Vísir - 22.06.1955, Qupperneq 4

vlsm
Miðvikudaginn 22. júní 1955.
Dans á eldi er vísindunum
hulin ráðgáta.
Meiut eiga eeíií í ineö að gefa seiuti-
legar sdkíýringaa* á lioiuun.
Hvernig ætli ykkur yrði við,
«f bið ættuð að ganga berfætt
yfir raðir af brennandi heitum
straujárnum?
Einhver gárungi gæti átt til
að svara: Eg myndi hafa af
því mestu ánægju ef eg hefði
indverskt reipi, sem sjálfkrafa
táekist á loft svo eg gæti dregið
mig upp eftir því.
Fjölleikarar, sem dansa á
eldi, stíga yfir steina sem hita-
mælar hafa sýnt að eru 182
stig Celcius að utan en 1093
stig að innan.
Jafnvel þeir vantrúuðustu,
sem rannsakað hafa elddans-
ana, hafa orðið að viðurkenna,
að þeir geti ekki útskýrt þessa
gátu. En þeir fullyrða að svik
eða prettir kom ekki til greina.
Til þess eru notað nýjustu og
fullkomnustu tæki, að slungn-
ustu loddurum sé ógerningur
að hafa svik í framm. Klukkur
hafa sýnt að dansararnir eru
venjulega 9 sekúndur að fara
yfir heita steinana.
Uppiuninn
er í Asíu.
í raun og veru eru tvær
gátur ennþá óleystar. Sú fyrri:
Hvernig stendur á því að eld-
dansarar finna engan sársauka?
Og hin síðari: Hvers vegna
koma engin sár á fætur þeirra?
Elddansinn á rætur sínar að
rekja til þess tímabils, er menn
komust fyrst í kynni við eld-
inn. Þess vegna er ekki að
undra þótt hann standi í nánu
sambandi við trúarlegar
athafnir og helgisiði. Hann
þekktist fyrst í Asíu og
breiddist þaðan út um víða
veröld. Og festi tiltölulega
sterkar rætur í Suðaustur-
Evrópu, Ameríku og Astralíu.
í Ástralíu er elddansinn ekki
fram á vora daga gerður að
trúarathöfn eða guðsdýrkun.
Gamlar helgisögur skýra frá
óteljandi eldraunum. Svo var
t. d. með Emmu drottningu,
móður Játvarðs ,,Confessors“,
er hún var ákærð fyrir sam-
særi gegn konungsríkinu. Hún
sannaði sakleysi sitt með því
að ganga yfir hvítglóandi
plógskera.
Einnig meðal Persa er al-
geng sú trú að kraftur hins
góða hjálpi öllum þeim sem
þolað geta þessar eldsraunir.
Og á efsta degi munu fjöllin
bráðna eins og Persar segja,
og glóandi straumur flæða yfir
alla jörðina. — Gegnum þessa
eldheitu hraunleðju verði svo
allir að ganga. — Hinir
góðu munu þá ekki brenna sig
í þessu eldflóði heldur muni
það vernia þá eins og volg
mjólk. Hinir vondu munu þar
á móti brenna í vellandi hraun-
leðjunni.
Ekkert kj-öt
í 15 daga.
Samt eru það ekki einungis
trúarbragðadýrkendur sem
iðka þessar eldraunir. Englend-
ingur nokkur að nafni A. P.
Commins gekk yfir brennandi
glóð fyrir utan Hindúamusteri
í Pétursmaritsborg í Suður-
Afríku. Hindúaprestarnir höfðu
ráðlagt honum að borða ekki
kjöt í 15 daga á undan til-
, rauninni. A. P. Commins skýrir
svo frá því seinna að aðeins
síðustu skrefin hafi hann
brennt sig. Hindúar þeir, sem
horfðu á hvernig hann hljóp
yfir glóðina, þar sem brennt
hafði verið 11 þuml. þykku við-
arkollagi töldu orsök þess að
hann brenndi sig, vera þá, að
hann bar gullkross um hálsinn.
En kristniboði, sem ekki alls
fyrir löngu endurtók þessa til-
raun, brenndi sig ekki, énda
þótt hann bæri lílta kross.
Um elddansana hafa verið
skrifaðar margar mer-kiíegar
doktorsritgerðir. Meðal þeirra
rithöfunda eru tveir félagar
bi’ezka læknavísindafélagsins,
prófessor Davíð Waterton og
Sir James Purves-Steward. —
Þeir voru viðstaddir þegar
Beqa-dansararnir héldu sýn-
ingu fyrir nokkrum árum.
