Vísir - 31.05.1952, Blaðsíða 4

V í S I R
Laugardaginn 31. maí 1352
DAGBLAÐ
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Háskólabókasafafð fær bókagjöf
frá íslendingi í Kaliforniu.
Gamlar bækur og bandrít ánafna^ar
Háskolanum af Sigisrði Bárbarsyni.
Hagsnoair Breta?
Brezkir fisksalar og útvegsmenn gera sér tíðrætt um víkkun
landhelginnar hér við strendur, og virðast hallast helzt að
því, að brezka heimsveldið eigi nú að sýna vald sitt og mátt
og þvinga íslenzku þjóðina til hlýðni. Slik ummæli má ekki
taka of alvárlega, með því að Bretar hafa öðrum stórveldum
frekar barist fyrir rétti smáþjóða í heiminum, og viljum við
Islendingar ekki nema góð skipti við það stórveldi eiga, þótt
við „stöndum á réttinum og lútum hátigninni“ eftir því sem
við á. Hinir brezku fisksalar hafa enn ekki mótað brezk utan-
ríkismál og verður málskraf þeirra vafalaust tekið með hæfi-
legum fyrirvara á æðstu stöðum í heimalandi þeirra, þannig að
vegna ummæla þeirra einna þurfum við engar áhyggjur að hafa.
Brezkir fisksalar kunna vafalaust vel með tölur að fara, og
virðist því ekki úr vegi, að minna þá lítillega á nokkrar stað-
reyndir frá síðustu styrjöld, ef vera mætti að þeir gætu þangað
rakið nokkuð af eigin velgengni. Á árunum 1940—1945 voru
eftirtaldar sjávarafurðir fluttar til Bretlands og seldar þar á
verði, sem Bretar ákváðu sjálfir, — en magnið er 'talið í smá-
lestum: Saltfiskur: verkaður 1408, óverkaður 29.342. ísvarinn
fiskur: 787.674, freðfiskur: 76.132, þorskalýsi. 9671, síldarolía:
141.253, síldar- og fiskimjöl: 97.696 og saltsíld: 5360. Skal tekið
fram til skýringar að tölur þessar eru teknar úr skýrslum, sem
láu fyrir fiskiþingi 1945 og áherzla lögð á að Bretar ákváðu
sjálfir verðlag á öllu þessu magni, sem var viðunandi, en
hækkaði þó stórlega eftir styrjaldarlokin, einkum að því er
varðaði lýsi og síldarolíu. Líklegt er talið að Bretar muni hafa
fengið héðan allt að 75% af öllu fiskmagni, sem til þeirra
fluttiet styrjaldarárin, en full vissa er það þó ekki.
Verulegur hluti af sjávarafurðum þessum voru fluttar til
Bretlands á íslenzkum skipum, enda var flotinn nýttur til hins
ítrasta í þágu brezku þjóðarinnar, engu síður en okkar sjálfra.
Mun fiskmagn það, sem til Bretlands var flutt nema ca. 33 kg.
á hvert mannsbarn í öllu Bretlandi, eða um 5.5 kg. á ári.til
jafnaðar, miðað við fisk upp úr sjó. Samkvæmt skýrslu Fiski-
félagsins kostuðu þessir flutningar miklar fórnir af hálfu ís-
lenzku þjóðarinnar, en þessar eru helztar. Af styrjaldarástæðum
fórust 231 sjómaður og svarar það til 0,2% af öllum landsmönn-
um. Er slíkt tjón talið mikið, jafnvel hjá þeim þjóðum, sem
virkan þátt tóku í styrjöldinhi. Skipatjón íslendinga af völdum
styrj aldarinnar, nam 18,3% af skipastólnum í heild, eins og
liann var við árslok 1939, en það skiptist þannig: 22% af tog-
araflotanum, 26% (af flutningaskipaflotanum og 13,8% af fiski-
skipaflotanum miðað við rúmlestatölu. Allar þessar tölur
eru fram settar hinum reikningsglöggu brezku fisksölum og út-
gerðarmönnum til athugunar, og vonandi kunna þeir állt slíkt
vel að meta.
íslenzkir botnvörpungar hafa verið smíðaðir í Bretlandi,
sumpart en að mjög litlu leyti fyrir brezkt lánsfé. Ekki er annað
vitað, en að brezkar skipasmíðastöðvar hafi sætt sig vel við slík
skipti, og vegna smíðanna rann það fé aftur til Breta, sem við
höfðum aflað með mannfórnum á styrjaldarárunum. Frá ís-
lenzku sjónarmiði virðist þetta heilbrigð og eðlileg skipti milli
vinaþjóða, og Bretar hafa vist litið eins á málið, þar til land-
helgin var víkkuð upp í fjórar mílur. En athugandi er í þessu
sambandi, að hér er miklu frekar um friðunarsvæði að ræða,
en víkkaða landhelgi, með því að íslenzkir botnvörpungar og
togbátar mega ekki veiða innan landhelginnar, frekar en út-
lend skip, og njóta þar engra forréttinda. Friðaðar uppeldis-
stöðvar nytjafisks ættu að koma brezka fiskiflotanum engu síður
að notum, en íslendingum sjálfum, enda skarka brezkir togarar
enn hér við land á flestum beztu togmiðum, að innfjörðum og
flóum undanskildum.
