Vísir - 18.01.1950, Blaðsíða 4

4
V 1 S I R
Miðvikudaginn 18. janúar 1950
<a
Ð A 6 B L A 8
Otgeiandi; BLAÐAOTQAFAN VlSIR H/F.
Rllírjóxar; Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Páisson.
Skrifstofa; Austurstraeö ?,
áigreíðsia: Hverfisgötu 12. Sírnar 1660 (fimm iinur).
Lausasala 50 aurar,
Félagspreutsmiðjan hi.
narfngaranna yf
dðru vísi mér áður brá.
Menn rekur eí' til vill minni til, að á stvrjaldarárunum
var þráfaldlega hér í blaðinu varað við þcjrri óhóf-
legu bjartsýni og raunar stríðsgróðavímu, sem virtist hafa-
gripið meginhluta þjóðaiinnar og allar stéttir jafnt. Full-
yrt var að stríðsgróðinn mvndi reynast „gullin éymd“
er í'rá liði, en jvjóðinni nivndi revnast 'örðugt að sætta sig
við brcy.tl kjör og 'ekki myndi það gerast átakalaust. I
þcssu fælist stórí'eUdari hætta, en margan óra'ði í'yrir, enda
yrði í ranninni engn spáð um aflciðingarnar. Ljóst væri
að yöruverð mvndi fara kekkandi að slyrjaldarlokum, en
reynslan sannaði að matvörur i'éllu ávallt fyrstar í verði
og' bitnaði það nieð ofurþunga á islenzku þjóðinni, sem
ekki hefði nema matvöru öðrum þjóðum að miðla. Varað
var jafnl’ramt við því, að við Islendingar treystum um of
á brc/.ka ísl'iskinarkaðinn, þar sem Brelnr væru sjálfir
mikil fiskveiðiþjóð og myndu í'Ijótlega verða sjáli'um sér
nógir. Gæti þá svo farið að bre/ki markaðurinn þrengdkjt
stórlega'eða lokaðist alveg, en af því leiddi þung áföll i'yrir
stórútgerðina og raunar frystiliúsin einnig, en til þess að
vera við siíku þúin yrði jijóðin að hverfa að í'jölbreyttari
nýtingu sjávarafurða, einkiuu með tillili til viðskipla við
Miðjarðarbal’slöndiu. Allt jiella liefur þegar sannazt að’
vera rétt, en hér er þó aðeins stiklað á síóru. i
Þegar slíkar aðvarauir voru settar fram hér í blaðiuu
ællaði Þjóðviljinu og kommúnistahópurinn állur að ganga
aí' göflumim. Þá voru jjetta kallaðar lirakspár og hrun-
spár, eu hvorugt jiólti gott. Nú bregður svo einfceimilega
við, að ekkert blað virðist bölsýnna en komnúiuistablaðið.
Þar er þvl háldið í'ram i gær; „að iramleiðsiuvörur okkar
séu að vorða óseljaniegar, eða lítt seljanlegár, vegna auk-
innar framleiðslu vioskiptajijóða okkar á samskonar vör-
uni.“ Þetta segist Þjóðviljinn hafa bent á oft og mörgum
sinmúu, en blindni hinna borgaralegu stjórnmálaleiðtoga
hafi verið svo. mikil,.að, þeii* hafi ekki i'engist tii að hlusta
á slík rök. I jiessu sambaíidi virðist ckki úr vcgi að vekja
athvgli á, að jiað er nú fyrst fyrir fáum vikiun að við
slíkan tón kveður í Þjóðviljanum.