Prófessor Waterton segir svo:
„Með þjálfun og æfingu og
með því að venja yljarnar við
meiri og meiri hita geta dans-
ararnir þo.lað hitastig sem
myndi orsaka óæfðum mönnum
! hræðilegasta sársauka.“ — Sir
James Purves-Stewart skýrir
þetta þannig: „Sú hitatilfinn-
ing, sem varir stundarbil er
sefjan, annað hvort sjálfsefjan
eða trúarsefjan, sem hlýtur að
stafa frá áhrifum prestanna og
leiðast til baka. -— Báðir þessir
vísindamenn staðfesta það al-
mennð alit að iljarnar séu mjög
þykkar og tilfinningalausar.
Sjálfsefjun?
Þeir, sem eru vantrúaðir,
hafa borið frarn þá kenningu að
elddansarar noti margfalda
steina af einliverjum sérstök-
um gerðum við athafnir sínar.
En jarðfræðingar álíta að það
séu aðallega hraunsteinar og
segja svo ekki meira um það.
Þessir steinar innihalda mikið
glerefni sem dregur nokkuð úr
hitaleiðslunni, en á engan hátt
svo að urn nokkra einangrun sé
að ræða. Fyrir stuttu var
hitamæli komið fyirr í steina-
hlaða, sem svo voru notaðir
fyrir undirlag hjá elddönsur-
unum. Þeir sýndu hitastigið
954 gr. Celsius. Hitaútstreymið
var svo sterkt að vísindamenn-
irnir hörfuðu undan. En þar-
lendir menn hlógu góðlátlega
og gengu kainpakátir yfir
steinana.
Eðlisfræðingar hafa ekki orð-
ið á eitt sáttir um lausn þess-
arar gátu, hversvegna engin
sár eða meiðsli sjást á fótun-
um. Að vísu getur sjálfsdá-
leiðsla dregið úr sársauka, en
ekki varnað því, að blöðrur
myndist. En nú er það svo —
að það.koma engar blöðrur!
Einnig hér í Evrópu eru eld-
dansar enn ekki alveg útdauðir
helgisiðir. Að minnsta kosti
ekki í Makadoníu í Grikklandi.
j En aðeins fámennur hópur af
þar til vígðurn mönnum sýnir
j þá við hátíðleg tæk’ifæri. Þá
I halda þeir á verndargrip
, heilags Konstantínusar í hönd-
\ unum meðan þeir þjóta yfir
glóandi viðarkolin, en hljóm-
listarmenn leika undir á hörpu
og slá trumbur með tröllslegu,
ruddalegu hljómfalli.
Nú á tímum eru þessir helgi-
siðir í líkingu við gömlu grísku
drykkjuveizlurnar, sem helg-
aðar voru vínguðinunr Dion-
ysos. Þessir siðir eru að
minnsta kosti 3000 ára gamlir.
í Munurinn á því hvernig þeir
j voru og hvernig þeir eru nú,
er sá, að nú eru elddansarar
undir veraldar veldi Konstant-
ínusar hins heilaga, en áður
fyrr var það guðinn Dionysos.
Þessa siði halda þeir til þess
að biðja um góða uppskeru og
almenna velgengni í sinni
sveit.
í Grikklandi eru þessir dans-
ar kallaðir „Anastenari", en
það þýðir eitthvað líkt og
„andvörp“. Sennilega stafar
þetta nafn frá því að þegar
hinir ,,vígðu“ ná hámarkinu
reka þeir upp óp: „Ikkh, Ikkh,
Akkh, Akkh“, en það er eins-
konar afbökun úr „lakkhos,
ivakkhot", sem eru drykkju-
svallóp og org.
Anastenari tíðkaðist aðal-
lega í Þrakíu í Búlgaríu. Við
byrjun stríðsins 1914 tóku á-
hangendur sértrúarflokks úr 4
þorpum frá grísku Makedoníu
sér bólfestu í Þrakíu. í fyrstu
iðkuðu þeir sína eldsiði á laun
vegna þess að þeir óttuðust
ofsóknir yfirvaldanna. Fyrst , Fram —
eftir seinna stríðið héldu þeir j Víkingur
opinberar sýningar vegna þess Þróttur -
að fornfræðingar og vísinda-
menn höfðu áhuga fyrir þess-
um siðum þeirra.
