Vísir - 16.07.1953, Blaðsíða 4

yf S'ZB

\ Fimmtudaginn 16, júlí 1953.
i
WÍSIIR
DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstoíur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSm H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm Iínur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Næstu virkjunarframkvæmdir.
T?f allt fer samkvæmt áætlun, er gert ráð fyrir, að hin nýja
virkjun Sogsins, írafoss-virkjunin, verði fullgerð og geti
tekið til starfa seint á þessu sumri, eða áður en raforkuþörfin
fer mjög í vöxt vegna lækkandi sólar og minnkandi hlýinda.
Er þá náð merkum áfanga í orkuframleiðslunni fyrir Reykja-
vík og raunar allan suðvesturhluta landsins, þar sem meira en
helmingur landsmanna er búsettur.
- Eins og nú standa sakir, er skortur á raforku á hverjum
degi, jafnvel þótt allt það rafmagn sé framleitt, sem hægt er
með þeim orkuverum, sem til eru. Hefur orðið að gera ráð
fyrir takmörkunum á álagi í allt sumar, því að svo knöpp er
orkan, sem fyrir hendi er, og er því þó ekki til að dreífa, að
ekki sé nægt vatn fyrir þær stöðvar, sem með því eru knúnar.
En þess verður nú ekki langt að bíða, að úr þessu verði bætt
með nýju virkjuninni í Soginu.
Þar verður þó ekki um neina lausn að ræða til langframa,
því að mikill hluti orku hinnar nýju stöðvar mun þegar fara til
áburðarverksmiðjunnar í Gufunesi, sem eínnig miðar vel áfram,
og mun verða fullbúin til framleiðslu á þeim tíma, sem áætlaður
var í öndverðu. Er þ*\í fyrirsjáanlegt, að ekki má láta dragast
lengi að hefja nýja virkjun,. sem væntanlega mundi fullnægja
orkuþörfinni um nokkurt skeið, nema til sögunnar kæmu ný
stóriðjufyrirtæki, er væru mjög þurftarfrek á orku.
Það hefur tvívegis ltomið fyrir, að raforkuverið við Ljósa-
foss í Sogi hefur reynzt of afkastalítið eftir skemmri tíma en
gert var ráð fyrir í upphafi. Er þar ekki við neinn að sakast,
því að engan gat grunað, hversu gleðilega ör þróunin mundi
verða á mörgum sviðum hér hjá okkur síðasta hálfa mannsaldr-
inum. En sú þróun er staðreynd, sem augunum verður ekki
lokað fyrir, og ef allt verður með felldu, ætti enn að verða
áframhald á henni, og mætti þó jafnvel eins gera ráð fyrir þvi,
að hún yrði örari eftir því sem náttúruauðæfi landsins yrðu
betur nýtt.
Við verðum að ráðast í nýja virkjun á næstu árum, og kemur
þá til álita, hvort gera eigi ráð fyrir því, að orkuþörfin vaxi
jafn-ört í náinni framtíð og undanfarið eða verði örari. Hyggi-
legast er að gera ráð fyrir því, að hún vaxi í æ ríkara mæli
með ári hverju, svo að við verðum að vera stórtækari, er farið
verður af stað á nýjan leik. Þarf ekki að efa, að þeir menn,
sem þeim málum ráða með þjóðinni, hafi einmitt það sjónarmið,
er þeir semja áætlanir sínar í þessum efnum.
