Vísir - 01.11.1955, Qupperneq 4

VÍSIE
Þriðjudaginn 1. nóvember 1955.
yyygtftftfgWWtfWWWWVWWWWlMftWWWWWWWW
■*
D A G B L A Ð
Riístjóri: Hersteinn Pélsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skriístofur: Ingólfsstræti 3.
AlgreiSsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur),
Útgefandi: BLAÐATjTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala 1 króna
FélagsprentsmítSjan h.f.
Gömlutn kirkjugörðum
litill sémi sýndur.
Björgvin-Reykjavík.
Við jþröngan fjörð í skjóli hárra fjalla stendur fögur borg á
vesturströnd Noregs. Það er sem borgin reyni að klífa
fjallið, sem næst er, því að upp eftir því teygist byggðin, og
svo bratt er þar, að víða eru engar götur, heldur þrep. Norð-
menn nefna borg þessa Bergen, — okkur Íslendingum er tam-
ara að nefna hana hinu foma nafni sínu, Björgvin.
Þessi borg er sennilega kunnnst íslendingum allra norskra
foorga, því að þangað lá leið þeirra einatt fyrst að fornu og
nýju. Björgvin er þ^nniy í sveit sett, að öldum saman voru
greiðari samgöngur við hana af sjó, því að milli hennar og
Oslóar, þeirrar borgar, er varð höfuðstaður Noregs, gnæfðu
ógreiðfær fjöll, sem buðu öllum samgöngum byrginn. Hinsvegar
mátti sigla. með ströndum fram innan skerja í lognsævi norður
og suðm-. Frá Björgvm sigldu skipin með erlendan varning
norður til Þrándheims og norður með hinni vogskornu strönd
iandsins, og einnig suður á bóginn, til Stafangurs, Haugasunds,
suður fyrir Líðandisnes, um hina geðþeltku smábæi suður-
strandarinnar, inn Víkina til Oslóar.
Björgvinjarbúar hafa löngnm verið miklir kaupsýslu- og
athafnamenn. Þeir fluttu skreið að norðan suðui’ með ströndinni
inn á Voginn, en svo nefnist aðalhluti hinnar skjólsælu hafnar
borgarinnar. Með fram Voginum voru svo skemmur kaupmanna,
þar sem varan var geymd, unz heimi var afskipað til framandi
landa. Enn sjást hinar miklu vöruskemmur beggja vegna Vog-
arins, sem heilsa manni eins og gömlum vin, er maður siglir
þar inn. En þeir sóttu líka á haf út, „hið bláa, blikandi haf“,
•éíris og segir í Þorgeiri í Vík, laðaði, seiddi og dró.
Vegur Björgvinjarbúa lá í vestur. Þeir héldu upp sam-
göngum við Bretlandseyjar, fyrst á ófullkomnum farkostum,
síðan á skrautbúnum skeiðum á borð við „Vega“, „Venus“ og
t.Leda“, svo að nokkur þekktustu skip hins gamla skipafélags,
Bergenska gufuskipafélagsins, séu nefnd.
Um ár«tugi var traust viðskipta- og samgöngubaiid milli
Björgvinjar og Reykjavíkur á vegum þessa félags. Hinn 2. júní
1908 lagði eimskipið „Uranus“ úr höfn í fyrstu íslandsferð sína.
Það tók land á Austfjörðum, sigldi síðan norður og vestur um
og til Reykjavíkur. Síðan hélzt þetta beina samband Björgvinjar-
búa og Reykvíkinga í meira en þrjá áratugi, eða til ógæfudágs-
ins í aprílmánuði 1940, er helskugginn féll yfir Noreg. Á þessu
tímabili máttu Reykvíkingar sjá skip Bergenska félagsins hér
við hafnarbakkann, flytjandi hingað síldartumiur hátt upp í
siglur, en út fluttu þau ýmsar afurðir íslendinga.
Síðan í apríl 1940 hafa ekki verið beinar samgöngur milli
Reykjavíkur og Björgvinjar, fyrr en fyrir l'áum dögum, að
þráður var knýttur á ný. Að þessu sinni voru það þó ekki skip,
sem klufu öldumar í nser fjóra sólarhringa til þess að komast
milli þessara vinabæja, heldur silfurfuglar íslenzlcs flugfélags.
