Vísir - 17.02.1954, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 17. febrúar 1954
VlSIR
ð
■p á r ex ti r
er eftirsóttasta vara sinnar tegundar í Evrópu
væntanlegt til landsins um n.k. manaSamót. Mjög hagkvæmt verð. --
Þar sem búast má við mikilli eftirspurn eftir þessum fágætu vörum
eru viðskiptamenn vinsamlega beðnir að gera pantanir sínar nú þegar
Heildverzlun Björgvins Schram
jfriarhvoli. Símar 82780 og 1653.
'
Gnðmnndur Daníelsson:
Forsetabústaðurinn og helmiilð.
ViöÉat viö forsetctHjámin
mjM RessmsiáÖMiwm*
Eg gerSi mér ferð til Bessastaða í þeim tilgangi að geta á
síða'n sagt lesendum Vísis nokkuð frá þessu þjóðarheimili og
húsbændunum ’þar. Mér var tek ið meðvirktum,svo sem eg hafði
raunar átt von á. Forsetann Ásgeir Ásgeirsson hef eg þekkt
síðan eg var skólastjári á Súgandafirði og jafnan metið hann
mikils, en af því væri önnur saga, sem hér verður ekki sögð.
Forsetafrúnni, Dóru Þórhallsdóttur, hef eg einnig kynnzt nóg
til að vita, að þar fer mikil ágætiskona, og fer allt saman:
glæsilegt útlit, göfugt innræti og húsnr.óðurþokki.
I til landvarna. En Skansinn er
einn fegursti bletturinn í land-
areigninni. Við létum girða
hann í sumar, eins og þú sérð;
hér má koma upp kjarri og ís-
lenzku fjölgresi. Og hér væri
tilvalið að gera lítinn sveita-
bæ utan í Skansinum. Þá gætu
gestir skyggnzt hér inn í for-
tíðina.“
Það er staðarlegt að líta heim
að Bessastöðum og allri húsa-
skipun vel fyrir komið. Fyrst
mætir manni kirkjan, síðan
forsetabústaðurinn isjálfur og
útihús, þá er hús bústjóra og
starfsfólks og síðast fjós og
hlaða í hæfilegri fjarlægð. Öll
eru húsin reisuleg, hvítkölkuð
og með rauðu tiglaþaki. Þeir.
litir fara vel við græna jörð og
bláan fjallahring.
Útsýnið frá Bessastöðum er
svipmikið og fagurt, sjóndeild-
ai'hringurinn stór. í útnorðri
rís úr öldunum hvítur tindur
Snæfellsjökuls og þar austur af
fjallgarðurinn, unz hann hverf-
ur undir Akrafjall. Þá tekur
við Skarðsheiði og Esjan, en
síðan Reykjanesfjallgarðurinn
allur norðan frá Hengli og suð-
ur fyrir Keili. En í vestrinu
opið haf, blár sjór og hvítir
boðar. Undrar víst engan þó
„Þáð er ótrúlega fátæklegt
eftir alla þá höfðingja og harð-
drægu skattheimtumenn, sem
setið hafa að Bessastöðum öld-
um saman. Og eftirtektarvert
er það, að þessir miklu kopar-
stjakar á altarin, eru frá
Holm-mæðgunum í þakkar-
skyni fyrir sýknun þeirra í
Schwarzkopf-málinu. Svo eru
hér hinar fögru oblátudósir
(og þó í eftirlíkingu), sem gefn-
ar voru til minningar um
Magnús Gíslason, fyrsta ís-
lenzka amtmanninn, en leg-
stein hans sérðu þarna í veggn-
um á virðulegasta stað. Er það
maklegt, því cð hann lét gera
Bessastaðastofu, sem auk kirkj-
unnar, eru einu leifar fortíðar-
innar hér á staðnum. Það er
hér eins og víðar, að minning-
arnar einar lifa.“
Úr kirkju gengum við út í
Bessastaðanes. Þar er mikil
Faxi teldi þá Ingólf vera komna nýrækt og nýtízku fjós og
að miklu landi, er árósar væru hænsnabú. Bústjóri er Jóhann
frá Öxney, og er rekstur hans
svo víðir!
Gengið til
kirkju.
Eg skýrði forstahjónunum
frá erindi mínu yfir kaffiboll-
anum.
Forsetinn svaraði:
„„Hvar skal byrja?“ sagði
Matthías í Skagafirði. Er ekki
rétt að við göngum fyrst í
kirkju?“
Kirkjan er mikil, veggja-
þykk og öll nokkuð þung, en
yfir henni er virðuleiki, sem
ekki kemur nema með aldrin-
um. Kirkjan er þó yngri en
bústaðurinn og var lengi í
smíðum, því konungur var fé-
laus. Ekki þótti hún vistleg á
vetrum og alloft lak þakið, þar
til okkar góði íslenzki ríkis-
sjóður tók haná áð sér og end-
urnýjaði."
