Vísir - 02.11.1951, Page 4

n
V 1 s I H
'1
D A G B L A Ð
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Utgefandi: BLAÐAUTGÁFAN VISIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Simar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 krónu.
Félagsprentsmiðjan hi.
Akadeittían 09 móðnmálið.
I^ristján Albertsson, rithöfundur, hefir nýlega ritað langa
« og mjög snjalla grein í Morgiinblaðið um Akadenúuna.
SlíJsnilld Kristjáns er alþékkt og kenuir hún fram í sinni
heztu ntyiid í grein þessari. Sýnir hann með skýrum rökum,
hver nauðsyn sé, að Akademían komist á stofn, til þess
að halda vörð um þróun ísléhzkunnar, hafa áhrif á hvaða
útlend orð vérði tekin upp í múlið og skera úr urn það,
hvdða nýyrði skuli tekin gild.
Almenningur héfír litla grein gert sér fyrir því, hversu
merkilegt mál er hér á ferðinni. Ýmsir, sem ekki hafa gert
isér Jjósa hina dýpri þýðingu Akademíunnar, hafa reynt
að lialda því fram, að hér væri aðeins um tildurstofhun að
xæða, til þess að hefja nokkra þekkta rithöfunda upp í
æðrá veldi og greiða þeim nokkur laun. Slíkt er mikill mis-
skilningur. Tillagan um Akademíu er komin fram af þjóð-
legri nauðsyn. Tungan er dýrasta eign þjóðarinnar, sem
hún rná ekki glata, vegna þess að manndómur fólksins cr
órjúfanlega bundinn máliiiu.
Islenzkan er nú á vegamótum liins gamla og nýja tíma.
in'óun hcnnar næstu áratugina mun að líkindum skera úr
iim það, livort Mún helzt lirein og sterk og auðgist í sam-
ræmi við eðli liennar og erfðir. Nú er ekkert gert til þess
að halda vörð um þróun málsins. I því efni er allt látið
ieka á reiðanum. Enginn aðili finnur hjá sér hvöt eða
skýldu til að vaka yfir tungunni í samliandi við þá hættu,
sent yfir henni vofir, vegna upptöku erlendra orða og ný-
yrða, sem eru andstæð eðli málsins og hljómblæ.
| Ýmsir liafa látið í ljós vandlætingu yfir því, að notað
skuli erlenda orðið Akademía. Sigurður magister Skúlason
ritaði um þctta í tímarit sitt, „Samtíðin“, í júní í sumar og
segir meðal annars, að tímaritinu hafi borizt bréf frá
ýmsum, sem ekki vildu fallast á nafnið. „Mér kom það eldti
á óvart,“ segir hann. „Til þess þekkir maður nú of vel
sitt hcimafólk. Með kristinni trú barst til Islands mikilJ
íjöldi glæsilegra erlendrá tökuorða, sem engum heilvita
rnanni hefir nókkurn tíma dottið í hug að amast við og
mörg hver hafa frá því í öndverðu orpið frá sér miklum
Ijóma. Eg spái því, að um Akademíu Islands eigi eftir að
inyndast virðuleiki, þótt nafnið byrji hvorki á há né endi
á ráð,----- öll orð í íslenzku, sem byrja á p, eru erlend
að uppruna.“ Ennfremur segir hann: „Innan vébanda
Frakklands hefir Akademían þar unnið ómetanlegt þjóð-
r.ytjastarf að verndun og fegrun móðurmálsins. Það er mjög
fyrir hennar atbeina að segja má, að frakknesk tunga eigi
’sér orð yfir allt, sem er hugsað á jorðu.“
{ Yrnsir hafa haldið þvi fram, að svo óvenjulegt frum-
vai'p sem Akademían mundi Íítinn hljómgrunn finna i þing-
inu, til þcss væri málið of mikið kennt við æðri hugsjón og
fjarlægt hinu daglcga andlausa pólítíská striti. Aðrir hafa
haldið því fram, að frumvarpið yrði svæft, að því að það
hefir nokkur útgjöld í för með sér -og þingmönnum þyki
ekki ástæða til að verja örJitlu agnar broti af gjöldum fjár-
laganna til að hlúa að móðurmálinu.
^ Slik Iieilabrot érú vafalaúst injög fjárri veruleikanum.
Þingmcnn cru margjr álmgasamir um velferð tungiumar
<og smekkmenn á ritað og talað mál. Er því full ástæða til
að ælla, að Jieir taki Akademíunni vel, ef þeir sannfærast
nm það, að lnin geti orðið tungunni að gagni. Ef þcir veita
þessu máli brautargengi, vinna þcir sjálfum sér lof, en
móðurmálið mun jialíka þcim, er tímar líða. Það cr nú
iað verða skdðun allrá, sem nolduið liafa Icynnt sér þctta
Knei-kiJega mál.
