Vísir - 19.08.1954, Qupperneq 4

«
VtSIB
Fimmtudaginn 19. ágúst 1954.
¥XS1K
Ð A G B L A Ð
Ritstjóri: Hersteinn Pálssoa,
Auglýsingastjóri: Krístj&n Jónwoa,
Skrifstofur: Ingólfsstrseti 3.
Otgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIB HJL,
AígreiSsla: Ingólfsstræti 3. Simi 1660 (fimm linur).
Lausasala 1 kréoa,
Félagsprentsmiðjan hJL
Landhelgismáfii í Norður-
iandaráði.
Norðurlandaráðið, sem setið hefur á rökstólum í Osló und-
anfarna hálfa aðra viku, hefur nú fjallað um landhelgi-
málið, mikilvægasta utanríkismál íslands og um leið fyrsta
málið, sem íslenzkir fulltrúar bera fram í ráðinu. Var málið
reifað af fulltrúum íslands í vikunni sem leið og síðan var
málið sent einni nefnd ráðsins til athugunar, en það skilaði
áliti í byrjun vikunnar, og var síðan gerð ályktun á fundi,
sem samþykkt var einróma.
1 ályktun ráðsins er komizt svo að orði, að því er segir í
tilkynningu sem utanríkisráðuneytið hefur sent blöðunum til
birtingar: „Norðurlandaráði er fullljóst, að það er hagsmuna-
mál allra landa, ser.'. stunda fiskveiðar við strendur íslands
og íslendingum ííisnauðsyn, að gerðar sé ráðstafanir í þeim
tilgangi að vernda fiskstofninn á þessum slóðum.“ Viðurkennir
ráðið þar með, að íslendingar verði að gera einhverjar ráð-
stafanir til þess að koma í veg fyrir, að miðin umhverfis
strendur landsins verði eyðilögð með gengdarlausum togveiðum.
Á hinn bóginn segir svo síðar í ályktun ráðsins, að það sé
okki bært um að láta í ljós álit sitt, þar sem lögmæti þeirra
ráðstafana, sem þegar hafa verið gerðar, sé deilumál milli
íslands og annars ríkis. Telji ráðið að af því leiði, að réttur
vettvangur fyrir mál þetta — til þess að komast að þjóðréttar-
degri niðurstöðu um þetta ágreiningsmál — sé Haagdómstóllinn,
«n hvorki Norðurlandaráðið né Evrópuráðið'. Ákveði Norð-
urlandaráðið af þeim sökum að beina þessari ályktun sinni
"til stjórna þeirra landa, sem aðild eiga að ráðinu.
Sennilega hafa flestir vonazt til þess, að Norðurlandaráðið
sæi sér fært að taka dýpra í árinni í máli þessu. Það hefði
til dæmis mátt ætla, að það léti í Ijós álit sitt á því, sem
útgerðarmenn í Bretlandi hafa tekið sér fyrir hendur, án þess
að stjórnarvöld landsins telji sig hafa bolmagn til að hindra
það — löndunarbannið. Það er í rauninni mergurinn málsins
•ásamt því, sem íslendingar hafa gert — stækkun landhelginn-
•ar. Mönnum finnst, að Norðurlandaráðið hefði átt að geta tekið
•afstöðu til slíkra ofbeldisathafna, því að hver veit, hvenær
■einhverjum hagsmunahópi gæti dottið í hug að beita sömu
aðferðum gegn þeim eða hindra samkeppni af þeirra hólfu
■að einhverju leyti. Að þessu leyti hafa margir íslendingar
vafalaust orðið fyrir talsverðum vonbrigðum.
Ráðið talar einnig um, að Evrópuráðið sé ekki réttur vett-
vangur, en Bretar og fleiri hafa viljað flytja málið í þeim sam-
tökum, og bent er á dómstólinn í Haag. Taka fulltrúar íslands
íram í samtíandi við ályktunina, að íslendingar hafi verið
iúsir til að leggja málið undir úrskurð hans, ef tryggt væri
að málinu yrði þá raunverulega lokið, enda yrði löndunar-
bannið afnumið áður. En brezka stjórnin mun ekki telja sig
hafa aðstöðu til að segja útgerðarmönum- fyrir verkum í því
■efni, og ekkert bpndir raunverulega til þess, að þeir hafi
sjálfir í hyggju að gera neina breytingu á einokunarskipun
•íisksölunnar.