Mér varð að orði: I
„Þótt þakið sé hætt að leka,
finnst mér allur blærinn yfir
kirkjuhúsinu nokkuð kaldur.“
„Það finnst niörgum,“ svar-
aði forsetinn. „En allt, sem
gert hefir verið, er traust og til
frambúðar. Nú éf að byggja á
því. Það er langt frá: því, að
kirkjusmíðinni sé lokið^. Þé^sa
kirkju þarf að gera veglega
og til fyrirmyndar um alla
skreytingu fyrir aðrar kirkjur
landsins.“
„Er nokkuð í undirbúningi?"
„Já, eg býst við að reynt
verði að byrja á gluggamál-
verkurti. En allt er dýrt, og
verður ekki gert í einu, sem
unnið er fyrir aldirnar."
Fátt til frá
fyrri tímum.
„Einhverjir kirkjugripir eru
hénþótil?1*
Þar sem ÓIi Skans
bjó forðum.
„Mér virðist hér hafa verið
býli.“
„Já, hér var lítið grasbýli,
og hér bjó Óli Skans einna síð-
astur — sá, sem danskvæðið
er ennþá sungið um. Þarna rétt
fyrir norðan girðinguna eru
gamalt naust og sæmileg vör,
sem ekki hefir spillzt af sjáv-
argangi. Þar hafði Grímur
Thomsen uppsátur, meðan hann
gerði út. Héðan eru þeir einu
forngripir, sem til eru heima á
staðnum: tvær þungar byssu-
kúlur, og lítill og slitinn hverfi-
steinn. Það minnir á kúgunina
og stritið. Eg gróf upp steininn,
sem var sokkinn í jörð; eg
hugsa mér, að Óli Skans hafi
skilið hann eftir. Nú er hann
laglegur lampafótur heima á
skrifborði.“
„Hvað heitir víkin þarna
austur af?“
„Þarna komst þú við við-
kvæman blett,“ gegnir forset-
inn og brosir. „Eg kann ekki
að nefna hana. Hér hafa flestöll
allur með reisn og myndar- \ örnefni týnzt í flutnmgum; oft
brag. í nesinu er góð beit, og
ný framræsla í mýrasundum
til viðbótarræktunar. Austan
nessins er Lambhúsatjörn, sem
nú er vogur og sætir þar sjáv-
arföllum. En að vestan er
Forsetahjónin í blómaskálanum.
skipt um heimilisfólk og ekkert
varðveizt. Eg hefi haldið uppi
spurnum um örnefni, en lítið
orðið ágengt. Skilaðu því til
lesenda þinna, að þeir fái af mér
miklar þakkir, sem komið geta
til skila gömlum örnefnum úr
Bessastaðalandi. Líttu þarna
út á tjörnina. Þú sérð þar lítinn
hólma, sem við létum stækka
í sumar vegna varpsins. Hann
heitir Bessi. Þetta er merkileg-
asta örnefnið, sem varðveizt
hefir, en allar skýringar eru
týndar, eins og á sjálfu stað-
arnafninu."
„Er hér mikið varp?“
„Já, — þú átt auðvitað við
Bessastaðatjörn
við því komnir
inn“.
— og erum
út á „Skans-
Þar sem
Tyrkir komu.
„Bessastaðatjörn var
vogur eða fjörður, þar
sumar er leið,“ segir forsetinn.
„Þá var fyllt upp í Dugguós-
inn og grandinn allur hækk-
aður. Síðan gætir ekki sjávar-
falla og ætti það að taka fyrir
frekara'laridbrot, auk þess sem
prýði éf að vatnsfletirium.
Grandinrir hefir staðið sig vel
— það braút að vísú úr lionúm
að innanverðu, en í þær hvilft-
ir var hlaðið jafnharðan. Eins
og þú sérð, þá hefir sjórinn
gert hér fallega vík að utan-
verðu við Seiluna, svo að allt
gerigur eftir áætlun Yitamála-
skrifstofunnar.“ >
,;Svo þéssi vík er þá Seilan,
-új ’var það ekkí þar, sém Týrk-
irnir komu?“ spyr eg.
„Rétt er það,“ svaraði forset-
inn, „og óskemmtilegt er að
minnast þess, að fangarnir úr
Vestmannaeyjum voru fluttir á
milli skipa til að létta á því
skipinu, sem strandaði, án þess-
að nokkuð væri hægt að að-
hafast úr landi. Til þess at-
burðar á Skansinn, þar sem
við nú .stöndum, rót ,sína
að rekja. Hann var byggður
fyrir álögur á landsmenn og
kauplaus dagsverk — og aldrei
hefir verið hleypt af skoti hér