Vísir - 10.12.1952, Qupperneq 4

« f'*.
VlSIB
Miðvikiidaginn 10. desember 1952
Wisil6.
DAGBLAÐ
Bttstjórar: Kristján GuOiaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.P.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm linur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan but,
Að umræðum loknum.
Eldhússumræðurnar svokölluðu hafa tekið tíma Ríkisútvarps-
ins tvö kvöld í röð, svo sem að venju lætur. Vafalaust hefur
almenningur hlýtt á umræðurnar með nokkurri eftirtekt, ekki
sízt ef greina mætti lausn þeirra vandamála, sem efst eru á
baugi þessa dagana, en því var ekki að fagna. Algjört úrræða-
leysi virðist hafa gripið um sig innan Alþingis, og engin ræðu-
manna virtist greina endalokin öðrum frekar og engin stefnu-
tareyting var boðuð, sem greitt gæti fyrir samkomulagi í vinnu-
deilum þeim, sem nú standa yfir. Hinsvegar var málflutninguf
stjórnarandstöðunnar á þá lund, að sýnilega hefur verið efnt
til kaup- og kjarabaráttunnar að þessu sinni í hreinu pólitísku
augnamiði, sem birtist'ljóslega í fyrirhyggjulausu verkfalli, er
bitnar fyrst og fremst á verkalýð og láglaunamönnum, auk þess
sem afleiðingarnar munu reynast þungbærar fyrir þjóðarbúið.
í umræðunum viðurkenndu fulltrúar Alþýðuflokksins, að
atvinnurekstrinum sé algjörlega um megn að greiða hærra kaup
að öllu óbreyttu, eða veita kjarabætur, sem leiddu til aukins
óbeins kostnaðar við reksturinn. Um þetta kom ekki fram
ágreiningur. Hinsve ar virtust ræðumenn sama floklcs binda
allar sínar vonir vio aðgerðir ríkisstjórnarinnar í málinu, en
þess munu fá dæmi að ríkisstjórn hafi fengið slíka traustsyfir-
lýsingu í eldhúsdagsumræðum, og hefur þá stjórnarandstöðunni
farist vopnaburðurinn frekar óhönduglega. Kommúnistar töldu
hinsvegar að auðvelt væri að bæta svo hag sjávarútvegsins eða
útflutningsframleiðslunnar, að þessar greinar atvinnulífsins
gætu borið þyngri byrðar, einkum ef viðskiptum yrði beint
austur fyrir járntjald og útflutningsverzlunin gefin frjáls að
fullu og öllu. í umræðunum upplýstist að einn af fulltrúum
kommúnista, hafði þrisvar fengið leyfi íslenzkra stjórnvalda til
útflutnings fiskafurða austur fyrir járntjald, ef honum sýndist
svo, en af viðskiptunum gat ekki orðið einhverra hluta vegna.
Þegar svo þar við bætist að myndarlegir kommúnistar eru
hengdir á gálga suður í Prag,’vegna afskipta þeirra af viðskipta-
samningum við ísland, sem einkum varða fisksöluna, bendir það
ekki til að greiður aðgangur verði að þeim markaði, sem við
íslendingar höfum þó tengt einna mestar vonir við.
Gagnrýni á stjórnarstefnu og einstökum stjórnarathöfnum
gat tæpast veikari verið, þótt henni væri fylgt fram af miklum
móði og hávaða. Munu hlustendur frekar minnast hávaðans,
en innihalds ræðnanna, að öðru leyti en því, sem ósæmilegt gat
talist á þingvísu og almennan mælikvarða. Umræðurnar í heild
báru þess vitni, að kosningar standa fyrir dyrum, enda var
óspart reynt að stíga í vænginn við háttvirta kjósendur. Að-
staðan er þó slík að gerbreytingar má vænta á hverri stundu á
öllum viðhorfum í innanríkis og utanríkismálum. Þótt allt sé í
óvissu og engu verði spáð um þá daga, sem í hönd fara, vona
menn í lengstu lög að gæfa þjóðarinnar fái staðið af sér aðsúg
þeirra óheillafla, sem nú tefla sjálfstæði þjóðarinnar í beinan
voða.
jr
Afengisföggjöfin.