Bláa stfarnait:
„Nei, þetta er ekki hægt" var
vel tekið á fnmsýaingu.
3Mörig gáð atriði» en tœplega
eins fjféð og oSt áður.
Frumsýninc/argestir á
hinni nýju revýu Bláu stjörn
unnar, „Nej, þetla er ekki
hægt“t voru eins margir í
gærkveldi og hiísrúm frek-
ast leyfði, og var ekki ann-
að að sjái, en að hún félli
þeim vel í geð, ekki síður en
hinar fyrri.
Það er mikið vandaverk
að gera slílca revýu vel úr
garði ár eftir ár, jafnvel
tvisvar á ári, og reynir injög
á uppfinningasemi og hug-
myndaflug höfundanna
hverju sihhí. Til þessa verð-
ur elcki annað sagt, en að
þeim þfemenúrngUnum —
Tómasi, Alfred og Haraldi
Á., hafi tekizt þetta mæta
vel, en maður cr hins vegar
orðinn svo góðu vanur af
hendi þessara snjöllu manna
að ekki fer hjá því, að mað-
ur taki eftir, að revýan í
h'aúst er ékki af sama 1.
gæðaflokknum og i fyrra t.
d., en þanriig fannst rtiér unt
frumsýninguna í gærkveldi.
Að sjálfsögðu verður að
gera ráð fyrir, að ýmislegur
„glimuskjálfti“ leikcnda
hafi á stunduiu valdið þéssu,
og standi þetta því til bóta,
en þegar á allt er litið, finnst
mér „efninu“, eða „þræðin-
Um“ eklci gerð eins góð skil
og unnt liefði vei'ið Hug-
mvndin um utanför og land-
kynningu lieiðursmannanna
þriggja (Br. Jóli., A. A. og
Har. Á.) er í sjálfii sér ág'æt
óg af nógú að iaka, en samt
er þetta ekki nágu gott,
vegna þess, hve ntiklar kröf
ur niaður er vanur að gera
til framieiðslu Bláu stjörn-
unnar.
í stuttu máli: Fyrsti þátt-
urinn er lakastur, en síðan
er stígandi í revýunni, seni
gerir það að verkum, að
rnaður fer eklci óánægður
út úr Sjálfstæðishúsinu,
þrátt fyrir allt. Milliþáttur-
inn er liins vegar ágætur, e.
t. v. það bezta í revýunni,
fvndinn, hæfilega djarfur
og ósvífinn, og ágætlega leik
inn. Tízkusýningin er ágæt
fyrir þá, sem hafa gaman af
fúllegum kjólum, og alveg
sérstaka athygli vakti litla
sýuingardaman, sem heill-
aði áhorfendur, undantekn-
ingarlaust.
Margt er vel gert í 2. og
síðasta þætti, mætti e. t. v.
sérstaklega benda á Brynj-
ólf í gervi Lýðs Holms, gani-
als Reykvíkings, seni syng-
ur um „gamla daga“, með
Ssjuna, Engey og hafnar-
niynnið í baksýn, en á næsla
leiti er danska skipið Lise
frá Köbenliavn. (Leiktjötdin
éru hreinasta fyrirtak, eflir
Magnús Pálsson). Fjósakon-
an, sem fer út í lönd (Soffía
Iv.) var alveg ljómandi, ó-
Svikið revýunúmer, fvndin,
i prýðilegu gervi, enda var
Föstudaginn 2. nóvember 1951
kátína áhorfenda e. t. v. mest
eftir þetta atriði. En e. t. v.
var „flækingurinn“, sem
nvér sýndist vera Jan Mora-
vek, jafn-bezta atriði lcvölds-
ins, en þarna kom hann í fár-
ánlegu .og bráðskemmtilegu
gervi, afbragðs andlitsförð-
un og spaugilegum tilburð-
um, og lék eins og engill á
liin óvenjulegustu hljóðfæri,
svo sem ketil, liefil, vaðstig-
vél og skó, og gerði það með
þeim glæsibrag, sem ein-
lcennir snillinginn og tón-
listarmanninn.
Aðalleikendlirnir, Alfreð,
Haraldur Á. og Brynjólfur,
voru alltaf skemmtilegir,
enda þótt efniviðurinn, sem
þeir urðu að vinna úr, hafi
ékki verið eins góður og
skyldi, nema í smásprettum.
Listdans Sigríðar Ármanrt
og Sif Þórs var smekklegur,
en yfir allri sýningunni hvíl
ir léttur blær, eins og vera
ber um slíkar sýningar.
Þarna voru einnig smærri
hiutverk, t. d. Árni Jónsson,
sem söng liókktir lög, en hef-
ir oft gert betur, Jóhannes
Kristinsson lék laglega á sög
(sá sem leikur á sög, heitir
á erlendum málum sag-
förer/ sagði Álfreð), og Jón
Leós var skemmtilegur í
ýmsu gervi.