Það er jafnvel hægt að ganga
yfir glóandi kolin á nælon-
sokkum eins og ein Anasten-
arissan hefur áþreifanlega sýnt.
fremdarástandi, að hús þau sem
standa hæst í bænum, þurfi að
búa við algjöran vatnsskort mik
inn hluta sólarhringsins.
í stjórn Fasteigendafélagsins
voru kjörnir Jón G. Jónsson,
verkstjóri, Jón Guðmundsson,
skrifstofum., Ólafur Jóhannes-
son, kaupm., og Alfreð Guð-
mu.ndsson skrifstofustjóri, en í.
varastjórn Geir Hallgrimsson,
hdl., frú Þórey Þorsteinsdóttir,
og Sighvatur Einarsson, pípu-
lagningameistari.
Getraunaspá.
825.00 kr. fyrir 11 rétta.
Urslit getraunaleikjanna í
23. leikviku 10,—19. júní urðu
þessi:
Reykjavík — N. Saxland 0:6 2
Valur ...... 0:0
— K.R....... 0:7
- Akranes .... 0:8
Fram. — Víkingur .... 3:4
Danmörk — Finnland . . 2:1
AIK — Hammarby .... 1:2
Degerfors — Sandviken 2:1
Gais — Norrköping .... 1:1
Halmstad -—- Djurgárden 0:0
Hálsingborg 0:0
Kalmar
Og gat háskólaprófessor, sem Malmö — Göteborg
0:2
rannsakáði þá á eftir, ekki
fundið annað en aö þeir væru
alveg óskemmdir.
Margir höfðu spáð, að auð-
velt;myndi verða að fá 12 rétta
Nú er í þessari leikviku, vegna hinna
þeirri kenningu haldið fram , mörgu auðveldu íslenzku leikja,
að í þessu æsta leiðsluástandi,
leiði elddansararnir frá sér sál-
rænar geislaöldur, sem brynji
þá gegn hitanum.
—★—
A&alftmdur Fasteigna-
eigendafélags Rvíkur.
Fasteignaeigendafélag Kvík-
ur hélt aðalfund sinn 13. þ. m.
Auk hinna venjulegu félags-
starfa var á fundinum rætt uín
brunatryggingar húsa í Reykja-
vík, en það er eitt af höfuðvið-
fangsefnum félagsins að athuga
möguleika á því að húseigendur
í bænum stofni með sér gagn-
kvæmt tryggingarfélag, sem
taki tryggingar í sínar hendur,
fyrst í stað, ásamt Reykjavíkur-
bæ, og samþykkti fundurinn á-
framhaldandi athugun á því,
hvernig málum þessum verði
bezt fyrir komið og hrundið í
framkvæmd. Þá var samþykkt
‘áskorun til bæjarstjórnar þess
eínis, að hún bæti úr því ó-
en sú varð ekki raunin á, aðeins
2 þátttakndum tókst að gizka
á 11 rétta á 27 raða kerfi og fá
þeir 825.00 kr. fyrir hvom
seðil.
1. vinningur 441.00 kr. fyric
11 rétta (2).
2. vinningur 44.00 kr. fyrir;
10 rétta (20).
3. vinningur 10.00 kr. fyrir 9
rétta (87).
Verður nú sumarhlé hjá ís-
lenzkum getraunum þar !til i
ágúst að enska knattspyrnu-
keppnin hefst að nýju.
Hann hnykkti hárinu fr.á aýg-
unum, um leið og hann skýrði
okkur frá að hann hef3i heyrt
að hér væri skipsrúm fáanlegt,
og af (því að hann hefði ekki
haft líandbært fé til að láta
ferja sig út í skipið, hefði hann
hugsað sem svo, að hann gæti
alveg eins vel sótt um stöðuna
á þennan óvanalega hátt.
Hann hóf þessa frásögn sína
á fremur stirðri ensku, en eftir
það fór. samtalið fram á hraðri
spænsku, svo eg gat ekki fylgst
vel með því, sem þeir skip-
stjóri ræddu. En eftir talsvert
stagl komust þeir að samkomu-
lagi og skipstjóri réð hann á
skipið. Hinn ókunni maður kom
svo með mér fram í vistarveru
háseta, eins og hann stóð. Mér
leizt strax vel á manninn, við
fyrstu sýn, svo eg bauð honum
að borga fyrir hann ferjugjald-
ið, ef hann óskaði áð fara í land
•o.g sækja þjonkur síhar, en hann
svaraöi, að hann væri í öllu sem
hann ætti! Ekki veit eg hvort
þetta var satt, eða hvort hann
taldi eigur sínar í landi ekki
þess virði að gera sér það um-
stang að sækja þær, en við
skellihlógum báðir. Þá spurði
eg hann hvort Gonzales skip-
stjóri hefði ráðið hann.