Sogiði má nú heita fullvirkjað, og hefur það reynzt orku-
drjúgt, enda þótt það afl sé ekki ótakmarkað, sem það getur
veitt. Að því frátöldu er vart um annað talað en að virkja
Þjórsá, enda hafa rannsóknir leitt í ljós, að úr því má fá að
heita má ótakmarkaða orku eða svo mikla, að hún getur orðið
undirstaða stóriðju, sem er vitanlega framtíðardraumur, er
getur þó rætzt á tiltölulega skömmum tíma, þegar hafizt verð-
ur handa fyrir alvöru. Slík virkjun yrði þó, eðlilega, mjög
kostnaðarsöm, enda ekki við því að búast, að mannvirki af
því tagi, er mun gefa mikinn og góðan arð um langan aldur,
kosti smáskilding. En hvort sem kostnaðurinn verður mikill eðs
Jítill, er það fyrirsjáanlegt, að virkjun Þjórsár er verkefni.
sem þokast jafnt og þétt nær veruleikanum, og með því mann-
virki mundi stigið mikið framfaraspor. Og því fyrr sem hafizt
yrði handa, því betra.
Útfhitningur á raforku.
' Á ® un^anförnu hefur verið um það getið í blöðum hér, að
verkfræðingar tveggja þjóða, Svía og Svisslendinga, hafi
fundið upp eða sé í þann veginn að Ijúka við uppfinningu að-
ferðar til þess að leiða raforku lengri leiðir en aður Jiefur.þótt
tiltækilegt, í því sambandi hefur verið k það drepið, að ís-
lendingar kynnu í framtíðinni að verðá áflögufærir u þessu
sviði, við ættum með tímanum að geta flutt raforku til annarra'
landa og selt hana, þar sem hörgull er á henni.
Þetta er vissulega mjög athugandi og girnilegt, en spurning-
in er, hvort ekki mundi mega skapa meiri atvinnu og því þjóð-
artekjur, með því að nýta orkuna til framleiðslu í landinu sjálfu.
Sé raforkan seld beint úr landi, er þar um útflutning á óunnu
hráefni að ræðá, en sé hún notuð innan lands til að framleiða
ýmiskonar eftirsóttan varning, margfaldast verðmæti hennar.
Þetta verður að skoða í Ijósi þess, hve landsmenn efu fáir
miðað við’þá orku, sem unnt er að framleiða, svo að hún feýnni
að verða syo mikil, að ekki væri hægt áð nota hana innanlands
fyrr en þjóðin' væri orðin mun .marinflejri., En hvq^t tveggja
er athugandi, hvort tveggja getur komið til greina út af fyrir
sig, og einnig svo að það haldist í hendur.
UR RIKI NATTURUNNAR:
Þær eru drepnar, ef þær koma
sýkfar heim í búið.
Býflugur eru meðal iðnari
Hfvera jarðar.
Kárl von Frisch varð frægur
af þeirri uppgötvun sinni, að
býfluga, sem hefði fundið hun-
ang, gæfi það til kynna, er hún
kæmi í bú sitt, með því að stíga
dans. Heimamenn virða dans-
inn fyrir sér með athygli, og
þjóta síðan á véttvang. Dansinn
er því táknmál, og breytist eftir
því, hve langt er til hunangs-
ins og hver stefnan er. Leið-
beiningar, sem flugan gefur
með hreyfingum sínum og
„handapati“, eru eins nákvæm-
ar og vélrituð skilaboð, sem
fara á milli deilda fyrirtækis.
Dr. Elmer E. Leppik í Aug-
ustana-menntaskólanum í Sioux
Falls, N.-Dakota, Bandaríkjun-
um, hefur nýlega gert uppgötv-
un, sem menn telja jafnmerka
uppgötvun von Friseh. Hann
kallar hana „lífsstríð býflugn-
anna“. Hann kynntist henni
fyrst, þegar hann var að rann-
saka áhrif lömunargastegunda,
sem Þjóðverjar höfðu framleitt
til skordýradráps, og seld hafa
verið undir nöfnum eins og
Thipos, Parathion, E-605, Foli-
dol, Metadice, Potsan og Systos.
Gastegundir þessar drepa skor-
dýrin við snertingu, og eru
sumar svo bráðdrepandi, að
býflugur komast ekki aftur í
bú sitt, en aðrar verka ekki fyrr
en síðar, sumar ekki fyrr en
eftir nokkra daga.
