Vísir - 04.06.1954, Blaðsíða 5

-Föstudaginn 4. júní 1954
VISIB
Œ®iw8iisrwww®
Alltaf er það viðburður þeg-
lar kemur nýtt hefti af Tímariti
Þjóðræknisfélagsins og engum
mundi koma til hugar að neita
iþví, að nú um hríð hafi það
borið af öðrum íslenzkum
fímaritum. Hann er annars
orðinn drjúgur skerfurinn, sem
landar vestra hafa lagt til ís-
lenzkra bókmennta. Að vöxtum
er hann ótrúlega stór, en þó er
enn meira um hitt vert, að í
síðastliðin sextíu ár hefir sí-
felldlega sumt af því bezta í
íslenzkum bókmenntum komið
yestan um haf og svo er þetta
tenn í dag. Er skemmst að
minnast hinnar merkilegu
ltvæðabókar Páls Bjarnasonar,
ter út kom á síðastliðnum vetri.
Eitthvað hefir kvisast um það,
að í haust muni von á nýju
kveri frá hendi Guttorms J.
Guttormssons, og ekki mundi
slíkt öndvegisskáld senda svo
frá sér bók að ekki yrði bita-
stætt í henni.
Þetta nýja hefti Tímaritsins
hefst á ritgerð eftir Richard
Beck um ljóðaþýðingar Steph-
ans G. Stephanssons. Það eru
hrein undir sem búið er að
ræða og rita um Stephan núna
síðustu tólf mánuðina og bæði
skáldin og þeir, sem ekki eru
skáld, hafa tekið sér fyrir
hendur að yrkja um hann.
Máske hefðu sumir ljóðasmið-
anna gert yel í því, sjálfra sín
vegna, að minnast orða Stefáns
frá Hvítadal við fráfall Matt-
híasar:
Buðlungi látnum
oss bar að hneigja
en óðfýst landsins
hún átti að begja.
Nú jæja, ef ekki voru mörg
kvæðanna beinlínis samboðin
yrkisefninu, þá gátu þau ekki
smækkað Stephan, fremur en
vaðallinn um Einar Benedikts-
son hefir smækkað hann.
Stephan hefir verið flestum
xiútíðarskáldum íslenzkum lán-
samari í því, sem um hann hef-
ir verið ritað í óbundnu máli,
því að f jarska mikið af því hef-
ír verið verulega gott og sumt
xneð ágætum. Svo var það frá
öndverðu. Og enn bætist þessi
ritgerð Beeks við það, sem
týnast þjóðinni — unz forsjón-
in sendir einhvern þjón sinn
til þess að endurvekja þekk-
ingu á þeim. En Gísli þarf ekki
alltaf að leita í smiðju til hinna
eldri skálda, og það er fagurt
sem þarna er af hans eigin
kvæðum — erindið sem ferða-
sagan hefst á og kvæðið sem
hann yrkir á fæðingarbæ sín-
um, eyðibýlinu Háreksstöðum á
Jökuldal. Það er aðeins eitt að
þessari- hugðnæmu ferðasögu
— að hún er ekki a. m. k. helm-
ingi lengri. Af kunnugum
manni er mér tjáð, að hann
muni hafa stytt hana til þess að
koma inn öðrum greinum. Eng'-
in grein er þarna sem eg vildi
sjá burtu fellda, en þó get eg
ekki varist þeirri tilfinningu,
að þetta hafi verið tjón.
Nú er Gísli Jónsson orðinn
aldraður maður, kominn hátt
á áttræðisaldur, þó að engin
sjáist ellimerki á því, er hann
yrkir eða ritar. Illa er það farið
ef ekki er safnað saman til út-
gáfu ritum hans í bundnu
máli og óbundnu meðan þess er
enn kostur að hann gangi frá
þeim sjálfur. Að gefa út kvæði
hans og ritgerðir væri að vinna
íslenzkri þjóð gott verk og þarf-
legt. Sér ekki stjórn Menning-
arsjóðs ástæðu til þess, að láta
þetta mál til sín taka?
