- (langferðalög manna önnur en þær með sér, að þær eru að uppbót á islenzkar æviskrár,
sonar um íslenzkar kynja- nauðsynjaferðir, hverjir voru verulegu Ieyti þýddar úr eða er „tínt hé'’ur saman"' P:'I1 E.
verur í sjó og vötnum, og þó sjúkdómar í búfé og livernig sniðnar eftir þýzkum fyrir- Ölason og komið er rú út 1.
er hún alþýðleg. Ölafur var var við þeim snúizt, hvernig inyndum. Úr þeirri bók er bindi af, þvi að það eru ekki
glæsilegur rithöfundur, og Var siðferðisástandið o. s.: tekin afhendingarformáli fyr annað en sír’paðar beina- raunioni bað rill um liann,
var fáum jafn lagið og hon- frv.? Þetta eru all-t spurning- ir bekkjargjöf, og er þar i grindur sen ekki er kjöt- að hann er , ættfaðir“ hinnar
um að setja fram fræðileg ar, Sem vakna fvrir manni þetta: „Sá hinineski guð tætla á, og er jafnvel ekki ör- svo nefndu Reykjahlíðarætt-
efni á fræðilegan hátt, svo að við lesturinn. Það sem rit- sendi sína miskunn vfir allt grant um að þær skili sér ar, en það er að því leyti létt
þau væru þó aðgengileg fyr-1 gerðin nær, er hún mjög kristið fólk, kardínála lians ekki allar heilar eða að bein- vcrk og löðurmannegt að
ir alþýðu. f ritgerðinni lýsir greinargóð, þrýðilega vel °g legála, patríarka og per- unum sé ekki brenglað og verða slíkt, að það veltur á
hann þeir kynjaverum i sjó skrifuð og Ijómandiskemmti- S()na alla.' Þessa sama gúðs þau broíin og brákuð, og ágæti eftirkomendanna.
og vötnum, er íslendingar leg*aflestrar. Þegar ritgerðin hylli skíni yfir niinn herra heldur ekki um hitt, að stund-j
fyrr og siðar hafa þótzt sjá birtist vakt* hún noklcra keisarann, sem öll Norður- um komi fleiri bein til skila Hefu' l>að og ekki mætt mjög
og reynir að gera grein fyrir gremju meðal manna nyrðra, tlönd lúta.“ Að þessu er það, en skyldi. Tala eg elcki frekar,a sira •Toni- 1)V1 afi hann aUl
því, hvort sjónarvottarnir 'sem þótti sér og nánustu for- a‘ð milli „kristið fólk“ og um það nú, því vera má að e v barna, nema eina dottur,
hafi í raun réttri séð nokkuð feðrum sínum borin lieldur ,,kardinála“ virðist * vanta mér gefist færi á að greina svo að liað eru lmn og afkom'
— en ef svo er ekki, vísar niá sagan. Varg.það til þess, or®ið „páfa“, sem „hans“ nánar frá þessu annarsstaðar. fndur Tl|nnai; sem fiafa aðal
liann ‘sögunum ýmist í hóp ag Ólafur í Ási svaraði i'it- V)sar til, livort sem það er
þjóðsagna eða lygasagna, —, gerðinni nokkrum orðum, prentvilla eða skortur í af-
og ef honupi þylcir það munu þar Sem liann með mestu sler- En þegar talað er um
vera, reynir liann að gera sér hógværð reyndi að draga úr „minn lierra keisarann, -sem
grein fyrir, hvað það sé, sem ýmsum ummælum síra Þor- öll Norðurlönd lúta“, þá er
mennirnir liafi i rauninni kels. Sannfærist maður við Það rangt, því eins og á stein-
játa það, að eg hef ekki hug-
mvnd um, hvort síra Jón,
sem kenndur hefir verið við
Reykjáhlíð, b.afi verið nierk-
ur eða ómerkúr maður, en
íir.'A það einhvern veginn á
m ’ r, afi hann muni r.afa verið
s-o m !r o”u"t. Eg veit í
séð.