Gnýr hinna aflmiklu hréyfla „Heklu“, „Sögu“ og „Eddu“ er
hijómkviða nútímans, og á traustum vængjum silfurfugla Loft
leiða berumst við nú á álíka mörgum klukkustundum og það
áður tók daga að komast til borgarinnar milli fjallanna sjö.
Þessa dagana eru staddir á meðal vor góðir gestir, frétta-
ínenn. frá Björgvin, sem hingað eru komnir í boði Loftleiða til
þess að kyunast landi og þjóð. Betri gesti ber vart að garði.
Hingað eru þeir komnir af tilefni þess, að á ný eru hafnar
beinar samgöngur milli ættborgar þeirra og höfuðstaðar hins
íslenzka lýðveldis, en það var kleift, er vígður var Flesland-
flugvöllur við Björgvin.
Fyrir skemmstu sátu íslenzkir blaðarnenn í fagnaði yfir-
valdanna í Björgvin og nutu hinnar alkunnu gestrisni Björgvinj-
ar. Þeir fengu að aka um fornfrægar götur hinnar ágætu
athafna- og menningarborgar við Voginn, sjá Hákonarhöllma,
Bryggjuna, Tröllahaug Griegs, hið risriiikla mirmismerki Michel-
sens. Þeim var fagnað á þann hátt, sem vinum er fagnað.
Nú sækja þessir frændur vorir oss heira, og vér bjóðum þá
velkomna. Vér trúum því, að heimsókn þein’a verði til þess að
treysta enn betur hin fomu vínabönd Björgvinjar og Reykja-
víkur. Koma þeirra hingað er því áðeins möguleg, að upp hefur
verið tekið flugsamband milli þessarra tvéggja borga. Annars
væri slíkt ferðalag lítt hugsanlegt.
Fulltrúar borgar Hollærgs, Ole Bull og Griegs eru .oss sánn-
Ifcallaðir aufúsugestir. Mætti dvöl þeirra hér verða þeim
á uægjuleg og ef tirmhmileg.
ÍAL- • • - ■ ■ ‘Vö, • vyAÝLþ ★
Því miður eru talsverð brögð
að því meðal okkar íslendinga,
að við sýnum kirkjugörðum
okkar litla rækt, svo margir
þeirra eru okkur til lítils
sóma. Er að því lítill menn-
ingarbragur að láta hinzta hvíhi
stað feðra sinna falla í algjöra
órækt.
Sem dæmi um það má benda
á kirkjugarðinn við Aðalstræti
og Kirkjustræti, sem fyrir um
hunarað árum var einn helgasti
reitur Reykjavíkur. Þar er nú
ekkert, sem bendir tii þess að
þarna hafi nokkrú sinni verið
kirkjugarður hvað þá að neitt
bendi til þess hverjir þar hvíli.
Nú hefur gamall maður,
Sigmundur Sveinsson, fyrrum
dyravörður við Miðbæjarbarna
skólann, barizt fyi’ir því und-
anfarin ár að eitthváð verði
gert til þess að varðveita gamla,
gleymda kirkjugarða hér í
þessum bæ og skrifað í því
sambandi til bæjarráðs, þar
sem hann óskaði aðstoðar þess.
Nefndi hann í þessu bréfi aðal-
lega tvo kirkjugarða, kirkju-
garðinn í Laugarnesi, sem tal-
inn er einn elzti kirkjugarð-
ur landsins og að sumra áliti
á að hafa að geyma jarðneskar
leifar Hallgerðar langbrókar,
og kirkjugarðinn við Aðalstrætl
og Kirkjustræti.
Þegar mál þetta dróst á lang-
inn, og um sýnilegan árangur
var ekki að ræða, sneri Sig-
mundur sér til Kvenfélags
Laugarríessafnaðar, sem tók
málaleitan hans vel og ákváðu
að sjá um gróöursetningu trjá-
plantna og fegrun garðsins ef
hann sæi um að hann yrði girt-
Ur. Það varð, og á síðastliðnu
vori gróðursettar á þriðja hundr
að trjáplöntur af konum safn-
aðarins með aðstoð Hafliöa
Jónssonar, skrúðgarðaeftirlits-
manns.
En Sigmundur lét ekki við
þetta sitja. Hann hefirnúskrifað
þæjarráði af nýju með ósk uin
að eitthvað verði gert til þess
að hreinsa og fegra kirkjugarð-
inn við Aðalstr. og komið verði
þar fyrir mimiisvarða, sem
minnt geti á forna helgi hans.