Hér er ekki rúm til þess að
segja frá öllu efni heftisins eða
telja það upp, og verður að
stikla á því stærsta. Þorsteinn
Þ. Þorsteinsson lýkur þar sinni
fróðlegu ritgerð um upphaf
íslenzks landnáms í
Nýlega fóru fram æfingar heimavarnasveita á Sjálandi. Myndin er tekin í einni varðstöðinni þar
á eftir, og hafa verðirnir sofnað eftir svaðilfarirnar. —
Einurð höfum við á að segja
margt fallegt um samúð okkar'
með löndum vestra í baráttu
þeirra fyrir viðhald íslenzkrar
tungu og íslenzkra bókmennta
í Vesturheimi. Þó virðist mér
blasa þarna við ljóslifandi sag-
an um Gunnar og Hallgerði.
Við höfum leikið hlutverk
hinnar málreifu konu og við
höfum í rauninni synjað um
hárlokkinn, sem allt valt á.
Hefðum við með alvöru og dá-
lítilli fórnfýsi hlaupið undir
baggann fyrir segjum 35 eða
40 árum, stutt landana vestra
Hvað viltu vita?
í bóka- og blaðaútgáfu þeirra
Northiog jafnframt séð þeim fyrir
Dakota; Jóhann læknir Pálsson' gnægð þeirra bóka og rita, sem
á þar langa smásögu og læsi-
lega; síra Einar prófastur
Sturlaugsson einkar viðfelldið
erindi er hann nefnir „Litið
yfir land og sögu“; og Stefán
prófessor Einarsson skörulega
ritgerð um „Sir William
Craigie og rímurnar“. Því mið-
ur eru ýmáar skekkjur í þeirri
ritgerð, sprottnar af ónógum
kunnugleik. Athyglisvert er
það, að íslenzku prófessorarnir
vestra virðast hafa stórum
gleggri skilning á því geysi-
mikla og merkilega starfi, sem
Sir William hefir unnið ís-
lenzkum bókmenntum heldur
en almennt hefir komið í ljós
reglulega vel hefir verið gert hjá menntamönnum hér heima.
fyrir minningu hans og fyrir
okkar órituðu bókmenntasögu.
Hann fjallar þarna
Þetta er eðlilegt; sjóndeildar-
hringur þeirra er stærri, og
um efni, j þjóðrækniskenndin líklega bet-
sem segja má að aðrir hafi|Ur vakandi í fjarlægðinni.
sneitt hjá, og hann gerir það i I heftinu er kvæði, áður ó-
hér komu út, þá mundi nú
horfa gersamlega öðru vísi við
um hag íslenzkunnar vestan
hafs og íslenzka bókmennta-
starfsemi þar. Þetta létum við
ógert, og það gerði gæfumun-
inn. Nú er það óumflýjanlegt
að íslenzk tunga deyi þar út
mjög bráðlega. Það er seint að
iðrast eftir dauðann, og mikið
gæfuleysi var þetta.
Sn. J.
Áfengi verði ekki
selt unglingum.
Vorþing Umdæmisstúkunnar
nr. 1. var háð í Borgarnesi dag- nafni sínu sjálfur, svo
J. E. spyr:
„Hversu margir vinna að út-
lendu fréttaþjónustunni við
Ríkisútvarpið?“
Svar: í fréttastofunni vinna
alls 7 menn, en þar af vinna
tveir eingöngu að innlendum
fréttum. Hinir fimm vinna bæði
að erlendum og innlendum
fréttum. Auk þess fær frétta-
stofan erlendar fréttir frá
fréttariturum sínum á Norður-
löndum.
S. S. spyr:
„Hefur norslca skáldið Her-
man Wildenvey ort kvæði sín
á nýnorsku eða bókmáli?“
Svar: Hann hefur ort þau á
bókmáli og ættu þau því að
vera skiljanleg öllum sem
kunna dönsku.