Cvo fór, sem menn væntu, að þingmenn treystust ekki til, —
^ svona rétt fyrir kosningar, — að afgreiða viðhlítandi
áfengismálalöggjöf að þessu sinni. Svo sem kunnugt er skipaði
ríkisstjórnin nefnd manna til þess að endurskoða áfengislög-
gjöfina og semja frumvarp um það efni, er leggja mætti fyrir
Alþingi. Nefndin lauk störfum á tilsettum tíma og skilaði ríkis-
stjórninni í hendur frumvarpi að nýjum áfengislögum, sem að
ýmsu leyti horfði til bóta, ef miðað er við ríkjandi ástand í
þeim efnum. Lét dómsmálaráðherra leggja frumvarpið fyrir
Alþingi, svo sem nefndin gekk frá því, en eftir það tregðaðist
öll afgreiðsla og loks fór svo að frumvarpið var fellt í efri deild,
eftir sögulega hrakninga. Mun þetta að vonum mælast misjafn-
lega fyrir, með því að þjóðin í heild mun líta svo á, að Alþingi
beri skylda til að bæta fyrir fyrri afglöp í áfengislöggjöfinni og
íorða henni frá núverandi ófremdarástar.di.
Reynzlan sannar að þingmenn eru mjög ófúsir til að taka
afstöðu til vandamála, þegar kosningar fara, í hönd og vilja með
því þóknast kjósendunum. Sannleikurinn er þó sá, að slíkt er
vafasöm þjónusta og þykir ekki stórmannleg að. almannadómi.
Nokkur ,,eilífðarmál“ veltast fyrir Alþingi ár eftir ár, og eru
þar 1 flokki sum þau mál, sem óhjákvæmilega bíða bráðrar
úrlausnar. Mætti þar til nefna skattamál og tolla, áfengismálin
og svo önnur mál ómerkilegri, sem frekast miðast við héraðakrit
eða þrönga hagsmunahópa. Frestur er á illu beztur stendur þar,
en ef bréytingarnar stæðu trl bóta, á þetta ekki við, og slíka
lausn telja menn enn þá vel hugsanlega á áféngismálunum.
St. Frón 25 ára í
Það kann að vera, að sum-
um finnist það ékki stór við-
burður, þótt lítið félag verði 25
ára. Frá mínu sjónarmiði er
það þó þess vert að þess sé
getið, þegar félagsskapur, sem
starfar að menningár- og mann-
úðarmálirm hefur starfað í ald-
arfjórðung. Þess vegna vildi ég
mælast til þess, að dagblaðið
Vísir birti þessar línur í tilefni
af því, að stúkan Frón í Reykja-
vík er 25 ára í dag.
Efnir hún til áfmælisfagnað-
ar fyrir félaga sína og gesti í
Góðtemplarahúsinu í kvöld, til
að minnast þessara tímamóta.
í þessari stuttu grein verður
ekki rakin saga þessa félags-
skapar til neinnar hlítar, en
aðeins drepið á fáein atriði í
sambandi við stofnun stúkunn-
ar og starf á þessum liðna ald-
arfjórðungi.
Stúkan Frón var stofnuð 10.
des. 1927. Eflaust hafa margir
unnið að undirbúningi þess, sem
sáu þörfina og vildu leggja fram
krafta sína til stuðnings góðu
málefni, en þeir, sem bezt og
ötulast unnu að stofnun stúk-
unnar voru þessir menn: Páll J.
Ólafsson, tannlæknir, Pétur
Zophoniasson ,ættfræðingur og
Páll H. Gíslason, kaupmaður;
eru þeir nú allir látnir.