Væri æskilegt að fífeiri létu
til sín taka á þessu sviði og fet-
uðu í fótspor hins aldraða
manns um fegrun og varðveizlu
kirkjugarða um land allt, svo
þeir gætu orðið friðsælir griða-
staðir, sem veitt geta öllum,
sem í þá koma, frið og ró, og
jafnframt smekklegir minnis-
varðar um þá, sem þar hvíla.
Heiga Bárðardéttir
JSý skáldsaga eMr
Si^iírjón Jónsson,
iorglirðingar vilja
reisa Agii Skaliagríms-
spi minnismerki.
Borgfirðingafélagið í Reykja-
vík hélt nýlega aðalfund sinn,
en þetta v-ar tíiuida starfsár fé-
lagsins.
| Stöðúgt er haldið áfram við
töku kvikmyndarinnar af
'Borgarfjarðarhéraði, og mun
bráðlega verða hægt að sýna
kvikmyndina, að vísu ekki
fullgerða. Á sínum tíma mun
félagið afhenda Byggðasafni
Borgarfjarðar frumeintak
myndai’innar til eignar og
varðveizlu, en frumeintakið
hefur undanfarið verið erlendis
og var verið að taka af því ann-
að eintak.
Á aðalfundinum bar á góma,
að æskilegt væri að félagið gæti
í verki sýnt hug sinn til bygg-
ingar Hallgrímskirkju í Saur-
bæ, og var helzt rætt um það
að gefa klukkur í kirkjuna.
Ýmis fleiri mál voru rædd m.
a. að stuðla að því að reistur
verði minnisvarði um Egil
Skaljagrímsson að Borg á Mýr-
um. Þá kom það fram að um-
i ræður hafi farið fram meðal
forystumanna í átthagafélög-
unum að æskileg væri að félþg-
in gætu sameinast um að byggja
sameiginlegt félagsheimili. Um
20 átthagafélög munu nú vera
í Reykjavík og ætti þeim að
vera fært að koma slíkri bygg-
ingu upp.
Ymis fleiri mál voru rædd á
fundinum og ríkti mikill áhugi
meðal félagsmanna, sem fjöl-
menntu á fundinn. Stjórn fé-
íagsins var öll endurkosin.
Helga Bárðardóttir, nefnist
söguleg skáldsaga 'éftir Sigui -
jón Jónsson rithöfund, og cv
hún nýlega kömiri í bókabúðir.
Bókin er 328 blaðsíður að
stærð og frágangur allur hínn
vandaðasti, én prentuni-n er
unnin í Víkingsprenti. Bók
þessi skiptist í 25 kafla, er bera
þessar fyrirsagnir: Árla morg-
uns, Að Arnarstapa og Laugar-
brekku, Maður og trölþ Fár er
sér ærinn einn, Harmur og
ráðabreytni, Fulltrúi Ása-
Þórs, Eulltnii Hvíta-Krists,
Helga finnur Grænland, Land-
vættir, Fundur í Felli, Og glett-
ingar, Góðir dagar, Kveld í
Brattahlíð, Búzan les hafið,
Kaupmenn og víkingar, Að
Hleiðru, Brotizt í haug Hrólfs
kraka, Gull og gersemar, í
skytningi, Að Ármannsfelli,’
Mikill tímadagur, Sefasorg,
Leiíi laufsyeinn, Áð Hjalla í
‘ÖIvusi, , Aufýsugestur, Rauð-
feldur. .............. ’ '
Léíur Ásgeirsson
fær verðlaun,
IDr. Leifi Ásgeirssyni voru í
gser veitt verSlaun úr Verð-
launasjóði dr. phil. Ólafs Da-
víðsvíðssonar og Sigurðar Guð-
mundssonar arkitekts, að upp-
hæð 20 þúsund krónur.