S. S. spyr ennfremur:
„I grein, sem rituð var um
Herman Wildenvey í Morgun-
blaðið 31. maí er sagt að nafn-
ið Wildenvey hafi skáldið
hlotið á sérstakan hátt. í
Morgunblaðinu 1. júní segist
Wildenvey sjálfur álltaf hafa
heitið þessu nafni. Hvað er rétt
í málinu?“
Svar: Telja má víst, að Her- j
man Wildenvey viti bezt skil á'
að um
mannahöfn munu t. d. foreldra-
félög vera starfandi við alla
skóla.
prýðilega vel. Þetta er önnur
bezta greinin í þessu ágæta
hefti,
Hin greinin, og sú sem af
þeim öllum ber fyrir listar sák-
ir, er ferðasaga ritstjóranS,
Gísla skálds Jónssom”. héða.n
prentað, eftir Stephan G.
ana 29. og 30. maí s.l.
Þingið sátu 82 fulltrúar frá 3
þingstúkum, 14 undirstúkum
Stephansson, ort nokkrU fyrir og tveimur barnastúkum. I um-
aldamót. Af öðrum kvæðum dæminu eru nú samkvæmt
I
síð-
þarna er eitt serh gnæfir yfir skýrslum stúknanna
hín. Það er eftir Jakobínu J ustu áranlót í ungmenna- og
Jchnson og er ort á síðastliðnu undirstúkum 2717 og í barna-
ári. Engin sjást þar hnignunar-
að heiman. Svo kt,ruia' ekki m«rki hjá hinni sjötugu skáld-
margir að rita um ferðir sínar.. konu; og kunnugt- er mér um,
Hann átti erindi hingað heim að konur- hafi tárast er þær
og lán var það oltkur að hann lásu þetta fagra kvæði — svo
bjart sem þó er yfir því
gat ferðast allmikið um landið.
Þegar Matthías Jochumsson
orti um héruð eða staði, óf hann
saman söguna og náttúruna,
svo að sumir þeir glitvefir
verða til jafnlengi tungunni.
Gísli hefir hér svipaða aðferð.
Og honum eru tiltæk þau ljóð,
sem bundin eru við þá staði,
er hann heimsótti, man t. d.
hin innilegu ferðakvæði Stein-
gríms, sem fyrir óhollá tilstuðl-
un misviturra manna eru nú að
stúkum 3563 félagar.
Þingið ályktaði meðal annars:
a) skora á ríkisstjórnina að
(herða á eftirliti með því að
mönnum innan 21 árs sé ekki
selt áfengi, og sömuleiðis, að
hert verði eftirlit með allskonar
leynivínsölu í bílum,
1 og víðar.
það þyrfti ekki frekar að ræða.
Vigfús spyr:
„Hvaða ár var Fjölnir gefism
út í fyrsta skipti?“
Svar: Það var árið 1835.
Reykvíkingur spyr:
„Hvaða stjórnmálaflokkur
stendur að blaðinu „Suður-
land“?“
Svar: Blaðið „Suðurland“ er
ópólitískt og gefið úf af hluta-
félagi. Hlutverk þess er fyrst
og fremst að vera vettvangur
skipum Sunnlendinga, bæði hvað frétt-
ir og annað efni snértir.
og
eg er ekki alveg viss um að alli'r
karlmenn séu þær hetjur að
þeir lesi það þurreygðir.
Afgreiðslumaður Tímaritsins j b) að beina áskorun til for-
hér-á landi er Sigurður banka-| seta rík'isins, ríkisstjórnar og Móðir spyr:
ritari Sigurgeirsson. jbæjarstjórna um að hafa engarj „Eru foreldrafélög algeng
Ekki hefir það verið trú mín j vínveitingar í opinberum veizl- meðal Norðurlandaþjóða? Ef
að ísléndingar almennt væru um eða boðum; og sýna með því svo er hvernig raun hafa þau
einarðir rrienn, en eg er líka' viðurkenningu sína á þeirri gefið?“
orðinn á flest gott vantrúaður. staðreynd, að neyzla áfengis er
Máske 'er vanfrú mín í þessu, háskaleg heilsu, fjárhag og
efni ekki annað en staðleysa. ‘menningu þjóðarinnar.
Svar: Foreldrafélög eru a
geng á Norðurlöndum og hafa
gefið mjög góða raun. í Kaup- j
jPopeiin,
P’raíL i
kr: 402.
ar