Stofnfélagar voru 49 og af
þeim eru enn í stúkunni og
hafa verið óslitið allan þennan
tíma: Jón Hafliðason, fulltrúi,
Hólmfríður Árnad., kennslu-
kona, Kristín Sigurðardóttir,
frú, Halfdán Eiríksson, kaupm.
og Þórný Jónsdóttir, frú. Fé-
lagatal stúkunnar hefur verið
allmisjafnt frá ári til árs, en
hafi 971 maður. Hún telur nú
128 félaga, er sá elzti 84 ára,
en yngsti 15 ára. Haldnir hafa
verið 653 fundir alls, hafa þeir
lengst af verið haldnir hálfs-
mánaðarlega, að því undan-
skildu, að þeir hafa venjulega
yerið felldir niður tvo til þrjá
mánuði að sumrinu, frá miðj-
um júní og fram í september.
Þá vildi ég með fáum orðum
minnast á starfsemi stúkunnar
inn á við.
Tilhögun á fundaháldi hefur
yfirleitt verið sú, að skipzt hafa
á fræðslu- og skemmtifundir,
þannig, að auk venjulegra
fundarstarfa eru á sumum
fundunum flutt fræðandi er-
indi, annað hvort um mál Regl-
unnar eða önnur menningar-
mál, en á öðrum er eitthvað
léttara, sém frekar er til
skemmtunar, svo sem upplest-
ur, kvikmyndir, spil o. fl. Einn-
ig hefur stúkan handskrifað
blað, sem nefnist Frónbúi. Hef-
ur það verið lesið á fundum
öðru hverju síðan 1930.
Eitt af því, sem ötullega hef-
ur verið unnið að á undanförn-
um árum, er að efla fjárhag
stúkunnar og koma honum á
fastan grundvöll. Það er tvennt,
sem ég tel einna mest virði fyr-
ir hvern félagsskap: samhentir
og fórnfúsir félagar og góður
fjárhagur. Því verður ekki móti
mælt, að peningar eru afl þeirra
hluta, sem gera skal, eða með
öðrum orðum hjálparmeðal til
að koma í framkvæmd því, sem
menn vilja vinna að. Auk
stúkusjóðs á stúkan tvo aðra
sjóði: fræðslu- og skemmtana-
sjóð, sem varið er úr fé til
fræðslu og menningarauka á
alls hafa gengið í hana frá upj>-
fundunum og tíl að kosta
skemmtiatriði — og styrktar-
sjóð, sem veita má fé úr til að
styrkja og gleðja félaga stúk-
unnar, einkum sjúka eða fá-
tæka og til að styrkja félaga
til dvalar á hvíldar- eða hress-
ingarheimili. Enn fremur er
meiningin, að í framtíðinni,
þegar sjóðurinn stækkar og
eflist, megi veita úr honum fé-
lögum þeim, er þess þurfa,
styrki til ýmis konar náms, svo
að þeir verði hæfari til að skapa
menntandi félagslíf og efla
bindindisstarfsemi.
Nokkuð hefur stúkan Frón
látið til sín taka með útbreiðslu-
starfsemi. Hefur hún haldið sex
bindindismálafundi á þessum
árum, sem hún á að baki, víðs
vegar um nærliggjandi byggð-
arlög: Á Akranesi 30. maí 1937,
í Hafnarfirði 4. apríl 1938, í
Grindavík 3. júlí 1938, á Strönd
á Rangárvöllum 2. júlí 1939, í
Keflavík 11. júlí 1939 og síðast
í Keflavík aftur 14. sept. 1952.
Þá mun hún og hafa átt fram-
kvæðið að Þingvallafundinum
14. og 15. ágúst 1937, enda þótt
Umdæmisstúkan nr. 1 hefði
allan veg og vanda af fram-
kvæmd hans. Fyrsti stúkufund-
ur, sem útvarpað var hér á
landi var fundur st. Fróns 14.
jan. 1937. Einnig hefur hún
gengizt fyrir útbreiðslufundum
hér í Reykjavík og haldið ára-
mótafundi með guðsþjónustu
fyrir almenning.
Þetta er í stórum dráttum það,
sem ég vildi segja um stúkuna
Frón í sambandi við þessi tíma-
mót. Eg vona að hún eigi eftir
að lifa og starfa um alla ókomna
framtíð, til gagns og gleði fyrir
þá, sem þar verða virkir þátt-
takendur og íslenzku menning-
arlífi til heilla og blessunar.
