Vísir - 14.02.1958, Blaðsíða 4

- ?JHastudáginn 14. febrúarVilíffSia
A.N. Parker:
Á. N. Parker er brezkur hagfræðingur og hefur sér-
staklega kynnt sér fjármál og verkalýðsmál í Sovétríkjun-
um og viðskipti Austur Evrópuríkjanna við löndin vestan
járntjaldsins. Hann benti einna fyrstur hagfræðinga á þann
stjórnmálatilgang sem lægi að baki viðskiptum Eússa við
hlutlaus ríki.
Áætlanir þær, sem Krúséff
hefur skýrt frá um að bæta
mjög framkvæmdastjórn iðnað-
arins, liafa vakið mikla athygii í
löndunum austan járntjaldsins.
En mjög hljótt hefur verlð um
önnur áform, sem eru mun lik-
legri til þess að hafa bein áhrif
á kjör verkamanna í iðnaðinum
cn áformin um breytt skipulag
á stjórn þeirrar atvinnugreinar.
Það er endurskipulagning allra
kaupgreiðslna iðnverkamanna,
bæði í Rússlandi og i Austur-
Evrópurik j unum.
Stefna Sovétríkjanna i launa-
málum, sem á rætur sinar að
rekja til hinna nýju launalaga
írá 1931, hefur jafnan byggst á
því höfuðatriði að launin skyldu
hækka í réttu hlutfalli við aukið
framleiðslumagn. Það sem upp
úr launaumslaginu kæmi skyldi
jafnan brey.tast eftir sveiflum i
framleiðslunni.
Kröfur hafa aukizt.
Á síðustu árum hefur riðið
enn meira á því en áður fyrr að
auka framleiðsluna sem allra
mest. Ástæðan er ekki eingöngu
sú, að reynt hefur verið að ná
þeim markmiðum, sem bjartsýn-
ir stjórnendur iðnaðarins hafa
sett, heldur einnig hitt að kröf-
ur neytandans í Sovétríkjunum
hafa aukizt mjög síðustu árin,
einkum eftir að Stalín féll frá',
og stefnan breyttist. Marini hætt-
ir til þess að.gefa ekki nægan
gaum að því, hve stjórn lands-
ins varð þá að láta eftir kröfum
fólksins um auknar neyzluvör-
ur, og hafa ber í huga, að þær
kröfur héldu áfram í Sovétríkj-
unum e'ftir að Malenkov var sett
ur frá völdum. Segja má áð þær
hafi aukizt miklu fr-emm' en
minnkað, síðan Krúséff tók við
vöidum. Ráðamennimir í Kreml-
in haía stytt vinnutímann, hækk-
að lágmarkskaupið, bætt fæðu-
tegundirnar sem á markaðnum
ei'u, hækkað ellilaunin, lengt
vinnuhlé vanfærra kvenna og
hækkað verðið á landbúnaðaraf-
urðum. Allar þessar ráðstafanir
hafa aukningu dýrtíðarinnar í
för með sér nema framleiðsla
neyzluvarnings sé aukin að
sama skapi eða til annarra ráð-
stafana gripið til þess.að hafa
hemil á kaupmætti launanna.
Vélar og vinnuhraði.
Núverandi ástand í efnahags-
málunum er. afleiðing grundvall-
arskekkju í skipulagningu
kommúnista. Nú er ástandið svo,
að lægst launuðu verkamennirn-
ir geta haft jafn há laun og fag-
Jærðir menn í góðum stöðum,
þegar með eru reiknaðar hinar
ýmsu kaupuppbætur hinna lág-
launuðu. Þá var sem heldur ekki
gætt, að það er auðveldara fyrir
ófaglærða erfiðisvinnumenn að
ná þeim takmörkum, sem þejm
eru sett, en faglærða iðnaðar-
menn, sem vinna með Vélum,
því þar er ver-khraðinn oftast á-
kvarðaður af vélunum, sem unn—'
ið er með. Afleiðingin hefur orð-
ið sú að margir faglærðir verka-
menn hafa neyöxt til þess að
leggja fyrir slg venjulega erfið-
isvinnu, þar sem kaupuppbæt-
urnar geta gert heildarlaunin
beíri.
ÞTl tar það ekki að undra, að
heildarlaunin, sem greidd voru
í landinu, færu mun meira hækk
andi en búizt hafði verið við —r
en það sama hefur skeð í mörg-
um leppríkjunum. 1 löndum, þar
sem mestur hluti þjóðarfram-
leiðslunnar eru fjárfestingarvör-
ur og hergögn, getur slíkt skap-
að mjög hættulegt ástand á-
stand. Æ meira fjái-magn er fest
í efnahagskerfinu, sem hlýtur í,
sama mæli að leiða til mikillar
dýrtíðar, sökum þess hve sára-
lítið er framleitt af neyzluvör-
um, er aimenningur geti eytt
kaupi sínu í.
Auðveld lausn.