Sem sagt: Bláa stjavnan
hefir verið hetri, en er þó
líkleg tii þess að ná vinsæld-
um að þessu sinni, ekki sið-
ur en áður, enda orðin al-
veg ómissandi liður í
skemmtanálífi þessa bæjar.
Vafalaust geta þremenning-
arnir bætt revýuna í með-
förum, eftir því sem á haust-
ið líður.
Th. S,
Kunnur borgari, sem yndi
hefir af fjallgöngum, hefir
sent mér pistil, þar sem hann
kveÖ-St ekki kunna að meta
það, sem Árni Óla skrifaði
nýlega í Lesbók Mbl. um
fjallgöngur. Bréfið er undir-
ritað af „Fjallamanni“ og er
í þessa leið:
*
I greinaílokki Árna Óla uni
Arnarfjörö i Lesbók Mbl. þ. 28.
þ. m. las eg mér til mikiHar
undrunar eftirfarandi klausu:
.... „Þar i efstn skriðuni sást
eitthvað kvikt. Þar kom mað-
nr, sem liafði tekiö sér niorgun-
göngu upp á fjallið til jiess að
njóta útsýnisins þar. Hann hef-
ir varla orðiö fyrir vonbrigðum.
—■ En ekki öfuridaði eg hanu,
því að eríitt er að ganga á fjall-
ið. Það er langbezt- fyrir þá,
sem vilja komast hátt til þess
að fá vítt útsýni, að stíga upp
i flugvél. Úr flúgvélinní er víð-
ari útsýn eri af nokkru fjalli.
Eg hefi aklrei skitið þann
nietnað að s-kríða upp snar-
brattar skriður og kkingrast í
fjallseggjum aðeins til jiess að
geta sagt að uppi á brúninni
hefði maöur staðið litla stund.
Sjaldan er mikla íegurð að
finna upp á fjöllum, en fjölliri:
eru fögur tilsýndar" ....
*
Mér finnst þetta koma úr
hörðustu átt frá manni eins
og Árna óla, sem að mínu
áliti er mjög hrifinn af ísl.
náttúrufegurð og hefir
skrifað heilar ritgerðir og
bækur um fegurð landsins
og hvatt menn til að skoða
og kynna sér sem bezt fóst-
urjörðina. Og hvernig er
bezt að njóta náttúrufegurð-
ar landsins okkar á annan
hátt en einmitt með því, að
leggja á sig það erfiði að
fara fótgangandi um landið
og klífa há og hrikaleg
fjöll? Ekki af einhverjum
m e t n a ð i, eins og Á. Ó.
orðar það, heldur af löngun
til að gera hvorttveggja í
senn, að þjálfa líkama sinn
og ’verða fyrir sérstökum
geðhrifum af því, sem mað-
ur sér, þegar upp er komið
og njóta ef til vill ógleym-
anlegs útsýnis yfir nálægar
og fjarlægar sveitir eða
ó'byggðir lándsins.
Það eru launin, sem maöur
fæf fvrir aö vera ólatur og' hafa
nennt að leggja á sig það erfjði
að „skríða upp snarbrattar
skriður 'og klöngrast í fjalls-
éggjum“, eins og Á. Ó. orðar
þetta. Það er auðséö á þessári
klausu, sem tilgreind er í Les-
bók Mgbl. sem að ofan er nefnd,
að greittarhöftintlur hefir ekki
bugmynd mri þær dásemdir,
sem fjallgötigur og isl. fjalla-
náttúra býður manni upp á.
Einnig veit Á. Ó. það fjarska
vel eins og bæði eg og aðrir,
sem flogið höfum yfú landið í
björtu veðri, að úr slíkri hæð
virðast fjöll, ntishæðir og dæld-
ir renna út í eitt líkt og á stóru
landabréfi og gefttr ekki nándar
riærri rétta hugroynd um útlit
hiririar stórbrotnu náttúrufeg-
urðar. Þar að auki er a’mcnri-
ingi ekki kleift af fjárhagsá-
stæðum aS veita sér oft a ári
þann tmmað aS fara npp í fhtg-
vél til „sport“-ferSalaga.
*
Nei, það á einmitt að
hvetja unga sem gamla til
þess, að iðka af kappi göngu-
ferðir og þá sérstaklega
fjallgöngur, því fáar íþrótt-
ir veita mönnum meiri þjálf-
un en einmitt það, sem Á. Ó.
gerir gys að, „skríða upþ
snarhrattar skriður og
klöngrast á fjallshryggjum“.
Honum væri nær að hvetja
en ekki letja til slíkra ferða-
laga, því mér finnst vera
meira en nóg af fótfúnum
mönnum með ístrumaga á
meðal okkar, sem hafa orðið
þannig útlits einmitt af því,
að þeir hafa ekki nennt að
þjálfa líkama sinn með
hollri hreyfingu í hinu tæra
útilofti íslenzkrar fjallanátt-