Vísir - 14.05.1954, Blaðsíða 4

VlSJÉ

© A G ,IB ‘L A' ©
. , ; | Eltstjórl: Hersteim PiSÍssom,
!í | Aug.lýs!ngastj6ri: Kristján Jénsam. j.,| ;
ákriifetoíur: Ingðifistmtt 3» i
Útgeíandi; BLABÁÚTG.ÁFAN VfiSIE
Aígreiðsla: ilagólfsstræti 8. Sínai 1S3® (Óáua
Lausasala 1 króo*,
Felagsprentsiriðjsæ UL
te§ tiln
Fyrix- nokkrum dögum skýrði blöðin frá merkilegu áformi í
þá átt, að innræta skólabörnum ráðdeildarsemi í meðferö
peninga. Forráðamenn Landsbankans hafa ákveðið að bankinn
skuli á hausti komanda gefa hverju skólaskyldu barni spari-
sjóðsbók með 10 króna innstæðu. Hugmyndin með þessari ný-
breytni er sú, að fá börnin, til að leggja inn í bók þessa fé,
sem þeim áskotnast, i stað þess að eyða því jafnharðan í
sælgæti og ýmis konar annan óþarfa, eins og því miður er
alltof algfengt um mörg skólabörn nú á tímum.
Snorri Sigfússon, fyrrv. skólastjóri á Akureyri og síðar
námsstjóri, sem á langa og mei-kilega sögu að baki sem braut-
ryðjandi í ýmsum velferðamálum skólaæskunnar, er einn þeirra
manna, sem fyrir löngu hafa séð, hvílíkt alvörumál það er
fyrir þjóðfélagið, hve gálauslega mai’gt æskufólk fer með fjár-
muni. Hefur hann um all-langt skeið hugleitt ráð. til þess að
vekja áhuga unglinga fyrir sparnaði og kenna þeim að meta
gildi peninga. Niðurstaða þeirra athugana er sú, að framan-
greind tilraun gæti oi’ðið mikilsvert spor í rétta átt, ef viturlega
er á því máli haldið. Styðst hann þar við upplýsingar sem hann
hefur aflað sér um hálfrar aldar reynslu, sem fengin er á hinunx
Norðurlöndunum af slíku fjármálauppeldi. Þar nemur spari-
fjársöfnun skólabarna milljónum króna ár hvert, og ráðstaía
þau síðan fé þessu í samráði við foreldra sína, að mestu leyti
til einhverra nytsamra hluta, eða láta það standa á vöxtum
og auka við það eftir getu.
Að sjálfsögðu eru börnin ekki beitt þvingunum í þessu efiii,
heldur reynt að leiða þeim fyrir sjónir með góðu, hve óviturlegt
sé að eyða hverjum eyri um leið og hann er fenginn, í stað
þess að geyma hann til gagnlegra nota. Stórt spor er þegax’
stigið, ef hægt er að fá barnið til að byi’ja að safna. Þá verður eftirspurnar
það og mörgum börnum áreiðanlega uppörvun til áframhald- i efnisskorts o. s. frv. —
I. tilefni af leiðara blaðsins
10. þ. m. skal eftirfai’andi tekið
fram;
Hús í bænum eru metin til
brunabóta af dómkvöddum
virðingarmönnum, sem hafa
sérþekkingu í byggingarmál-
um. Húseigendum er í sjálfs-
vald sett að krefjast yfirmata,
ef þeir ekki vilja hlíta þessu
aimenna mati, auk þess sem
þeir jafnan geta látið endur-
meta húsin, ef þeim þykir á-
stæða til. — Á miklum verð-
bi’eytingatímum reynist þetta
fyrirkomulag þó ek;ki. einhlítt.
Mötin verða fljótt úrelt.
Þegar húsatryggingar bæj-
arins voru boðnar út 1943, þótti
sýnt að . finna yrði leið til að
láta brunabótaverð húsanna al-
mennt fylgjast með verðhækk-
uninni af völdum ófriðai’ins, án
þess að stöðugt þyrfti að meta
húsin upp. Voru sett ákvæði í
lög um bruntryggingar húsa í
Reykjavik þess efnis, að bæj-
arstjórn skyldi heimilt að
breyta brunabótaverðinu ár-
lega samkv. vísitölu byggingar-
kostnaðar, er Hagstofa fslands
reiknaði. Var það fyrirkomulag
strax tekið upp fyrir trygg-
ingarárið 1944/45.
