Vísir - 12.01.1950, Blaðsíða 5

Fimnitudaginn 12. janúar 1950
V I S 1 R
€* u f)#if ff n tÍ.sstÞn :
Ráðstjórn á
Þaö er ekki; sjaldan, sem
um það' er rætt manna á
raeöal og um þaö er skrifaö í
bióðin;, að néfndir og ráö séu
nú allt áö drepa hér á lándi.
Þaö var upplýst á s.l. ári, aö
alls mundu. vera starfandi
Um 150 nefndir og ráð hér á
laridi, og þótti þetta að von-
um all-há taía. enda eftir-
tekjurnar eftir nefndir þess-
ar og...ráð ekki sé.rstaklega
miklar, a. m. k. sumar hverj-
ar.
Mertn voru' riokkuð sam-
inála um að fordæma þétta
,,nefndafargan“, en það var 1
jiessu máli eins og svo mörg-
um öðrum,.að f-lestum láðist
af einhverjum óskilj arilegum
orsökum: að skýra þáð fyrir
almenningi, hyernig stendur
á þessu nefndafargani og
hver það er, sein raunveru-
lega á þar alla sölc,
Það verður kannske ein-
hverjum áuöskildara eftir
lestur þessarar gveinar.
hvers vegna menn iétu þetta
undir hpfuð Teggjast og þá
jafníramt, að hellindin enr
lik á þéssu sviði eiris og flest-
um öðrum sviðuxn stjórnmál-
anna. ■
Nehul sett - . 7
í máltiL. ;
A árinul94T og 194.8 stari-
aði nefnd áð þvj að rann-
saka kostnaöinn við rékstur
ríkisins og var henni alveg
sérstaklega faHð' að kynna
sér nefndirnar og ráðin og
hverra úrbóta vseri helzt- að
leita gegn ,aiefndafargan-
inu‘;. Ég var einn þeirra, sem
. sæti átti ,í þessari nefnd.
Nefndin - aílaöi sér milcils
íróðleiks um ástandið og skil-
aöi ýmsum. athyglisveröum
tillögum til ríkisstjórnarinn-
ar. t greinargerð. nefndar-
innar fyrir tillögum þessum
er kafli einn, sem aö vísu vár
feildur niöur,þegar frurn-
varp, sem nefndin hafði sam-
ið, var lagt fyrir. Alþingi, eri
sem er þ»;ss fyllilega verður
áð koriiá fyrir almennings
sjónir.
Káíii þessi er þannig:
„Þegar leitaö er ástæðna:
fyrir þeirri miklu fjölgun
nefnda og ráöa, sem oröiö
hefir hin síðustu ár á flest-
. m sviönni ríkisbúskaparins,
kemur í Jjós, að pessi fjölgun
stafarr aöallega af auknum
afskiptum Alpingis af fram-
kvœmdum ríkisins. Má
glöggt greina pað í próv.v
Jwmásíöari ára, hvérnig hi&
rauni'erulega framkvœmdar-
vald ríkisins, sem samkvæmt
stjórnarskránni, er hjá for-
seta og ríkjsstjám, hefir
smátt, og smátt flutzt að
verule.ctu leyti yfir, til Alping-
iS). og nefndirnar, stjórnirmr
Alþingi er að koma á einræði ineð stofmm hinna
fjölmörgu ráða og nefnda hin síðari ár.
og ráðin eru tœki Alpingis til Ráöherra forstjóri.
pess aö fara með iram- Heilbrigðismál: Ráðherra hinar ýmsu starfsgreinar og
kvœmdarvaldið fyrir hönd — kindlæknir.
pess. -
forstjóri geta komiö fram
uinbótum, sem þeir telja
nauösynlegar gegn viija
stjórnarnefndar, nema rríeð
ráó eöa stjórnarnefnd fyrir ^reytmgu á löggjöf þeirri,
sem um stofnanirnar fjalla,
Lög um opin-
beran rekstur. .
Áriö 1935 var meöMögum,
nr. 31, um eftiriit méð opin-
„Ráö“ eöa
stofnanir. er þaö, aS valc!.oS)« er P* 0,t næsta °rðuf
ábyrgö er tekin af ráiHierra l0* etundnm omogulegt. Þeg-
og ríkisstjórn, því aö stjórn- ar tJl lenSdar lætnr' stoPar
arnefndin telur sig fyrst og Þetta
stjórnamefndirM • ____„„ ...._____ w. w ..................