Frónverji.
♦ BEBGMAL ♦
„Neytandi“ skrifar Bergmáli
bréf um verðlag landbúnaðar-
afurða, og ræðir þar einu leið-
ina, sem honum finnst fær, til
að leysa verkfallið. Ennfremur
ræðir hann um neytendasamtök
og lengingu vinnutíma almennt.
Fer bréfið hér á eftir: „Það
gladdi mig, að í Vísi skyldi
fyrst birtast -grein um það, sem
menn mest ræða sín á milli,
en af einhverjum orsökum
virðist enginn hafa þorað að
minnast á fyrr, en það er lækk-
un landbúnaðarafurða. Það er
engin vafi á því, að seinasta
hækkun þessara vara mun eiga
mestan þátt í því að hafið er nú
víðtækasta verkfallið, sem háð
hefur verið hér á landi.
Launahæsta stéttin.
Annars mun hnífur standa
þar í kúnni, að ekki fæst sam-
komulag innan stjórnarinnar
um að „ráðast á“ bændur, frek-
ar en endranær, þótt vitað sé
að þeir hafi um árabil verið
bezt launaða stétt landsins, og
þess vegna sá, sem helzt getur
skert lífskjör sín. Þegar svo
tekið er tillit til þess, að allir
útoeikningar um launakjör
bænda eru byggðir á röngum
forsendum, þar sem gert er ráð
fý'rir' miklu ininni tekjurn, en
þeir hafa, þá er ekki að furða
að krafan sé nú að landbúnað-
arvörur lækki.
Neytendasamtök.
Annars hefur verkfallið, sem
nú stendur yfir, sýnt fram á
það, eftir að mjólkin var
skömmtuð, að heimilin geta yf-
irleitt komist af með miklu
minni mjólk, en venja er að
kaupa. Svo er um heimili mitt,
þar sem áður voru ávallt keypt-
ir 4—5 litrar, en nú fæst aðeins
Vz- Það er að minnsta kosti
greinilegt, að 1—lVz liter
myndi duga. Þetta bendir aftur
á móti til þess, að neytendur
gætu vel gert með sér samtök
um að kaupa ekki mjólkuraf-
urðir eða kjöt, nema þessar vör-
ur væru seldar með hóflegu
verði. Mér finnst að minnsta
kosti mjög koma til greina, að
neytendur myndi með sér slík
samtök, ef landbúnaðarafurðir
lækka ekki verulega í verði.
Um kjöt er það að segja, að
lengi er hægt að komast af án
þess, meðan fiskur fæst.
Fólk vinnur of lítið.
Eg er sjálfur launþegi og get
verið sammálá um það, að nú
sé oft erfitt að láta launin duga
til nauðþurfta, og mun útkom-
an vera svipuð í flestum stétt-
um. Aftur á móti gæti eg aldrei
orðið sammála hinum f áránlégu
kröfum um styttingu vinnu-
vikunnar. Eg tel einhverja
helztu meinsemdina í þjóðfélagi
okkar vera, að fólk vinnur of
lítið. Og gæti eg gjarnan fallist
á, og eru furðulega margir á
sama máli í því efni, að lengja
beri vinnutíma maruia almennt,
frá því sem nú er. En með t. d.
lengingu vinnutímans hjá öllu
skrifstofufólki um eina stund á
dag, væri hægt að draga úr hin-
um hlægilega aukakostnaði við
eftirvinnu, sem á sér stað hjá
hinu opinbera. Þetta eru óvin-
sælar tillögur, veit eg vel, en
það er þetta, sem verður að gera
fyrr eða síðar.“
Bergmál þakkar bréfið og
birtir það án þess að ræða til-
lögurnar frekar, en orðið er
laust um málið og vonandi
heyrast fleiri raddir. — kr.
Gáta dagsins.
Nr. 321.
Kver er sá grasa gúmmur,
sem gægist upp á bæi?
Fá vill fylli sína,
flestir gefa honum nesti,
rif hefir tvenna tugi,
töltir á fótum fjórum.
Svar við gátu nr. 320:
Kaffiketill.