Kommúnistar telja að jiað heuti sér bezt í kosninga-
baráttunni að yiðurkenna þær staðreyndir, sem þegar eru.
orðnar öllum kjósendum l.jósar. Þeir gera ráð fyrir að
annar boðskapur yrði ekki allskostar vel séður, endai
munu þeir finna að geipað bafi þeir nóg. En nú jiurí'a þeir
að sanna að innflutningur til landsins bljóti að fara minrik-
andi, endá vcrði jafní'rámt dregið úr fjárfestingu, en af j
því leiði að minna verði um framkvæmdir og ef til vill j
leiði slíkt til atvinnuleysis, og þá er vitanlega hentugt að;
viðurkenna slaðreyndir, þegar það er beinlínis í jiágu!
flokksáröðurs og lylgisvona. Jaí'nframt halda kommúnistar
því fram að Ráðstjóniarríkin vilja ciga við okkur við-
skipti og auka fiskkaup sín sér í lagi, þótt vitað sé að
ekkcrt stórveídi befur aukið fiskiskipaflota sinn meira en
Ráðstjórnarríkin og engir viðskiptavinir okkar bafa lýst
því skýrara yfir, en samningamcnn Rússa, að við seldum
framleiðsluna of dýru verði, en sem góðir kaupsýslu-
menn keyptu Jieir bana þar, sem hún væri fáanleg með
Iiagkvæmustu kjörum. Alit liggur þetla í'yrir í opinberum
skýrslum kommúnisíiskra sendimanna, er samninga höfðu
með Jiöndum við Ráðstjórnarríkin á sínum líma, ásamt
fleirum fulltrúuni þjóðarinnar.
Það væri guðsþakkavert, ef kommúnistar viðurkenndu
síaðreyndirnar og drægju af þcim réítar ályktanir. Hitt er
hræsni er þeir viðurkenna sannleikann að hálí'u, en fylla
svo upp þ’að sem á vantar með ósamiindum og blekkinga-
vaðli. Hefðu þeir varað við hæltunni þegar ófarnaðurinn
var í algleymingi, mátti telja slíkt heiðarlegá viðléitni til
að afstýra vandræðum. Viðsjárvert er hitt ]>egar sann-
leikurinn er þá aðeins viðurkenndur er hann heutar t'lokks-
sjónarmiðum. Má þó segja: „öðru vísi mér áðiir brá“, ef
menn minnast alls. Jicss, sem Þjóðviljinn ritaði um fram-
tíðarborf'urnar á stríðsárumim og bera jiað jafni'ramt
saman við málefnaliílkun hlaðsins í dag.
Æisk þ€*ss 6*B8f/e§fs mfflm ws'**
ÍS éiB SÚ íní <fi B3i3 BBÍ ÓitM BM „
egna langvarandi tapreksturs á nýsköpunartogur-
unum er nú svo komið, að ekki virðist mum líða
Iangur tími þar til útgerð þeirra stöðvast algjörlega,
þar sem hag þeirra er nú á þann veg varið, að þeir
geta ekki tekið eðlilegum skakkaíöllum. Það er margt,
sem til grema kemur í þessu sambandi og byggir
Vísir eítirfarandi frásögn á upplýsmgum sem reykvísk-
ur útgerðarmaður hefir látið blaðmu í té.
Nýsköpunartogararnir eru
ið slöðvasi, ]>ar sem eðlilögt
rekstursí'é þeirra er up.p urið
vegna sLöðiigs tapreksturs nú
um all-langl skeið. Er jiet (a
eðlileg afieiðing af því að
allnr tilkostnaður við togara-
úlgi'rð hér á landi Iiei'ir vax-
iö Iu'öðum skrefum síðan
styrjöldinni lauk. Við ]>etla
bætist, að afli hefir farið
minnkandi og' markaðurinn
í Bretlandi stórlega lækkað
og.er nú mjög ótryggur. Nú
er úr sögunni markaður fyrit'
ufsa og karfa, sem áður seld-
ist á ágætu verði. Einnig er
markaður fyrir þorskfisk
mjög ótryggur.
Stórhækkaður j
íilkostnaður.
Gengisbreyting jntndsins
gagnvart dollar hafði mjög,
aukinn kostnað i för með sér
fyrir íslenzka togaraútgerð.