En spurning er, hvort íslendingar eiga yfirleitt Sð leggja
það undir dóm nokkurs aðila, hvort lífvænlegt á að, vera í
þessu landi eða ekki. Ef fiskimiðin Verða eyðilögð með gegnd-
arlausum veiðum, eins. og allar hórfur voru á, 'að gert mundi
verða, ef landhelgin yrði í sömu skorðum og áður, geta ís-
lendingar gefið allt upp á bátinn, og mundi þá verða tímabæft
að athuga það, sem Danir höfðu á orði éndur fyrir löngu,
þegar þeir vildu flytja þær fáu hræður, sem eftir voru á
landinu eftir langvarandi hörmungar, til Danmerkur og setja
niður á Jótlandsheiðar.
Vísir lét svo ummælt í forustugrein fyrir nokkru, að engin
þjóð, hversu stór sem hún væri, hefðd svo mikinn rétt vegna
fólksfjölda síns að hún gæti dæmt aðra mannfáa til dauða
með því að eyðileggja auðlindir hennar. Við höfðum af engu að
ausa nema fiski, og getum við ekki aflað hans vegna rányrkju
annarra, erum við í rauninni dæmdir til að veslast upp og
deyja drottni okkar. En ef við höfum rétt til að lifa, höfum
við rétt til að nota einir þær auðsuppsprettur, sem einar geta
gert okkur kleift að draga fram lífið í landinu, og getur þá
enginn dómstóll gert þann rétt okkar meiri eða svift okkur
honum. Þarf því ekki að spyrja neinn um leyfi í þessu efni.
Kaffiverðið og samning-
amir í desember 1954.
Greinargerð írá ríkissíjóriiiiini.
Vísi faefur borizt eítiríarandi
greinargerS írá ríkisstjórniimi
vegua verðhækkunar á kaffi,
sem átt hefur sér stað nýverið.
í sambandi við samningaunr-
leitanir þær, er leiddu til kjara-
samnings verkamanna og vinnu-
veitenda 19. desember 1952, á-
kvað ríkisstjórnin m. a. að beita
sér fyrir vítækum verðlækkun-
um á neyzluvörum almennings.
í því skyni voru gerðar ýmsar
ráðstafanir og mismunandi, að
því er varðaði einstakar vöru-
tegundir og afurða, þ. á m. var
verð greitt niður með fé úr rílc-
issjóði, aðflutningsgjöld felld
niður og álagning lækkuð. Sam-
kvæmt þeim yfirlýsingum, sem
ríkisstjórnin gaf í sambandi við
lausn þáverandi kjaradeilu, tel-
ur hún' sér skylt eftir því sem
við verður komið að láta haldast
meðan kjarasamningui'inn er í
gildi, allar umræddar ráðstaf-
anir til vei'ðlækkunar. Verð-
hækkunum af öðrum ástæðum
en niðurfellingu þeirra ráðstaf-
ana hefur ríkisstjórnin aftur á
móti aldrei ábyrgzt að afstýra.
Hins vegar hefur i'ikisstjórnin að
sjálfsögðu unnið og mun vinna
eftir föngum gegn verðhækkuh-
um á nauðsynjavörum í landinu
og að lækkun á verði þeirS'a með
þeim aðferðum sem á hverjum
tíma eru lienni heimilar, tiltæk-
ar og þjóðhagslega hagkvæmar.
Vcrðlag á kaffi og sykri,
1. Verðlækkun sú á kaffi og
sykri, sem ákveðin var fvrir at-
beina ríkisstjórnarinnar í des-
embermánuði 1952, var eingöngu
miðuð við niðurfellingu aðflutn-
ingsgjalda af þessum vöruteg-
undum.
2. Innan ríkisstjórnarinnar og
í samtölum hennar og sátta-
nefndarinnar, sem starfaði að
lausn þáverandi kjaradeilu, kom
lækkun á þessum vörutegundum
með öðrum hætti aldrei til tals.
3. Ríkisstjórnin telur því úti-
lokað, að sáttanefndin hafi gagn-
vart samninganefndum deiluað-
ilja skýrt viðeigándi ákvæði í
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar á
þann veg, að í þeim ákvæðum
fælist ákvörðun um hámarks-
verð á kaffi og sykri, meðan þá
væntanlegur kjárasaniningur
væri í gildi, enda hefði sátta-
nefndina algjörlega brostið lieim-
ild til slíkrar túlkunar.