Hinn útreiknaði byggingar-
kostnaður Hagstofunnar reynd-
ist lægri en hinn raunverulegi,
almenni byggingarkostnaður,
enda var byggingarkostnaður á.
stríðsárUnum og síðar almennt
óeðlilega hár, vegna mikillar
eftir vinnuafli,
Auk
þess var allmikið innbyrðis ó-
samræmi í brunabótamati hús-
anna, sem var frá ýmsum tím-
um með nokkuð mismunandi
verðlagi. Allsherjar endurmat
hafði ekki farið fram síðan
1924.
Árið 1948 var hætt að nota
vísitölu Hagstofunnar og horfið
að því ráði að finna aðra vísi-
tölu, er væri í fyllra samræmi
við raunvei’ulegan, almennan
byggingarkostnað. Jafnframt
var ákveðið að koma á fyllra
innbyrðis samræmi brunabóta-
matsins með alisherjar endur-
skoðun þess. Sú endurskoðun
reyndist bæði umfangsmikil og
tafsöm, enda voru tekin upp
aðalmál allra húsa í bænum og
reiknað rúmmál þeirr.a.
Vísitölur þær, er giltu fyrir
reikningsárin 1948/39—1950/
.51, voru reiknaðar af hinum.
dómkvöddu matsmönnum, að
undangénginni athugun o,g sam-
anburði á brunabótamötunum.
Voru þessar vís.itölur misjafn-
lega háar eftir því, hvort mötin
voru eldri en frá 1940, og frá
hvaða árum þau voru eftir
1940, Reglur þessar voru stað-
festar af í’áðuneytinu. — Vegna
gengislækkunarinnai’ vorið
1950 var brunabótaverð allra
húsa í bænum hækkað um 27 %
á síðari helmingi tryggingar-
andi söfnunar, er þau eignast einhvern hlut, sem þau hefur
langað til að fá, en hægt er að sýna þeim fram á, að þau
hefðu ekki eignast með öðru móti en safna fyrir honum sjálf.
Hugsanlegt er líka að nok^ur keppni skapist milli skólabarna
um slíka söfnun og margt barnið hugsi sem svo, að það skuli
ekki láta sinn hlut eftir liggja og ekki eiga minna í bókinrd
sinni en hin. Er þar að vísu nokkur hætta á að óheilbrigð
keppni gæti komið upp og börn efnalítilla foreldra misstu
áhugann vegna þess að þau hefðu ekki möguleika til að keppá
við hin. Virðist því nauðsynlegt að girða fyrir það með ein-
hverju móti, að slíkur metingur geti farið út í öfgar, og verða
efnaðir foreldrar að gæta þess, að hér er hóf á öllu bezt eins
og annarsstaðar.
Síðustu 10—12 árin hafa börn ,og unglingar haft meira fé
milli handa en áður þekktist í þessu þjóðfélagi. Ber þar margt
til. Möguleikar þeirra til að vinna sér inn peninga hafa stórlega
aukist, einkanlega 1 kaúpstöðunum/ og rýmri fjárhagur al-
mennings hefur gert foreldrum kleift að láta meira eyðslufé
af hendi rakna til barna sinna en áður. AÍlt hefur þetta orðið
til þess, að allur þorri barna, sem nú er að alast upp, heíur
aldi’el fengið fullnægjandi skýringu á því raunverulega gildi,
sem peningar hafa í lifinu. Mörg þeirra hafa eftirlitslaust
mátt ráðstafa því sem þau unnu sér inn eftir eigin geðþótta
og síðan fengið viðbót hjá foi’eldrum sínum, þegar eigin fé
var þi’otið.
Margir foreldrar eiga því .mikla sök á því, ástandi sern
skapast hefur í þessu efní. Það hefur t. d. lengi verið ýmsum
hugsandi mönnum áhyggjuefni, hve skólabörn hafa fengið
mikið fé til sælgætiskaupa. Og á tímabili a. m. k. var þessi
ósiður oi’ðinn svo almennur, að þau fáu börn, sem ekki fengu
leyfi foreldra sinna eða peninga til slíkra kaupa, urðu fyrir
aðkasti hjá skólasystkinum sínum og töldu sér ekki annað fæxt
en fylgjast með hinum. Það hefur verið alltaf algeng sjón her
í búðunum síðari árin, að börn og unglingar leggi 50 eða 100
kr. seðla fram á borðið til slíkra kaupa og vöðli síðan afgang-
inum niður í vasa sína eins og ómerkilegum bréfsneplum.