„Lífsstríðið“ hefst.
Þegar býfluga hefur komizt
í snertingu við E-605 (Para-
thion), flýgur hún heim aftur,
og virðist ekkert að henni
Verðina við innganginn grunar
ekkert og hleypa henni inn.
Eftir klukkustund fer að bera
á eiturverkununum. Þá er það,
sem „lífsstríð býflugnanna“
hefst. Heilnæmu býflugurnar
ráðast á þá veiku. Hver flugan
smitast af annari. Sjúku flug-
urnar eru annað hvort reknar
á dyr eða þær deyja í búinu.
Allt er á öðrum endanum
fyrir utan búið, meðan á þessu
gengur innan dyra. Varðflugur
varna öllum inngöngu. Bardag-
inn er linnulaus og miskunnar-
laus. Einu sinni var dr. Leppik
meira að segja vitni að því, að
drottningarbýfluga var drepin.
Barátta þessi er hryggileg.
Heilbrigðu flugurnar 'sýkjast
hver af annari, og þá er þegar
ráðizt á þær.. Hér er því * um
keðjuverkun að ræða, sem lýk
ur alltaf með dauða. Dr. Leppilc
líkir þessu við lífsbaráttu
mannanna samkv. kenningu
j Darwins, þar sem hinn sterki
hefur yfirhöndina. Hjá býflug-
unum er þó um það að ræða, að
j það er verið að reyna að bjarga
öllum stofninum en þar er ekki
um baráttu einstaklin'ga fyrir
| lífi sínu sérstaklega að ræða.
Uðun er tví-
eggjað vopn.
| Býflugurnar bera eitrið hver
á aðra. Með tilraun gekk dr.
Leppik úr skugga um það, að
býflugur, sem setzt höfðu á
nokkúr blóm, er úðuð höfðu
verið með E-605, hefðu sýkt um
1000 aðrar flugur og um síðir
orðið öllum býflugum búsins
að bana. Einvígi voru háð og
bardagar milli stórra hópa.
Viðureignin varð æ tryllings-
legri. Um síðir lágu 1000 flugur
í valnum.
Býflugnaræktendur og garð-
yrkjumenn hafa miklar á-
hyggjur af vaxandi notkun
j skordýraeitra. Til dæmis er
þess getið, að 13 hektara akur
j var úðaður með eitri og varð
afleiðingin sú, að sex milljónir
býflugna, eign tólf evrópskra
býræktenda, drápust. Þetta er
ekki aðeins bagalegt vegna þess,
að býflugurnar safna hunangi,
heldur er það stórhættulegt af
því að þær eru svo mikilvægur
liður í frjóvgun blóma og jurta.
TaKð að 3 tníflj. Englendinga se
ólæsir þrátt fyrir skólavist.
Námsefni viða um flönd er
taflið cLflflfof erfitf.
Á Norðúrlöndúm og víðar
hafa námsbækur og námsefhi
verið tekin til rækilegrar at-
hugunar að undanförnu.
Niðurstöðurnar eru mjög á
einn veg, en hann er sá, að
námsefnið er allt of erfitt fyrir
tornæmustu nemendurnar, og
sumt svo fjarri raunveruleik-
anum, að- óverjandi er talið að
eyða tíma í að kenna það.
Nýlega hafa Énglendingai’
lokið mikilli rannsókn undir
stjéaíp;. hjns,; heimsf rægais, *sál-
fræðings og rithöfundar Cyril
Burt. Nokkrar niðurstöður
Burts eru birtgr í Picture Post.
I greininni er meðal ann-
ars sagt frá því, að þrjár
milljónir fullorðinna Eng-
Iendinga kunni ekki að lesa
þrátt fyrir langa skólavist.
Rarmsóknin heíir yenð frarn-
kvæmd á þann hátt, að léstur
fullorðinna hefir vc'.'ið borinn
saman við lestur mecíálgreihdra
barna á aldrinum 6—10 ára.