Ritgerð
Bjaroasonar
lestur svars lians, sem Gils inum stendur, er áður var
hjá Egðu: „Eidora Romani
síra Þorkels Guðmundsson alveg réttilega
á Revnivöllum befir látið birta með aðalrit-
na athimasemdir Ölafs danne- gerSinni, um að síra Þorkell j niörk Rómaríkis, og lengra u a v
og atnugasemon uiais aanne þ i-'náði viló kpisnran« „m.; i flestar þeirr:
brogsmánns í Ási og síra liaTl af) ymsu leyti gei l of < , , ‘ vv, ' áður Mikii
Þorkels sjálfs við hana, ei’ nú raHdS it surau. sem miSur VirSist þetla otvinett benda
orðin liin raesta nytjarítgerS lór, "s er elrki laust viS, aS
og með fylgifiskum sínum í renni a mann ■Sruniu 11111
rauninni einkalieimild um Það> að liann jafnvel f>ist og
lifnaðarháttu manna í Skaga- j fremst hafi Iiaft það í liuga,
firði á miðri öldinni sem leið. er hann samdi ritgeið sína,
Það verður þó liins vegar að bæta úr ýmsu, sem enn
lega séð fyrir ættfaðerninu,.
Fyrir útgefandanum, próf. en ekki liann. Hafi síra Jón
Þorkatli Jóhannessyni, virð- í rauninni verið merkilegur
ist valca það að gefa út stuttar maður, þá er ævisagan hund-
ævisögur merkra íslendinga ómerkileg, ævisaga skikkan-
frá síðari öldum, sem til eru, legs miðlungsmanns, en sé
hvort sem eru eftir sjálfa þá ævisagan rétt, þá hefir síra
eða aðra, og virðist þetla Jón verið ómerkilegur. Ævi-
terminus“ Egða er tak- vera heillaráð. í þessu bindi atriðin og ævisagan eru svip-
18 ævisögur, og liafa laus og tilkomulaus með öllu;
a verið prentaðar það fylgir lienni ættartala, en
Mikið af ævisögum liún er svo flókin og grautar-
til þýzks uppruna. Sæmundur Þeini> sem samdai eru af öðr- leg, að enginn nennii að
Eyjólfsson skrifar létt og 11111 ’ en l101111 seni Þ®1’ ern af> leggJa slg 1 það óneyddur að
eru samdar nokkuð svo af botna í henni, enda hefði ver-
tilefni andláts þessara ið óhætt að.fella liana niður,
skemmtilega.
Grein síra Stefáns Sigfús- . * (
sonar er prýðilega vel rituð manna- Eins og menn vafa- (ekki síður en ættartölurnar
og skemmtileg aflestrar en laust liafa gengið nógsamlega úr ævisögu Stefáns Þórarins-
-------- um bano safít að raátti betur fara, SuStt f r eg ber ekkert sky,#1' skugga ram af daSblöSun-, s|av, ven bva«væri þá eftir
naumast um nana sagt, ao #• hra0« á ihróttir leiði en hp<it1 um> er sllk andlatssagnfræði í ævisogu sira Jons? Sannast
liún hafi verið tiltakanlega með þessu skrifi, og hafi, . # 1 1 , ’ . all viðsrárverð en bar véöur ' að sesia hefði átt að slenna
1 • 1 'X hann hví frpkar mælt of en 11111111 frá þvi að leggja nokk- dU vlosJ vei°’ en iiai vegm , ao segja neioi att ao sieppa
merkileg, þegai hun komut. ^ ^ gem kunnJUrn dóm á innra eðli liennar.1 UPP á móti’ að marSar hverj-^ þessari ævisögu. Til þess að
lil þess ei ntgeiðin of >fu • ‘ ’ ‘ ... , p>.-. „r briðia ritið i ar hafa þessar ævisögur kom- sjá livað liún er ómerkileg og
borðskenndog ekkinógu víð-Jhgt er> gioggskyggn mjog a J ‘ J ið út í tímaritum sem hafa samin af lítilli huokvæmni
II , ” T 1 n • vmen hnorænn hlnti oo lasði sammnu „Sogn og Saga“, og JO Ul 1 omamuin, sem uaia samm ai nniii nugKvæmm,
tæk, en þott sna Þorkell væri ‘ g ... 1 . 1 i,ar cr áður komið Söeubætt seð soma sinn f Þvi að taka þarf ekki annars en að bera
um margt ágætismaður og Þar oft mjog gott-til mala. f)ai c dðul: kollllð boSuÞætt
a, , .lr,,'1 T , . 1 ir Þjoðolfs og Saga Stranda-
Ólaf i,Ef hæði sknfin Þorkels og r . *
manna. Er ekki annars að
sama megi segja um Uiaí r Ef bæði skrifin Þorkels og
Ási? þá skorti liann almennt ^ ólafs, og er jÓlafur, ef nokk-
fræðilega getu og kunnáttu uð er, ritfimari en síra Þor-
og fyrst og fremst fræðilega' kell, eru lesin saman, mun
spurulsemi og rýni. Hefði því lesandi fá nokkuð hóflega og
hver maður, af sámtíðai - rétta mynd af því, sem sýna á.