Þessi dæmi nægja til að fremst eiga aö bera ábyrgð aile>'si ^111 i'íkisstjorninni,
sýna- hina ..oiriri- skipan- fyrir „ÖBra vaidi“ - Alþingi fnl sjaltlnast ftur ,haft ‘
þessara mála, sem svo mætti og telur sig því minna lul.u tre V1f) hma Þirigkjoi'nu
berum rekstri, svo ákveöiö, kalla til aögreiningar frá bundna við ákvaröanir ráö-,stj0inarnefnd’en rlklsstl°lu
að Alþingi skyldi skipa rekst- þeirri. sem-hefir rutt sér til herra. — Er þaö því svo, aö|in her’ 1 vriúnd almenningf>,
.ursráö fyrir öíl þau fyrir- .rúms aöallega eftir 1930 og ráðuneytin eöa ráðherramir eins °e eöbiegt er, ábyigö á
|tæki, sem rikiö ræki, hverju mest hin síöustu ár. Sú skip- ráða mjög litlu um rekstur iekstl1 iikisstofnana og nk-
nafni serií þau nefndust. an er með þeim hætti, að.svo og skipan málefna, sem fai-ÞsíyrirtækJa'
Voru fyrirtaekin flókkuö í aö kallá í hverri grein mála, ín eru ráöum iog stjórnár-1 . . j
:þrjá flokka og var ríkisstjórn sem afskipti ríkisvaldsins nefndum. Með pessum hœtti; Það, sem gerist
-inni skyltj.aö ákveöa.í hvaöa hafa tekið til síðan, hefir Al-|hverfur framkvœmdarvaldið z' Bretlandi.
flokk hvért nýtt fyrirtseki, þingi sett inn „ráðu eða raunverulega úr höndiim Í þessu sambaiv.d.i er mjög
sem stofnað yrði, Skyldi sétt. stjórnafnefnd, sem í fram-1 ríkisstjórnarinnar í iicndur lærdómsríkt aö veita því eft-
Rekstrarráðin voru kosin af kvæmd. er aö miklu leyti ó- umbjóðenda Alpingis. ráða irtekt, að nú, þegar fram e-r
Alþirigi meö Iriutfallskósn- háö því framkvæmdarvaldi, 0g stjórnarnefnda. aö *ara 1 Bretlandi einhver
ingu til þriggja ára i'senn. sem stjórnarskráin ætlast til , stórfelldasta þjóönýting --
Var þetta ákveöngsta til-'a'S sé hjá ráðherra eða ríkis- Ábyrgð tekin af eöa yfirtaka .rífcsins — á
raun/sem geröhafðiyerið til stiQn, og sem rírir mjög á- fvamkv.stjóranum. þrem, stærstu og þyðingar-
pess. að. taka framkvcemdar- byrgö ráðherra og forstjóra Annar augljós ókostur mestu; starfsgreinum Brot-
valdiö úr höndum riicisstjórn fyrirtækja og stofnana. þessarar. skiþanai ei sá, að lands — kolanáriiunUm,
arinnar-og fœra pg&-yfir til Til hinnar „yngri skipan- sh ábyrgð, sem samkyaemt samgöngutækjunum og þjóð
i Álpingis. Me'ð þessuiuMögum ar‘ teljast m. a. þessi fyrir- hinni eldri skipan hvílir á bankanum, --- þar sem ætla
féllu niður umboð einstakra tæki og þar er skipan fram- íramkværiidarstjóra stófn- mætti aö þingið vildi éin-
stjórnameínda, s.- s. stjórn- kvæmdanraldsins þessi: unar, er aö mestu burt tekin hvern þátt eiga í fram-
arnefndar ríkisprentsmiðj- j Landsbankinn: Ráðherra °8 lögö yfir á stjórnarnefnd- kvæmdunum hefir brezka
unnar Gutenberg. !—■ stjórnarnefnd.-r- banka- ina> Þvi að forstjórinn telur þingiö ekki kosið rieitt
Ráð þessi gáfust. illa. og stjórar. sér að sjálfsögöu skylt aö ráð eða stjörnarnefnd til að
voru lögð niöur meö logum j Tryggingarstofnun ríkis- ráðgast um hvað eina, sem, hafa reksturinn með hönö-
’nr. 68 árið 1942, enda var þá ins: RáÖherto* -- trygginga- hann telur-máli skipta, við um, heldur er honum ein-
svo komið, að Alþingi hafði ráð ^ forstjóri. t stjórnarnefnójná, og liggi göngu skipáð af ríkisstjóm-
alveg tekið upp þá stefnu aö j Raforkumál: Ráóherra — .samþykki hennar fyrir,- ei ínni innari þess ramma er
skipá með lögum stjórnar- raforkuráö — raforkumála- hann úr allri ábyrgó, og þess: þjóönýtingariögin setja.