Af 15 ára unglingum lásu 10
prósent eins og sex og hálfs árs
gömuL ; börn,!Uen 20 prósent
þeirra, sem voru á aldrinum
Framh. 6 7. síðu
Það hefðu að likindum margir
ætlað, að umferðarslys væru
færri að tiltölu hér í Reykjavík,
en i ýmsum stórborgum annarrá
landa, en svo cr þó ekki. Af
skýrslu, sem lögreglufulltrúi um-
ferðarmóla i Kaupmannahöfn
liefur látið gera, og borizt hefúr
blöðunum hér fyrir tilstilli
sendiráðs Dana, kemur i. Ijós
að umferSarslys í Reykjavik eru
tíðai'i en i flestum stórborgum,
hlutfallslega miðað við fólbs-
fjölda. Éinkum eru banaslys á
börnum óhugnanlega mörg hér
á landi.
Flestir bílarnir hér.
Það kemur líka í ljós af skýrslu
þessari að fleiri bílar eru i Rvik
en i nokkurri annarri stórborg,
einnig miðað við fólksfjölda, og
meira að segja fleiri bílar hér en
i bilaframlei'ðsluborginni Delroit
í Bandaríkjunum. í stórborg eins
og Brússel fórst aðeins eitt barn
i bílslysi árið 1951 og ckkert
1950. Aftur á móti urðu þrjú
dauðaslys á börnum í Reykjavik
árið 1951. Ýmislegt er það, sem
veldur umferðarslysum, eða
hvort þau eru tíð eða ekki, en þó
er það fjöldi farartækjanna, sem
veldur þar mestu um.
Gatan er leikvöllurinn.
Tí'ð umíerðarslys á börnum i
Reykjavik stafa sjálfsagt mjög af
því live almennt það er enn, að
gatan sé aðalleikvangurinn. Enda
þótt margir leikvellir liafi risið
upp í bænum undanfarin ár, er
gatan þó víða eini leikvangur-
inn, og þar eru börnin í stöðugri
hættu, jafnvel þó ekki sé sérstak-
lega ógætileg'a ekið. Þar. sem fólk
býr í leiguíbúðum og lóðir eru
ógirtar, reynist erfitt að hemja
börnin, er þau leita á göturnar
þar sem lífið er og skarkalinu.
Reyndar ætti það að véra skjida
allra luiseigenda, sem leigja út
ibúðir að liafa lóðir sínar girtar,
og myndi það nokkuð geta aukið
á öryggið.
Friðuð svæði og
einstefnuakstur.
Og margt kemur tii greina til
þess að draga úr umferðarslys-
um. Takmarka akstur um götur
íbúðarhverfa, éinstefriuakstur,
sem víða er nú reyndar hér í bæ,
og svo almenn aðgæzla ökumanna
og vegfarenda. Erfitt er að gera
sér grein fyrir hve mörgum líf-
um leikvellirnir hafa bjargað, er
risið hafa upp í bænum síðari ár,
en þau.eru mörg, og því ber að
stefna að því að fjölga þeim. Sér-
staklega þarf að hafa þá vandaða
og fullkomna i fjölbýlum iiverf-
um, þar sem fjölfarnar umferð-
aræðar liggja um. En aðgæzla
foreldra og eftirlit með börnum
fær þó oftast mestu áorkað, og
l>ví verður það aldrei nægilega
brýnt fyrir þcim, sem börnin
eiga, að ven ja þau af því að sækja
út á göturnar. — kr.
★
Spakmæli dagsins:
Þolinmæðin þrautir
allar. !-.
vmmir
Gáta dagsins
Nr. 465:
Bræður 'þrír með býsna flakk
• búa á kei'fi einú,
bæstur. einn með hofmanns-
stakk
heldur ekki á neinu,
Svar við gátu nr. 464:
BandpfjÓÚári JÍ1 i(