ársins 1950/51 frá 1. okt. að
Hér er því fyrir löngu orðin þörf að spyrna við fótum, eins'te]ja 0g aukaiðgjöld innheimt
og Snorri Sigfússon sagði í blaðaviðtali um þetta mál. Og þaðjsamkvæmt því.
er areiðanlega oska allrá. hugsandi rnanna áð vel.faícist umj Endurskoðun ogsami’æmingu
fi amkvæmd þess. Næstu kynslóðir eiga mikið undir þvi, að brunabótamata húsanna var
nú þegar verði gerfareytt um stefnu. |lokið nsegjaniega snemma til
v ; . 'hÉtrk. . ; þess, að hægt væri að leggjaj
hin nýju möt til grundvallar
brunabótaverðinu fyrir trygg-
ingarárið 1951/52, og hafði þá
jafnframt verið tekið tillit til
þeirrar hækkunar bvggingar-
kostnaðarins, sem leiddi af
gengislækkuninni. Á næsta
tryggingarái’i, 1952/53, í’eyndist
nauðsynlegt að hækka enn
brunabótaverðið, vegna áfram-
haldandi hækkunar byggingar-
kostnaðarins. Nam sú hækkun
25% á hin samræmdu möt, er
gengu í gildi 1. api’íl 1951, en
18% á síðari möt. Var þessi
hækkun ákveðin samkvæmt
tillögum hinna dómkvöddu
virðingai’manna. Þeir töldu hins
vegár ekki ástæðu til frekari
hækkunar bmnabótaverðsins á
síðasta reikningsári trygging-
anna né heldur yfirstandandi
reikningsári.
Með öllum framangreindum
ráðstöfunum á undanförnum
ámm hefir tekizt að koma
brunabótaverði húseigna í bæn-
um i samrærnt horft pg láta það
almennt haldast j hendur við
hækkun byggingarkostnaðar-
ins. Er það allmiklum erfið-
leikum bundið á tímum mikilla
vei-ðhækkana, meiri.en í fljótu
bragði kann að vii’ðast.
í samningi þeim, sem nú
gildir um brunatryggingar
húsa í bænum og gerður er til
5 ára, er tekið fram, að parts-
tjón skuli bætt að fullu, eftir
mati hinna dómkvöddu vh’ð-
ingarmanna, en mat þeirra.
miðast að sjálfsögðu við ástand
húss, þegar bmnatjón verður.
Þegar hús brennur fil kaldra
kola, ei-u tjónbæturnar jafnhá-
, ar matsupphæð hússins. Hefir
þótt fæi’t að afnema ákvæðin
um eigin tryggingu, sexti áður
giltu, eftir að brunabótamatið
var almermt samræmt.
Þrátt fyrir allar þessaf ráð-
stafanir er nauðsynlegt, að
húseigendur kynni sér, hvort
hús þeirra eru hæfilega tryggð
að þeirra dómi, og óski eftir
endurmati, ef þeir telja ástæðu
tii hækkunar eða lækkunar.
Tryggingarupphæð eða bi’una-
bótaverð húsanna var ekki til-
greind á innheimtuseðlunum að
þessu sinni, þar eð tími var
mjög naumur til að skrifa þá
út. En. eins og að framan grein-
ir, hefir engin breyting orðið
þar á síðustu tvö árin, auk þess
sem hver og einn getur fengið
þær upplýsingar, er, hann .ósk-
ar, bæði um leið og hann greið-
ir iðgjaldið og endranær. Ið-
gjöld eru nú innheimt aðeins
fyrir þrjá áx’fjórðunga, og
næsta ár verður sá háttur að.
sjálfsögðu aftur up.p tekinn að
tilfæra tryggingarupphæðina á
innheimtuseðlunum.
