Vísir - 11.12.1954, Qupperneq 4

'é
Ylsm
Laugardaginn 11. desember 1954'
DAGBLA9
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Krisíján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstrœti 3.
Ctgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIB E.T.
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Raflýsing í hálfa ötó.
"F^ann 12. desember 1904 var rafvél sett af stað í fyrsta skipti hér
■*- á landi, og rafmagnsljós var þá notað í fyrsta sinni hérlendis.
Þetta ér merkisatburður, og þess vegna er ætlunin að minnast
hans á morgun í þeim bæ, þar sem þetta gerðist. Hafnarfirði,
með sýningu, sem efnt verður til í samkomuhúsi á staðnum.
Hin fyrsta rafstöð, sem tekin var í notkun hér á landi, var
ekki stór, en með henni var þó stigið mikið skréf frá öld kolanna
og olíulampanna. Það var framtakssamur einstaklingur, Jóhann-
es Reykdal, sem aflaði stöðvar þessarar, kom henni upp og rak
hana, framtakssamur maður, er sá fram á veginn og vildi ekki
sætta sig við það, sem aðrir landsmenn bjuggu við, úr því að
hægt var að fá annað betra frá öðrum löndum. Hann átti það
sameiginlegt með mörgum öðrum atorkumönnum á morgni ald-
arinnar, að hann viMi að þjóðin hagnýtti sér þær framfarir, sem
gerðu lífsbaráttuna léttari úti um heim, svo að landsmenn réttu
sem fyrst úr kútnum eftir margra alda ei'lenda yfirstjórn á
öllum sviðum.
Þegar á það er litið, að Réykdal kom upp rafstöð sinni að-
eins 25 árum eftir að Edinson hafði fundið glóðarlampann, og
að einangrun landsins mátti heita alger, auk þess sem hagur
landsmanna var enn bágborinn, þótt þeim væri nokkuð að vaxa
fiskur um hrygg, verður ekki annað sagt en að þessi upphafs-
maður raflýsingar hér á landi hafi verið fljótur til. Það er líka
einkenni hins framsýna manns að koma þegar auga á kosti og
not nýjunganna.
Á þessum fimmtíu árum, sem liðin eru síðan Reykdal lét raf-
magnið tendra Ijós í fyrsta skipti, hafa framfarir verið geysi--
legar hér á landi, og' má segja, að um hreina byltingu hafi verið
að ræða á mörgum sviðum. Það væri að bera í bakkafullan
lækinn að fara að þylja um það, hvernig við höfum á þessum
skamma tíma tekið stökk í þróun atvinnu- og efnahags, sem
gerzt hefur í öðrum löndum á margfalt lengri tíma* En hitt á
ekki að liggja í láginni, að við hefðum ekki tekið slíkt stökk, ef
,við hefðum ekki átt mönnum á að skipa, er voru gæddir eld-
móði brautryðjans, og meðal þeirra var Jóhannes Reykdal.
j Rafmagnið nær nú víða um sveitir landsins, veitir heimil-
:unum birtu og yl og orku til að létta margvísleg störf. En þótt
mikið hafi verið unnið í þessu efni, eru þó ærin verkefni fram-
undan. Ætlunin er að rafmagnið nái til dreifbýlisins í enn rík-
ara mæli í framtíðinni, og við það verður væntanlega ekki látið
sitja. Raforkan á að verða undirstaða mikils iðnaðar, sem þjón-
ar þá ekki aðeins landsmönnum heldur og öðrum þjóðum, og
verður þá orkulind nýrra framfara á öllum sviðum. Eins og Jó-
hannes Reykdal sýndi stórhug og framsýni, þegar hann réðst
í að koma upp rafstöð sinni fyrir 50 árum, eiga núverandi for-
vígismenn þjóðarinnar að sýna sama stórhug og framsýni, er
þeir undirbúa framtíðaráætlanir á sviði raforkumála.
Njésnadömarnir í Kína.