4. Með lögum nr. 12/1953, sem
sett. voru. fyrir atbeina ríkis-
stjórnarihnar, var henni veitt
nauðsynleg heimild til þeirrar
verðlækkunai’ á umræddum
vöhií'égúndum, sem hun haf-ði
heitib. í greinargerð sem fylgdi
frumvárþi til þcirrar laga, vnr
þess getið, að niðurfelling áð-
flutningsgjalda, sem þar var um
að tefla, væri forsenda fyrir á-
kvörðun í'íkisstjórnarinnai' um
verðlækkun á kaffi og sykri. Eng-
in athugasemd kom fram á Al-'
þingi af þessu efni, svo séð verði.
5. Ríkisstjórnin télur ekki réítt,
meðan umræddur kjarasanming-
ur er í gildi, að taka upp inn-
heinitu aðflutningsgjalda af
kaffi og sykri.að, nýju, enda þótt
útsöluverð færi fyrir þær áð-
gerðjr vegna lækkunar á inn-
kaupsverði eigi fram úr því verði,
1 sem ákveðið var í desember
' 1952. þetta gæti þó ekki talizt
1 brigð á yfirlýsingum ríkisstjórn-
arinnar um verðlag á þessum
vöi’urn, ef skylt væri að verja fé
úr ríkissjóði til þess að halda
söluverði niðri, hvað sem verð-
lag á erlendum markaði og
flutningskostnaði liði. Er fráleitt
að halda því fram, að nokkur
ríkisstjórn hafi skuldbundið sig
til að lialda óbreyttu verðlagi á
innfluttum vörum eins og kaffi
og sykri, sem eru háðar stöðug-
um verðlagsbrevtingum erlendis.
6. Síðan desembersættin var
gerð, hefui’ verð á sykri lækkað
úr kr. 3,70 pr. kg. í kr. 3,02 pr.
kg. Ef sú kenning væri rétt, að
ríkisstjórnin væri skuldbundin
til að halda óbrevttu kaffi- og
sykurverði væri ríkisstjórninni
heimilt að hækka sykurverðið
upp í kr. 3,70 og nota mismuninn
til að lækka kaffiverðið. Aug-J
ljóst er, að slík ráðstöfun er
hrein fjarstæða.
7. pá má benda á live vafasöm
sú ráðstöfun væri að verja’ fé
ríkissjóðs til niðurgreiðslu á
verði kaffis, sem ekki verður
talin almenn neyzluvara í sama
skilningi og vörur þær, sem nú
eru greiddar niður af almanna
fé.
18/8. 1954.
Listaverkanefmt
hæjarins skipui.
Á afmælisdegi Reykjavíkur-
kaupstaðar, 18. ágúst 1954, skip-
aði Gunnar Thodroddsen, borg-
arstjóri listaverkanefnd Reykja-j
víkur. Verkefnl nefndarinnar ,ér(
að gera tillögur til bæjarráðs og
borgarstjóra um:
1. öfíun höggmynda og stað-
setningu til skreylingar í skrúð-
görðum og á öðrum opnum svæð-
um. |
2. Skreytingu opinberra bygg-
inga innan luiss og utan, með
höggmyndum, málverkum eða
öðrum listaverkum.
I nefndinui eiga sæti: l
Tómas Guðmundsson, form.
Bandalags ísl. Íistamaiina, sem
jafnframt er formaður nefhdar-
innai'.
Sr. Bjarni .Tónsson, formaður
I Reykvíkingafélagsins, Björn St.
Bjöi'nsson, listfræðingur, Ilörður
Bjarnason, húsam. ríkisins,
Ragnar Jónsson, forstjóri, Sélina
.Tónsdóttir, listfræðingur, Sveinn
Ággéirsson, Iiagfræðingur, Vil-
hjáhinir' p. Gíslason, út.varpsstj.,
Bandaríkjaherfylki
fara frá Kóreu.
Einkaskeyti frá AP. —
Washington í gærkveldi.
Herstjórn Bandaríkjanna
hefur tilkynnt, að fjögur her-
fylki verði kvödd á brott frá
Kóreu.