mönnum hans, er betur varj Rilgerð hins ágæta manns
til liafður um þessi efni, getað Sæmundar Eyjólfssonar um
unnið þetta verk miklu betur minni i brúðkaupsveizlum og
en hann, og jafnvel svo að helztu brúðkaupssiði á ís-
ekki yrði út á sett. Þetta varð landi á 16. og 17. öld er eink-
þó ekki, svo að enda þótt af skemmtileg og fróðleg,
hefði mátt setja stórum út á enda þótt sé hún ekkert
ritgerðina, er hún kom út,
fræðilegt afrek, því að hún er
Guðbr. Jónsson.
❖
liefir tíminn, sem siðan er, naumast annað en tíningur
liðinn, að vísu ekki bætt upp úr nokkruin liandritum
hana, heldur bætt fyrir henni, j f Landsbókasafninu, sem
vegna þess, að aðrir urðu skeytt er skynsamlega saman.
ekki til að vinna þá verkið
sem skyldi. Nú er hún því
,Or þessu efni er svo til ekk-
ert unnið, og virðist höf. hafa
ekki ævisögur, nema af. liana saman við sjálfsævisögu
merkum mönnum og fela síra Björns Hjálmarssonar,
vænta, en að þetta bindi ævisagnagerðlna aðeins' sem virðist liafa verið sam-
verði ekki síður kærkomið'monnum> sem fyrir sllku var, hænicgur maður við síra
en hin fyrri, og að framhald- trúan(ll> svo að Þar mun ekki ^ Jón, en þar skilur feigan og
ið verði saniboðið því, sem á saka mj°g, Hinsvegar eru'j ófeigan, að sira Björn liefir
undan er gengið hinar eiginlegu útfarar- og hugkvæmni til afj geta sagt
æviminningar, sem samdar írá einhverju og segir prýði-
voru upp á stáss fyrir syrgj-.lega frá því. Allar aðrar ævi-
andi ættingja, eins og tíðk- sögur í bindinu eru ágætar
aðist á 18. og fram á 19. öld, og sumar með afbrigðum. Af
ásamt líkræðum, hinir háska- j öllum ber þó sjálfsævisaga
legustu gripir, og hefir einn Sveins Pálssonar læknis, svo
góður íslenzkur rithöfundur einföld og svo mannleg og þó
fyrir nokkrum árum flaskað virkjamikil er hún. Þá ber og
á þvi að taka slíka látúns- að nefna ævisögu Júlíusar
skildinga fyrir gullmynt.
Veit eg að útgefandinn mun
ekki láta sig henda slikt. Á-
líka viðsjárverðar geta sjálfs-
ævisögurnar auðvitað haft
Merkir íslendingar ævi-
sögur og minningar-
greinar. III. Þorkell Jó-
hannesson bjó til prent-
unar. Bókfellsútgáfan,
— Alþýðuprentsmiðjan
1949. 441 bls. Með mynd-
tim. r-1-
Eftir því sem bindunum
Havsteen amtmanns fyrir
það, livað hún er prýðilega
samin, því þag var sannar-
lega ekki létt verk að gera
liana úr garði.