Á opinberum vettvangi hefur meira verið rætt að undan-
förnu urh dóma kínverskra kommúnista yfir amerísku her-
mönnunum en um flest annað. Hefur það komið í dagsljósið á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna, að með menn þessa átti að fara
sefn stríðsfanga að venjulegum hernaðarreglum, þar sem þeir
voru .einkennisklæddir. •'■ ■
Mál eins og þetta vir'ðist ekki'skipta íslendinga miklu, þar
sem þeir fara ekki með hernað geg'n neinum o|,béita þess vegna
ekki rijósnurum, er gætu hlotið ómilda meðfeYð f öðfum löndum,
en þó er þetta lærdómsríkt um það, hvernig kommúnistar hegða
sér í alþjóðaviðskiptum. Þeir þykjast hafa „heiðarleikann“ í
merki sínu í allri baráttu sinni og starfsemi en þó brennur æði
oft við, að annað verður upp á teningnum, þegar til alvörunnar
kemur. Þá kemur það berlega í ljós, að kommúnistar eru í al-
þjóðlegum bófasamtökum, sem einkis svífast og ekkert varða,
þegar þeim býður svo við að horfa.
Þó er athæfi þeirra til góðs að því leyti, að með því fæla
þeir æ fleiri menn frá sér. Með því að sýna hið sanna innræti
sitt koma þeir í veg fyrir, aþ. i'yigi þeirra vaxi meðal frjálsra
manna, og vinna með því móti fyrir hi.nn ffjálsa heim.
Tónleikar í vikunni:
G. Taschner og M. Krause.
Fiðlusnillingurinn Gerhard
Taschner, sem talinn er einna
fremstur þeirra fiðluleikara
þýzkra, sem nú starfa í Þýzka-
landi, er um þessar mundir gest
ur Tónlistarfélagsins, ásamt
Martin Krause, ágætum píanó-
leikara, sem einnig er kennari i
tónlistarháskólanum í Berlín.
Léku þeir félagar þrjár fiðlu-
sónötur fyrir styrktarfélaga
Tónlistarfélagsins, og auk þess
lék Taschner Chaconnu Bachs
fyrir fiðlu eina saman.
Þeir félagar eru einkar vel
samæfðir, hvor um sig mikill
meistari á hljóðfæri sitt, og var
árangurinn eftir því. Var fróð-
legt að kynnast meðferð þeirra
á þremur ólíkum sónötum: d-
dúr sónötu Hándéls, d-moll són
ötu Brahms og Kreutzersónötu
Beethavens. — Virðist styrkur
þeirfa einkum liggja í rökvísri
byggingu verkanna og næmri
tilfinningu fyrir stílbrögðum.
Meðferð Taschners á einleiks-
chaconnunni var með hinum
mestu ágætum, nákvæm, örugg
og blæbrogðarík, eins og bezt
verður á kosið.
Var þeim ákaft fagnað að
leikslokum, en ekki var til setu
boðið, því að þá var komið fram
á kvikmyndatíma og dyraverðir
orðnir garpslegir.
Symfóníu-
hljómsveitin.
Stjórnandi: Róbert
Ottósson. — Einleikari:
G. Taschner.
Á fimmtudagskvöld lék
Taschner fiðlukonsert Beethov-
ens með Sinfóníunni. Sannaði
hann nú enn rækilegar, hver
afburða fiðlari hann er. Kom
honum hér að miklum notum
reynsla hans sem konsertmeist-
ári Eílharmóníunnar í Berlín,
því að léikur hans einkenndist
af vökulu samsæri við hljóm-
sveit og stjórnanda, enda tókst
samleikurhjn prýðilega. Þá
duldist eigi heldur hin mikla,
fyrírhafnarlausa tækni hans og
ríka stílvitund, ekki sízt í kad-
enzuköflunum.