nefnd éða ráð fyrir hvert stjóri. eru sárafá dæmi, aö ráðherrá • Á þáö má einnig bendá, aö
nýtt ríkisfyrirtæki, -Æefti sett | Flugmál: Ráðherra — hafi> samkvæmt tillögum sú tiilaga koma írarr í
flu°ráð— flugiriáiastjóri. forstjóra , tekið fram fyrir -Bandaríkjunum; að 3 rnarina
Síidarverksmiðjur: Ráð- hendur stjórnarnefndar, þótt framkvæmdaráð hefði yfir-
stjórnarnefnd _ hann hafi ef til vill vald til nmsjón með liinni svonefndu
framkvæmdastjóri. þess. Eigi hins vegar að 'Marshailhjálp og skyldu 4
Þjóðléikhúsið: Ráðherra draga stjórnárriefndirriar til nefndarmenn þingkjömir,
var á stofn. . - '
Þessi þróun má öllum Ijós
verða, ef málin eru athuguö herra
nánar.
Þáö, sem:áður
tíökaöist. .
■ Allt fram undir 1930 má
segja að skipunin á- fram-
—- leiðhúsráð
stjóri. .
„Fulltrúar
þjóóleikhús-
ábyrgðar fyrir misfellur í én4 skiþaðir‘af forseta. Gegn
starfsemi, kemur það í ljós, þessari tillögu reis stjórn
að pœr bera raunverulega Baridaríkjanna irijög ákveð-
enga ábyrgö gagnvárí nein- ið og; taldi háná meö réttu
kvæmdarvaldinu væri þessi: alvienhings?" - um nema Alþingl, sem lri’orki hættulega og ósamrýman-
Ráðherra fór með hið æ'ó'sta j Á það b'er að benda aö of- 'hefir tök né viija á þvi að lega stjórnarskrá Bándarikj-
framkvæmdarvald í hverri annefnd fyrirtæki eru flest koma fram ábyrgð á hendur -arina, þar sem þingið sé með
starfsgrein, en yfir starfs-meira ri sviöi atvinnúlífsins -þeiití. Oftast er það árik þess því að teygja anga síria inn
•greinirini var framkvaemdar- en þau, sem talin voru í svo> Þai' sem stjórnarnefhd- á svið íramkvæmdárvaíds-
stjóri, sem stóð beint undir flokki hinnar eldri sklpanar, irnar og.ráðin eru skipuð eft- ins.
. hlutaöeigandi ráðuneyti og og eru stjórnarnefndirnar og ir pólitískum línum, að þar
> bar átyrgö gjöröa sinna 'ráðin talin sem eins konar er venjulega um meirihluta
gagnvart ráöherra. Sem' „fuhjtrúar . almennings“ i eða minnihluta aö ræða um
dæmi má nefna þessar starfs 'stjórn þessara stofnana. Það hverja ákvöröun og er þá erí'-
greinir: jkemur hins vegar 1 ljós viö.itt að ákveða hverjir raun-
Vegamál: Ráðherra — riánari athugun, að svo er verulega. bera heildarábyrgð-
Niðiirl.
yegamálastjóri. jekki,. heldur eru stjórnar
Vitamál og hafnargerðir: nefndarmenn nær eingöngu innar
Ráðherrá — vitamáiastjóri. j valdir eftir pólitiskum flokks
Fræöslumál: Ráöherra — línum og svo að kalla ávallt
fræðslumálastjóri. 'kosnir a.f Alpingi, eða skip-
Póstúr og sími: Ráðherra aðir eftir lilnefningu flokka
á Alpingi:
Nefndin er þeirrar skoöun-
ar, að þessi þróun sé ekki
æskileg, og telur að rétt væri
að breyta. veruiega til í þess-
ina innan stjórnarnefndar- Gar0astræti 2
Hvorki raöherra ne -----------------------
SUmakúliH
GARÐIIR
Simi 7299
póst- og símamálastjóri
Skipaútgerð ríkisins: Ráö-
herra — forstjóri.
Afengisverzlun ríkisins:
Ráðherra — forstjórí.
Tóbakseinkasaia ríkisins:
-Ráðherra —• forstjóri.
Brunabótafélag íslands:
um efnum.
Það, sem raunver:
gerist, þegar Alþingi skipar
Ílinir vistiegu sulir liókisiris crti tii leign fyýir stairri •
og smærri vei/.liir og léiágsskémmtariir. Pöntuúuin;
veitt móituka i síiua 1385 og 5965. :
¥ I allarlió telill