Segir í tilkynningunni, að
herafli þessi muni verða settur
til gæzlu þar sem hans er meiri
þörf. I3andaríkjamenn m-unu
nú hafa 2 herfylki í Kóreu, eft-
ir að hin 4 hafa verið kvödd á
brott.
Skúlastyttan.
Fánar blöktu um gervallan bæ-
inn i gær í tilefni þess, að af-
hjúpuð var Tíkneskja Skúla Magn
ússonar landfógeta, sem oft hef-
ur verið nefndur „faðir Reykja-
vikur“. Þetta mál hefur verið
lengi á döfinni, og um tíma var
til þess ætlazt, að minnzt yrði
tveggja alda afmælis innréttinga
Skúla og styttan tilbúin þá, en
það var í hitteðfyrra. Hins vegar
skiptir það minnstu máli, hvort
styttan komst upp ári fyrr eða
síðar, en það virðist vel til fallið
að reisa þessum garpi myndar-
legan minnisvarða í höfuðborg-
inni, eins og nú hefur verið gert.
Skiptar skoðanir.
Ekki fer lijá þvi, að nokkuð
skiptar skoðaninr eru um stytt-
una sjálfa, og hafa áður orðið
nokkur blaðaskrif um það, sum
fjarska óréttmæt og ósanngjörn,
eins og gerist og gengur. Ekki
getur maður þó varizt þeiri til-
hugsun, að ástæðulaust var að
gera slílta styttu af Skúla, þ. e.
tiltekna mannsmynd, væntanlega
eftir ákaflega óljósum lýsingum
og engum myndum af landfóget-
anum. Sennilega hefði verið eðli-
legra og skynsamlegra að reisa
þarna einliverja táknræna mynd,
styttu, sem með einhverjum hætti
hefði minnt á þrautseigju Skúla
og staðfestu, en ekki prúðbúinn
mann á stalli. Hins vegar tjóir
ekki að deila um þetta nú, og við
skulum þá bara gera ráð fyrir að
Skúli hafi litið svona út, og fagna
því, að Fegrunarfélagið og bær-
inn hafa viljað sýna honum verð-
sluildaðan sóma.
Fegrunarfélagið.
Þessi þarflegi félagsskapur
virðist starfa i skorpum og fjör-
kippuni, en engu að siðirihefur
liann komið mörgu gagnlegu i
verk á skammri ævi, og er ástæða
til að þákka forráðamönnum þess
mörg vel unnin störf. Blómaker
og styttur prýða nú bæinn víða,
bæjarbúum og aðkomumönnum
til augnayndis, og ýmis áform hef
ur það á prjónunum, eins og get-
ið hefur verið hér í blaðinu og
víðar. Vatnsberi Ásmundar er
kominn á sinn stað, og á senni-
lega eftir að afla sér meiri vin-
sælda en útlit var fyrir um tíma,
og Fiskstöflun Sigurjóns hefur
líka fengið sinn samastað við
Sjómanaskólann. Nú bætist Skúli
Guðnnuidar í Miðdal í hópinn, en
allt be þetta vott um aukna feg-
urðartilfinningu og áhuga fyrir
að fegra og bæta bæinn okkar,
liöfu.ðstað lýðveldisins.
Ný herferð.
Nú ætti Fegrunarfélagið að taka
sig til og skrifa ýmsum húseig-
éndmn, ekki sízt þeim, sem eiga
eða stjórna stórhýsuni, að láta
mála liús sín eða húða með öðru
cfni cn gráu sementinu. T. d.
þyrfti að vinda bráðan bug að því
að mála og húða stórhýsið við
Hlémmtórg, fimm hæða bákn,
scm hefur þann vafasama heiður
að vera íheð ljötustu húsum i bæn
um, en hlasir við vegfarendum,
sem kó'ma í bæinn úr austri. —
Gráminn er einkennandi fyrir
steinsteypuliús bæjarins, drunga-
legui' eins og þoka eða súld. Fegr
unarfélagið á að berjast fyrir því,
að bjartari litir lífgi upp bæinn
okkar, m. a. með því að skrifa
húseigendum, eins og stungið var
upp á hér að framan.
þór Sandholt,..forst.m. skiþulags-
deildar bæjarins.
(Frét tatilkynning frá
skrifstofu borgai'stjóra.) i