Scm dæmi má geta j>ess, að
hrennsluolíur hafa bækkað
úr 90 sliillings tonnið i 146 .
sb. Sömuleiðis befir verð á!
veiðaif æru in stórbækkað, j
þar sem Manilla fvlgdi dollar.
er gengi pumLsins var lækk-!
að. Allúr tilkostnaður á
brezka markaðinum het'ir i
einnig bækkað stórlega.
Þurfrt erleridir útgérðármenn'
að' greiða 10% af verðmæti
í’isksins í innflutningsfoll, en
jæssi tollur var niður l'clld-
ur nieðan á styrjöldinni stóð.
Helmingi
lægri sölur.
Allt í'rá þvi er styrjöldinni
lauk liafa sölur íslenzkra
togara í Bretlandi smá lækk-
að. eftir J>ví sem framboð á
fiski béfir aukizt. Er nú svo
konuð, að nýsköpunarlogar-
arnir selja fvrir helmingi
lægri uppbæðiv en gömlu
logararnir ]>egar bezt lét. I
Tugir brezkra togará
stun'da nú veiðar að staðaldri
á verðinætustu miðum ts-!
lendinga og bera úr býtum
ca. 6 7000 jmnd eftir bverja
veiðiferð. Nægir sú uppbæð,
tii jx'ss. áð úfgerð bi'ezku,
togaranna er rekin ballalaus.
Að. undanförnu hafa Bretai';
landað af Islandsmiðnm frá
.‘100—500 kittum af flatfiski
og svipuðu magni af öðrumj
fisktegundum. Hafa Bretar,
gctað lialdið mínni skipuni
sinum til þessara veiða vegna
þess, að úlgerða rkoslnaður j
þeirra er eðlilegur. Þessi miö
geta gömlu íslenzku togar- ^
arnir ekki stundað vegua,
verðBol'gunnar enda er eng-i
inn þeirra slarfræktui'. Ef'
allt væri með felldu, væri
bægt að látá j>á stunda veið-
ár á gruminiiðuni, eri þar er
flatfisk að fá, sem er mjög
verðmætur. Ilinsvegar liefir
þróunin bér orðið sú, að
gömlu, togurunum hefir ver-
ið lagL vegna verðbólgunnar,
en nýju skipin send á djúp-
mið þar sem meira magn af
fiski liefir verið að fá.
12 þús. pund
lágmark.
Kf útgerðin ætli að fá sann-
gjarna leigu fyrir hvern ný-
sköpunartogara þyrfli hún
að selja i hverri ferð fyrir
uni }>að bii 12 þús. slpd. Væri
j>á gerl ráð fyrir, að hver ferð
stæði yfir í 25—26 daga. Þá
væri útgerðinni - kleií't að
greiða vexti og afborganir
af lánum, sem á skipunum
hvíia, en }>að hefir yfirleitt
ekki verið hægt eftir rekst-
urinii s. I. ár. Virðist rekstur
togai'anna þvi vera að kom-
ast á svipaðan grundyöll og
rekstur vélbátaflotans.
!Ȓ-
Geta ekki
fiskað í salt.
Fvrir styrjöldina fram-
leiddu íslendingar um 60 þús.
lestir af saltfiski ár hvert.
Yar það aðal-útflutningsvara
landsius í ]>á daga og nráttar-
stólpi j)jóðarbúsins. Slíkri
j'ramleiðslu hafa íslendingar
ekki sinnt undánfarin ár
bæði vegná ]>ess, að fólk Iiefir
ekki fengizt til þess, hvórki á
sjó né landi, nema að örlitlu
leyti. Það virðist þvi vera
þessi framleiðsla. sem ísleiid-
ingar verði að einbeita sér
að í framtíðinni, þó það 'sé
nú eigi unnt eins og sakir
standa bæði vegna þess h've
fáir kunna nú til slíkra verka
og svo síðast en ekki sízt bve
vinnan er dýr. Markaður
Framh. a 6. siðu.