Hin íræðilega lausn vanda-
málsins er þó ósköp einföld. Hún
er sú, að hækka lágmarks-
laun, svo að þau verði nær þ\i
jafnmikil og meðallaun verka-
mannsins voru fyrir, en gera
það jafnframt mjög erfitt að öðl-
ast kaupuppbætur með þvi að
hækka afkastatakmai'kið. En
íramkvæmdin er öllu erfíðari.
Vinnu- og kaupgjaldsnef ndin,
sem sett var á laggimar í mai-
mánuði 1955 hefur æ siðan unn-
ið viðstöðulaust að þessu áformi
og hefur enn ekki lokið störfum.
Krúséff lagði áherzlu á nauð-
synina á samræmdum launa-
kjörum í ræðu sinni, sem hann
hélt nýlega í æðsta ráðinu. Sú
stefna er í beinu samræmi við þá
viðleitni valdiiafanna að auka
eftirlit óg aðþald út um hinar
di'eifðu byggðir landsins. Nokkr
um vikum áður en Krúséfí hélt
ræðu sína var gefin út sameigin-
leg yfirlýsing vinmtmálanefndar
rikisins og framkvæmdarstjóm-
ar \ erkalýðshreyfingarinnar þar
sem á það var bent að aimennt
mætti segja að launakjörin í
Sovétríkjunum væru orðin úr-
elt. I þeim væri ekki sami'æmi,
oft væri það sem. þau tækju ekki
nægilegt tillit til framfara i
tækni og skipulagningu, sem orð
ið hefðu og oft ákvæðu launa-
leglur mismunandi hátt kaup
fyrir sams. konar vinnú. Þessir
ágallar, stóðu í yfirlýsingunni,
hafa skaðieg áhrif á vinnuáhug-
1 ann í landinu.
Áhuginn lítill.
i Það sem átt var við með þeirri
athygasemd, var auðvitað það,
að: áhugi verkamatmanna væri
líítill á því að vinna meir og
lengur fýrir sama kaupi. Rann-
sóknarstofnun verkalýðsmála
var fengið það verkefni að
semja heildarskýrslu um sam-
ræmingu kaupgjalds í. öllum
stærri iðngreinum og skyldi hún
liggja fullbúin fyrir þann 1. des-
ember í ár.
Álíka ráðstafanir eru á tíöf-
inni í nær öllum leppríkjunum.
Fyrir utan þessa hsildarend-
urskoðun á launakerfi Sovétrikj
anna þá hefur sú nýbreytni einn
ig verið tekin upp að.nú er fram
kvæmdastj órum leyft að krefj-
ast moiri afkasta af verkamönn-
um, ef það hefir i för með sér að
‘áliti þeirfa að framleiðslari eykst
að marlci og verkalýðsfélögin
hafa verið hvött til þess opin-
berlega að samþykkja þessa
ráðagerð.
Flóldð nvál og crfitt.
Þessi riðtæka og gagngjöra
endurskoðun á launagreiðslum í
Sovétríkjunum hefur orðið enn
flóknari og erfíðari fvrir þá sök
að hún hefur verið framkvæmd
á satna. tima og Rússar-Iiafa
verið að endurskipuleggja’ iðri-
aðinn frá grunni. Ef endurskc-ð-
unin á að takast þá Verður a3
tryggja það í öllum atvinnu-
greinum, að ekki komi til rang-
láts launamismunar, eins og ver
ið hefur hingað til. En ef breyta
á launakerfinu á þann veg að
leiknustu iðnaðarmönnum séa
greidd hæstu launin, þá verður
jafnframt því að lækka iav.n
þoirra verkamanna, sem hingað)
til hafa fengið of hátt kaup. Og
það verður erfítt verk að sann-
færa þá verkamenn að slík ráð-
stöfun sé gerð í þeirra hag.
Flo-kkurinn og verkaiýðsfélögin,
sem nýiega hafa fengið fjTÍr-
skipanir um að efla starfseml
sína, munu vafalaust gera allt
sem í þeirra valdi stendiu' til
þess að gera verkamennina á-
nægða með hlutskipti sitt. j
? \
V’ilja auka framleiðshuia. I
Kjarni málsins er að Rússast
gera alit sem þeir geta til þess
að auka framleiðsluna. Aukn-i
ingin hefur ekki verið jafnmikil
að undanförnu og þeir höfðu á-
Framh. á 9. síðu.