Eins og skýrt hefur verið frá
stofnaði Svanhildur Ójafsdótt-
ir fyrrv. stjórnarráðsfulltrúi á
sínum tíma sjóð, en meðal verk
efna sjóðsins er að verðlauna1
íslenzkan stærðfræðing, stjörnu
fræðing eða eðlisfræðing, og
skal verðlaununum úthlutað án
umsóknar. Var þeim nú úthlut-
að í fyrsta sihn á 78 ára afmæli
dr. Ólafs Davíðssonar og heita
„Verðlaun Ólafs Daviðssonar",
og mælti fiú Svanhildur Ólafs-
dótirt svo fyrir að dr. Leiíur
Ásgfeirsson, prófessor sþyldi,
ÍdjÓ%'J>au. v újú
Nú cru a'ð koma í ljós afleiðing-
arnar af óheppilegri fjármála-
þróun síðustu mánuði. Bank-
arnir takmarka útlánin um 10 af
hundraði við alla, þar sem því
verður við komi'ð. í kjölfariS
sigla takmarkanir á lánum hjá
stójrum iSnfyrirtækjum, og bygg-
ingarefnakaupmenn, sem lengi
liafa veitt húsbyggjendum
greiSslufresti takmarka sin lán,
svo eitthvaS mun draga úr á því
sviði. Allt er þetta auðvitað af-
leiðing þeirrar samtvinnuðu
svikamylnu, er hér ríkir í eilifum
niSurgreiðslum á framleiðslu að-
alatvinnuveganna og kaupgjakls-
kapplilaupinu.
Vandi atvinnuveganna.
Jón Pálmason, þingmaður
SjálfstæSismanna, hefur nýléga
borið fram á þingi frumvarp um
verðtryggingasjóð og er í grein-
argerðinni fyrir frumvarpinu
farið nokkrum orðum um ástand-
ið i landinu i dag. Og þau varnar-
orð framsett, að nú verði að fara
að spyrna við fótum. Leyfi ég
mér að birta hér hluta úr grein-
argerðinni, því ég tel að gott sé
fyrir fleiri en þá, er þingskjöl
lcsa, a'ð lieyra þessi orS: „... ÞaS
má í sjálfu sér þykja undarlegt,
að aðalatvinnuvegir okkar, land-
búnaður og sjávarútvegur, skuli
hafa lent í slíkum vanda sem
orðiS hefur, þegar tekið er til-
lit til allra þeirra framfara og
bættu aðstöðu, sem fengizt hefur
umfram það, sem áður þekktist.
En til þess liggja tvær aðalá-
stæður. í fyrsta lagi stórkostlega
auknar lífskröfur fólksins og um
leið hækkuð laun á öllum sviSurn
langt umfram það, sem atvinnu-
vegirnir eru færir um með því
afurðaverði, sem þeir hafa haft
við að búa. í öðru lagi háir skatl-
ar og gjöld vegna óhóflegrar
eyðslu þess opinbera. ÞaS er
kunnugt, að laun eru hækkuð ár-
lega hjá einhverri sétt, og stund-
um á það sér stað oft á ári. Ger-
ist þetta ýmist ineð samningum
eða lögjöf. Oft fylgja fríðindi á
annan hátt, svo sem styttur
vinnutími, fleiri fridagar borg-
aSir o. fl. Allir frjálshuga menn
telja þetta í sjálfu sér æskilegt og
gott, og ekki þekki ég neina full-
trúa á Alþingi, er ekki kysu að
sem lengst sé hægt að ganga á
þessu sviði.
Hvað er skynsamlegt?
En það er tvennt ólikt, hvers
menn óska og vilja, og svp hitt,
hvaS er skynsamlegt og hvað
cr liægt að gera. AfurSir fram-
lélSsIunnar _pg geta hennar er sú
undirstaða, selh þarf og á að
niiðast. við. Það er arðurinn, sem
þjóðin liefur til skipta. Þessa
hcftir ekki verið gætt. óskir og
lífskröfur liafa ráðið meiru en
getan og heflbrigt fjármúlavii.
Þess vegna liefur framléiðslan
komizt í þrot hvað eftir annað.
Hefur þá vcrið gripið til þess
ráðs að fella gcngi: krónn okkar,
fyrst 1939, síðan 1950. Sú-aðferð
liefur hjai’gað íjbili, En;stefnan
er flóttastefna, svo .sem;reynsla
síðu^tu ára heftir sannað að
fullu. Gengisfall er hvergi ákveð-
ið í öði’um tilgangi cn þeim að
leiðrétta óhepilegt hlutfall milli
framleiðslu og vinnu, til þess að
gera fraiuleiðslunni mögulegt aS
sclja afurðir sínar á erléndum
markaði fyrir fleiri einingar í
erlendum gjaldeyri en fella. Til
þess eins er gengislækkun fram-
kvæmd. Sú framleiðsla, sem
ekkert flytur út til sölu, hefur
dþkcrt gagn þeiniþiis n&sengis*
fellingii. \,,V ^