í framangreindum leiðara
Visis frá 10. þ. m. er vakið
máls á því, að mönnum ætti að
gefast kostur á að kaupa við-
bótar tryggingu á hús sín fyrir
sama iðgjald og hina almennu
tryggingu. Á þyí.eru þeir miklu
og augljósu annmarkar, að við
:það opnaðist leið, fiL misnotij:-
unar tryggingann.a, þótt aUiir
almenningur myndi að sjlfsögðu
élcki.; fai‘4V 'inn á. - slxka braut,
■ Föstudaginn 14. mal 19541
.Vertíðin er nú -á-enda «g. reyncf,
ist betri en mörg undanfarin ár.
Öfluðu bátar yfirleitt vel- og
sumir ágætlega. Hefur um þetta
verið rætt í fréttum, og sérstak-
lega minnzt aflabragð.a GuII-
borgar, aflahæsta bátsíns, ei-
lagði alls á land 1100 lestir eftii’
vertíðina. En það er einmitt. £
sajnbandi við afla þesa báts, sero.
mér hefur borizt bréí' frá sjó-
manni.
Aflahæstur ná.
„í fréttuin í Vísi var þess get-
ið í vikunni, að vélbáturinn Giiil
borg, skipst.jóri Benóný Frið-
riksson, væri aflakóngur ailra.
vertiða. Ekki vil ég reyna að
rýra heiður Benónýs, því haim
er ails góðs maklegur. En þaö er
hins vegar ekki rétt að telja, að
Gullborg hafi sett á land á þess-
ari vertið meiri afla en dæmi eru
tii. Afli bátsins var ágætur, eu
jafnast þó ekkert á við afla
sumra báta á vertíðunum árin
1930, 1931 og 1932. Gullborg afl-
aði alls um llOOMestir, en ég
veit um bát, sem aflaði 3000 skip
pund á vertíðinni 1930-—31-. ©f,
það greinilega liðlega þriðjungi
rneira en afli Gullborgar var nú.
Gert að og saltað.
Á þessari vertið, sem ég nefndi
áðan, vat- líka gert að öllum afl-
anum og hann saltaður um borð,
Þá vo.ru á bátnum 17 nxenn, en á
Gullborgu munu hafa verið 13
menn. Vegna þess að hér er um
að ræða aðalatvinnuveg lands-
nxanna te! ég rétt að það saana
komi fram, því vafalaust erut
, margir, sem litt eru kúnnir sjó-
sókn eða fiskveiðum, sem trúa'ð
hafa því, að. 1100 lestir sé inesti
afli, er bátur hefur skilað eftix*
eina vertið. Æskilegt, væri líka
að kunnugir tnenn legðu hér orð
í belg til fróðleiks almenningi.
'Sjóinaður.’4
íióöir gestir.
Norsku sundnjennirnir, sem
hér hafa .þreytt sund við‘stmá-
menn okkar hafa reynst góðir.
gestir. Það hefur sannarlega
tilaupið kapp í s'.mdmenn okkar,
því þeir hrundu hverju metiuu
af öðru og sýndu betri sundá-
ra.ngur, en annars hefði inátfc
búast við. ef þeir hefðu ekki átf:
við að etja jafn snjalla sund-
inenn og frændur okkar frá Nor-
egi. Sundmótið stóð yfir í tvo
daga og var mjög skemiutilegt.og
spennandi. Frammistaða suncí-
maixna okkar í þessari keppnl
verðui’ að teljast nxeð ágæturn,
og, eittlxvað munu þeir lika. hafa
getað lært af Norðmönnunutn,
sem eru afbragðs sundmenn. í
kvöld nxun síðan fara fram auka
keppni í Sundhöjlinni, og ætla þá
norsku sundmennirnir að freista
þess að hrinda ixorsku metimuin,
í 4Ö0 m. skriðsuiuH, 100 m. Ou-
sundi pg 110, m. bripgiisunclj. Má.
gera ráð fvrir að fjölniénnt ve.rðx
í Sundhöllina í kvöld. — - kr.
fremur en frenxja önnur afbrot.
Eftir að ákvæðin um eigiii
tryggingu hafa verið aínumia,
er það í flestum tilfellunx ó-
þarft.
Björn Bjömss»M.
I... faæ,ri®ráttarlo<gmaðií.r |
: atóSstolsitiími. -tsí l—d, j
I .Matíaíar. 8, Siiöl £343 .»5 , i