íslenzku þjóðinni er lífsnauðsyn að forða fiskistofninum frá
ördeyðu, en sjáanlega stefndi ört í þá átt. Meðaltalsafli línubáta
hafði minnkað á fáum árum úr 12 tonnum í 5 tonn í róðri og
ætti það eitt og út af fyrir sig að gefa nokkra vísbendingu um
að hverju stefndi. Með friðun landhelginnar er íslenzka þjóðin
að berjast fyrir lífi sínu og tilveru, en einnig að vinna í þágu
annarra þjóða, sem togveiðar stunda hér við land. Virðast brezk
stjómvöld hafa gengið óþarflega langt í þjónustu við hags-
muni. brezkra útvegsmanna og fisksala, er borin eru fram mót-
mæli við íslenzk stjórnvöld hvað eftir annað vegna' friðunarfnn-
ar, sem beinlínis artti að auka en ekki Týra brezk .áflaföng hér
við land i framtíðinni.
Þegar Gullfoss kom hingað
seinast var með honum bóka-
kassi með afgömlum íslenzk-
um bókum og handritum, 125
bindi alls, er Sigurður Bárðar-
son í Oakland í Kaliforniu hafði
ánafnað Iláskólasafninu.
Sigurður Bárðarson lézt árið
1940 (fæddur 1851), en sonur
has Leo Breiðfjörð Bárðarson,
sem er fæddur vestra og búsett-
ur þar hafði séð um sendinguna
samkvæmt vilja föður síns. —
Gísli J. Johnsen, stórkaupmað-
ur, kom með bókakassa þenna
og voru blaðamenn viðstaddir
er hann afhenti hann dr. Birni
Sigfússyni Háskólabókaverði og
Kristjáni Eldjárn Þjóðminja-
verði.
Flestar bækurnar, sem þarna
um ræðir, munu hafa flutzt
vestur um haf með ættingjum
sr. Helga Sigurðssonar, sem var
annar stofnandi Fornminja-
safnsins og gaf fyrstu munina t.il
þess. Sigurður mun vera frá
Flesjustöðum í Kolbeinsstaða-
hreppi á Mýrum, en það or
næsti bær við Jörfa, sem faðir
sr. Helga bjó, og mun það skýr-
ingin á því að bækurnar haía
komist í eigu Sigurðar Bárðar-
sonar.
Gísli Johnsen hitti Leo Bárð-
arson arkitekt, fyrst fyrir tveim
árum, er hann var á ferð vest.ra
og færði Leo þá í tal við hav.n
að koma bókunum hingað til
lands. En í það skiptið varð ekk
ert úr því, en þegar Gísli íór
svo aftur vestur um haf í janúar
s.l. hafði hann tal af Leo og
bauðst til þess að taka bækurn-
ar með sér. Varð síðan úr að
bókakassinn fylgdi Gísla í löngu
ferðalagi gegnum Panamaskurð
til Noregs, Hollands og Belgiu
og hingað heim. Sagðist Gísii
aldrei hafa skilið kasann við sig
á ferðalaginu.
Dr. Björn skýrði nokkuð frá
því hverjar bækur væri þarna
á ferðinni. Sagði hann að þar
væri nokkur kver, sem Háskóla
bókasafnið ætti ekki, ýmis hand
rit skrifuð af merkum mönnum.
Annars á eftir að rannsaka inni-
hald bókakassans, en bókaskrá
hafði Leo Bárðarson gert og
sent Háskólarektor. Sagði dr.
Björn að þetta væri góð gjöf og
þakkarverð.
Timburhiís
skemmist af eldi
á Akureyri.
I fýrrad. kom upp eldur í timb-
urhúsi á Akureyri og skemmdist
það talsvert í brunanum og mun
aðalhæð hússins vera óhæf til
íbúðar.
Húsið stendur við Aðalstræti
23 og er eign bæjarins. Um 30
manns mun hafa búið í húsinu,
fjórar fjölskyldur og nokkrir
einstaklingar. í kjallara er eng-
in íbúð, en þar varð eldsins
fyrst vart. Urðu miklar
skemmdir á gólfi undir aðal-
íbúðinni, en húsmunum tókst
áð mestu bjarga og þó skemmd-
ist eitthvað af vatni og reyk.
Um eldsupptök var ókunnugt
í!
r morgun.
Gin- og klaufaveiki enn
að skfóta upp kollinum.
Einkaskeyti frá AP.
Enn er gin- og klaufaveiki að
skjóta upp kollinum í Bret-
landi. Gaus veikin upp á bú-
garði í Wiltshire í gær.
Ástralíustjórn hefir bannað
innflutning á nautgripum frá
Bretlandi og Ermarsundseyjum
vegna gin- og klaufaveikihætí-
unhar.