Myndin er af Elisabetu drottningarmóður og Margrétu prinsessu,
dóttur hennar, er hún er að rétta henni skrautritað skjal í
Lundúnaháskóla, þess cfnis, að Lúndúna-háskóli hafi sæmt
hana doktorstitli í hljómlist. Drottningarmóðirin er nú í heim-
sókn á Nýja Sjálandi, en prinscssan fer til Vestur-indisku
eyjanna í opinbera hcimsókn í apríl næstkomandi.
cinmitt að koma. Hann iýsti því
einnig yfir, að hlutleysi væri
ekki það, sem ætti við á þessari
stundu. „Frakkland verðu.r að
grípa til vopna aftur og taka
sæti sitt á meðal bandamanna
sirina. Annað hvort eruð þér með
oss eðá á möti oss.“
Honum miðaði þó ekkert á-
íram fyrr en um kvöldið þann
12. nóvember, þegar Nogues
hershöfðingi kom fljúgaridi frá
klarokkó og afhenti Darlan aft-
ur völdin í hendur, eftir harða
rimmu og mikiar æsingar. Eftir
rúman klukkutíma skeði það
svo, með miklum faðmlögum og
vangakossum, að tilkynningin
var birt um það, að Frakkar í
N.-Afríku mundu upp frá þess-
ari stundu berjast hlið við hiið
með Ameríkönunum gegn hin-
vim djöfulóðu Þjóðverjum, Dar-
lan skyldi vera æðsti maður
landsstjórnarinnar og allra borg-
taralegra málefna, en Giraud
hershöfðinggi hafa alla her-
stjóm á höndum.
Og það var meira, sem skeði.
Aðmírállin símaði til de Laborde
aðmíráls, sem stjórnaði franska
flotanum í Toulon:
„Mótmæli þau, sem Pétain
marskálkur hefur sent von Rund
stedt bera það rr.eð sér, að um
ekkert samkomulag er að ræða
lengur á milli hans og hins
þýzka hershöfðingja, sem sett-
ur var yfir hið hertskna Frakk-
lands. Vopnahlésskilmálarnir
iiaía verlð roínir. Við höfum
frjálsar hendur. Þar sem mar-
skálkurinn er ekki lengur frjáls
að taka ákvarðanir, verðum við,
sem erum honum pei'sónulega
trúir, að taka þær ákvarðanir,
sem hagsmunir Frakklands
kref jast á þessari stundu. Eg hef
ávalt sagt, að franski flotinn
verði að vera frjáis eða tortím-
ast. Hemám Suður-Frakklands
gerir það að verkum, að flotinn
getur ekki lengur haft bækistöðv
ar sínar i heimalandinu. Eg býð
flotaforingjanum að stefna flot-
anum til Frönsku-Afríku. Ame-
ríska herstjórnin lýsir því yfir,
að floti vor skuli ekki verða fyr-
ir neinum árásum bandamanna.
Undirritað: Aðmiráll flotans. —
Francois Darlan."
Darlan lét heldur ekki hér
staðar numið. Hann símaði til
Esteva aðmíráls í Túnis og skip-
aði honum að hefja aðgerðir
gegn Þjóðverjum og ítölum.
Esteva samþykkti boð Darlans,
en í sömu svifum kom Platon
aðmíráll fljúgandi frá Vichy og
fékk hann til að skipta um skoð
un aftur og tók hann eftir það
á móti herafla öxulveldanna
með opnum örmum, í staðinn
fyrir að veita þeim mótspyrnu.
Saga tiæggja
Frakka
Svik Estevas urðu þó ekki eins
örlagarík, eins og til var stofn-
að, og má þakka það tryggð
Girauds. Að hans undirlagi var
sendur lítt búinn herafli til Tún-
is undir stjóni Juins hershöfð-
ingja. Barðist þessi her af mik-
illi hreysti og má marka nokkuð
aí því, að þeir höfðu misst 18,886
menn, fallna og særða, áður en
orrustum lauk. Esteva var tek-
inn höndum eftir að Þýzkaland
féll og dæmdur til lífstiðar fang-
elsisvistar og situr nú í fangelsi
i Frakklandi.
Allt frá upphafi hefur fram-
koma Clarks herhöfðingja við
Darlan sætt harðri gagnrýni
bæði í Bandaríkjunum og í Bret-
landi og ekki alls fyrir löngu
risu enn deilur um samning
þann, sem Clark gerði við Dar-
lan.
1 enska Parliamentinu og í
Congressinum var ráðist á Eis-
enhower og Clark fyrir and-
styggilegt makk og svik við hug
sjónir bandamanna og de Gaulle-
hershöfðingi söng með í þessuni
kór. Hann og talsfnenn hans
kölluðu samninginn sigur fyrir
Quislinga og Lavala og svívirði-
lega samninga, sem hefðu rænt
Roosevelt forseta 75c/c af ylgi
hans og áliti og þetta mundi auk
þess 'tefla allri samheldni banda-
manna og framtiðarsamvinnu
Frakka í voða.
Clark varð nú að snúa sér að'
herstjómarstörfum og sendi
Eisenhower skýrslu sína urn
samningana. ,,Það mundi hafa
komið af stað algjöru öngþveiti,
ef við hefðum reynt að koma því
íram með þvingunum að Giraud
yrði falin æðstu völd. Eg vil að
þér vitið, að ef við ættum að
gera þetta aftur, muridum við
neyðast til að semja við Darlan
sem stjórnanda herjanna, til
þess að geta flutt heri okkar
austur, nema að eiga á hættu
Framh. á 9. síðu.