„Já,“ sagði hann og spurði
um leið hvað eg hefði nefnt
skipstjórann. „Gonzales skip-
stjóri?“. endurtók hann þegar
eg sagði honura það. „Þessi
maður er enginn skipstjóri,
vinur minn! Hvað ætlar hann
að borgá þér fyrir ferðina?“
Þegar eg sagði honum upp-
hæðina, sagði hann að það væri
of lítið, en það mætti laga síð-
ar. „Hlustaðú á mig-, Enrico,“
hélt hann áfram og virtist hafa
ákveð.ið að setja latínusnið á
heiti miít, „við skulum fyrst af
öllu koma okkur saman um að
kalla þennan náunga aldrei
skipstjóra!“
„Allt í lagi,“ sagði ég. „Ef bú
ætlar að kalla mig „Enrico“, þá
ætla eg að kalla þig „Greco“.“
„Vegna hvers langar þig að
kalla mig það?“ spurði hann
og br.osti breitt.
Eg sagði honum að mér hefði
dottið þetta í hug, af því mér
fyndist hann líkjast Grikkjum.
Hann hló. „Jæja, þá,“ sagði
hann, ég-' er Grikki'. Þú ért En-
rico, eg er Grecó. En gleymdu
ekki, að hinn náunginn er Gonz-
ales — ekkért annað eða meira!“
Við létum úr höfn snemma
næsta!'morgun. Veður var stillt,
svo að Gonzales notaði hjálpár-
vél skipgins, er gaf því um sex
og hálfs hnúts gang í góðu veðri.
Undir hádegið tók að kula og
„Manana“ vatf upp seglin og
sigldi með góðtim gangi í vest-
urátt. Eg verð að viðiirkénna,
að þegar átti aðfara aðjaka til
seglanna var eg éftki véí h^imai
Eg hafði aðeins siglt á eimskip-
um og þurfti margt að læra, áð-
ur en eg gæti notið mín að fullu
á þrímöstruðu selgskipi. Annað
var líka sem háði mér þarna —
Gonzales gaf allar fyrirskipan-
ir á spænsku, og Greco varð tið
þýða þær fyrir mig.
Það er rétt að eg kynni þegar
aðra skipsfélaga mína á þessu
fámenna skipi. Annar var lið-
legur, döftkeygúr piltúr ■ frá
Las Palmah, er reyndist; ágðétr
?.« ‘ !, '• •* t 1 V jtj í ;
lega. MatsVéinnihn var enskur
og nefndist Fred. Hann sá eg
fyrst eftir að við vorum komn-
ir undir segl með jöfnum, lið-
ugum undanvindi, svo að við
höfðum lítið að gera á þilfarinu.
Það kom í ljós, að Fred var
frá Liverpool og hann reyndist
ákaflega i. lélegur matsyeinn.
Hann ságði okkur, að hann
hefði komið.til Kanarí^ku eyj-
anna sem • ánháí' bryti á ensftu
hOlíuskipj,! en hefði orðið eftir
í landi, er skipið fór. Við höfð-
um alltaf skemmtun af" því,
þegar Gonzales kallaði mat-
sveininn út á þilfar til að hjálpa
til við seglin, er hryna skall á.
Hann kom alltaf klæddur í
luralegar buxur einar fata, en
beinaber búkurinn var á að líta
eins og skjannalegt hænsna-
kjöt. Þegar hann kom að drag-
reipinu, sem við vorum að
Vinna yið, ggéip hann um: það
og kipþti nöKkrum sinnum ó-
regluléga í eiidann án þess að
hugsa nokkuð um að vera sam-
taka við okkur hina, og 'hjóp
svo inn í eldhús aftur.
Þennan fyrsta dag var okkun
skipt í vaktir. Eg var á vakt
með Gonzales frá tólf til sex,
en Greco oq píjturinn frá Las
Palmas; tóku hina vaktina. Við
skiptuir. í sek tíma vaktir.
Gonzales sagði okkur, að þegan
v'ið 'værldfn komnir vel inn |
Framh. Jj