Edem gréðurset-
ur tré b Ber9ín«
Einkaskeyti frá AP.
London í gær.
Eden, utanríkisráðherra Bret-
Iands, flutti ræðu í Berlín í gær
og ræddi m. a. framtíð borgar-
innar.
Bar hann fram þá ósk, að
hún mætti aftur verða höfuð-
borg sameinaðs Þýzkalands.
Markmið Vesturveldanna hefði.
verið og væri sameinað, frjálst
lýðræðislegt Þýzkaland.
Sem tákn vináttu Breta í
garð Þjóðverja og brezk-þýzkr-
ar samvinnu gróðursetti Eden
trjáplöntu, sem Elisabet drottn.
ing hafði gefið, í garð brezka
sendiráðsins, og hjá henni
þýzka trjáplöntu.
Breiðdaisheiði ófær.
Á Þingeyri er frost á hverri
nóttu en óveðurshrotunni, sem
kom í byrjun vikunnar hefur
slotað. Breiðdalsheiði milli ísa-
fjarðar og Öundunarfjarðar er
algerl. ófær og mótar naumast
fyrir veginum hinsvegar var
lokið við að moka heiðina milli
Dýrafjarðar og Önundarfjarðar
í gærkvöldi.
Lítið var farið að setja niður:
í garða áður en kuldahretið
kom en fólk er nú sem óðast.
að undirbúa það.
♦BERGMAL
Bergmáli hefir borizt bréf
frá einum óánægðum væntan-
legum húseiganda, sem um
nokkra hríð hefir lifað í þeirri
sælu trú að honum ætti að
auðnast að koma upp þaki yfir
höfuð sér og fjölskyldunnar.
Leiðist honum hve seint
gangi að fá bæjaryfir-
völd til þess að láta af hendi
teikningar svo hægt verði að
hefja bygginguna. En bezt er
að láta hann skýra sjálfan frá:
Fagnaðarefni.
„Það fögnuðu margir því ný-
mæli bæjarstjórnar Reykja-
vílcur, er hún kom á framfæri
í fyrra, að gefa mönnum kost á
að byggja sjálfir sín eigin
íbúðarhús. Fyrir þetta á bæjar-
stjórnin vissulega þakkir
skildar.
Fékk úthlutun að
leyfi í sambyggingu.
Eg var einn þeirra manna
sem hugsaði gott til glóðarinn-
ar og sótti um lóð. Lánið var
mér hliðholt, eg fékk tilkynn-
ingu um það að eg kæmist í
hóp þeirra, sem mættu hefja
húsbyggingu í smáíbúðahverf-
inu í vor — að vísu í sambygg-
ingu og að eg skjddi búa mig
undir þetta eftir föngum.
Er öllu viðbúinn.
Eg lét ekki á mér standa, út-
vegaði mér efni og gerði aðrar
þær ráðstafanir sem nauðsyn-
legar mátti telja. Lóðarréttindi
mín hljóðuðu upp á 15. maí,
enda þótt þau vcru miðuð við
1. maí hjá ýmsum öðrum í
sömu byggingu. Hugðist eg
mundi taka þá sí'ax til starfa
nema því aðeins að klaki í jörðu
hamlaði framkvæmdum.
Seint gengur með
teikninguna.
Teikningum að sambygging-
unni hafði okkur félögum verið
lofað fyrir lítið gjald, en þegar
til þeirra átti að taka voru þær
ekki tilbúnar. Og nú höfum við
rölt um skrifstofur bæjarins
dag eftir dag og viku eftir viku,
meir að segja heimsótt borgar-
stjórann sjálfan til þess að
betla eftir teikningunum og
spyrjast fyrir um þær. Við höf-
um fengið ákaflega prúðmann-
leg og huggunarrík svör — það
vantar ekki — en teikningar
höfum við engar fengið.
Nú líður hver frí-
dagur af öðrum.
, Hver frídagurinn hefir liðið
af öðrum óg bjdrtar kvöld-
stundir án þess að við hÖfum
getað hafst nokkuð að, bara set-
ið, horft í gaupnir okkar og
brotið heilann um væntaníegt
ágæti þeirrar teikningar, sem
við höfum svo lengi beðið eft—,
ir.
Væntanlega
rætist úr.
Þannig lýkur bréfi hins vænt-
anlega íbúðareiganda og vonar
Bergmál af heilum hug að bráð-
um rætist úr með teikningarnar,
en það er auðvitað leitt sleifar-
lag, að láta menn bíða lengi
eftir þeim, ef þær á annað borð
eru fyrir hendi. Tæplega verð-
ur því trúað að lóðum og bygg-
ingarleyfum sé lengi úthlutað,
án þess að gert sé ráð fyrir
teikningum til þess að byggja
eftir. Það virðist að minnsta
kosti það atriðið, sem sízt ætti
að þurfa að láta standa á. — kr.
Gáta dagsins.
Gáta nr. 134.
Sá eg áðan systur tvær,
sérhver að því hyggur,
á því standa þær oftast nær,
sem einn og sérhver tyggur.
Svar við gátu nr. 133.
Lús. '