♦ BERGMAL ♦
„Frömsýningargestu r“ hcfi r
sent niér stuttan pistil ura
ÞjóSléikhúsi'Ö og þáttinn „Un1
daginn og veginn''. sem fluttur j
var í útvarpiö í fyrrakveld. Géfi
eg' fninisýningargéstinum liérj
rneS oröiS: „Einhver ungurl
tögfræöinemi tók lil máls um,
Þjófileikhúsió í jiættinum „Um;
dagiim og veginn" í gærkveidi
(bréfiö er skrifaö i gær) 'pg
hann var nú ekki sjálfstæ'ðari
eti j>a8, að hann þuýjti aö fylgja
leitSinlegri og óviökunnanlegfi
tizku, nefnilega aö hrakvröa
leikliúsiö á ýmsan hátt. Þeir
ern fáir í ]>éssum bie, sem
nefna jiessa stofnun, án J>ess aíS
liafa atlt á hornum sér. þótt
]>eir hafa raunar harla lítið vit
á J)vi, sem ]>eir tala um.
¥
Fyrirlesarinn í gærkveídi
fann leikhúsinu það til for-
áttu, að menn, sem væru
’gestlromandi í bænum,
mundu ekki komast á frum-
sýningar fyrir fólki, sem
mundi hafa þar fasta að-
göngumiða. Þarna mundi
verða útvalinn hópur manna,
en allir aðrir mundu verða
útskúfaðir.
Eg er nú einn hinna útvöldu
og þess végna langar inig til a'ö
íræöa hinn unga rnann um við-
horf mitt lil ]>essa máls. Eg1
hefi um árátugi sólt frumsýn-
ingar hjá i.eikfélagi Reykjavík- j
ur og liaft gaman 'af, J>ótt hús-
næSi j)aö, sem félag'iö he'fir orö-
iö aö bjóöa áhor.fendum,
hafi vægast sagt veriö ófull-:
nægjandi. Ifg lieíi haft gaman
af leiksýningum þess og elcki
viljaö fara á mis viö þær, j>ótt
bekkirnir hafi veriö haröir,
loftiö þungt og fatágeymslan
svo þröng aö „kraftaverk“ hef-
ir veriö að Icoma fötum sínum
fyrir eða nálgast þau að sýn-
ingu lokinni.
Hluti af aðgangseyri mín-
um hefir jafnan runnið til
ríkissjóðs, verið skemmtana-
skattur, sem átti að renna til
byggingar Þjóðleikhússins,
þótt skammsýn. og gráðug
stjórnarvöld liafi tekið hann
af stofnuninni um langt ára-
bil og valdið þar með truflun
á byggingu hennar.
Eg tel mig ]>ví hafa fullan
rétt til þess aö íá-miöa á fruin-
sýningu og sá réttur helgast.af
þvi, aö eg hefi'lagt minn skerf
til byggingárinnar. Svo er um
hundrúð manna i joessum bæ.
Það er óhætt aö segja, aö miöa-
salan til frumsýningárgesta
hefir verið tryggasti tekjustofn
Leikfélagsins og um leiö ríkis-
sjóðs vegna skammtanaskatts-
ins. Hvaö hefir hinn ungi mað-
ur sött niárgár teiksýningar í
Iðnó á uiidanförnum árum?
Hve mikill er leiklistaráhugi
hans að því levti ? Er hann svo
mikill, aö hann þvkist geta
gert kröfu til sætis á frumsýn-
ingum.í Þjóöleikhúsinu? Nei,
látiö þá fá frumsýningarmiöa,
sem hafa yndi af leiklist. Hin-
um nægir sennilega aö skoöa
bvg'ginguna og vafalaust ve.rð-
ur min einhverii tíma opin al-
menningi aö því leyti.'*