Hljómleikarnir hófust á svítu
Bachs í d-dúr fyrir tvö óbó,
þrjá trompeta, skálabumbur og
strengi. Gat Róbert söngstjóri
þess í upphafi, að.svítan væri
ihér leikin í upprunalegri mynd
sinni, en oft og tíðum væru
klarfnettur notaðar í stað
trompetá. Mun hann eflaust
hafa viljað búa áheyréndur
undir það, að lúðurþeytararnir
reyndust tæplega hinum hlut-
verkum vaxnir, en þess gerðist
sem betur fer endin þörf, því að
þeir Paul Pampichler, Karl Run
ólfsson og Björn Guðjónsson
stóðu sig með ágætum, og er ó-
líkt unaðslegra að hlýða á þetta
fagra verk í frumbúningnum,
slíka birtu sem lúðrarnir ljá
ýmsum veigamestu köflunum.
Arían fagra (sem fiðlumeistar-
ar leika sér stundum að því að
leika á g-streng einan) naut
sín prýðilega í meðferð sti’engja
sveitárinnar, og yfir dansköfl-
unuin var hi’essandi og bjartur
blær.
Að lokum var svo leikin hin
undurfagra „ítalska hljóm-
kviða“ Mendelssohns, litrík,
rökvís og þrunginn yndisleg-
um, ljóðrænum hugmyndum,
svo sem títt er um verk þess
hámenntaða snillings.
Var hljómsveit og stjói’nanda
mjög vel fagnað að lokum, enda
efnisskráin óvenju skemmtileg.
Því miður var fremur lítil að-
sókn, og veldur því eflaust,
hversu skammt er til jóla.
Hljémsveit
varnarliðsins
lék í Þjóðleikhúsinu á mánu-
dag til styrktar barnaspítala-
sjóði Hringsins, einkum létt nú-
tímalög. Hljómsveitin er skip-
uð frábærum blásurum, og
vakti einn þeirra sérstaka at-
hygli fyi’ir einkar smekkvísa
meðferð á 2. og 3. kafla í kon-
sert Rimsky-Korsakovs fýrir
slíðui’horn. En hann hafði leik-
ið stöðugt á básúnu sína fi’aman
af hljómleikunum, og gætti því
nokkurrar þreytu, þegar á leið.
Neil Humfeld hefur mjög fal-
legan tón og mikla leikni.
Einsöngvai’i söng nokkur lög
með sveitinni, John Peck að
nafni. Hefur hann ekki mikla
rödd, þótt falleg sé, og hefði
ekki veitt af magnara.
Konsert þessi var sæmilega
vel sóttur, og höfðu menn yfir-
leitt gaman af leik sveitarinnar,
sem Patrick F. Veltre stjórn-
aði af festu og öryggi, enda
var öllum vel fagnað, og bár-
ust söirgstjóranum blóm.
B. G.
Sæmilegur afli
Akranesbáta.
Akranesi í morgun.
Fiskafli er sæmilegur og' gæft-
ir hafa verið dágóðar að undan-
förnu á bátamiðum. Afli kornst
upp í 8 smálestir í síðasta róðri.
Annars hefur afli að uridan-
förnu verið frá 3 og upp í (i lest-
ir.
V.b. Sveinn Guðniundsson, sem
er með þorskanet, hefui' fengið
frá 4 upp í 12 smáleslir.
Akrixneslogararnir eru báðir
úti. Ilrakviðrasaml er stöðugt á
togáramiðum úti fyrir Vestfjörð-
Nýtt smássgnasafn
eftir Rosberg G. Snœdd
Smásagnasal'n er nýútkomið
eftir kósberg G. Snædal, rithöf-
und á Akureyri, og hcitir bókin
„Þú og ég“.
Áður liafa komið út tvær bæk-
ur eftir þenann höfurid, ljóða-
bókin Á annarra grjóti, sem kom
Út 1949 og Hringhendmy sem
kom út 1954,
f smásagnasafninu Þú og ég
eru tíu sögur og heita: Heimsókn,
Fegurð blómanna, í hjólfarinu,
Myndin, í Mjóagili, Litil stúlka i
stigvélum, Að Bragatúni, Stefnu-
niót,' Vinur í raun og Blöðin, sem
ég brenndi.
Eftirfarandi bréf hefur herg-
máli borizt:
„Fyrir nokkru var þess getið
í hlaði, að stolið hefði verið
sparisjóðsbók með allmyndar-
legri innstæðu, og hefði óláns-
manneskja sú, er bókína tók,
farið rakleiðis í bankann, tekið
út úr henni innstæðuna, að þvi
er virðist án þess að grunsemd
vekti, og verið þó undir áhrif-
um áfengis, en bankinn ekki tal-
ið sig á rieinn hátt bera ábyi’gð
á, að féð var afhent. Svona var
þetta i höfuðatriðum, ef ég man
rétt.
Alvarlegt tjón.
Ekki þai’f orðum að því að
ey'ða, ef svona tekst til, hve
mikið tjón það er, fyrir eig-
anda sparisjóðsbókar, er svona,
gripdeild bitnar á, og getur það
haft mjög' alvarlegar afleiðingar.
Kannske er um samansparað fé
að í’æða, sem eigandinn hefur
ætlað að gripa til i veikindum,
eða þegar árin færast yfir, svo
eitthvað sé nefnt, og fyrir hvaða
sparifjáreiganda sem væri gæti
slíkt bakað mikil óþægindi, að
ekki sé meira sagt.
Ábyrgðin.
AÍmennt munu menn líta svo
á, að anuað eins og þetta ætti
ekki að geta komið fyrr. Almennt
munu menn elcki koma auga á
neina erfiðleika, sem því geta
verið samfara, að í bánka séu
greiddar úr ’ sparisjóðsbókum
stórar fjárhæðir til manna, sem
enga lieimild hafa lil úttektar.
Séu einhverjir erfileikar þessu
samfara, að áliti banlcanna, væri,
æskilegt, að gerð væri grein
fýrii’ þeim. Mér virðist, að sá
sem felur banka geymslu fjár
síns með því að leggja það inn
á vöxtri, eigi heimtingu á, að
tryggt sé, að ólieimil úttekt sé
ekki framkvæmanleg.
Hvað á að gera?
Eg fæ ekki betur sé'ð én að
hvaða bankastöfíuin sem væri
gæti gc.ft öruggar ráðstafanir til
hindrunar því, sem að fráman .
grcinir. Hyerri sparisjóðsbók
mun fylgja sþjafd méð bókar-
mímeri, nafni eiganda og heim-
ilisfangi, og á spjaldið eru vél-
ritaðar utlar úllektii’ og innlegg.
Á þessu spjaldi mætli vera
punktalíria fyrir nafn eiganda,
sem liariij riffyllir sjálfur, og er
þá rithandarsýnishórn eiganda
fyrir hendi. El' eigandi óskaði
pess, mætti svo stimpla á spjal
ið: Úttekt ólieimil, án skriflegr-
ar beiðni eiganda, — Þetta ætti
að girða fyrii’ öheimila útiekt,.
nenia éf um vel gerða ritliándar-
fölsun ,væri að ra'oa.
Trygging. ,
Mér finnst, að sparifjáreig-
endui eigi heiiritingu á einhvórri'
slíkri tryggingu. Eigi þarf að
iaka i'rain, að auk þess sem fýrir
kenmr, að sparisjóðsbókum er
stoJið, kernur það iðulega fýrír,
aðimenn týna bókum, með ;ein-
hverjmri hætti, og stunduiu ;upp-
götvásti það ckbi i. tæka tið, til
að tilkynna þáð bánka, áðiir' eri
óráðvandir menn sjá sér leik á.
borði og hirða fé úr slikum bók-
uin.
Það má vel vera, að ekki séu
mikil brögð að því, að mcnn
gláti sparifc af þeim sökum, sem
lxér heftir verið rætt uiri, en
mcnn líta svo á, að þeir eigi að
geta verið alvcg öruggir um lé
sitt í livaða bankastofnun sem
er, þótt einhvei’ óliöpp komi fyr-
h'.í
Ilvað segja bankarnir um
þctta? — Borgari.“